Societatis iesv, segoviensis
Yüklə 14,73 Mb.
|
|
sic tribuens indirectè voluisse Commendanti gratificari ob respectum amici, vel ex gratitudine, eò quòd de amico vtilem ipsi confidentiam ha- buerit; vel ex eo quòd sic velit eum ad vlteriores commendas prouocare. Vnde absolutè nego- tium amici agit: ad quod etiam sufficit velle se erga amicum beneuolum ostendere, vt negotia sua meliùs, & iucundiùs expediat. Vt cùm quis inuitat amicum, & propter eum etiam socium, quem scit non libenter relicturum. Aut cùm fer- culum mittit, ex quo socium comesturum nouit, non videtur autem oppositum improbabile; quia ea, quæ dicta sunt num. 219. possunt aliqualiter applicari. Tenent quidem communiter Docto- res eum, qui minori pretio aliquid emit, quàm ei fuerat constitutum, non posse partem illam pretij retinere; etiamsi posset ab vno emere, con- stituto pretio, & eo relicto, alium quæsierit; quia diligentia illa non extraordinaria, est debita in Mandatario fideli. Pro quo Doctores, quos ad- ducit, & sequitur Bonacina Disput. 1. de Restitu-
dunt aliqui id verum habere, etiamsi vendens di- cat se gratiâ illius minori pretio vendere, vt vide- ri apud eumdem potest. Et tenet etiam Pharao- nius in Appendice Tractatus 2. Seßione 14. Casu 16. Ex quo videtur fieri neque in casu nostro, id, quod Commendatario in gratiam eius tribuitur, posse sibi retinere, quia negotium Commendan- tis agit, & ab amico petere mutuas pecunias cum speciali commoditate nullam extraordinariam diligentiam continet. censeri oppositũ. Primò facit, quod limitationem illam, aut potiùs exaggerationem, quando di-<-P> @@0@ @@1@ nibus additur, vt quæ non omnino certa sit. Secundò P. Azorium Parte 3. Lib. 8. Cap. 23. de em- pto, & vendito; in fine, eam addentem ita scribere: Nec sufficit si Mercator Caio dixerit: Ego tuigratiâ aromatum pretium minuo; quia idem dicere singulis emptoribus consueuit. Immò nec sufficit, si id dixerit, atque etiamsi jure-iurando confirmauerit. Hæc ille: iuxta quem ex eo non potest sic emens partem illam pretio ademptam retinere sibi, quia Mercatores sic dicere consueuerunt: ergo quan- do verosimiliter apparuerit non ex Mercatorum consuetudine, sed ex vero animo ita loqui, quod etiam res ipsa persuadere potest, cùm constet a- lios cariùs vendere, diuersa prorsus ratio est: & ita poterit sic emens gratiæ illius commodum re- portare. Tertiò; quia cùm constet de gratiâ tali, aliquis eius fructus debet in ementem redunda- re: cui, & non alteri vult is, qui vendit, com- modum impartiri. Quartò; quia is qui rem il- lam accipit, ex eo quòd sic appretiatam habet, vt ipse voluit, & quomodo ab alio emi potuit, nihil habet minùs, quàm habere debuisset: ergo nulla illi fit iniuria. Tandem; si is qui emit, ope- ram aliquam extraordinariam adhibuisset, & sic minori pretio emisset id quod minùs in pre-<-P>@@
striæ, vt docent Auctores, quos adducit, & sequitur Bonacina suprà num. 19. Atqui non mi- nor ratio apparet ad huiusmodi retentionem ob gratiam dictam; ergo poterit etiam stare. Minor ostenditur; quia homines ita pretium remittere non est ordinarium in ipsis; & prætereà, quòd labore, aut merito amicitiæ id habitum sit, dif- ferentia valde materialis est, & in ordine ad eum cui res emitur, nullius considerationis, quid enim eius interest, quod labore alterius pretium sit imminutum, si ipse integrum tribuit? Aut quid plus habet ob respectum mandatarij factam diminutionem? Est ergo, vt dixi, hoc probabi- litate minimè destitutum. Pro quo facit doctri- na P. Lessij verb. Restitutio, Casu 11. in Resolut. posthumis, vbi de solicitatore, in cuius gratiam gratis confertur officium. Nec de Commenda- tarijs plura, licèt addi alia possent; sed sunt illa adeò contra justitiam, & ita etiam contra rectæ conscientiæ dictamina apertè militan- tia, vt non sit pro illis necessaria discussio, sed vnumquemque horum, vt iam admonui, ad tribunal conscientiæ remittere; quod si fiat non erit cur debeant Consulatus subsellia fati- gari. De quo hæc satis. ------------------------------------------------------------ rios, Azogueros, eò quòd