Societatis iesv, segoviensis
Yüklə 14,73 Mb.
|
do per eos non stat, sed ex malâ rei gerendæ di- spositione. n. 13. vbi & alia. pendium iustum labori Indorum non præbent, secundùm varia eorum ministeria. Et per anti- quiores Ordinationes valde exigua pro aliquibus eorum inueniuntur assignata; quæ tamen posteà attentiori consideratione sunt aucta. Vnde gra-<-P> @@0@ @@1@ uocant, cùm debeant posterioribus adhærere; quæ quidem ex eo pretium auxerunt, quia prius illud omnino improportionatum est deprehen- sum. Pretium autem lege signatum in indiuisi- bili consistere communis Theologorum, & Iu- risperitorum sententia est, & circa hoc deberent profectò Minerarij suæ ipsorum meminisse quæ- relæ circa obligationem quintæ partis soluendæ Regi: aiunt enim processu temporum res ni- miùm variatas, & earum pretium excreuisse, ac proinde sumptus in Minerarum negotiatione multò essè maiores, & ita moderandas pensio- nes. Cùm ergo hoc etiam respectu Indorum contingat, qui multa etiam emere opus habent; cur non etiam de augendo stipendio possint me- ritò postulare? Olim plures, vnde & labor mi- nor: modò pauci, vnde & maior labor idemti- dem repetitur. Olim Indici rudiores, nunc scio- li, paucorum pridem bonorum domini, nunc ampliorum, iuxta eorum tenuitatem. Ex quo minùs ad seruiendum obnoxij debent reputari; vnde & consequenter seruientibus, cùm liberi penitus sint, maius debet laboris stipendium assi- gnari. Qui discursus omnium rectè sentien- tium regulis in materia ista confirmatur. His ergo, quæ omnino sunt certa, præmissis, ad quæstiones non ita certas transeamus, pro qui- bus sit
nem, & iuridicam manifestationem Minarum, obligent in foro conscien- tiæ. D. Escalona, Libr. 2. Part. 2. pag. 104. & seqq. & pro iis generaliter lo- quendo
Dico primò. Ordinationes, quæ aliquid dis- ponunt, in quibus neque ius Regis violatur, neque tertio ius quæsitum adimitur, non obli- gant in conscientia. Probatur primò: quia non est indicium talis obligationis, aut ex voluntate legislatoris expressà, aut ex materiæ grauitate, quam solam non sufficere graues Scriptores te- nent, vt dictum à nobis non semel; vel quia si in conscientiâ non obligaret, nullius esset momenti ad rem bono communi valde conuenientem: nam in primis multæ ex dictis Ordinationibus magni momenti non sunt. Quòd enim interest quòd Minæ post triginta dies, & non post qua- draginta registrentur? Et vt aliquid profectò in- tersit, id non videtur sufficiens ad conscientias, & præsertim reatu lethalis criminis, onerandas. Deinde etiamsi magni momenti sint in ordine ad temporales vtilitates, non sunt tamen tales, vt ex earum transgressione quidquam circa mo- res periculosum immineat, aut turbationem Reipublicæ, vel periculum aliud eiusdem indu- cat. Ad hoc autem vt finis illius obtineri possit, satis esse potest gubernantium solicitudo, qui transgressores puniant, & fructu laborum spo-<-P>@@ <-P>lient. Et ex hoc probatur secundò. Nam Ordi- nationes istæ pœnam statuunt in transgressores, vnde iuxta multorum sententiam non obligant in conscientia. Tertiò: obligatio in foro animæ eatenus imponi potest, quatenus forum exter- num circa rem præceptam difficilè versari possit: vnde oportuit vnumquemque ad agenda, quæ leges statuunt, in secreto compelli: quâ ratione multi de vestigalibus philosophantur: atqui hæc ratio in casu præsenti locum non habet, quia Mi- narum detectio nullo modo occultari potest, vnde neque ij, qui gubernant, suo circa illas of- ficio deesse, vt detectorem agere pro libitu si- nant. Ergo obligatio in foro animæ necessaria non est. spectant, ordinationes dictæ possunt in conscien- tiâ obligare: quod tunc accidet, quando Rex ob illarum violationem interesse aliquod magni mo- menti amiserit; quod enim tale non est, non vide- tur curandum in re ista, in quâ de