Societatis iesv, segoviensis
Yüklə 14,73 Mb.
|
|
@@0@ @@1@ moderato, iuxta taxam à Rege impositam, ac- cepturi. dens modo dicto, quod tamen aliis dandum non fuisset, quia vnusquisque suam habet quan- titatem assignatam, etsi videatur grauiter pec- care ob infidelitatem in contractu, non tamen est ita ad restitutionem aliquam obligatus, vt non possit verosimiliter excusari. Probatur; quia Rex non patitur iurium suorum graue de- trimentum; quod enim ipse daturus fuisset, dabit alius, cui metallum ad eumdem effectum traditur: lucrum autem, quod ex tali venditioni reportat, fructus industriæ est, licet cum infideli- tate coniunctæ. ris fuisse nullum ob rationem indicatam, quia Regi est inuoluntarius, cùm ex ignorantiâ pro- cedat: si enim constaret emptorem istum suis in Minis non laborare, neque metalli vncia ad beneficium traderetur. Sed licet hoc non leuiter ad probationem partis contrariæ deseruiat, vnde illa valde verosimilis est; non tamen penitus conuincit, vt pars alia non debeat aliquomodo probabiliter reputari. Licèt enim ignorantia fa- ciat inuoluntarium generaliter loquendo, id tamen exceptionem habet, vt non procedat quando contrahens, id, quod reuerà non face- ret, non vult irritum prorsus haberi. Vt cùm quis vendit aliquid vili pretio, ignorans citò fu- turam rerum talium raritatem, & ita pretium augendum; contractus sustinetur, etiamsi ex ignorantia procedat; & cùm quis vendit inimi- co, quem talem esse ignorauit, minimè aliàs venditurus. Aut rem meliorem pro alia dedit, ex iis quæ idem habent pretium, & volebat si- bi, aut alteri reseruare, & sic in aliis. In casu autem nostro similiter accidit, quia Rex sic contrahens, nusquam significauit contractum dictum esse nullum, & penitus irritandum; sciens metallum sic venditum suo non fine frau- dari. Quod autem non reddatur nullus contra- ctus, ex eo quòd sit lege prohibitus, vnde argui posset ad probandum venditionem factam ab eo, qui metallum emit, esse nullam; communissima sententia est, & ita ex eâ parte probabilitas po-<-P>@@
metallum dictum iis, quos scit in Minis suis non laborare. Respondeo grauiter peccare, & teneri ad restitutionem damnorum, quæ ex venditione tali in Regium possunt patrimonium redundare. Tenetur autem in defectum eius, qui imme- diata caussa est, & quia tales homines numquam restituere solent, debitis plurimis prægrauati, dici possunt primariò teneri; quia juxta ea, quæ communiter accidunt, est in rebus moralibus iudicandum, vt non semel dictum aliàs. An autem Minerariis dari metallum dictum creditò possit. Negant plura Regia rescripta ob difficilem solutionem; vnde multa millia argenteorum ponderum Regi ex huiusmodi confidentiali venditione debentur, quorum plurima numquam soluenda; quia ad impossi- bilitatem redacti debitores. Quod equidem Minarum exilitate non accidit, licet aliquando tales sint, sed sumptuum istorum hominum granditate, ex quibus multi superflui, & vani. Nihilominùs Regij aliqui Ministri, rescriptis prædictis non obstantibus, & recuperandi pe- riculis anteuisis, contra illa egerunt; quia vi- sum ipsis sic Regij patrimonij caussam vtilius a- gi; si enim ita non venderetur, parum argenti suppeteret, quandoquidem Minerarij præsen- ti emere pecuniâ non poterant, vnde & in ipsos iacturæ ingentes, detrimenta in Regem, & circa bonum publicum præiudicia non leuia sequerentur. Et pro securitate recuperationis specialia firmamenta prouiderunt. Quæ omnia cùm ex peculiaribus circumstantiis pendeant non aliâ regulâ, quàm Regij seruitij post matu- ram deliberationem veniunt mensuranda. Vnde onerandæ conscientiæ tunc tantùm periculum incumbit, cùm sine vrgenti ratione metallum creditò venditur, quæ venditio, si non rectè cedat restitutionis obligatio, suborietur, Re- gium Ministrum grauatura. Et hos quidem an- te visitationem, aut syndicatum, cùm sit ma- nifestum damnum, & hæc de Minerariis, vt iam ad alios.