argento viuo ad argenti mor- tui perfectionem vtantur, de quibus non pauca in su- perioribus dicta, quæ dabit Index verbo Minerarius. Nunc addidisse aliqua non fuerit leuis operæ pretium, licèt breuiter disserenda. Pro illis enim regula illa, de quâ Titulo præcedenti num. 206. satis superq́ue esse pos- set, quoad conscientiæ negotium. Si quid autem bonâ fide actum contradici contingat, ad Minarum erit Iudicem recurrendum: vel etiam ad Regia Prætoria, si res maioris momenti sit, juxta speciales leges, quæ pro Minis extant, iudicium expectandum. Quia verò ab istis multa fiunt, circa quæ esse dubitatio nequit, & ita neque disputatione opus pro eisdem, enume- rando potiùs, quàm disputando, ea statim proponemus, ne si prætereamus taci- ti, probare aliquomodo videamur. Sit ergo pro illis nerarij manifestè delinquunt. Indos consulunt, etiamsi illos ad illarum detectionem vsuros ope dœmonis suspicentur; cir- ca quod videri possunt à nobis dicta Titulo 5. num. 67. & sequentibus. @@ Secundò: qui ad manifestationem Minarum Indos magnis pollicitationibus etiam iuratis per- trahere conantur, cùm tamen nihil minùs cogi- tent, quàm earum impletionem. Tertiò: Indos pro extorquendâ tali mani- festatione vexantes, non precibus importunis tantùm, & minis, sed durâ, & asperâ tracta- tione. Quartò: qui Indos inuitos secum adducunt, vt seruiant in Minerarum conquisitione, justum stipendium negantes, & satisfactionem pro de- fectu erga res proprias, à quarum sunt curatione remoti.
@@0@ @@1@ Quintò: qui vanæ cuiusdam spei dulcedine allecti, per montes, & colles vagantur, & præce- ptum annuæ Confessionis, & Paschalis Commu- nionis non implent. Sextò: ad laborem conquisitionis dictæ su- stinendum, furantes mulas, & fortè alia, ab itine- rantibus, aut propiùs degentibus, existimantes debere omnia metallico numini deseruire, & re- stitutionem in tempus magnæ fortunæ, quam sibi somniant, differentes. metallum extrahunt, & præuenientes eos ad Regios Officiales registrandum adducunt, con- tendentes se in assignatione partis per leges fa- ciendæ esse veris inuentoribus præferendos; & vt id plenè non obtineant, magnâ tamen ex par- te assequuntur, vnde illi non parum suorum la- borum fructu defraudantur; quod cum Indis in- uentoribus potest frequenter accidere. Octauò: ad laborandum in Minis Indos mi- nis, & fraudibus capientes. In Potosinum op- pidum, aut aliud ex maioribus veniunt isti, alibi Minas habentes. Hospitium eligunt, in quo plura cubicula Canchas dicunt. In forum exeunt, & comestibilia aliqua ementes, Indum ex adstan- tibus, vt ea in domum exportet, dato pretio con- ducunt. Vadit ille, & vbi primùm ingressus, clauditur, vinculatur, sic capiuntur alij donec optatus numerus compleatur. Completo ergo ad eductionem, & transportationem patrocinio noctis vtuntur. Sic miseri illi Minarum labori- bus applicantur, sine spe exitus; vt verò aliquale habeant in illis subsidium, de fœminis, quæ ci- bum parent, & ad alia subseruiant, prouidetur: quibuscum illi maritali ritu viuunt, vxores suas compellantes: cum contingat non semel esse illos vxoratos, & iterum in facie Ecclesiæ con- trahere. Hæc quidem non vidi, audiui tamen à fide dignissimis: etsi ita res habet, quid mira- mur Indicarum diuitiarum infortunia frequen- tia, & hostes nostros spolijs pretiosissimis, & nu- rosissimis exultantes? Ad quæ quidem si scire contigerit, Regum nostrorum pietas ingemiscet, & remedium perget præsentissimum adhibere: neque ego aliud inuenio, nisi generalem visita- tionem per Ministros integerrimos faciendam; amandatis longiùs, dum ea fit, Minarum domi- nis, etiamsi aliquid de Regiis sit juribus minuen- dum. Quod enim eâ ratione minùs fuerit, maio- rum thesaurorum copiâ diuina liberalitas com- pensabit. re compellunt, si præsertim Missam non permit- tantur audire, quod de diebus, quæ pro ipsis de præcepto sunt, præsertim accipiendum, de aliis, quæ pro Hispanis quidem de præcepto sunt, non verò pro ipsis, quid censeri debeant dicendum
Decimò: Compellentes item ad laborandum taliter, vt dici de illis Propheticum illud queat.
