Sözcükte ve Söz Obeklerinde Anlam "Sözcük" Nedir?
Yüklə 2,47 Mb.
|
1 2 _3 4 5 6 x —14 x-7 x x + 7 x + 14 x + 21 (x-14) + (x-7) + x + (x+7) + (x+14) + (x+21) = 6x + 21 olur. 6x + 21 = 207 ise 6x = 207-21 6x=186 x = 31 En büyük sayı x + 21 yani 31 + 21 = 52 olur. (Cevap D) 44- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGİSİ- 
CEVAPLI ONU KAVRAMA TESTİ 5. a bir doğal sayıdır. çift sayı olduğuna göre, aşağıdakilerden hangi-si tek sayıdır?
1. ab ba bb bb Yandaki işlemde aa, bb, ab ve ba iki basamaklı sayılardır. A) a9-1 D) a4 + B) a2+a+2 E) 2a
154 2. Buna göre ab sayısı en fazla kaçtır? A) 70 B) 61 C) 52 D) 43 E) 34
9180
B) 645 E) 765 C) 675
A) 576 D) 685 UJ o © 6. x, y, z pozitif tamsayılardır. xy = 12 zx = 18 yz = 24 olduğuna göre, x+y+z toplamı en az kaçtır?
o cc m a 3. x, y, z sırasıyla ardışık tek sayılardır. z olduğuna göre, (y-z) + (z-x) (y-x) işleminin sonucu kaçtır? 7. a, b ve c birer rakam olmak üzere aa+bb+cc ab+ba+cc işleminin sonucu kaçtır? A) 1 B) 10 C) 11 D) 100 E) 110 A) 1 B) 2 C) 3
D) 4 E) 5 4. Kareleri farkı 17 olan iki doğal saymın toplamı kaçtır? A) 1 B) 17 C) 18 D) 36 E) 72 8. a, b ve c farklı rakamlardır. a + 2b + 3c = 46 olduğuna göre, a en az kaçtır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 -MATEMATIK- 45 9. A, B, C ve D birer tamsayıdır. A + B = 2C + D olduğuna göre A - D + B + C toplamının sonucu aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) 2 B) 4 C) 14 D) 25 E) 36 14. K ve L beş basamaklı sayılardır. K = 8abc3 ve L = 3cba8 ise (K-L) farkının en büyük değeri kaçtır? A) 50805 B) 52905 C) 55905 D) 58905 E) 58995 10.2(0! + 1! + 2! + 3! + 4! + ... + n!) n = 20 için, bu toplamın birler basamağındaki rakam kaçtır? A) 8 B) 6 C) 4 D) 2 E) 0
A) 16 B) 15 C) 0 D) -15 E) -16 12.5 tane doğal sayıdan 2 tanesi 10 dan büyüktür. Bu sayıların toplamı 50 ise en büyüğü en çok kaçtır? A) 40 B) 37 C) 31 D) 24 E) 15 Q 16. Üç farklı tamsayının toplamı 64'tür. Bu sayıların en büyüğü enaz kaç olabilir? A) 19 B) 20 C) 21 D) 22 E) 23 13. ab ve ba iki basamaklı sayılardır. ab + ba = 121 ise ab biçiminde yazılacak iki basamaklı birbirin-den farklı çift sayıların toplamı kaçtır? A) 200 D) 222 C) 212 B) 202 E) 234 CEVAPANÂHTÂRl 1.B2.P3.C4. B5. D6.A7.A8. C9. E10A11E12. B13. D14.D15.E16. E46- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI- 
TARİH I İslamiyet Öncesi Türk Devletleri ve Medeniyeti TÜRKLERİN ANAYURDU VE GOÇLERİ Türk kelimesi ilk kez Göktürkler zamanında kullanılmış olup, zamanla Türk soyu içinde olan ve Türkçe konuşan toplulukların genel adı olmuştur. Türk kelimesinin anlamı ile ilgili çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Birincisi; türeyen, çoğalan İkincisi; güçlü, kuvvetli, olgun. Türklerin anayurdunun Orta Asya olduğu bilinmektedir. Altay ve Sayan dağlarının kuzeybatısı, Tanrı dağlarının kuzeyi, Aral gölünün çevresi ve Hazar denizinin doğusu Türklerin anayurdu olarak söylenmektedir. Buralarda yapılan araştırmalar sonucunda M.Ö. 4 bin yıllarına kadar uzanan kültür kalıntılarına rastlanmıştır.