@@0@ @@1@ QVIBVSDAM ALIIS. mia in eo præter alia plena Christianæ, & paternæ pietatis, elucet, quòd Indis speciales Protectores assignauìt, & qui in vrbibus præcipuis resideant, ad quos illi suis negotiis accur- rant, quæ ab illis pro potestate sibi traditâ possunt dirigi, & libellis formatis promoueri. Neque enim quidquam agere, seu expedire possent, siue in iudicio, siue extra illud sine il- lis, vt ex D. Feliciano à Vega, obseruat D. Solorzanus. Tom. 2. Lib. 1. Cap. 27. num 70. & in Politicâ pag. 237. & 238. in cuius §. 2. men- tionem eorum facit, quibus Senatoria toga sicut Regiis Auditoribus cum Fisca- lium titulo, & prærogatiuis aliis attributa. Sed quando hæc scribo iam in Peru- uio generatio talium Protectorum extincta est, quæ, vt credo, non adiiciet vt resur- gat, vt verbis Scripturæ vtar. Deillis ergo addenda hoc loco nonnulla, & de qui- busdam aliis, quia hoc maximè pro Indis videtur speciale: pro quibus sit obligationibus intra Conscien- tiæ forum obnoxij. aduigilandum, illa est; ne ab Indis munera extorqueant, quod non tantùm verbis, sed modo ipso agendi contingere potest, dum iis, qui vacui veniunt, operam mi- nùs promptam exhibent; contribuentibus faci- liores. In quo quidem grauissimè delinquitur, cum restitutionis onere, quia coactum est quid- quid per huiusmodi inhumanum agendi mo- dum habetur; iuxta dicta aliàs cum communi Doctorum sententiâ, hîc maxime locum haben- te, vbi de miserorum caussis agitur, pro quibus congruum salarium habent Protectores. Quòd si aliquid omnino spontaneè offerant, quod ex circumstantiis coniici potest, si ante negotij ex- peditionem sit, nullatenus admittendum, quia etiamsi spontaneæ obligationis coniecturæ vi- deantur suffragari, vix est credibile è corde pro- cedere; quando neque ij, qui ditiores sunt, spon- te quidquam offerant caussarum patronis, Iudi- cibus, administris. Post negotium autem expe- ditum, non ita videtur scrupulus vrgere, quia tunc gratitudinis titulo datur; & satis esse exiguũ solet, quod Indi offerunt: solentque ægrè ferre donariorum repulsam, quia in personæ contem- ptum, & ex defectu amoris existimant ita secum agi; vnde & maximè spirituales viri, qui euan- gelica ministeria circa illos exercent, talia solent admittere, ne si repulerint, contristentur. Non est autem eadem ratio de donis ante negotij ex-<-P>@@
vnde non ita molestè ferunt eorum benignam depulsionem. exhibeant, cùm enim illi indolis timidioris sint, si Protectorem minùs humanum inueniant, ab incepto desistent, & iniuriis frequentibus oppri- mentur. Dictum de hoc aliàs, sed identidem re- petendum, & inculcandum talibus in hoc gra- uia, & multiplicia esse peccata posse, & cum re- stitutionis onere, quia officio desunt, pro quo salarium accipiunt, & damnorum caussa sunt, quæ patrocinio suo poterant impedire. Quia ve- rò dignosci non poterit, quot, & qualia damna sint, vt restitutio illis possit exæquari, eo v- tendum restitutionis genere, quod Doctores circa huiusmodi incerta tradunt, de quo etiam à nobis dictum, & compositionis beneficium, quod Bulla præstat, conuenienter huc adsciscen- dum, refugium optimum peccatorum. Obligatio restitutionis dicta pertinet ad caussam, Non ob-
ponunt de restitutione agentes, & præsertim So- cietatis Auctores. ditionis versatur; peccant proptereà grauiter Pro- tectores, qui aliis occupationibus intenti, quæ ad Indos spectant, non nisi post moras molestas ipsis, & frequenter noxias, attingunt: cùm co- gantur illi sub insalubri cœlo diutiùs agere, & non rarò morte finire letigium, aut prætensio- nem iustam terminare. In quo quidem ad intel- ligendum quàm graue ex frigido isto patroci- nandi modo onus conscientiæ consurgat, non est opus multùm philosophari, cùm res adeò perspicua sit. Posset autem excusatio aliqua circa ista prætendi, si recens illud arbitrium de Toga- tis Protectoribus, qui Fiscales etiam Tribunalis Cruciatæ sint, & in absentiâ Fiscalium in Regijs Prætoriis locum eorum teneant. Vti cœptum<-P> @@0@ @@1@ Cessauit tamen illud in Peruuio, vt initio Tituli dictum, (an alibi nescio) quia id minùs est con- ueniens iudicatum. Cùm enim occupatio illo- rum esset multiplex, vna illa omnium præcipua, Indorum cura non poterat opportunè, & iuxta rerum occurrentium exigentiam sustineri. Fiebat ergo primum nouissimum, & nouissimum, pri- mum præpostera mutatione. tiantur Indos ad aliqua se obligare, quæ ipsis sunt detrimentum allatura. Eorum siquidem contra- ctus debent ab ipsis approbari, & potest frequen- ter accidere, vt ij, præ iudicij paruitate, facilè in aliquid consentiant, quod non leue sit adductu- rum dispendium, ad quod etiam fraude, aut vio- lentiâ induci: quibus omnibus Protectoris offi- cio contra eumdem, si charitati, ac iustitiæ satis- factum velit, sua non quærens, neque eorum, qui sua etiam, non quæ Iesu Christi, quærunt. Sunt autem Iesu Christi pusilli isti, qui in eum credunt, postulati ab ipso, & à Patre vti hereditas propria condonati, vt apud summum extat vatem Psalm. 