manum est eos, qui viribus valde impares sunt in laboris penso pariare. Vnde & horas laboris designat ordinatio Minarum Titul. 10. num. 2. & 3. sicut & nimis vrgere: Indi enim eo sunt inge- nio, vt vrgeri non debeant, sed suo laborandi mo- ri relinqui, iuxta quam paulatim multa perficiunt,<-P>@@
abscedere nequeant, consumentur. Vndecimò: vltra designatum seruitio tempus detinentes inuitos, & eodem stipendio velle esse contentos, quod pro iis, qui ad Minas mittuntur, Regiis est legibus constitutum stipendium illud pro tempore designationis; cùm valde exiguum sit, vt aliàs expendimus, non caret scrupulo; tole- randum id tamen, quia sic est judicio pruden- tium judicatum. Vltra tempus autem detentis manifesta iniuria fit, stipendij defraudatione, quod voluntariis operariis datur, & est multò maius; & neque illud est proportionatum, quando et- iam labori violentia adiungitur, pro quâ etiam specialis est debita satisfactio: facienda num- quam: Proh dolor! sed erit, erit, quando i- sti vsque ad nouissimum sunt quadrantem reddi- turi.
tio accepto tribuentes; vocantur autem duplæ labores nocturni Indorum, qui cùm per diem domino Minæ laborauerint, coguntur laborare per noctem alteri, cui extractio metalli concedi- tur. Cuius coactionis inhumanitas statim appa- ret. Neque honestatur illa adiectione pretij, qui iuxta pretium diurni laboris esse solet: quod est prorsus iniquum; diurni enim laboris pretium pro laborantibus designato sibi tempore, exiguũ valde est, vt nuper dicebamus. Et ad illum solum- modo obligantur: circa nocturnum autem la- borem taxatio stipendij non currit, vnde aliter exæquandum, & multiplici ex capite redditur augendum; videlicet, quia labor eiusdem gene- ris cum diurno; quia maioris molestiæ, eò quòd nocturnus, & quia diurno succedens, necnon quia coactè laboratur. Quæ quidem à Confes- sariis oportet aduerti, vt si aliquorum ex istis Deus tetigerit corda, quid sui sit muneris agno- scentes, eidem non desint, prædictorum con- scientias tot contractis oneribus releuantes, & horæ quidem laboris per legem habentur defini- tæ: de quo Ordinatio Titulo 10. num. 2. & 3. vt iam dictum. multis soluendam argenteis pinnis cùm sciant non omnibus suffecturos, & se non esse pro so- lutione grauandos, ob priuilegia quibus in ordi- ne ad ista Minerarij perfruuntur. Decimoquartò. Sumptus excessiuos facientes conuiuiorum ostentatione, quibus multos va- gos homines Reipublicæ turbatores excipiunt, vnde ad soluendum inualidi reperiuntur. Decimo quintò Accipientes Indos designa- tionis, & eos aliis tradentes pretio ad rationem stipenndij voluntariorum, de quo dictum suprà
Decimosextò. Vtentes famulis acerbis, cru- delibus, inhumanis, vt ferueat opus, & de modo, quo Indi tractantur, minime curantes. Decimoseptimò. Argenteis pinnis vile ali- quod, & ponderosum intrinsecùs admiscentes pondere argenti vendendum. Decimooctauò. Pinnas non exactè depuran- tes, vt argenti viui non nihil resideat, vt maius sic pondus faciat pretiosiores. Indos, qui morbo se correptos affirmant, quam-<-P> @@0@ @@1@ non sunt soliti morbum simulare: erit autem in- humanius, si morbi appareant signa, & ad labo- randum compellantur: vel si exigatur ab eis, vt alios pro se substituant, vel ad conducendos pre- tium ab eisdem extorqueant, qualecumque illud sit, vel si ante recuperatam integrè valetudinem ad laborem reducantur. Vigesimò. Ad Minas auri pertrahentes Indos, quos insalubre cœlum in vitæ discrimen con- stat adducere; solet enim illud in regionibus ca- lidioribus inueniri. Vigesimoprimo, Gentilitios ritus, & super- stitiosa aliqua illis permittentes, vt lubentiores habeant. Vigesimosecundò. Qui in designatione par- tis Regi applicandæ iuxta legum dispositionem, cùm noua Mina detegitur, iurant eam esse ex ve- nâ locupletiore, & fructuosiore, cùm reuera ita non sit.
