Summa caietana de pctis Et noui testamẽti iẽtacula



Yüklə 5,7 Mb.
səhifə30/100
tarix14.08.2018
ölçüsü5,7 Mb.
#70988
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   100
ORdinationes Ab octauiano &

guidone heresiar=

chis factas & ab ordinatis ab eis irritas esse cen

semus. Adijcientes vt qui dignitates ecclesiasti=

cas seu beneficia per dictos scismaticos accepe=

rint/careant impetratis. Alienationes quo que per eosdem scis/

maticos seu per laicos facte sunt de rebus ecclesiasticis omni

careant firmitate/& ad ecclesias sine omni onere reuertantur.

Siquis autem contraire presumpserit, excommunicationi se no=

uerit subiacere. extra. de scis. ca. primo.

Canonis Istius materia partim est scisma/partim sa

crilegium circa alienationem rerum ecclesie.

Et quo ad personas vniuersalis est. Quo ad actiones / ponitur

vna: que tamen multiplicatur iuxta materias. Actio est presu=

mere contraire contra hoc. s. ꝙ ordinationes sint irrite / & ꝙ be

neficia accepta non retineantur/ & ꝙ alienatio facta a scisma=

tico vel laico careat firmitate/& ꝙ sine onere reuerta{t$} ad eccle

siam: qui. n. voluerit ꝙ ordinationes sint rate/aut ꝙ beneficia re

tineantur/aut ꝙ alienatio sit firma / aut ꝙ redeat ad ecclesiam

cum onere, excommunicationem incurrit. Episcopalis tamẽ est

secluso scismate.Nota tamen hic ꝙ alienatio de qua hic est<-P>

@@0@

@@1@Jn papam non rite electum.

<-P>sermo/iuxta litere sonum intelligenda est vt exposuimus, hoc

est de sacrilega alienatione: quoniam alienatio facta a laico/sa=

crilega est, & litera distinguit a scismaticis laicos. Nō damno

tamen exponentes laicos non qualitercun/sed fultos authorita

te scismaticorum. Rationabilis vide{t$} hec expositio: quia de scis

maticis est canon iste: vt per ipsos scismaticos/ecclesiasticos, per

laicos vero innixos illorum authoritati laicos significet.

In eũ qui de tertie partis cardinaliũ nominatione cōfisus



pape sibi nomẽ vsurpat/et eos qui ip̃m recipiũt: item in eũ

qui a paucioribus ꝗ̈ duabus partibus cardinalium electus

nisi maior concordia intercesserit/gerit se pro papa. Ca. ix.

sTatuimus / Vt si forte inimico hoĩe

superseminante zizaniā

inter cardinales de substituendo summo pont.

non poterit esse plena concordia/& duabus ꝑti

bus concordantibus tertia pars concordare no

luerit aut sibi aliũ p̃sumpserit noĩare, ille abs vlla exceptiōe ab

vłi ecclesia ro. pont. habea{t$} qui a duabus ꝑtibus fuerit electus

et receptus. Siꝗs aũt de tertie partis noĩatione cōfisus/ sibi nomẽ

ep̃i vsurpauerit, tā ip̃e ꝗ̈ qui eũ receꝑint excōicationi subiaceāt.

Et in fra. Si a paucioribus ꝗ̈ a duabus partibus aliquis fuerit

electus ad apłatus officium, nisi maior concordia intercesserit/

nullatenus assumatur: & predicte pene subiaceat si humiliter

noluerit abstinere. extra de elec. ca. licet.

Canonum Istorum materia est scisma aut scismatis

initiũ. Quo ad ꝑsonas/sunt vłes. Quo ad

actiones nota duos casus. Prĩus est siꝗs de tertie ꝑtis cardinaliũ

noĩatione cōfisus/pape sibi nomẽ vsurpauerit: & tunc tam ip̃e ꝗ̈

hi ꝗ eũ receperint/sunt excōicati. Secundus est vłior casus: hoc

est si a paucioribus ꝗ̈ a duabus ꝑtibus cardinalium electus/nisi

maior cōcordia intercesserit, gerat se pro papa: tunc. n. predicte

pene subiacet. Et est absolutio secluso scismate ep̃alis.

