T. C. Adnan menderes üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İŞletme anabiLİm dali

6.3. Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin Fonksiyonları

SDŞ’lerin fonksiyonları; pazarlama, finansman, teknik ve ihracat işlemleri olmak üzere başlıca dört grupta incelemek mümkündür.

6.3.1. Pazarlama Fonksiyonu

SDŞ’lerin en önde gelen işlevi, KOBİ’lerin ürünlerinin uluslararası pazarlarda pazarlanmasıdır. Daha önce de belirtildiği gibi, SDŞ’ler en az on küçük ve orta ölçekli işletmenin bir araya gelmesi ile kurulan şirketlerdir. Bu bakımdan daha az personelle tüm ortakların ürünlerinin uluslararası pazarlamasını diğer sabit maliyetleri de düşürmek suretiyle etkin bir şekilde yapabilmektedirler. SDŞ’ler sadece yurtdışı pazarlar hakkında kısa süreli araştırmalar değil fakat, yurtdışında daimi temsilcilik ve doğrudan pazarlama amaçlı şirketler kurarak bu fonksiyonu yerine getirmişlerdir (Gövdere, foreigntrade.gov.tr, 2000).

KOBİ’ler ihracat pazarlamasına genellikle kısa vadeli bir perspektiften yaklaşırken, SDŞ’ler profesyonel bir eğilime sahiptirler. Bu nedenle gerek yeni pazar bulunmasına, gerekse de mevcut pazarlarda ihraç ürünlerinin pazar payının artırılmasına ve tutundurmaya yönelik faaliyetleri daha bilinçli olarak yerine getirebilmektedirler (Ekonomik Forum, 2001: 37).

İhracatta örgütlenme ile birbirleriyle rekabet etmeyen aynı üretim dalında faaliyet gösteren küçük ve orta ölçekli işletmelerin ancak böyle bir kuruluş çatısı altında işbirliğine giderek doğrudan ihracat yapmaları mümkündür. Bu tür organizasyonlarda üretim dışında oluşturulacak tedarik, pazarlama, finansman gibi birimler kanalıyla KOBİ’ler daha verimli ve rasyonel çalışma düzenine kavuşmuş olacaklardır.

İhracat pazarlama birimi kanalıyla şirket ortakları;

• 
  Ürün geliştirme,
  
• 
  Pazar araştırması,
  
• 
  Enformasyon,
  
• 
  Satış dağıtım,
  
• 
  Tutundurma,
  
• 
  -Satış geliştirme gibi pazarlama fonksiyonlarından da daha rahat yararlanabilirler (Küçük ve Orta Ölçekli Sanayicinin El Kitabı, 1999: 255).
  

6.3.2. Finansman Fonksiyonu

SDŞ’lerin finansman işlevi ile başlıca iki unsur; üreticinin ve yurtdışındaki müşterinin finanse edilmesi ifade edilmektedir. İmalatçının finansmanı hem işletme faaliyetleri bazında, hem de ihracat işlemlerine yöneliktir. KOBİ’ler bankalardan yeterince yararlanamazlarken, SDŞ’ler bu sorunu aşabilmektedirler. Bankalardan özellikle de Eximbanktan daha uygun koşullarda kredi temin ederek bunları ortaklarına kullandırmaktadırlar. KOBİ’ler kendileri ihracat yaptıklarında tüm ihracat giderlerini de karşılamak durumundadırlar. Bu giderlerin bir kısmı değişken maliyeti meydana getirirken önemli bir kısmı da sabit maliyettir. SDŞ’ler ortakları olan çok sayıda işletmenin ihracat işlemlerini tek elden yürüttüğü için söz konusu sabit maliyetlerde azalma olmaktadır. Bu durum da ihracatın finansmanı sorununa hissedilir bir rahatlama meydana getirebilmektedir.

Yurtdışındaki müşterinin/ithalatçının finansmanı ise, ithalatçıya kredi açılması şeklinde olmaktadır. Bu şekilde, bir taraftan müşterinin ürüne talebi canlı tutulurken diğer yandan, ihracat miktar olarak artırılabilmektedir.

SDŞ’ler finansman ihtiyacını sadece diğer bankalardan aldıkları krediler ile değil fakat aynı zamanda, kendi bünyelerinde oluşturdukları banka ve leasing şirketleri ile de yapabilmektedirler.

6.3.3. İhracat İşlemleri Fonksiyonu

İhracat işlemleri işlevi, ihracatla ilgili tüm konuları (ürünün hammadde tedariki, nakliye ve sigortası, gümrük işlemleri ve ürünün depolanması vb.) kapsamaktadır. Bu işlemlerin toplam maliyet içindeki payı, birçok işletmenin ihtiyaçlarının tek elden yapılması ile önemli ölçüde azalmaktadır.

SDŞ’ler ihracat işlemleri fonksiyonunu iki yoldan birisiyle ama genellikle ikincisini kullanarak yerine getirmektedirler. İlk olarak, yukarıda belirtilen hizmetleri sunan şirketlerle anlaşarak, bu işlemleri daha düşük maliyetle yaptırabilmektedirler. İkinci yolda ise kendi bünyelerinde yan kuruluşlarla (nakliye, sigorta, leasing, gümrük vb.) ortaklarına hizmet vermektedirler.

6.3.4. Teknik Fonksiyonu

Bilindiği gibi, KOBİ’lerin ve bu arada dış ticaretle uğraşan tüm şirketlerin ortak şikayetlerinden birisi de, ilgili mevzuatın karmaşıklığıdır. Bu mevzuata bir de yurtdışı pazarlardaki uyulması gereken standartlar ve o ülkelerin mevzuatları eklenince ihracatçı/ithalatçı firmaların karşılaştıkları güçlük daha iyi anlaşılabilir. SDŞ’ler mevcut ve yeni pazarlarla ilgili mevzuatları ve Türkiye’deki mevzuatı uzmanları ile daha yakından izleme olanağına sahiptirler.

