T. C. Adnan menderes üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İŞletme anabiLİm dali

6.5. Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin Sağlayacağı Yararlar ve Sorun Yaratan Konular

6.5.1. Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin Sağlayacağı Yararlar

Dış ticaret için tek başına gerekli kültürel ve finansal alt yapıya sahip olmayan KOBİ’ler güçlerini birleştirerek bu sorunun üstesinden gelebilirler. Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin sağlayacağı yararlar, ülke ekonomisi ve örgüte katılan firmalar açısından değerlendirilebilir (Baykal, forigntade.gov.tr, 2001).

6.5.1.1. SDŞ’nin Ülke Ekonomisine Sağlayacağı Yararlar

SDŞ ile birlikte örgütlenen işletmeler sadece kendilerine yarar sağlamış olmazlar. Bu örgütlenmeyle birlikte ülke ekonomisine sağlayacakları yararlar şu şekilde sıralanabilir;

• 
  Ülkeye döviz girdisinin artırılması. Bu sayede Türkiye için önemli bir sorun olan dış ticaret açığı minimize edilmiş olur.
  
• 
  İhracat knowhow’unun maksimize edilmesi,
  
• 
  Üretim, dağıtım ve pazarlama aktivitelerinin geliştirilmesi,
  
• 
  Birlikte hareket ile ölçek ekonomisi avantajları,
  
• 
  İşsizlik sorununun çözümüne katkı,
  
• 
  Devletsanayi arasında etkili bir iletişimin sağlanması,
  
• 
  Profesyonel yönetim için ortamın oluşturulması,
  
• 
  Rekabetçi stratejiler oluşturmaya zemin hazırlama.
  

Sektörel dış ticaret şirketi olarak örgütlenmenin, SDŞ üyelerine olduğu kadar dış pazarlardaki ithalatçılara da sağladığı bazı avantajlar vardır. SDŞ’lerle ticari ilişkiye girecek ithalatçılar, münferit küçük işletmeler yerine ihracat işlemlerinde daha profesyonel olan SDŞ’lerle çalışacaklarından, ithalat yapmaları daha kolaylaşabilecektir. Ayrıca, SDŞ’ler ithalatçı firmalara tüm üyelerinin ürünlerini pazarladıklarından, ithalatçı firmalara daha geniş bir firma ve ürün sunumu olacaktır.

SDŞ’lerin, üyelerinin ihracatlarını gerçekleştirme yanısıra üyelerine yeni pazar, yeni müşteri bulma, pazar paylarını artırma amacıyla da yapılanmış olmaları SDŞ modelinin amacına daha uygun bir yapılanma olarak görülmektedir. Çünkü, SDŞ modeli kapsamında başlıca beklenti, bu model ile Türkiye’nin ihracatının artırılmasıdır. Bu amaca yönelik faaliyet gösterecek SDŞ’lerin, hem üyelerinin ihracatını kolaylaştıracak, hem de yeni ihracat imkanları yaratacak faaliyetlerde bulunacak şekilde yapılanmaları daha doğru görülmektedir (igeme.org.tr, 2003).

6.5.1.2. SDŞ’nin Katılımcı Firmalara Sağlayacağı Yararlar

Sektörel Dış Ticaret Şirketinin ortağı konumundaki firmaların ihtiyaçları ve bu ihtiyaçların karşılanmasında izlenecek pazarlama yöntemleri bu şirketlerin faaliyet alanlarını belirlemektedir. Bu tür faaliyetler için söz konusu yararlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir (Diken, 1998: 47);

Pazarlama Faaliyetlerinin Profesyonel Bir Şekilde Yürütülmesi: İhracata yönelik bu örgütlenme modeliyle; KOBİ’lerin bireysel olarak ihracat yaptıklarında karşılaşacakları zorlukları aşabilmeleri, bireysel pazarlama etkinliklerine göre daha güçlü pazarlama imkanları edinebilmeleri mümkün olabilmektedir (igeme.org.tr, 2003).

