Societatis iesv, segoviensis
Yüklə 14,73 Mb.
|
|
dicas pro Indis familiarem potum haberi, quem ex Mayzio conficiunt, & est eorum conplexio- ni conueniens, cùm illud de quo loquimur val- de noxium judicetur: nam neque omnibus com- moditas est illius poculi faciendi, ijs præsertim, qui in vrbibus commorantur, & licet vendibile habeatur, insipidum tamen est: vnde sicut pro- hiberi nequit illis vini vsus, ita neque illius, qui viliori pretio comparatur: neque illius mode- ratus vsus noxius est, excessus autem in re qua- uis incommodat, qui non potest humanâ sem- per prouidentiâ cohiberi. Accedit, prædictos duris laboribus exerceri, & expediens videri ea non tolli eisdem, per quæ possunt laborantes recreari, & ita neque poculum istud, quo recreati illi, in laboribus possunt læti & infracti perdura- re. Cùm ergo in illius vsu absolutè non appareat turpitudo, illis est meritò permittendus, licèt non rarò excessus aliqui præter vendentium intentio- nem misceantur. dicebantur: licèt enim inconuenientia aliqua ex venditione dicti poculi oriantur, illa præter in- tentionem vendentium sunt, & per vinum solent eadem, aut maiora sentiri. Cuius venditionem etiam abusu præuiso licitam asserit P. Salas suprà
Quærendum sanè à prædictis, si potus ille faci- lior subtrahatur, & licet ad fidem plenius hauriendam huiusmodi potus incommodet, id ipsum & alij facerent, stante huius prohibi- tione: quod autem de comparatione damni<-P> @@0@ @@1@ verum, sed cum suis limitationibus accipiendum, aliàs multa ex eo sequerentur, quæ communi- ter à Doctoribus non admittuntur; vt quòd re- stitutio damni temporalis fieri possit per oratio- nes, aut suffragia spiritualia; & quòd nullo modo liceat venditio rerum indifferentium, & sic alia intelligendum: ergo vt nullus damnum alterius spirituale intendat suæ propriæ vtilitatis intuitu, præbendo caussam ex se ad illud ordi- natam; quod autem vitari semper debeat omnis illius occasio, diuinâ lege non præcipitur: ne- que ex obligatione anteponendi saluationem al- terius vitæ propriæ in certis casibus, benè argui- tur, quia pro illis est specialis ratio, eò quòd damnum sit irreparabile; respectu autem alio- rum non ita; vnde aliæ exceptiones ab illa re- gula etiam Auctores admittunt. Diui autem Pauli doctrina cum moderatione etiam accipien- da; tum quia dici potest magnâ ex parte ad perfectionem spectare charitatis; & non ad ri- gorosam obligationem; cùm constet ea, quæ licita ex se sunt, vt manducatio carnis, non te- neri quempiam omittere, eò quòd alius inde scandalizetur, quando ex vsu eorum commo- dum aliquod reportat. Vnde P. Cornelius cir- ca versum 8. ait ibi Apostolum ad perfectiores se conuertere, & eos monere, vt vitent scanda- lum infirmorum. Sed luculentiùs D. Chryso- stomus in eum locum ita scribit circa vers. 13. Hoc Magistri optimi est officium suo exemplo docere quæ præcipit, & non dicit siue juste siue iniuste, sed quomodocumque; & non dico, inquit, Idolothytum, quod & propter aliam caussam prohibetur, sed si quod licet, & permittitur, scandalizat, etiam illo absti- neo, neque vnâ, aut alterâ die, sed toto vitæ tem- pore. Hæc ille, & alia ex quibus constat doctri- nam illam, quam Apostolus suo exemplo fir- mat, ad charitatis perfectionem, & non ad il- lius rigerosum præceptum pertinere. Tum etiam, quia in illo Capite non de re indifferenti sermo erat, sed de prohibitâ; manducatione in- quam eorum, quæ idolis fuerant immolata; hoc enim in eorum templis fieri solebat, & ita genus quoddam cultus eorumdem censebatur. Pro quo videatur citatus interpres, & alij. Si interim addamus aliud esse, quem suo exemplo ad aliquid prouocare, de quo in casu nostro nihil extat, sicut in exemplo à D. Paulo ad- ducto; aliud rem indifferentem tradere, com- modum proprium spectando, quæ ex se malum non inducit; & ita non posse contra hoc ex do- ctrinâ Apostoli argumentum efformari, qui non agebat de humanis contractibus ad conui- ctum necessariis, sed de exemplis ad malum in- ducentibus sine aliquo vsu licito, qualis est in vtentibus poculo dicto, licèt aliquando ex- cessus committatur. Et vt plenè hæc non satis- faciant, sunt tamen verosimilia, & sufficien- tia, vt probabilitas saltem dicti contractûs pos- sit defensari.