terrâ agitur non palmis, aut pedibus mensurandâ. Probatur; quia Minæ ad Regem spectant: ergo non debet in earum dispositione læsionem grauem sustine- re. Antecedens constat ex dictis, & consequentia est legitima: vnde si pars illa, quæ in Minis proxi- mior parti detectoris debet Regi assignari, parùm vtilis sit, grauiter peccatur cōtra justitiam, & non tantùm contra religionem ob juramenti falsita- tem; & idem est si vena diues dicatur pauper, vt viliùs ematur. Et sic de aliis, in quibus est detri- mentum manifestum. Non videtur autem tale, si quis detector affirmet amicum fuisse detectio- nis socium, licèt ex eo sequatur partem Minæ gratis habiturum: sicut enim eum vocare pote- rat, vt in conquisitione juuaret, ita & vocare in consortium felicitatis potest, vt sit hoc diligentiæ adeò Regi proficuæ præmium. Videtur item id facere posse pretio accepto, quando id in Regiam vtilitatem cædit, vt si detector sit pauper, vt esse ordinariè solent, nec habens ea, quæ ad laboran- dum in Minâ necessarium est, ex quo Regia vtili- tas impedietur; promouenda sanè subsidio illo pecuniæ ob consortium affirmatum Quidquid de periurio aut mendacio sit, ex quibus contra justi- tiam nihil resultat. nunt aliquid in ordine ad jus tertij seruandum, obligant grauiter in foro conscientiæ. Ratio est obuia; quia in earum violatione contra justitiam peccatur. Tales sunt aliquæ, de quibus Cap. Præ-
ribus loquuntur, vt videri potest apud citatum Escalonam pag. 105. num. 3. Cùm enim Minas etiam habere possint, non nisi violatâ iustitiâ ab illis excluduntur. Similiter, qui extraneos remo- uet, cùm illis hæc sit concessa facultas, vt apud eumdem Pag. 106. num. 7. Item quæ de præco- nizatione Minarum procedit, vt non se intro- mittant, qui post illam accesserunt, iam enim aliis jus quæsitum Titulo 1. Ordinat. num. 12. Illa etiam quæ est Titulo 2. numer. 1. & 2. circa partes, in quibus excessus mensuræ fuit, & per iudicis sen- tentiam sunt aliis adiudicatæ, nequeunt enim con- tra illorum voluntatem retineri, nisi aliquid spe- ciale occurrat, ratione cuius forum conscientiæ possit probabiliter foro animæ non conformari.<-P> @@0@ @@1@ introitu per Minæ portam ad Minas alias ingre- di volentibus, & sic aliæ. vitanda Indorum damna, & aliorum forsitan extant, obligant grauiter in foro animæ: de iis nonnullæ Capite præcedenti sunt indicatæ, & ratio obligationis est perspicua, vbi quidem leges charitatis, & justitiæ vrgent, neque ratione ciuilis præcepti videtur specialis malitia in transgressio- ne contrahi, quia præceptum tale solùm deseruit ad obligationem naturalem, quæ aliàs instat, de- clarandam: neque enim vt numer. 13. diceba- mus, vllum est indicium auctæ obligationis, neque opus fuit addi illam, quandoquidem jam erat, & satis premens, & ita non debuit nouus laqueus apponi conscientiis minime timoratis.
alienis. tiones Tituli 1. Prima pœnam im- ponit resistentibus conquisitioni dictæ in terris Commendæ agriculturâ exercitis, pastioni deputatis, & similibus. Secunda de vo- lentibus conquirere in vineis, aut arboretis, & his fideiussio imponitur de damno compensando. Quod si Minæ diuites euaserint, vnum pro cen- tum domino reddendum. Si verò conquisitores fundum emere voluerint, nullum illis tributi onus relinquitur: nequit autem ad venditio- nem compelli, nisi ob Minarum prosecutionem. Quâ cessante, venditum potest fundum repetere pretio redhibito. Registrationis autem tempore debet domino fundi pars Minæ adiudicari, sexa- ginta vlnarum; neque illa pro parte est pretij com- putanda, circa hæc tè loquendo, qui Minarum conquisitioni resistit. Constat; quia Ordinationi Regiæ in bonum commune promulgatæ nequit tutâ conscientiâ resisti. Pro quo est illud D. Pauli Rom. 13. vers. 2. & 3. Qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit.