Türkler çeşitli sebeplerden dolayı anayurtlarından aynlmışiar ve bu göç hareketleri binlerce yıl devam etmiştir. Türklerin göç hareketlerini milattan önce ve milattan sonra diye ikiye ayırdığımızda: Millattan önce; Altaylar, Tanrı Dağları, Kazakistan ve Harezm'in güneyine yayılan Türkler, daha sonraki yüzyıllarda Çin'in batısına ve Türkistan'a gelmişlerdir. Millattan sonra; Türkistan'a, Asya'nın güneyine ve Avrupa'ya göçler olmuştur. Türklerin Orta Asya'dan göç etmesinin sebepleri; » Toprakların geçimi sağlamak için yetersiz kalması » Kuraklık ve doğal afetler başta olmak üzere, nüfus artışı ve otlakların azalmasıyla ortaya çıkan ekonomik sıkıntılar » Türk topluluklarının kendi aralarındaki iç çekişmeler » Yabancı kavimlerin ağır baskıları (Yabancı kavimierle yapılan savaşlarda yenilen Türklerin, başkasının hakimiyeti altına girmeyip, yurtlarını terk etmeleri) » Türklerin yeni ülkeler fethetmek istemeleri » Salgın hastalıklar ve bu hastalıklar nedeniyle hayvan ölümlerinin başlaması.
» Hunlar, Oğuzlar, Avarlar, Peçenekler Orta Avrupa ve Balkanlar'da güçlü devletler kurmuşlardır. » Bizans ve Roma İmparatorlukları baskı altına alınmıştır. » Orta Asya kültür ve medeniyeti değişik yerlere yayılmıştır. » Türklerin değişik kültür çevreleriyle etkileşim içine girmelerine neden olmuştur. » İran ve Anadolu'ya gelen Oğuzlar Selçuklu ve Osmanlı devletleri gibi büyük devletler kurmuşlardır, » Batıya giden Türkler Kavimier Göçü'ne neden olmuşlardır.
Orta Asya'dan göç etmeyen Türk toplulukları tarafından güçlü devletler kurulmuştur. Orta Asya'da Türkler tarafından kurulmuş olan ilk teşkilatlı devlet Asya Hun Devleti'dir. Asya Hun devleti Orhun-Selenga ırmakları ve Ötüken bölgesinde kurulmuştur. İlk bilinen hükümdarı Teoman'dır. Çinlilerin Türk akınlarını durdurmak için yaptıkları Çin Seddi, Teoman Dönemi'nde -TARIH- 47 tamamlanmıştır. Teoman'dan sonra başa geçen hükümdar Mete Han'dır. Mete Han Dönemi'nde; » Devleti ve orduyu teşkilâtlandırdı. » Türk topluluklarını bir bayrak altında birleştirdi. » Tunguzları ve Yüeçileri hakimiyeti altına aldı. » Çinlileri mağlup edip, bu ülkeyi yıllık vergilere bağladı. iİifİİİii Mete Han zamanında Hun devleti, kendinden sonraki Türk devletlerine temel oluşturan askeri ve sivil teşkilata, siyasi prensiplere, kültür ve sanat değerlerine sahip bir deylet haline gejdi. Mete Han'ın ölümünden sonra yerine geçen hükümdarlar bu üstünlüğü devam ettiremediler. Türk toplulukları için ekonomik yönden çok önemli olan İpek Yolu'nun Çinlilerin eline geçmesi Hunların ekonomik yönden zayıflamasına ve iç karışıklıklara neden oldu. » Batı Roma imparatorluğu yıkıldı.
» Feodal rejim, Avrupa'da siyasal düzen olarak oluştu. » Avrupa'nın bugünkü siyasal haritası oluştu. » Krallıklar siyasal etkinliklerini kaybettiler. » Avrupa'da kilise ve papalık etkinlik kazandı. » Dine dayalı düşünce gelişti. » Htristiyanlık barbar kavimier arasında yayıidı.
Kavimler Göçü sonucunda Avrupa'da Hun Devleti kurulmuştur. Hunlar kısa zamanda Volga nehri ile Tuna nehirleri arasındaki topraklara sahip oldular. Hunlar, Bizans'ı baskı altına aldılar. Bizansı vergiye bağladılar. Atilla zamanında Bizans'a iki kez sefer düzenlendi. Atilla'nın ölümünden sonra devlet zayıflamış Hunların bir kısmı Avrupa'da kalarak Latin ırklarıyla kaynaşmış, bir kısmı tekrar Orta Asya'ya dönmüştür. (Kuruluş Yerlerine Göre) Asya Hunları ile Çinliler arasında yapılan -^ mücadelelerin temel sebebi İpek Yolu'na egemen 'g olrnakt ı r. o Hun Devleti (M.O. 58) Batı Hun Devleti ve Güney Hun « Devleti olarak ikiye bölündü. ^ Batı Hun Devleti; Tanrı dağları ile Issık Göl bölgesinde ,|j kuruldu. S Güney Hun Devleti; Çin'in kuzeybatı bölgelerinde kuruldu. Güney Hun Devtetinde Çin baskısı ile Kuzey ve Güney Hunları olarak ikiye ayrıldı. Kuzey Hunları güney Sibirya ve Çungarya bölgesinde bağımsızlıklarını sürdürürken Batı Hunlarına katıldı. Çin sınırında yaşayan Güney Hun Devleti Çinliier tarafından yıkıldı. KAVİMLER GÖÇÜ Asya Hun Devleti'nin parçalanmasından sonra Hun topluluklarının bir kısmı IV. yüzyılda Hazar Denizi ile Aral Gölü arasındaki toprakları ele geçirdiler. Batıya doğru yürüyüşlerini sürdürüp, Volga nehrini geçtiler. Tuna boylarına kadar geten Huniarın önünde duramayan kavimler Avrupa'ya doğru göç etmeye başladılar. Hunlar'ın sebep olduğu bu göç hareketine Kavimler Göçü denir.
» Avrupa'nın etnik yapısında köklü bir değişiklik meydana geldi. » Sınırlarını koruyamayan Roma imparatorluğu, 395'te ikiye ayrıldı.
1. Asya Hun Devleti a. Batı Hun Devleti b. Güney Hun Devleti 2. Göktürk Devleti 2. II. Göktürk (Kutluk) Devleti 5. Avarlar
GÖKTURK DEVLETİ (552-630) Orta Asya'da kurulan ikinci büyük Türk devleti, Göktürk Devleti'dir. Türk adını ilk defa bir devlet adı olarak kullanan Göktürklerdir. Kurucusu Bumin Kağan'dır. Başkentleri Ötüken'dir. Bumin Kağan Türk devlet geleneğine uygun olarak, devletin batı bölgelerinin yönetimini kardeşi İstemi Yabgu'ya verdi. 48- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISİ- İstemi Yabgu, Akhun Türk Devleti'ni yönetimine alarak tarihi ipek Yolu'nu ele geçirdi. Bizansla siyasi ilişkiler kurdu. ipek Yolu'nun açılması için Sasanilere karşı Göktürk - Bizans ittifakı yapıldı. Ekonomik bakımdan büyük önem taşıyan ipek yolu hakimiyeti, Göktürkier, Sasaniler ve Bizans arasında devamlı bir rekabet konusu olmuştur. Bizans Sasanileri sıkıştırırken Göktürkler de sınırlarını Harezm, Buhara ve Taşkent'e kadar genişlettiler. Böylece, Bizans saldırıları ile zayıflayan Sasani Devletinin, bir süre sonra Müslüman Arap orduları tarafından kolayca yıkılmaları sağlandı. Çin'in içişlerine karışması sonucu Göktürk Devleti Doğu Göktürkler ve Batı Göktürkler olmak üzere ikiye ayrıldı. Doğu Göktürkleri 630 yılında, Batı Göktürkleri ise 659 yılında Çin egem^nliğine girerek yıkılmışlardır. Tarihte bütün Türklerin tek bir bayrak altında toplandıkları ikinci dönem Göktürkler dönemidir.