@@0@

@@1@Contra manus violentas. 64

In eos qui suadente diabolo in clericum vel monachũ



manus violentas inijciunt. Ca. io.

sJquis Suadẽte diabolo/huius sacrilegij

vitium vel crimen incurrerit/ ꝙ

in clericum vel monachum manus violentas

iniecerit, anathematis vinculo subijciatur. Et

nullus ep̃o℟ p̃sumat illũ absoluere (nisi mortis

vrgente periculo) donec apostolico conspectui pñtetur/& eius

mandatũ suscipiat. In decre. xvij. q. iiij. ca. siꝗs. & est inno. ij.

Canonis Istius materia est sacrilegiũ quo manus vio

lenta in clericũ inijci{t$}. Et quo ad ꝑsonas est

vniuersalis. Quo ad actiones vero vna est principalis: scilicet

manus violentas in clericum sit$unclearadente diabolo inijcere. Et est

papalis. Actiones vero accessorie (scilicet mandare/dare consi=

lium/auxilium vel fauorem ad hmōi manum violentam) ex

alijs canonibus habentur: quos breuitatis causa omitto.

Circa Hanc excōmunicationẽ punientẽ sacrilegiũ manus

violente in clericum vel monachum / nota septem.

Primo/ꝙ quia manus est organũ organo℟, appellatione ma=



nus violente venit non solũ quecũ ꝑcussio/sed ẽt pulueris aut

aque iniectio: immo & consputio/ ac violẽta acceptio cuiuscũ

rei de manuseu persona clerici: insuꝑ captio/detentio & carcer.

Non autem precipere exilium aut confinia in fra que se conti=

neat: quia in illis violenta manus (hoc est exterior violentia)

in istis sola precepti vis interuenit.Per inferentem quo

violentiam clerico/ intellige non solum exequutorem, sed man

dantem & dantem ad hoc consilium/auxilium / fauorem/con

sensum: immo ẽt ratũ habentẽ post factũ si noĩe suo factũ est.

Appellatur etiam a iure in proposito consentiens ac faciẽs, qui



quũ dẽat & manifeste possit/desinit obuiare. Et ꝑꝑea pari pena<-P>

@@0@

@@1@Jn percutientes clericum.

<-P>punitur: quia (iuxta apostoli sententiam) digni sunt morte

non solum qui faciunt/sed & qui consentiunt facientibus. Et

quia duplex est genus debentium: scilicet vel ex officio, vt offi=

ciales. Et isti proculdubio ligantur/ si manifeste possunt obuiare

& non curant. Vel ex casu necessitatis: quo tenemur succum=

bentem oneri subleuare/quum non sit alter subleuans. Et isti si

manifeste possunt / ex interpretatione iuris ligantur: vt patet in

ca. quante. de sen. excom. Crediderim ego istos tunc tantum li=

gari/quum ex intentione nolunt obuiare, cognoscentes se abs

periculo ac damno posse obstare: tales. n. inexcusabiles sunt a

consensu, ex quo necessitatis articulus obligat eos ad obstandũ/

sicut officiales obligat debitum sui officij.

Nota secundo/ꝙ quia violentia distinguitur ab actibus sub=



dolis/ fraudulentis & huiusmodi/& rapina distingui{t$} a furto,

ideo licet manus violenta esset siquis vi acciperet aliquid quod

tenet clericus in manu seu in persona, non tamen esset manus

violenta siquis furto tolleret numos ex loculo gestato a clerico.

Et similiter siquis cingulum quo actualiter cingeretur / furtiue

tolleret, etiam si precisio interueniat: quoniam precisio illa non

violenta sed furtiua est.

Nota tertio/ꝙ violentia hoc in loco plus denotat ꝗ̈ significet.



nam licet significet quod fit in inuitum (quia hoc proprie est

violentum) intelligimus tamẽ per hoc etiā iniuriosam manũ.

ita ꝙ licet clericus consentiat vt verberetur, si iniuriosa est

verberatio/excommunicatus est verberans. Et hac eadem ratio

ne clericus percutiens seu verberās seipsum iniuriose/per se vel

alium, excommunicatus esset / non minus ꝗ̈ si alium clericum

sic percussisset aut percuti procurasset.Et hinc respondetur

quesito, an monialis procurans aborsum potione vel phleboto=

mia/incidat in hunc canonem. Dicitur. n. ꝙ non incidit: quia

manus hec licet sit violenta nature, non tamen est violenta per

sone consentienti/nec est iniurio sa statui ecclesiastico.