1. v. 8. Postula à me, & dabo tibi Gentes hareditatem tuam, & posseßionem tuam terminos terræ. De qui- bus & Apostolus Hebræor. 2. v. 13. citato Isaiæ loco 8. v. 18. Ecce ego, & pueri mei, quos dedit mihi Deus. Et certè quando illi non quæruntur, quia ipsorum spirituale, & temporale commodum non attenditur, id quæritur, quod magno quæ- rentium malo reperietur. Inueniatur manus tua omnibus inimicis tuis; dextera tua inueniat omnes, qui te oderunt. Psalm. 20. v. 9. Horrendum, quod se- quitur: Pones eos vt Clibanum ignis in tempore vul- tus tui. &c. v. 10. In tempore quidem vultus Dei: nam modò non videtur esse tempus vultus eius; quia ad illum non habetur ab hominibus, quem debuerant habere, respectus; sed priuati respe- ctus omnia subuertunt, dum à multis nihil am- plius, quàm commodum proprium attenditur. Sed erit, erit sanè tempus, cùm Dei vultus eius- dem contemptoribus vindex iniuriarum suarum terribilis apparebit. Ponet eos vt Clibanum ignis: vbi Campensis Paraphrasis, Æstuare facies eos tam- quàm furnum incensum, quo tempore iratum te illis ostendens, Domine, ira tua dissipabit eos, & vorabit eos ignis. bere, vt non expectet eorum querelas, sed ex officio, quæ videntur nocitura, depellat; hoc enim ipsum protectionis nomen importat. Si a- liquid contra Indos disponi per publicam pote- statem, aut quamuis aliam intelligat, occurrat statim, & damna ex tali dispositione imminentia repræsentet: si præsertim noua onera circa Mi- narum labores imponenda præsentiat, aut de stipendio pro labore, quem circa multa sustinent, minuendotractari cùm generaliter augendum vi- deatur. Et maximè si circa eorũ instructionem in rebus fidei, & Sacramentorũ administratione de- fectus notabiles deprehendat. Sit ergo Dei instar, qui dum Protector dicitur multorum bonorum auctor solicitus prædicatur. Eccli 34. v. 19. & 20. dum sic ibi: Oculi domini super timentes eum. Pro- tector potentiæ, firmamentum virtutis, tegimen ar- doris, & vmbraculum meridiani, deprecatio offensionis, & adiutorium casus, exaltans animam, & illuminans<-P>@@ <-P>oculos, dans sanitatem, & vitam, & benedictionem. Circa quæ vtiliter poterit Protectoris considera- tio interdum occupari. Et in quintâ hac obliga- tione conscientiam grauiter onerari posse, indu- bitatum est; si videlicet nihil ex offic io Prote- ctor agat, sed partium semper petitionem expe- ctet. Nec timori cedat, dum Magistratuum su- periorum voluntas obstiterit; hoc enim onus cum officio susceptum. Et quemadmodum vt sa- larium sibi absque quadrantis detractione redda- tur, non verebitur semel, & iterùm Magistra- tum vrgere, timore postposito; ita & adire eum- dem debet pro Indorum defensione, vt præmium labori respondeat, iniustè aliàs reportandum. Nec dubitet se libentiùs audiendum cùm iusti- tiam aut misericordiam pro miseris petit, quàm cùm pecuniam sibi. In priori enim per eum ipsa iustitia, & misericordia; immò & Deus ipse per- orat, in alio autem cupiditas terrestris sanguisu- ga. Et in hoc etiam restitutionis obligationem intercedere posse non videtur dubitabile, cùm damna non leuia possint ex omissà protectione succedere, quæ scilicet graue peccatum sit. Quod adeò verum est, vt etiamsi à Regio Indiarum Consilio decretum aliquod veniat Indis aduer- sum, eidem sit sub obligatione dictâ viriliter ob- sistendum, quia ex minùs legitimâ informatione credendum est originem habuisse: Indorume- nim caussæ ab huius Concilij dominis benignis semper oculis inspiciuntur, vnde quod contra- rium apparet non est sine discussionis beneficio suscipiendum. non conueniens, & id ab Indicis Magistratibus post iteratas petitiones minùs benè disponi, aut non curari, prospiciant, ad Regium est Indiarum Consilium recurrendum, in quo, vt diximus, In- dorum caussæ benignis inspiciuntur oculis, & se- positis priuatis affectibus disponuntur. Et obli- gatio ista grauis quidem est, sicut aliæ dictæ, cùm sit protectionis pars, & satis quidem substantia- lis, cuius beneficio scimus aliqua à Regio Con- silio pro bono Indorum ordinata. Et in his id, quod ad terrarum compositionem spectat. In quâ Indi contra Regiam voluntatem nimis sunt diuersis in partibus aggrauati. Quàm verò fuerit remedium opportunum, aut opportunè adhibi- tum ab iis, quibus est executio Commendata, ipsi viderint, dum nos ad videnda alia propera- mus.