Göktürkler 681 yılına kadar Çin esaretinde yaşadılar. Kutluk İlteriş Kağan'ın İkinci Göktürk Devletini kurmasıyla esaret hayatı sona erdi. Kutluk Kağan - Göktürkleri bir idare altında topladı. Devleti Türk töresine göre yeniden düzenleyip teşkilâtlandırdı. Milli birlik duygusunu sağlamlaştırmak ve devleti ekonomik bakımdan güçlendirmek için Çin'e başarılı seferler yaptı. Kutluk Devleti'nin en güçlü olduğu dönemler Bilge Kağan ve Kardeşi Kül Tigin dön^mleri olmuştur. Devletin kurulmasında önemli rol oynayan Tonyukuk ise onlara yardımcı olmuştur. Tonyukuk'tan sonra Kültigin ve Bilge Kağan'ın ölümleri ile devlette çöküş belirtiteri ortaya çıktı. Taht ve ayaklanmalar y9nid9n başladı. Basmıllar, Karluklar V9 Uygurlar birleşerek Göktürk hakimiyetine son verdiler. Göktürk devrinde Orhun nehri kıyılarında dikilmiş olan ve Orhun Abideleri olarak bilinen kitabeler, Türkçe ilk yazılı kaynaklar olması bakımından büyük bir önem taşırlar. Bu kitabeler, 727'de büyük devlet adamı Tonyukuk, 732'de Kül-Tigin ve 735'te Bilge Kağan adına dikilmişlerdir. Devlet adamlarının miliete karşı görevieri, Türk kültür ve medeniyeti, toplum hayatı [ EyİÎ hâkimdir. UYGUR DEVLETİ (745-840) Uygur Devleti'nin ilk hükümdarı Kutluk Bilge Kağan'dır. Ötük^n bölgesinde kurulmuştur. Daha sonra Karabalgasun Uygurların başkenti olmuştur. Uygurlar yerleşik hayat düzenini benimsemiş olmaları dolayısıyla Hunlar ve Göktürklerden farktı bir özelliğe sahiptirler. Uygurlar siyasi başarılarından çok kültürel ve med^ni faaliyetleriyle tanınırlar. » Yerleşik hayata ggçmeleri ile tarım, sanat ve ticarette ilerlemişlerdir. » Uygurlar ilk defa din değiştiren Türk koludur. (Böğü Kağan Çin'e yardım için gittiğinde ülkesine dönerken berab^rinde dört Mani rahibi de getirmişti. Türkler arasında bundan sonra Mani dini yayılmaya başladı.) Maniheizmin, hayvansal gıdalar yenmesini yasaklaması savaşçılık duygusunu zayıflatıp, Uygurların hayat anlayışında büyük değişiklikler meydana getirdi. » Ticaretle uğraşan Uygurlar, Hint, Tibet ve Mave-raünnehir halkı ile sıkı ilişkiler içinde bulunmuşlardır. » Mani ve Buda dinine ait tapınaklar yapmışlardır ve mimaride gelişme göstermişlerdir. Bu alanda Hint ve İran sanatı etkisinde kalmışlardır. » Kanallar açarak modern tarım yapmışlardır. » Moğolların Türkleşm^sinde önemli rol oynamışlardır. » Kitap basma tekniğini ve kağıt yapımını bilen Uygurtar dünya kültür tarihinde önemli bir yere sahiptir. » Bilge Kağan'ın kendi adına diktirdiği Karabalgasun adlı anıtları bulunmaktadır. Kırgızlar 840 yılında Uygur Devleti'ni yıktılar. Bu yenilginin ardından dağılan Uygur toplulukları güneye doğru harak9t ederek Yeni Uygur devletlerîni kurdular. Bu devletler, » Kansu Uygur Devleti » Turfan Uygurları AVARLAR IV. yüzyılda Orta Asya'da bir devlet kurdular. Bu devletin Göktürkler tarafından yıkılmasıyla batıya göç ettiler. Kafkaslara gelip Bizans'la mücadele ettiler. Romanya ve Macaristan'a yerleşip Orta Avrupa'da güçlü bir imparatorluk kurdular. Frankların saldırılarıyla yıkılmışlardır. KIRGIZLAR Kırgızlar Göktürk V9 Uygurların idaresi altında kaldılar. Uygur devletini yıktıktan sonra burada kendi devletferini kurdular. Fakat bu yerde de fazla kalamadılar. Ötügen bölgesini terk edip eski yurtlarına geri döndüler. -TARIH- 49 HAZARLAR Vll-X. yüzyıllarda Kafkaslar ve Karadeniz'in kuzeyinde güçlü bir devlet kurmuş olan bir topluluktur. Müslüman Arap ordularının Kafkasiarı aşmalarına engel olmuşlardır. Museviliği kabul eden Hazar yöneticileri, diğer dinlere de hoşgörülü davranmışlardır. Hazar devleti Rus saldırılarıyla yıkıldı.
Göktürkler'e bağlı olarak yaşayan Karluklar, Göktürk devletinin yıkılmasında önemli rol oynadılar. Uygur devletinin yönetiminde önemli görevlerde bulundular. Orta Asya hakimiyeti için Araplarla Çinliler arasında yapılan Talas Savaşı sırasında Arapların yanında yer aldılar. Böylece Çinlilerin yenilmesini sağladılar.
İslamiyeti kabul eden ilk Türk topluluğudur. Ilk müslüman Türk devleti olan Karahanlılar'ın ku ru I mas ı n da etkj I i ol m uşlardı r. BULGARLAR Milâttan önceki yıllarda Oğuzlardan ayrılıp batıya giden bazı kabileler Oğuz adıyla anılmışlardır. Kafkasya'nın ve Karadeniz'in kuzeyinde yaşayan Oğurlar, Avrupa Hun Devleti'ne ve Avariara bağlı olarak yaşadılar. Avarların Göktürkler tarafından yıkılmasıyla bağımsız bir devlet kurdular. Fakat bu devletin kurucusunun ölümüyle devlet parçalandı.
Volga Nehri ile Ural dağları arasında yaşayan Macarlar, Avar ve Sabirlerin baskısıyla, Kuban nehri kıyılarına göç ettiler. IX. yüzyılda Peçenek saidırıları yüzünden tekrar göç etmek zorunda kaldılar. Bugünkü Macaristan'a geldiler. Hıristiyanlığı kabul edip kültürel değişikliğe uğradılar. PEÇENEKLER Göktürk devletine bağlı bir topluluk olan Peçenekler, Göktürk Devleti'nin yıkılmasıyla Batı Sibirya'ya göç ettiler. Macarları yerlerinden atarak Rusların Karadeniz'e inmelerini engellediler. Rusların baskısıyla Bizans topraklarına girdiler. Başka bir Türk Kavmi olan Kumanların saldırısı ileyıkılmışlardır. KUMANLAR (KIPÇAKLAR) Asya'nın doğusunda yaşayan Kıpçaklar X. yüzyıl sonlarında Karahıtaylılar tarafından batıya göç ettirildiler. Doğu Avrupa'ya gelip Ruslarla mücadele ettiler. Moğol istilasıyla Macaristan'a gittiler. Yurtlannda kalanlar Moğolların Türkleşmesinde etkili oldular. OGUZLAR X. ve XI. yüzyıllarda Hazar Denizi'nin doğusundan Seyhun Nehri'ne kadar uzanan bölgede yaşarken, bir kısmı Karadeniz'in kuzeyinden batıya gittiler. Oğuzlarm ana kolundan ayrılarak batıya gidenler kuzey ve güney diye ikiye ayrılmışlardır. Kuzey yolunu takip edenler, Oğur adıyla anılmışlardır. Butgar devletini kurmuşlardır. Güney yolunu takip edenler; İslamiyet'i kabul edip Selçuklu Devletini ve Osmanlı Devletini kurmuşlardır. TÜRGİŞLER Batı Göktürklerin bir kolunun boyudur. Göktürk Devleti yıkılınca, diğer boylarla birleştiler. İkinci Göktürk Devleti kurulunca tekrar Göktürk hakimiyetini kabul ettiler. Daha sonra tekrar bağımsız hale geldiler. » Emeviler'in Orta Asya'ya hakim olmasına engel oldular. » Türk tarihinde ilk defa para basmışlardır. Türgiş Devleti'ne Karluklar son verdiler. İLK TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET A-DEVLET YÖNETİMİ Eski Türk toplumiarında millet çeşitli alt birimlerden oluşmuştur. Urug —> Soy Oguş -> Aile