@@0@

@@1@Jn percutientes clericum. 65

<-P> Nota quarto / ꝙ manus violenta potest esse sacrilega duplici

ratione. vel absolute/vel ex iuris positione. Appellatur autem et

est sacrilegium absolute/iniqua percussio clerici. Vocatur vero

& est sacrilegium ex iuris positione / clerici merentis mille

mortes occisio persententiam iudicis laici: hoc. n. & similia que

secundum se sunt iusta/& sunt solum mala quia prohihita ex

iure positiuo, sacrilega quidem sunt / sed ex positiuo iure origi=

nem trahẽtia. Et hoc modo sacrilegium est si monachus causa

correctionis verberatur per laicum aut necessitate non vrgente

per alium clericum vel monachum ab abbate: vt in ca. vniuer

sitatis. de sen. excom.In presenti igitur censura sacrilegium

sumitur vtro modo. ita ꝙ excommunicationi subiacet manus

violenta sacrilega, siue absolute siue ex iuris positione. Et propte

rea quicun zelo iustitie laicus homo vel dominus moueatur

contra clericum pessime meritum, non excusatur a sacrilegio

manus violente: nisi in casu sibi a iure permisso. Permitti autẽ

creditur a iure officialibus laicis capere ac detinere clericum

(presentandum ꝗ̈ citius suo prelato) inuentum in crimine pa



trato vel patrando. Et nihilominus cuilibet cuius interest / per=

mittitur recuperare violenter a clerico res furto sublatas vel

raptas anteꝗ̈ fur vel latro ad alia diuertat, hoc est anteꝗ̈ adipi=

scatur possessionem quasi quietam rerum ablatarum: sicut etiā

licitum creditur debitorem clericum fugientem vel fugam pa=

rantem detinere/presentandum suo prelato. In his. n. & simili=

bus quum constet sacrilegium non interuenire ex natura facti

(quia non ad iniuriam clerici sed ad iustitiam tenditur) &



ex positiuo iure non sit prohibitio, non est locus sacrilegio.

Nota quinto casum in quo manus violenta in clericum vere



sacrilega non punitur hac excōicatione. Et est si clericus turpi

ter operans cũ vxore/matre/filia vel sorore/ inuentus percuti{t$}:

vt patet in ca. si vero. de sen. exco. percutiens. n. ex vindicta/licet

peccet mortaliter / & sacrilegus sit, iure tamen humano<-P>

@@0@

@@1@Jn percutientes clericum.

<-P>compatiente iusto dolori impunis euadit. Si tñ dolus interueniat

(puta quia vir consentit vt vxor clericum admittat ad hoc vt



percutere eum possit) excommunicatus est percutiendo: quia

dolus interueniens/compassionem legis tollit.