Hispaniam commodè semper nauiga- re, vt inde merces asportent, pecunias suas so- lent aliis eò contendentibus tradere, vt conue- nienter implicent & merces emptas adspor- tent, justo pro labore, & industria pretio de- signato, ad rationem scilicet septem, aut octo pro centum, siue plus, aut minùs, iuxta valo- rem, quem sunt in his partibus habituræ. In quo quidem mille exoriri controuersiæ solent, circa quas nimis quantùm solet Consulatus oc- cupari. Vnde non est instituti præsentis eas persequi, sed non nihil pro conscientiæ obliga- tionibus adiecisse. Et certè ad illorum intelli- gentiam non multâ est opus discussione, si ho- mines velint juxta illius certa dictamina operari: vix enim à talibus in dubium aliquod inciditur, quod merè conscientiam attingat, cùm satis perspectum habeant quid justitiæ leges postu- lent, & principium illud irrefragabile in eorum sit consideratione defixum: non debere quem- quam alteri facere, quod sibi non vellet ab eo fieri. Videant ergo isti si pecunias suas aliis pro simili functione committerent, quomodo eas administrandas vellent, & deprehendent statim debere se illas vt proprias curare: quæ emunt non debere, quia meliora sunt, reseruare sibi, minùs bona Commendanti reseruando: quæ sibi empta, non esse minùs securo committenda nauigio, aut tardiùs ad portum peruenturo: erga eadem non esse sumptus inæqualiter facien- dos, vt maioribus quæ aliena sunt, constet pro- pria minoribus; & sic de aliis. Quod ergo opus sit pro huiusmodi quæstiones prolixiùs agitare, vbi iudex est in vnoquoque caussam justissimè dirempturus? vt tamen nonnulla amplius elu- cescant, inueniens eas merces, quas in mandatis habet, alias emat, quibus Commendans solebat nego- tiari, nihil contra iustitiam facit, & Commen- dans tenetur eas admittere, & sumptus circa il- las verosimiles habere ratos. Quòd si alias emat, in quibus non solitus negotiari, non tenetur eas admittere, etsi pereant etiam casu fortuito, Commendatario pereunt, qui tenetur Com- mendanti plenè satisfacere. Sic habetur L. 33.