Bu sayede uluslararası pazarlara yönelik pazarlama stratejilerinin geliştirilmesi, fiilen alıcı bulunması, pazar araştırması yürütülmesi, yeni pazarların bulunması, mevcut pazarların devamlılığının sağlanması, kaybedilen pazarların yerine yenilerinin bulunması, dış pazar eğilimlerinin takip edilmesi, yurt dışı ofis-mağaza açılması ve işletme faaliyetlerinin daha etkin olarak yürütülmesi sağlanabilmektedir.

Kurumsallaşma: Uzmanlaşma ve örgütlenmenin getirdiği hizmet alma rahatlığı, ihracat maliyetlerinin düşürülmesi, hizmetlerin profesyonel yaklaşımla sunulması, devlet desteği ve yardım programlarından yararlanma, ihracata dönük güçlü bir pazarlama yapısı kazanma (gümrükleme, nakliye, sigortacılık, bankacılık, tanıtım, pazar araştırması, yurt dışı ofis-mağaza açma, depo kiralama vb.).

Finansman: Kamu ve özel sektörce sağlanan finansman araçlarından daha etkin ve kolay faydalanma.

Bürokratik Problemlerden Kurtulma: İhracat prosedürlerinin yerine getirilmesi ve ihracatla ilgili her tür mevzuatın takibi, devlet desteklerinden faydalanılması ve bilgi akışı.

Psikolojik Rahatlık: Ekonomik ve işlevsel olma, rahat hareket etme ve vizyon kazanmanın getirdiği psikolojik rahatlık (kamu ve özel sektör ilişkilerinin kuvvetlenmesi).

Standardizasyon: Dış rekabetin etkisi ve sunulan hizmetlerin sonucu olarak her aşamada standardizasyona gidilmesi eğilimi artacaktır. Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, sektörün çevre, kalite vb. konularda ihtiyaç duyduğu labaratuvarların kurulmasında yer alabilmekte ya da katkı sağlayabilmektedirler. Bu da uluslararası standart ve normlara uygun mal temininde kolaylık getirmektedir.

Hizmetlerin Etkin Sunulması: Nakliye, sigorta ve gümrükleme gibi hizmetlerin kaliteli, süratli, güvenilir ve ucuz sunulması.

Ürünlerde Rekabet Üstünlüğü Elde Etme: İstenilen kalite, miktar ve zamanında sevkiyatların gerçekleştirilmesi rekabet gücünü artıracaktır.

Potansiyelin Harekete Geçirilmesi: Artan ihracat, kapasite kullanım oranlarını artıracaktır.

Dağıtım: Yurt içi ve yurt dışında dağıtım kanallarında güçlü bir yapıyla yer alma imkanı doğacaktır.

Enformasyon: Yurt içi ve yurt dışı enformasyon daha hızlı ve sağlıklı olarak gerçekleştirilebilecektir.

Nitelikli İnsan Kaynağına Ulaşma: Gerek kalifiye eleman gerekse şirket ortakları ve profesyonellerin yetiştirilmesi için ilgili kurum ve kuruluşlarla daha kolay işbirliğine gitme imkanı sağlanabilecektir.

İstihdam: İhracat artışının istihdamı artırıcı etkisi olacaktır.

Üretim Maliyetini Düşürmek: Ülke içinde temin edilenlerin yanında yurt içinden temin edilemeyen ara madde, hammadde vb. girdilerin büyük miktarlarda ithali yoluyla daha ucuz temin edilmesi ve sabit maliyetlerin düşürülmesi imkanı yaratılmaktadır.

Ürünlerin Yurt Dışı Tanıtımı: Fuarlara katılmak, organize etmek, katalog ve broşür hazırlamak ve heyet organize etmek faaliyetleri daha etkin olarak gerçekleştirilecektir.

Çeşitlilik: Yeni pazarlara girmek ve yeni alıcılara ulaşmak yoluyla pazar çeşitlemesi ve bunun sonucu olarak ürün çeşitlemesine gidilecektir.

Güçlü Markalar Meydana Getirme: Ortak bir marka oluşturma imkanı doğacaktır.

Katma Değer Oluşturma: Satış becerisi ve marka geliştirmenin yarattığı katma değer üretimde oluşturulan katma değerin önüne geçmektedir.