Vigesimotertiò. Qui iurant aliquos secum in conquisitione Minarum fuisse, vt eis pars ea- rumdem assignetur, cùm tamen reuerà non fue- rint. An autem ex hoc restitutionis onus in- cumbat, videndum inferiùs. tur Minæ, vt veniant, qui emere velint, curant nullum talem accidere, vt ita ipsi ampliores in ea partes habeant, in quibus aut laborare suo no- mine faciant, aut aliis vendant, iuxta Proregias ordinationes. Vigesimoquintò. Qui licentiam petentes ad ferenda arma prohibita titulo vestigatorum Mi- narum, iurant se eisdem non malè vsuros, sed tan- tùm in ordine ad licitam vestigationem; cùm tamen animum habeant vtendi illis pro libito ad fas, & nefas: & sacrilegium etiam in eorum vsu committitur. Vigesimosextò. Tollentes signa limitanea Minarum, vt suas amplificent, cum detrimento vicinorum, contendentes terram esse commu- nem. In quo quidem non minùs peccant, quàm illi, qui prædiorum suorum terminos transgre- diuntur, vt quæ aliorum sunt sibi vsurpent. Pro quo extant seueræ leges & idem est cùm effo- dientes propriam venam, ad alienam pertingunt, si in illius effossione procedant: quam improbi- tatem obseruauit, & expressit Georgius Agrico- la. de re Metallica libr. 1. verbis illis: nam improbi
vt leges præscribunt, non aptant, vt per eas securè, & inoffensè possit ambulari, & molestia labo- rantium minui, & pericula præcaueri. In quo quidem etiamsi leges deessent aliæ, vnius chari- tatis, & iustitiæ legis satis superque sufficerent. Vigesimooctauò. Diruentes pontes intra Minas fabrefactos ex eadem terra metallica, vt metallum extrahant, nihil de periculo ex earum demolitione curantes. Vigesimononò. Non curantes vt scalæ Mi- narum tales sint, quales leges exigunt: ex quo, aut maior in labore molestia proueniat, aut spe- ciale periculum timeatur. Trigesimò. Qui socium habens in Mina, &<-P>@@ <-P>de sumptibus interrogatus, plures iurat fuisse, quàm re ipsa fuerint; quod iuramentum in casu speciali leges requirunt, de quo Dom. Escalona
Trigesimoprimò. Extrahentes metalla, nec soluentes partem per leges taxatam domino maioris fossuræ, vulgò Socabon, qui in eo efficien- do copiosam pecuniam expendit, volentes alie- nis laboribus sine iniustâ recōpensatione potiri. circa Minam, post secundam sententiam ob ap- pellationem interpositam, & fideiussione datâ de non defraudandâ parte, quæ in possessione non est; nihilominùs metalla occultat, & contra- rium posteà iuramento confirmat. Trigesimòtertiò. Qui, cùm eorum Minæ venduntur, non manifestant debita coram Ta- bellione, qui venditionis acta confecturus assistit, vt lege præscribitur, de quo citatus Auctor suprà pag. 122. numer. 6. id enim in graue creditorum detrimentum cedit. Trigesimoquartò. Volentes vti priuilegio Minerariis concesso, de quo dudum citatus n. 7. & 9. vt non soluant debita contracta ante Mina- rum, aut Ingeniorum emptionem. Trigesimoquintò. Qui in venditione aut em- ptione Minarum enormissimam læsionem infe- runt, eo prætextu, quòd illa non potest iudicia- liter allegari, de quo idem pag. 123. numer. 11. quod & de enormi pariter asserendum. Trigesimosextò. Desmontium emolumenta impediens, quibus vti omnibus permittitur sub quibusdam limitationibus. Tit. 10. Ordinatio- num. num. 1. certo reddendum imponunt, cùm non debeant, si voluntarij sunt, nisi quantùm commodè po- tuerint, laborare. suprà num. 6. Trigesimooctauò. Cogentes Indos ad labores alios præter eos, pro quibus designantur. Trigesimo nonò. Qui fornaces pro depuran- do per ignem argento ab hydrargyro, non ha- bent separatas à domo beneficij quod vocant, vnde ex fumo hydrargyrico graue in Indos veni- re damnum possit, suprà num. 9. vbi & alia pro damno isto vitando prouidentur. Quaterdecimò. Qui Indo sua culpa ex fumo prædicto, pro quo est etiam Ordinatio. 10. gra- uiter damnificato designatam satisfactionem non tribuit, de qua ibidem, vbi de specialibus præcau- tionibus in ordine ad damnum prædictum eui- tandum. Quadragesimoprimò. Qui in modo solutio- nis non seruant id, quod lege statutum est, si in usu sit; nam aliqua non videntur esse in vsu; vt quod solutio fiat in metallo Indis effossoribus, de quo num. 12. Quadragesimosecundò. Non soluentes sti- pendiũ Indis diebus, quibus non laborant, quan- Yüklə 14,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|