tisfacere, & quædam pietatis opera valde ipsis vtilia, promouere; multi ab eorum communitatibus census empti, siue alio modo pro eorumdem iuuamine constituti. Horum Administrator Hispanus per supremam potestatem designatur, & alicubi officium emi- tur cum præeminentiâ vrbicorum Senatorum, cum voce, & suffragio, vt dicitur in Capitulo. Ad decisionem autem caussarum, quæ circa hoc occurrere possunt, Regius per vices Auditor pro<-P> @@0@ @@1@ sint, satis videntur perspicuæ. Sed illa specialis, vt, quia census prædicti in fauorem Indorum constituti sunt, ex quorum stabilitate ingentia in eos resultant commoda, & consequenter com- mune bonum valde inde dependet; seruato qui- dem iustitiæ moderamine, semper foueatur. Vn- de videtur communis iam sententia de opinione probabili, quam iudex complecti potest, etiam relictâ probabiliori, hic locum non habere, sal- tem generaliter loquendo, & non de vnâ, aut alterâ sententiâ in re non multùm præiudiciali. Nam ex eo fieret Indos grauia detrimenta subi- turos, & commune etiam bonum iri non leuiter imminutum. Immò in pari probabilitate idem videtur dicendum, ob eamdem rationem. In eo siquidem cum iure probabili concurrit spe- cialis miserabilium personarum, & communis bo- ni respectus. Vnde satis verosimiliter dici potest numquàm æqualitatem illam iuris contingere, quia semper pro Indis sunt specialissimę rationes, vnde ius partis aduersæ superatur. Quando scili- cet seclusis dictis respectibus ius æquale est, nam si illis exclusis ius Indorum debilius sit, per res- pectus dictos potest exæquari. Tam autem de- bile esse potest, vt etiam illis adiunctis minùs probabile sit; & dummodo sit absolutè probabi- le, potest iudex, licet non teneatur, in fauorem Indorum iudicare. Dixi autem, licet non teneatur, quia valde alienum ab æquitate, & ratione est, vt obligatio sit sententiam ferendi contra eum, cu- jus est potius ius, eo enim ipso iustitia est illi ma- gis debita; vnde repugnat obligationem esse ad illam denegandam: denegari enim non debet necessariò, nisi quatenus minùs de iure est, cùm ius obiectum iustitiæ sit, & ita est implicatio in terminis, quòd ius potius sit, & quòd illi debeat iustitia denegari; & quòd sit ius debilius vt pro- nuntiari pro illo sententia debeat, & hæc qui- dem circa iudicem. tiones sequentes sunt, ex quarum transgressione lethale poterit crimen incurri, & ita pro illis Dicò Primò. Administrator censuum sub mortali tenetur eorum solutionem solicitè pro- curare, nec humanis respectibus eam reddere difficiliorem; ratio est clara; quia contra officium in re graui delinquit. Dico secundò. Tenetur, si dicto modo de- linquat ad damnorum restitutionem. Constat ex eodem. Posse autem damna contingere, non videtur negari posse. Nam Indi ex censuum pensionibus solent taxas integrare, & illis defi- cientibus ad alia non sine damnis obuenientia recurrunt, vendendo scilicet aliqua viliori pre- tio, vel quid simile. Dico tertiò. Quidquid de acceptione mune- rum dictum est. Capite præcedenti: circa Prote- ctorem, pariter est de Administratore dicen- dum: licet in hoc non ita rigida videatur obliga- tio; quia si quid Indi tribuant, cùm proprium non sit, sed ex bonis Communitatis, minùs vi- Yüklə 14,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|