Nota sexto/manum violentam in clericum non sacrilegam



quin modis inueniri. Primus est quum est sacra: vtputa quũ

correctionis cā ab habente legitimam potestatem legitime exer=

cetur. Sic enim episcopus per clericum/ inferiores vero prelati

per seipsos clericum verberant detinent autem & capiunt per

quoscun. Et ad hunc modum spectat verberatio qua natura=

lis pater corripit filios clericos/& magister discipulos/ & maio

res seu seniores ecclesie pueros/& clerici officiantes eos qui per

turbant diuini officij cultum. Et sicut sacra est horum cor/

rectio, ita sacrilega efficeretur eorundem actio si ex odio & ini

quitate clericos eosdem verberarẽt: ac per hoc essent excommu=

nicati.Secundus est quum est licita: vt quum quis defen=

dendo se aut sua aut alios / vim vi repellit cum moderamine

inculpate tutele. Nec arctatur licita hec defensio ad casum

quo inuasus non potest aliter se aut sua aut alios saluare, sed

rationabiliter extenditur etiam ad casum in quo tamen vitupe=

rabiliter fugiendo posset se saluare: quia non tenetur ignominio

sam fugam pati laicus a clerico inuasore, sed potest suum sal=

uando honorem sicut & ceteras res/vim vi repellere. Non in=

telligas tamen licere ei propter hoc acceptare duellum a clerico

diffidante illum: quia aliud est velle pugnare, & aliud se &

sua tuendo / contra clericum non minis sed facto inuadentem

pugnare. Et ad hanc licitam defensionem reducuntur superius

dicta in tertio notabili de captione licita: quoniam in defensio=

nem iustitie fiunt. Et quum non minus castitatem ꝗ̈ reliqua

bona tueri debeamus, si mulier aut puer impetatur de turpitu=

dine a clerico/& pro euadendo molestiam non verbo sed facto<-P>

@@0@

@@1@Jn percutientes clericum. 66

<-P>inuadentis / percutit aut mordet (quia nec fugere licet, nec

clamare potest / aut infamiam putat) nullam incurrit censu=

ram: quia defensio cum moderamine inculpate tutele / tali sexui

seu etati videtur. Et si excessus interueniret / exemptus esta

canone, qui excusat patrem/maritum / fratrem & filium: vt

predictum est. Et multo magis excusat agentem pro persona

propria in materia turpitudinis iuiuriose. si. n. licet mihi impune

percutere iniuriantem mihi in turpitudine meorum, multo ma

gis impunis sum percutiens iniuriantem mihi in turpitudine

proprie persone. Et sicut sufficit ibi inchoatio actus, ita hic: qui

enim attentat violare / iam turpem actum inchoat.Tertius

est / quum manus violenta est imperfecta ex defectu delibera/

tionis: vt contingit in primis motibus. Siquis enim abs deli=

beratione ex subita passione manum in clericum inijcit / ita ꝙ

aduertens quid facit retrahit manum, non est excommunica

tus: quia manus violenta non est perfecte actus humanus. ac

per hoc non est sacrilega nisi imperfecte, sicut primus motus

adulterij est adulterium: excommunicatio autem hec presup=

ponit sacrilegium simpliciter / & non secundum quid tan=

tum, quale est hoc. Et ad hunc modum reducuntur percussio=

nes tam defensiue ꝗ̈ correctiue quando modicum excessiue

sunt: quia non ex deliberatione fit excessus ille/ sed quasi ex im=

percepta passione impellente.Quartus est/quũ violẽta manus

est imperfecta ex defectu exterioris actus: puta quia tam leuis ac

leuiter iniecta est vt pro nulla habenda sit. & vt vnico verbo

dicatur/quando manus violenta est ita leuis vt si esset in laicũ

non constitueret peccatum mortale, propter hoc ꝙ est in cleri

cum/non subiacet huic excommunicationi. Et ratio est / quia

non est sacrilegium: canon autem iste expresse supponit sacrile

gium secundum completam sacrilegij rationem, & non secun

dum quid: quale est veniale sacrilegium, vt sic liceat loqui.<-P>

@@0@

@@1@Jn percutientes clericum.

<-P> Quintus est/quum manus violenta est imperfecta ex defectu

forme, hoc est intentionis. quia scilicet non per se intenditur,

siue quia violentia non intenditur: vt quum quis castigando cle

ricum/modum excedit ex imprudentia/putans se nō excedere.

siue quia non intenditur ꝙ sit in clericum: vt quum ex ignoran

tia clericus percutitur aut capitur: quoniam per se loquendo

non incurritur sacrile gium/nisi sub intentione cadat. Et hoc in/

tellige nisi ignorantia culpabilis reducat actum in naturam sue

forme: vt quia debuit & potuit scire / nec curauit scire. Et ad

hunc modum reducuntur casus omnes/in quibus non forma=

liter sed materialiter tantum/manus violenta in clericũ inijci{t$}:

vt contingit officiali principis / arcenti turbam in qua sunt cle/

rici. Ad hunc etiam modum reducuntur casus / quibus abs

animo iniuriandi / violentia rationabiliter infertur clerico: vt

siquis fugiens persequentes / clericum ex caballo necessario fu=

gienti tollat vt velociter se saluet. sicut enim non est reus rapine

equi / ita nec violentie sacrilege: quia non animo iniuriandi

sed necessitate seipsum saluandi totum fit in casu in quo si lex

viua adesset/ cessare se diceret. Et simile est si in casu defensio=

nis / occurrentem gladium de latere clerici tolleret vt posset se

tueri. Et sic de similibus.

Nota septimo / appellatione clerici seu monachi venire non



solum omnes habentes primam tonsuram / & omnes vtrius

sexus professos aliquam approbatam religionem, sed etiā earun

dem religionum nouicios & conuersos: hoc est qui se & sua/

mutato habitu alicui religioni dedicauerunt perpetuo. Et hoc

intellige nisi sint priuilegio clericali priuati: vt sunt degradati/

& secundum quosdam heretici & bigami / & coniugati sine

habitu & tonsura/ & apostate seu enormitatibus seuis vacan=

tes &c. Tertianorum autem genus (qui scilicet vocantur de

tertio habitu alicuius religionis) ex hoc solo ꝙ sunt tertiani/

non gaudenthoc priuilegio: quia nec sun treligiosi (quum non<-P>


@@0@

@@1@Jn percutientes clericum. 67



<-P>habeant solennem professionem, qua religiosi a non religiosis

distinguuntur) nec conuersi religionis / nec nouicij religionũ/

nec clerici. in iure autem quattuor hec genera tātum ponuntur:

vt patet intuenti.