Dixi absolutè loquendo; quia multoties occurrere possunt rationes, propter quas possit conquisitio talis impediri: vt si conquisitores homines sint occupationi isti iam diu vacantes, & frustrà, vnde pro ridiculis habentur; meritò tales possunt ab huiusmodi occupatione repelli, & curari, vt ad sa- nam mentem reducantur, somnia potiùs, quàm vera iudicia secuti. tur extra rem, quia vbi vineæ proueniunt, neque auri neque argẽti Minæ esse possunt. Vnde volẽ- tibus in illis conquirere meritò potest resisti, quia malitiosè videntur procedere, aut inscienter. Idem etiam ferè de arboretis fructiferis dicendum, & ita prudenter ordinatio cauit de fideiussione damno- rum. Legendus Plinius Lib. 33. cap. 4. Dico tertiò: si inuenienti Minam in fun- do alieno non obstet domini eiusdem fundi pos- sessio, non debet per potestatem publicam ad<-P>@@ <-P>venditionem compelli: vnde quod dicitur. Sino fuere para seguir las minas, ita est intelligendum, vt possessio prioris domini obstet prosecutioni. Ratio autem est clara; quia nemo possessione proprij fundi etiam à Rege potest expelli, nisi quatenus illa communi bono obstare constiterit. Quia secus circa vineam Naboth res se habebat, Regi Achab ad voluptatem, & non ad necessi- tatem, arridentem, etsi impiissimus, non tamen est ausus, etiam dato pretio illius, vsurpare. De tragædiâ autem hac occasione excitatâ copiosè agitur 3. Reg. 21. vnde & scriptores communiter ita, vt dogma certissimum secuti, pronuntiant. ita est accipienda, vt non debeant deduci expensę, sed juxta modum soluendi quintum, & decimas, & communem pensiones soluendi rationem. Dico quintò: obligatio soluendi illam est grauis in Conscientiæ foro. Probatur; quia est pretium oneris impositi, & ita ex justitiâ: si dicas damna persolui. Id certè non satisfacit, quia præter damna, amissionem scilicet fructuum ex euulsis plantis aliisue, inducta est seruitus pretio æstimabilis, & incommoda multa, quæ facilè possunt peruideri. Item quia Minæ sunt Regis, & eas cum eo onere effodiendas concedit, ad quod se obligant Conquirentes. conquirenda, ad Ecclesiam pertineat, verosimile est posse similiter circa illum procedi. Quod ex eo probatur: nam terra cum eo onere transit, & cum eo ab Ecclesiasticis acceptatur: neque enim debent illi bono communi se opponere, cùm præsertim ex conquisitione tali nullum ipsis sit damnum superuenturum, immò magnum possit emolumentum prouenire, expensione, & parte Minæ, quam, etsi per se exercere nequeant, possunt tamen vendere, & redditus in eâ consi- derabiles constituere. Quamuis hoc minùs con- ueniens sit ob Minarum fallentias, & ita venditio ea commodior accidet, quæ pecuniâ constiterit numeratâ, aut post spatia non longa securè per- soluenda, sed hoc ij, ad quos spectabit, pro re nata poterunt meliùs arbitrari.
tandum. venditione Minarum non posse læ- sionem etiam enormissam allegari. Cuius ratio esse videtur quia per lites solet opus istud adeò vtile impediri, & ita quod ad hoc spe- ctat, conscientiæ contrahentium remittitur: ne- que enim credendum est leges velle iniuriis pa- trocinium exhibere; & prætereà pretij iusti ex- actior æstimatio difficilis probationis est: Mina enim numquam quid intra se contineat, ostendit; venæ namque fertiles visæ, solent quandoque languescere, & vel finiri, vel vix sumptus æquatu- ra præbere. Et aliquando è contrario accidit, diuitiis non speratis: vnde ex eo, quòd post venditionem deprehenditur, non potest enormis læsio probari; quandoquidem venditio juxta<-P> @@0@ @@1@ brari, & non ex euentu, qui varius esse potest, & cui se, qui emit, & qui vendit, se exponunt, vt est communis doctrina, in iacturetis, in sponsio- nibus, assecurationibus, ludo, & aliis compro- bata.
tione huiusmodi non posse locum habere enor- mem, vel saltem enormissimam læsionem, cùm enim adeò incertùm sit, quod ex Minâ sperare quis potest, non apparet vnde talis læsio accidere possit, & ita quouis pretio potest obtineri, & hoc quidem magis conforme dispositioni legis, de quâ dictum: ob incertitudinem namque la- tentium diuitiarum rectè judicare potuit quodli- bet pretium esse iustum, circa quod partes scien- ter & prudenter conuenerunt. Et circa aliqua modum hunc venditionis, vt quodlibet pretium censeatur iustum, circa quod partes conueniunt, communis sententia firmat in venditione sub ha- sta, de quâ dictum aliàs, & valdè etiam probabi- lis in rebus multis, quæ non sunt vitæ humanæ necessariæ, sed ad voluptatem, aut ornatum ser- uiunt, ob peregrinitatem æstimabiles. Sic enim sentiunt, Sotus, & Nauarra, apud P. Lessium Lib. 2. Cap. 15. num. 15. & alij. Quod & probant Bel- gici Turipani. Quod ergo in his, & aliis licet, sal- tem probabiliter, poterit etiam in Minarum ven- ditione licere. Pro quo narum cùm primò deteguntur, iustum pretium censeri probabiliter potest illud, circa quod contrahentes conueniunt, sublatis dolis, & fraudibus. Hoc videtur ex nuper dictis suffi- cienter persuaderi. Dico secundò: si Mina iam cognita sit, & iuxta peritorum judicium illius valor sit defini- tus, enormis in eo læsio non licet pro foro ani- mæ. Probatur ex dictis suprà Titulo 4. num. 219. circa rerum pretium, & deinde, quia iuxta com- munem æstimationem Mina hæc tantùm valet; ergo varians notabiliter pretium, lædit etiam no- tabiliter, & ita iustitiam notabiliter violat. Præ- tereà; ordinatio non obstat quia iuxta illam do- lus nequit alligari: atqui dolus in conscientiâ non licet, neque ex eo quisquam commodum reportare potest, & licet certa regula sit, quæ inter alias Iuris in Sexto, ait, scienti & consen- tienti non fieri iniuriam neque dolum. Est. 25. qui tamen dolo ad consentiendum inducitur, non est dicendus consentire, quia ignorantia facit inuoluntarium; non ergo ordinatio ad forum conscientiæ debet extendi: sicut ne- que ea, quæ Doctores circa modos alios vendi- tionis dicunt, quia in illis specialis ratio est, quæ in præsenti non occurrit; & vt occurrere dice- retur, deberet eorum auctoritate fulciri, quia est exceptio communis regulæ; cùm tamen nihil tale contingat. nem eamdem occurrere, quia etiam in eo da- tur communis æstimatio; iudicio enim perito- rum habetur quid Mina recèns inuenta promit- tat. Cùm ergo eo non obstante, possint contra- hentes sibi legem circa pretium statuere, quod regula Iuris admittit in Sexto, dum sic habet: Contractus ex conuentione legem accipere dignoscun-<-P>@@ <-P>tur: videtur idem in Casu Assertionis secundæ dicendum. Ad quod dico instantiam non vrgere; quòd si vim aliquam habet, è conuerso potiùs ar- guendum, vt scilicet in casu priori etiam pos- sit esse obligatio conscientiæ ad compensan- dam læsionem. Et certè id est verosimile; vnde tantum diximus oppositum posse verosimiliter sustineri. Et est sanè diuersa in vtroque ratio iam insinuata: Mina enim recèns detecta, etsi com- muni iudicio possit quoad pretium æstimari, est tamen verosimile iudicium illud esse fallax, vnde neque omnium, neque peritorum sem- per est; quod secus accidit in Minâ, cuius per experientiam est conditio deprehensa: vt in nonnullis aliis est videre: vinum enim no- uum aliter æstimatur, ac iam temporis pro- cessu probatum, & similiter mancipium, de quo experientia nulla habetur, vt alia omit- tam, de quibus frequentia experimenta suc- currunt.
vendere, quod pro Minis propriis eidem à Regiis Officialibus modera- to pretio venditur. per Officiales suos Minerariis vendere possit; qui habere Mi- nas aut proprias, aut sibi locatas comperiun- tur, illud quidem moderato pretio tradit, cùm tamen secundùm vulgarem æstimationem ma- ius sit, vt suprà Titul. 5. Cap. 10. & Titul. 9. Cap. 5. diximus. Hinc aliqui lucri occasionem arripien- tes, metallum, quod pro argenti beneficio acci- piunt, pretio dicto, aliis maiori tradunt, erga Mi- nas proprias parum soliciti, vnde & Indos pro eisdem acceptos vendere etiam soliti, de quibus dictum in superioribus. Modò de venditione quærimus; an scilicet liceat cùm ad proprij ar- genti beneficium tribuatur, & præsertim maiori pretio, cuius emolumenti non apparet funda- mentum. datur eò deferendum, vbi Regia iura magnum sunt detrimentum habitura; non licet venditio, & est graue peccatum cum onere restitutionis. Probatur; quia metallum istud à Rege eâ lege traditur, vt in Minarum eius, qui emit, fru- ctibus insumatur, commodum inde suorum iurium habituro; & qui emit ad id se obligat, non recepturus aliàs metalli vnciam: ergo con- uentioni dictę non stans, grauiter peccat, cumq́ue aliàs Rex suis iuribus defraudetur, nulla restat ra- tio, ob quam possit à peccato & restitutionis one- re sic vendens excusari. Dico secundò: si quis metallum accipiat, quod si ipse non emisset, aliis tradendum fuis- set suis in Minis laborantibus, peccat etiam mortaliter, cum obligatione restitutionis. Pro- batur; quia in contractu delinquens modo di- cto graue damnum aliis infert, quibus metal-<-P> Yüklə 14,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|