Yabancı Sermaye Akışı: Yabancı sermaye ile işbirliğine gidilmesi kolaylaşacaktır.

Toplam İhracat Maliyetinde Düşüş: Gerek ihracata yönelik olarak ortaklaşa sürdürülen her faaliyetin maliyeti düşüşleri gerekse insan kaynakları ve organizasyon maliyetlerindeki düşüşler toplam ihracat maliyetini düşürecektir. Bu durum da rekabet gücünü artıracaktır.

6.5.2. SDŞ Modelinde Sorun Yaratan Hususlar ve Çözüm Önerileri

Ortak ihracat pazarlama gruplaşması şeklindeki modelde katılımcı firma olarak yer almak isteyenlerin modelin işlerliği yönünden en çok endişe duydukları sorunlar şöyle sıralanmaktadır (Baykal, foreigntrade.gov.tr, 2001):

• 
  Ortakların ürünleri arasındaki kalite ve standart farklılıkları,
  
• 
  Aynı ürünlerin aynı ihracat pazarlarında yaratabileceği rekabetin olumsuz etkileri,
  
• 
  Ortakların ait bilgilerin gizliliğini yitirmesi endişesi,
  
• 
  SDŞ’lerin yönetilmesinde yetenekli, güvenilir ve tarafsız yöneticiler bulmadaki güçlük,
  
• 
  Ortakların ölçek büyüklüğünün gösterdiği farklılık,
  
• 
  Ortakların finansman yükünün paylaşılmasında zorluklar,
  
• 
  Siparişlerin karşılanmasında ortaklarına dağıtımında karşılaşılan sorunlar,
  
• 
  SDŞ’nin yönetim ile ilgili kararlarda oy hakkı ile ilgili sorunlar,
  
• 
  SDŞ’ye yeni firmaların girmesi veya ayrılması ile ilgili sorunlar,
  
• 
  Bu tür bir şirketin organizasyonu, idaresi ve sürekliliği konusundaki endişeler,
  
• 
  Yönetime karşı güvensizlik, disiplin sağlayamama, çıkar çatışması olasılıkları,
  
• 
  Ortaklar arasında uyumsuzluk olabilme ihtimali,
  
• 
  Yeterli sayıda firmanın bulunamaması,
  
• 
  Her firmanın veya sektörün koşullarının farklı olması (özellikle kalite ve standart farklılığından doğan sorunlar),
  
• 
  Firmaların bağımsızlıklarını kaybetmek istememeleri,
  
• 
  Sahip-yöneticilerin bağımsız davranma yönündeki kişilik yapıları,
  
• 
  Tekstil sanayi gibi moda vb. özelliklerin etkili ve önemli olduğu sektörlerde ortaklaşa karar vermenin zorluğu,
  
• 
  Zamanla büyük firmaların SDŞ yönetiminde egemenliği ele geçirme olasılıkları.
  

Bu sorunlar ve benzerlerinin giderilebilmesi için yapılabilecekler şöyle sıralanabilir:

• 
  Özellikle sektörler ve firmalara ilişkin genel bir değerlendirme yapılarak, yatırım, üretim, tüketim ve bu sektörlerin dünya talebi dikkate alınarak desteklenecek sektörlerin ve desteklenecek firmaların DTM-İGEME-DPT-KOSGEB-MPM gibi kuruluşların ortak çalışmasıyla tespit edilmelidir. Böylece kısıtlı olan kaynakların (verilecek teşviklerin) daha verimli değerlendirilmesini sağlamak amacıyla seçilen firmalara SDŞ’ler kurdurulması sağlanabilecektir.
  
• 
  Kurulan SDŞ ortaklarına Devlet tarafından yapılacak desteklerle “Sürekli Eğitim Programları” uygulanması sağlanmalıdır.
  
• 
  Başta MPM, KOSGEB, İGEME ve diğer meslek kuruluşları tarafından SDŞ’lerin ve ortaklarının ihtiyaç duydukları konularda ortak eğitim programları düzenlenmelidir.
  
• 
  SDŞ’lerin firma-ürün tanıtım broşürlerinin hazırlanması ve yurtdışına dağıtımında MPM, KOSGEB ve İGEME tarafından destek sağlanmalıdır.
  