Demum circa calcem huius canonis/vbi reseruatur pape ab



solutio ab hac cẽsura/scito tria exceptionum genera habere hic

locum. Primum ex qualitate facti: secundum ex qualitate per=

sonarum: tertiũ ex accidente impedimento.Ex qualitate quidẽ

facti: nā tripliciter inuenitur manus hec violenta. quando. n.

est iniuria leuis/qñ grauis/qñ enormis. Et si est leuis/pōt ep̃s

absoluere. Si grauis vel enormis, pape vel legato de latere/reser

uatur regulariter absolutio. Discernere autem & iudicare leuẽ

vel grauem aut enormem, ad iudicem (hoc est ep̃m) perti=

net. Et de enormi iniuria/ex iure canonico manifestum est mul

tipliciter inueniri. Primo ex magnitudine facti: vt si peruentum

est ad mutilationem membri/aut sanguinis effusionem (que

abundantiam significare videtur) aut graue vulnus. Secundo

ex persona lesa: vt si in episcopum aut abbatem. Tertio ex per

sona ledente: vt si laicus officialis authoritatiue percutiat cleri=

cum. Quarto ex scandalo: vt si monachus percutiat clericum

secularem. quod ponderabis. Ex iure vero ciuili & doctoribus

superadditis, ex persona lesa / si sacerdos indutus sacris vesti=

bus percutiatur. Et ex irreuerentia: vt si in conspectu prelati per

cussio fiat. Ex loco: vt si in ecclesia vel in platea. Ex loco vul=

neris: puta si vulneratus in oculo. Et ex notorio / & specialiter

temporis: puta magne festiuitatis.Ex qualitate vero persona=

rum. nam puerorum in fra pubertatis annos excessus quicun

commissus / & mulierum, potest ab episcopo semper absolui/

etiam si pueri post pubertatem absolutionem petant. Similiter

religiosi in claustro seinuicem percutientes/& ad religionem

transeuntes, nisi difficilis & enormis fuerit excessus: vt mutila=

tio aut effusio sanguinis. aut in episcopum vel abbatem fuerit/<-P>

@@0@

@@1@Excōmunicatio.

<-P>ca. quum illorum. de sen. excom. Qui etiam sui iuris non sunt

(quales sunt serui / & filijfamilias / & huiusmodi) absolui



possunt ab episcopis ĩ duobus casibus. Primus est si deliquerint

in fraudem: hoc est vt subtrahant se ab obsequio debito domi=

nis/veniendo ad sedem apostolicam. Secundus est si ipsi dñi

sine culpa sua graue damnum propter hoc incurrant: nisi ex=

cessus sit tam grauis & enormis/ vt propter vitandum scanda=

lum & tollendum exemplum aliorum/debeant ad sedem apo=

stolicam destinari.Ex interueniente demum impedimento ab

solui in primis possunt a quocun excessu omnes in mortis arti

culo constituti. Infirmi quo seu valetudinarij quacun corpo

ris impotentia impediti/& senes impotentes accedere: & simili

ter qui ob inimicitias quas habent/aut ob inopiam quam patiun

tur/non possunt accedere: et demum quocun canonico impe=

dimento retrahantur/vt nec ad sedem apostolicam nec eius le=

gatum ire possint, absolui possunt ab episcopis seruata duplici

moderatione. Prima est vt satisfiat clericis iniuriā passis. Secun

da est/vt iurent ꝙ cessante temporali impedimento/ presentabũt

se apostolice sedi parituri illius mandato. De nobilitatis autem

magna potentia/disponit ius ꝙ talium dominorum ac delicato

rum excessus/ significandus est anteꝗ̈ absoluatur/ sedi apostoli/

ce: & secundum illius consilium postea fiat absolutio. nisi peri=

culum sit in mora: tunc. n. iuxta impedimentorum canonicorũ

rationem agendum esset.

In insequentes cardinales vel manus violentas in eos



inijcientes. Item in dominos temporales cũstitutionem

ca. felicis. li. vi. cōtra presumptores prefatos seruari non

facientes. Ca. xi.


Yüklə 5,7 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   100




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin