T. C. ÇEvre ve şEHİRCİLİk bakanliği mekânsal Planlama Genel Müdürlüğü

5.3KISALTMALAR

ÇŞB: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

TÜMVERİ: Türkiye Mekânsal Veri Envanteri

İDARE: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

YÜKLENİCİ: İhaleyi alan ve projeyi üstlenecek firma

TUCBS: Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi

OGC: Open Geospatial Consorcium

WCS: Web Covarage Services

WMS: Web Map Services

WFS: Web Feature Services

CAT: Catalog Services for Web

ISO: International Organization for Standardization

5.4TANIMLAR

ISO xxxxx: Coğrafi Bilgi konulu standartlardır. Uluslararası Standardizasyon Organizasyonu ( ISO ) tarafından belirlenmiştir.

Open Geospatial Consortium ( OGC ) : 1994’te kurulan uluslararası bir standart belirleme organizasyonudur.

Coğrafi Veri/Bilgi: Coğrafi detaya, dolaylı veya doğrudan referanslı herhangi bir bilgi/veri ile bu veri/bilgiye ilişkin meta verilerdir.

Coğrafi Meta veri: Coğrafi bilgi/veri hakkındaki veriler/bilgilerdir (Örnek: veri kaynağı, veri toplama yöntemi, veri tarihi, vb.)

Öznitelik: Coğrafi detaya ilişkin tanımlayıcı bilgilerdir (Örnek:"yol" detayının "yol_kaplaması" özniteliği)

Coğrafi Bilgi Sistemi: Coğrafi bilgiye dayalı karar verme süreçlerinde, kullanıcılara yardımcı olmak amacıyla; coğrafi verinin/bilginin toplanması, veritabanı mimarisinde bilgisayar ortamına aktarılması, depolanması, işlenmesi, sorgulanması, analizi, sunulması ve paylaşılması işlevlerini bütünleşik olarak gerçekleştiren yazılım, donanım, personel ve veri/bilgi bileşenlerinden oluşan bütündür.

Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi (TUCBS): Tüm yerel, bölgesel ve ulusal nitelikli coğrafi bilgi sistemlerinin birbirleriyle bilgisayar ağları üzerinden veri paylaşabildiği ve sade vatandaşa dahil her düzeyde kullanıcının kullanabildiği, Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi altyapısına uygun coğrafi bilgi sistemidir. TUCBS, coğrafi veri ve servislerin ortaklaşa kullanımını olanaklı kılacak, veri ve servis sağlayıcıların oluşturduğu bir ağ olarak da tanımlanabilir. Burada servis ile kastedilen, coğrafi verinin toplama, depolama, işleme, analiz, sunum ve paylaşımına yönelik işlemlerdir. Kullanıcılar TUCBS'den sağlayacakları veri ve servisleri kullanarak uygulamalarını modelleyip gerçekleştirebileceklerdir. Ülke düzeyinde ilgili bütün kamu ve özel sektör kuruluşları, yerel yönetimler, Üniversiteler ve çeşitli diğer kuruluşlar, TUCBS'de veri ve/veya servis sunucusu yada istemcisi konumunda olabilir.

Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi Altyapısı (TUCBS-A): Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sisteminin oluşturulmasına yönelik tüm teknik ve idari düzenlemeler yasa, yönetmelik, organizasyon, vb.) ile, bu konu ile ilgili ulusal standartlardır.

5.5KULLANILACAK STANDARTLAR

5.5.1COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ GENELGESİ

Bilgi toplumuna giden yolda kamu kurum ve kuruluşlarınca yürütülmekte olan bilgi ve iletişim teknolojileri yatırımlarında temel olarak dikkat edilmesi gereken önemli unsurlardan biri, yapılan yatırımların birlikte çalışabilirlik ihtiyaçları çerçevesinde birbiri ile uyumlu yapılar oluşturması ve bunun devamında da entegrasyonu kolay ve mümkün çözümlerin üretilerek ülke yararına kullanılmasıdır. Birlikte çalışabilirliğin en vazgeçilmez unsuru standartların kullanımının sağlanmasıdır. Kamudaki birlikte çalışabilirlik ihtiyaçlarını en geniş anlamda ele alarak uyulması gereken standartları ortaya koymak doğru ve birlikte çalışabilir sistemler oluşturmanın önemli bir adımıdır.