• 
  Yine bu kurumlar tarafından potansiyel sektörler tespit edilerek SDŞ kurmak için bir araya gelmiş firma grupları için bilgilendirme toplantıları düzenlenmelidir.
  
• 
  SDŞ kurulduktan sonra, bir araya gelen firmalara yönelik olarak aynı kuruluşlarca periyodik yönlendirme toplantıları düzenlenmelidir.
  
• 
  SDŞ’nin, kurulmasının ardından gelen zaman içerisinde aşağıda yer alan bazı hususların uygulanması ve bunlara uyulması önem arz etmektedir. Eğer bunlara uyulmazsa kurulan Sektörel Dış Ticaret Şirketi başarısız olabilecektir.
  
• 
  Profesyonel bir yönetim kadrosunun iyi seçilmesi müdahalelerde bulunulmaması için ortaklar arasında bir centilmenlik anlaşması yapılmalıdır.
  
• 
  İhracata aktif girebilme bedelinin iyi hesaplanarak güçlü bir sermaye yapısının ne olacağına hep birlikte karar verilmelidir.
  
• 
  Şirketin örgütlenme yapısının ihracat için uygun olup olmadığı tartışılmalıdır.
  
• 
  Ortaklarının şirket ile münasebetlerindeki tutum ve davranışların nasıl olması gerektiği iyi anlatılmalıdır.
  
• 
  Gerekirse eğitilen bu ortakların gerek eleman gerekse yönetici bazında yurt dışı tecrübelerini artırmak amacıyla yurt dışındaki eğitim programlarına katılımları sağlanmalıdır.
  
• 
  SDŞ’lerin ortakları için eğitimin dışında her bir ortağın tek tek araştırma yapmalarından ziyade, yıl içinde araştırılmasında fayda görülen ve firmalar tarafından talep olunan sektörler de aşağıda yer alan konularda araştırma programlarının uygulanmasına gidilmelidir.
  

• 
  Fuar Organizasyonları,
  
• 
  Satış Heyetlerinin Organizasyonu,
  
• 
  Alım Heyetlerinin Organizasyonu,
  
• 
  Dışarıda ofis mağaza açılması,
  
• 
  Ortak AR-GE çalışmaları,
  
• 
  Dış Pazar Araştırmaları.
  
• 
  İhracatlarının koordine edilmesinde ve yönlendirilmesinde konu ile ilgili DTM, İGEME, MPM, KOSGEB gibi devlet kuruluşlarının SDŞ yönetim kurullarında belli bir süre görev almaları sağlanmalıdır.
  
• 
  SDŞ ortaklarının ürünlerinin gerek standart, gerek kalitelerinin uluslararası normlara uygun hale getirilmesi amacıyla yine KOSGEB, TSE ve Sanayi Bakanlığı gibi ilgili kuruluşların destek vermeleri gerekmektedir.
  
• 
  SDŞ ortağı KOBİ’lerin ürettiği ürünleriyle ilgili uluslararası genel bir durum değerlendirmesi yapabilmesi amacıyla, diğer ülkelere yönelik inceleme-gezi programları düzenlenmelidir.
  
• 
  SDŞ ortağı firmalar için fuar, sergi gibi tanıtım alanları yeterli hale getirilerek, fuar organizasyon düzenleme yetkisi verilerek desteklenmelidir.
  
• 
  Ayrıca sektörel dış ticaret şirketlerinin kuruluş yıllarında belirli bir süre içinde olsa ilgili kuruluşlar (DTM-İGEME, KOSGEB) tarafından;
  
  • 
    Ofis giderlerinde,
    
  • 
    İhracat personelinin belli bir süre istihdam edilmesinde,
    
  • 
    Yurtdışı pazar araştırmalarında,
    
  • 
    Fuar organizasyonlarında destek olunması şart olarak görülmektedir.
    
• 
  Kurulan SDŞ’ler için ihracat kredi işlemlerinde özel bir garanti sistemi geliştirilmelidir.
  
• 
  Risk sermayesi sistemi geliştirilmelidir.