SDŞ’lerin teknik fonksiyonu kapsamında bir konunun daha incelenmesinde fayda bulunmaktadır. SDŞ’ler yurtdışından kendilerine gelen talepleri, ortakları arasında koordinasyonu sağlayarak, büyük hacimli siparişlerin karşılanmasında önemli bir işlevi de yerine getirmektedirler (Gövdere, foreigntrade.gov.tr, 2000).

6.4. Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin ve Ortaklarının Sorumlulukları

6.4.1. SDŞ’lerin Sorumluluklarına İlişkin Düzenlemeler

SDŞ’lere ilişkin yasal düzenlemeler, sadece yukarıda belirtilen noktaları değil, fakat, aynı zamanda, bu şirketlerin sorumluluklarını da kapsayacak şekilde geniş bir yelpazeye sahiptir. SDŞ’ler:

• 
  Ortaklık yapısında ve sermayesinde meydana gelecek değişiklikleri bir ay içerisinde Dış Ticaret Müsteşarlığına (DTM) bildirmek,
  
• 
  Fiilen gerçekleştirdikleri ihracatlarıyla ilgili faaliyet raporlarını altı aylık ve yıllık itibariyle yılda iki defa DTM’ye bildirmek zorundadır.
  
• 
  Kendi nam ve hesaplarına yurt içinden satın alarak yaptıkları ihracatta; ihracat, kambiyo ve ilgili sair mevzuatta öngörülen idari ve cezai yükümlülüklerden doğrudan ve münhasıran sorumludur.
  

6.4.2. Şirketi Oluşturan Ortakların Sorumlulukları

Sektörel Dış Ticaret Şirketlerini meydana getiren ortakların da şirkete karşı bir takım sorumlulukları bulunmaktadır. Bu sorumlulukların başlıcaları; doğru bilgi verme, gizlilik, açıklık, ortakların birbirleriyle rekabet etmemesi, her türlü katılımlarda ortaklara bilgi verilmesi yönündedir.

6.4.2.1. Doğru Bilgi Verme Sorumluluğu

SDŞ’nin faaliyetlerini etkin bir şekilde gerçekleştirebilmesi için ortakların, kapasiteleri, çalıştırdıkları işçi sayısı, planların uygulanması, bilançoları ile birlikte iç ve dış pazarlarda işbirliği içerisinde olduğu işletmeler hakkında doğru ve eksiksiz bilgi vermeleri gerekmektedir. Çünkü gerekli inancın ve desteğin kazanılması ancak şirkete ve ortaklara doğru bilgi vermekle sağlanabilir.

6.4.2.2. Gizlilik

SDŞ’yi oluşturan ortaklar şirketin çalışmaları konusunda hiç bir şekilde üçüncü kişi veya kuruluşlara bilgi veremez, açıklamada bulunamazlar. Bu yetki resmi makamların talebi üzerine ancak yönetim kurulu tarafından yapılır.

6.4.2.3. Açıklık

İşletmeye ilişkin bilgiler şirkete ve diğer ortaklara çekinilmeden ve gerçekler gizlenmeden iletilmeli, işletmenin amaçları, örgütsel yapısı, finansal ve ekonomik gücü, pazar alanları, ürünleri ve sosyal içerikli çalışmaları olduğu gibi açıkça ortaya konulmalıdır.

Yani SDŞ’yi oluşturan ortaklar şirketten ve diğer ortaklardan gizli iş yapmamalı şirketi ilgilendiren her türlü faaliyetini şirkete ve ortaklarına bildirmeli ve onlara karşı daima samimi olmalıdır. Bu aynı zamanda modern işletmecilik anlayışının da bir gereğidir.

6.4.2.4. Ortakların Birbirleriyle Rekabet Etmemesi Sorumluluğu

SDŞ’yi oluşturan ortaklar yurt dışı pazarlarda şirket ile rekabet edemez. Çünkü SDŞ’lerin amacı ortakların ürünlerinin dış pazarlarda her türlü tanıtımı, pazarlanması ve ihracıdır. Yine böyle bir davranış tarzının şirket imajı açısından iyi sonuçlar doğurmayacağı da ortaklar tarafından göz ardı edilmemesi gereken bir husustur.

6.4.2.5. Her Türlü Katılımlarda Ortaklara Bilgi Verilmesi Sorumluluğu

SDŞ’yi oluşturan ortaklar, yönetim kurulunun kabul ettiği, yurt içi ve yurt dışı etkinliklere katılmak, her türlü desteği vermek, şirketin ihracat yapmaya karar verdiği ülkelerin standartlarına ve kalitesine uygun üretim yapmak, şirketin pazarlarına ve ihracat çalışmalarına uygun alt yapı ve kapasite artırımı çalışmalarını yaparak kendilerine gelecek olan ihracat tekliflerini doğruluk, açıklık ve rekabet etmeme ilkeleri doğrultusunda şirkete bildirmek ve teklifin şirket üzerinden değerlendirilmesini sağlamak zorundadırlar. Bu da diğer ortaklara örnek olacak bir davranış tarzıdır. Yani yapılan faaliyetlerdeki sorumluluk, şirketteki en üst yöneticiden ortakların işletmelerinde çalışan en alt kademede çalışan işçisine kadardır (Yalçın, foreigntrade.gov.tr, 2000).