Bod —> Boy Bodun -> Boylar Birliği Siyasi örgütlenmenin kademesini oluşturan devlet "İl" deyimi ile ifade ediliyordu. Devletin başında Şanyu, Kağan, Han, Hakan gibi ünvanlar taşıyan hükümdarlar bulunurdu. Hükümdarların bir takım özellikleri ve görevleri vardır. Bunlar bilgelik ve kahramanlıktır. Hükümdarlara devleti yönetme yetkisinin Gök - Tanrı tarafından verildiğine inanılırdı. Bu yetkiye "kut" adı verilirdi. Bu sebeple hükümdar ailesinin toplumda büyük bir saygınlığı vardı. Hükümdarların eşlerine Katun (Hatun) ünvanı verildi. Töre denilen ortak idari ve hukuki düzene göre devlet yönetilirdi. Yönetimle ilgili olarak askeri, siyasi, iktisadi ve kültürel sorunlar "toy" veya "kurultay" adı verilen meclislerde görüşülür ve karara bağlanırdı. Bu meclise katılma hakkına sahip olanlara "toygun" adı verilmiştir. Devlet teşkilatı ikili sisteme göre kurulmuştur. Bu teşkilatlanma Sağ-Sol, Kuzey-Güney, Doğu-Batı şeklinde olmuştur. Genellikle sağ kolun üstünlüğü tanınmıştır. Hükümdar burada otururdu. Diğer bölümün başında Şad, Yabgu gibi ünvanlar taşıyan idareciler bulunurdu.
50- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISL Devlet yönetiminde buyruklar (bakan), iç buyruklar (saray işleri ile ilgili bakan), tarkan, apa (saray görevlileri) tudun (vali), tekin (şehzade), subaşı (ordu komutanı), bitigciler (katip), yargucı (tercüman, elçi, yargıç), agılıg (hazine görevlisi) göreviileri sorumluluk alan ve çalışan memurlardır. İSLAMİYETTEN PNÇiKİ TURK PEyLETLpRİNPI KULLANILAN BAZİ TERİMLER VE ANLAMLARI OguşİAileIIİDevletUrugISoyBodIBoyBodunI Boylar birliğiOtagİHükümdar çadınOrginİTahtTuğISancakToyİDevlet meclisiKurultayİMeclisBuyrukİBakanIç buyrukiSaray işleriyle ilgili bakanTudunİValiSubaşıİOrdu komutanıŞanyu,kağan, han, hakan, idikut|Hükamdara verilen ünvanlarKatun (Hatun)IHükümdareşiToygun|Toy ve Kurultaya katılma hakkına (sahip olanlara verilen adTarkan, apaİSaraygörevlileriTekinIŞehzadeBitigcilerı KatipYargucı;Tercüman, elçi, yargıçAgılıgİHazine görevlisiB-ORDU Türk devletlerinin devamlılığı teşkilatlı ve kuvvetli ordular sayesinde olmuştur. İlk düzenli Türk ordusu Mete Han döneminde kurulmuştur. Ordu on'lu sisteme göre teşkilatlandırılmış olup en küçük birliği on kişiden meydana geliyordu. En büyük birlik 10 bin kişi olup tümen adı verilirdi. Türkler at sayesinde hareket kabiliyeti yüksek ve disiplinli, kendi döneminin en güçlü ordularını kurmuşlardır. Türkler silah yapımında da gelişmişlerdir. Başlıca kullandıkları silahlar ok, yay, mızrak, süngü ve kalkandır. Türkler savaşlarda Turan taktiğini kullanırlardı. Ordu her zaman savaşa hazır halde bulunurdu. Yüklə 2,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|