Heuia in labiryntho Cap. 4. num. 24. Si tamen eodem modo perituræ merces illæ, quas debe- bat emere, affirmant illi Commendatarium ad nihil tale teneri, etiam in foro conscientiæ; vt si nauigium, in quo erant asportandæ, dispe- rijt. Vbi tamen adnotandum est, quòd si Com- mendatarius potuit pecunias fido Factori relin- quere, & sic negotium Commendantis vtiliter agere; juxta eam præsumere debuit volunta- tem, aliter videtur dicendum; sic enim pecuniæ non essent perituræ. Quod colligitur ex com- muni scriptorum doctrina, iuxta quam, qui in<-P> @@0@ @@1@ ni voluntatem dispensans, de casu sortuito tene- tur, pro quo Doctores congerit, P. Oñate Tomo 2. Disput. 43. num. 75. Quod intelligendum cum limitatione adducta, quando scilicet res non erat similiter peritura: quod quidem in casu nostro contingit, & hoc etiam est juxta mentem eorum, quos pro Assertione citauimus, dum dicunt Commendatarium teneri de casu fortuito, quan- do aliter emit, quàm debuit, dictam limitationem addentes, nam illius generalis Assertionis, & eius, quam nos posuimus, eadem ratio est, quod scilicet non essent perituræ pecuniæ illæ, siue sta- tu mutato, dum merces in eius locum successêre, siue statum pecunię retinentes, quod ad casûs sub- stantiam nihil præstat. tarius non inuenit merces à commendante desi- gnatas, non solùm potest alias emere, inquibus ille negotiari solet, sed in conscientiâ tenetur. Probatur: quia sic est voluntas Mercatorum, qui numquam pecuniam habere volunt otiosam. Et certè videat oportet commendatarius, id, quod paulò superiùs dicebamus, quid scilicet vellet ip- se à commendatario fieri, si illi suas pecunias commendasset. Quis enim dubitet earum impli- cationem vtilem voliturum? Vnde ergo, & tu fac
dum. Habet autem Assertio suos etiam defen- sores, qui communiter affirmant mandatum ex- tendi ad similem casum, in quo est paritas ratio- nis. Et multò potius, si eadem; vt videri potest apud eos, quos adducit P. Oñate suprà Disp. 44. num. 93. & similiter apud complures alios, quos congerit D. Solorzanus Tom. 2. Libr. 2. Cap. 4. num. 58. & seqq. asserentes mandatum, quamuis strictè consideretur, posse per æquipollens ad- impleri, & verosimilem mandantis voluntatem sequendo, dum mandatarius ea facit, ordinat, & exequitur, quæ mandans, si præsens esset, exe- queretur, & idem esse de mandato, ac de illis, quæ mandato vicina sunt. Quæ quidem non solum facultatem mandatarij ostendunt, sed etiam obligationem: nam si potest, tenetur; potest e- nim virtute mandati, mandatum autem obliga- tionem inducit, cùm sit contractus, vt commu- niter Doctores tradunt, vnde & obligationem parit, quia aliàs inutilis redderetur, quod in præ- senti habet specialem rationem, quandoquidem, vt diximus, Mercatores nolunt pecunias suas ha- beri à commendatariis otiosas, cùm & ipsi apud se illas otiosas esse, si lucri occasio affulgeat, mi- nimè patiantur. sed non in ea quantitate, quæ sufficiat iuxta desi- derium Commendantis, & Commendatarij; non potest Cōmendatarius illas omnes suo nomine emere, sed debet cōmodâ distributione vti, & a- liàs tutus in conscientia non erit, & obligatio re- stitutionis incũbet. Probatur: quia cũ hoc onere cōmendationem assumpsit: obligauit enim se ad emendas tales merces, si extarent: atqui extant, li- cet non in ea copia, vt vtrique sufficiant; ergo de- bet partita, vt dicitur, differentia obligationi satis- facere. Si dicas nō ita se obligasse, vt censendus sit causam suam facere deteriorẽ, & se priuare facul- tate priùs sibi consulendi. Id potest facilè refu-<-P>@@ <-P>tari; quia licet ex eâ parte caussam suam deterio- rem aliquo modo facere videatur; re tamen verâ absolutè loquendo negotium agit suum: dum e- nim copiam pecuniæ adducit ex commendatio- nibus comparatam; commodiùs emit, & credi- tum auget, ac prætereà ex iis ipsis mercibus, quas Commendanti emit, lucrum est proportionatum habiturus: quæ omnia satis ostendunt caussam Commendatarij absolutè non fieri deteriorem. Vbi & inculcanda adducta regula, vt scilicet talis consideret, quid sibi à Commendatario facien- dum vellet, si ipse pecunias commendæ nomine tribuisset. habeat in mandatis vt speciales merces asportet, & ille suâ, & Commendantis pecuniâ indiscri- minatim emat, non potest meliora genera sibi posteà applicare, aliis Commendanti reseruatis. Huius probatio ex eadem irrefragabili regulâ de- sumenda, & prætereà; quia hæc videtur esse sic contractantium mens, neque vllus pecunias suas aliter traderet: hoc enim pacto non solùm Mer- catorum facultates minuerentur, sed & creditum vacillaret, dum apud eos merces tantùm vberio- res inueniuntur. Nec dici potest eos ita esse de- bere contentos, quandoquidem domi sui quieti resident, cùm tamen Commendatarij magnis pe- riculis exponantur: nam quidquid laboris in commendatariis est, iusto præmio compensatur, iuxta communem æstimationem, vnde supra il- lud, non debent aliud sibi assumere meliorum mercium electione. Non videtur tamen in hoc arithmeticâ vtendum necessariò proportione; & si Commendatarius curiosa aliqua, & suo spe- ciatim gustui accommodata emat, velle in illis Commendantes partem habere; aliquantulùm enim est Commendatariorum laboribus, & pe- riculis indulgendum. Vnde si circa hoc bonâ fi- de agant, non videntur ad restitutionem aliquam obligandi. administrationem, in modo scilicet emptionis in remissione, aut asportatione mercium, ex quibus damnum aliquod Commendanti subsecutum, pro Commendatario esse fauorabiliter iudican- dum: tenent Socinus, & Decisio Genuensis, apud Heuiam Cap. 4. citato, num. 25. qui idem tenet; sed hoc in foro externo procedit; quoad inter- num enim conscientia Commendatarij conue- nienda est; & si coram Deo non inueniat gra- uem culpam à se in negotiatione commissam, ad nihil se teneri potest sibi probabiliter persuade- re. Si ergo ipse dubitet, pro eo stat possessio, & regulâ receptissimâ se tueri potest de meliori possidentis in dubio conditione. Pro quo est sententia Scriptorum, quos nuper adduximus, qui dicunt absolutè non esse contra Commen- datarium iudicandum, quod saltem in foro exte- riori accipiendum est: non ex eo quòd verè pos- sideatur aliquid, de quo dubitetur, an sit resti- tuendum, sed ex possessione latiùs sumptâ iuris, aut libertatis: ergo similiter potest quis pro se in dubio tali iudicare, qui in tali possessione est; quia vt est communis Doctorum sententia, fo- rum conscientiæ adæquandum est foro externo, quando huius dispositiones non fundantur in præsumptione; quod in casu præsenti contingit.
@@0@ @@1@ niam ad exportandas merces, cum lucro cessan- te, aut damno emergente mutuam sumere, debet Commendatarius mutuationis huius damna pa- riter cum Commendante sentire. Solent enim aliqui vt ea, quæ sua sunt, curent, pecunias cum moderato damno recipere, & de aliis non ita prouidere, contenti transmittere illa, cum ingen- ti præmio pecuniis comparatis. Quod est sane iniquum. Sicut ergo de mercibus ipsis dictum est Assertione 3. & 4. ita & de sumptibus, sic enim vellet ipse erga sua fieri, si Commendatario eam, quam ipse modò habet, curam demandasset. Et ratio est clara: quia commendatio cum hoc o- nere suscipitur, & idem inconueniens est circa sumptus conductionis mercium, qui esse pote- rat circa ipsarum emptionem: sic enim fieret Mercatori, adeò caras merces aduenire, vt nihil, quod momenti alicujus esset, lucraretur. Quod si dicatur carè habitas, carè etiā vendi ab illo posse. Id non satisfacit: nam cum commendarius mer- ces non ita carè constantes exportarit, eas com- modiori pretio distrahit, vnde & Commendans ad venditionem similem compelletur. Pretium enim mercium non augendum ex sumptibus, qui per accidens, aut contingenter erga eas fiunt, vt communiter docent Scriptores, & videri pos- sunt pro eo. P. Lessius Lib. 2. Cap. 21. num. 29. vbi bene obseruat sumptus per infortunium, aut imprudentiam factos, non debere computari. Cardinalis Lugo Disput. 26. num. 41. Bonacina
apud quem Nauarrus, Couarruuias, & Patres Valentia, & Reginaldus. Iuxta hæc ergo fit sum- ptus cum proportione partiendos; quod si im- prudentia grauiter culpabilis fuit, etiamsi illi sint pro mercium exportationes indiscriminatim fa- cti, Commendatario est excessus adscribendus. Et hoc iuxta mitiorem sententiam, alij enim le- uiorem culpam sufficere ad illud arbitrantur. Pro quo Heuia suprà numer. 40. P. Oñate Tomo 2. Disputat. 44. num. 98. & seqq. vbi plures textus non contemnendos adducit. cturus sumptus, inueniat aliquem, qui propter amicitiam, aut alium respectum priuatum, ei pe- cunias, aut gratis, aut cum moderato lucro tra- dat, vt rebus suis prouideat, non tenetur commo- ditatem illam communem facere, sed suâ fortunâ vti, & bona Commendantis vt potuerit transpor- tare. Probatur: quia sic tribuens, minimè Com- mendantis vtilitatem intendit, & est illud priua- uatum beneficium, quod eo ipso non debet ex obligatione fieri commune. Quemadmodum si dominus nauis vellet cum speciali commoditate merces Commendatarij transportare, non tene- retur merces Commendantis præferre, aut earum partem cum parte suarum in eamdem nauim in- ferre. In quo quidem pro parte contraria scru- pulus esse potest, quia cùm nauis Dominus com- moditatem illam remissione pretij tantùm inten- dat amico conferre, contra eius voluntatem fit, aliena conuehendo. pecuniam cum minori lucro tribuat Commen- datarij intuitu, nihil de illius mercibus in speciali cogitans, vt illæ ab aliis sunt diuersæ quæ ad com-<-P>@@ <-P>mendam pertinent. An scilicet debeat sic tribuen- ti rem totam aperire; & prætereà an possit id, quod ex sumptibus minuitur, Commendanti imponere, & sumptus integrè, acsi gratia ei nulla facta fuisset, computare. Et circa pri- mum cum distinctione videtur loquendum: si enim pecunias tribuens scire præsumatur eum, cui tribuit, esse Commendatarium, quia com- muniter sic nauigantes tales sunt, non est neces- sarium ipsum de illo reddere certiorem, iuxta iu- ris regulam in Sexto 31. in quâ dicitur in hunc modum. Eum, qui certus est, certiorari vlteriùs non oportet. Si verò non ita præsumi queat, & aliæ circumstantiæ non iuuent, certiorari oportet, quia circa donationem respectu alterius est inuo- luntarius ex ignorantia, & ita redditur nulla do- natio. Quemadmodum si quis secum adduce- ret puerum, & alius existimans eum esse filium, ipsi donationem momenti alicuius vellet facere, teneretur amicus eum non esse filium declarare. Et quia tacens consentire videtur, iuxta regulam etiam Iuris suprà, ad restitutionem teneretur. Nequit enim dubitari, quin taciturnitas illa fal- laciam, & dolum contineret. cta interfuit ob taciturnitatem, debet sumptus integrè computare, quia cùm restitutio sit facien- da mutuanti, perinde est, ac si iuxta pretium com- muniter receptum tribuisset. Si autem gratia illi plenè facta est, videtur satis verosimile eâ etiam debere Commendantem frui, quia pecuniæ sine vllo discrimine sunt tributæ: vnde putandus est Yüklə 14,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|