Coğrafi Bilgi Sistemleri; mekâna/konuma dayalı çalışmalarda ve karar verme süreçlerinde kullanıcılara yardımcı olmak üzere grafik ve grafik-olmayan bilgilerin toplanması, saklanması, işlenmesi ve kullanıcıya sunulması işlevlerinin bütünlük içerisinde gerçekleştirildiği bilgi sistemidir.

Ülkemizde farklı kurum ve kuruluşlar tarafından üretilmekte olan çok farklı mekânsal/konumsal veri bulunmaktadır. Bu alanda, ulusal düzeyde eşgüdüm (koordinasyon) sağlayacak idari mekanizmaların yeni kuruluyor olması, veri sahipliğinde belirsizliklerin olması ve veri yapılarındaki teknik uyumsuzluklar nedeniyle disiplinler arası çalışmayı gerektiren coğrafi bilgi sistemi uygulamalarında olumsuzluklar yaşanmaktadır. Bu nedenle Bilgi Toplumu Stratejisi eki Eylem Planında 75 numaralı "Coğrafi Bilgi Altyapısı kurulumu eylemine yer verilmiş, bu kapsamda verilerin paylaşımı amacıyla bir portalın kurulması, veri sahipliği ile içerik ve değişim standartlarının belirlenmesi, ayrıca ulusal düzeyde koordinasyon sağlayacak idari ve yasal düzenlemeye ilişkin önerilerin geliştirilmesi amaçlanmıştır.

Kılavuzun ekler bölümünde kurumlar arası coğrafi bilgi paylaşımının sağlanması amacıyla web servisleri, meta veri, veriye erişim, veri değişimi ve yayımlama ile ilgili uluslararası kabul görmüş standart ve servislere yer verilmiştir. Ekte sıralanan standartlar veri yayınlarında esas kabul edilecektir. Bu bağlamda belirtilen standartların uygulanabilirse en son versiyonları, eğer uygulanamıyor ise İŞVEREN’in kabul edeceği alt versiyonlarının yapılacak servis yayınlarında esas alınması gerekmektedir.

Kurumlar arası birlikte çalışabilirliği tam anlamıyla sağlamak amacıyla, öncelikle veri üretiminden sorumlu kurumlar tarafından onaylanmış ve uygulanabilirliği olan temel bir meta veri profilinin oluşturulması gerekmektedir. Ayrıca, temel ülkesel ve veriler konusunda ortak kavramsal model ve kodlama modeli oluşturmak üzere tüm paydaşların katılımıyla uluslararası standartlara uygun detay-öznitelik katalogu ile UML/GML profili oluşturulması çalışmaları yapılmalıdır.

5.5.2INSPIRE DİREKTİFİ VE INSPIRE UYGULAMA ESASLARI

Avrupa’da ekonomik ve sosyal gelişim, etkili yönetim, e-devlet sürecine halk katılımının sağlanması, kurumsal ve idari kapasitelerin geliştirmesi, güvenlik ve çevresel sürdürülebilirlik politikalarının desteklemesi için coğrafi bilginin etkin kullanımını sağlayan politikalar geliştirilmektedir. Tüm bilginin yaklaşık % 80’inin konum bilgisi ile ilişkili olduğu kabul edilmektedir. Bu anlamda, e-devlet projesinin bileşeni olarak, ülkemizdeki kamu kurumlarının iş akışında ve bilgi yönetiminde ağır işleyen yapı dikkate alınarak, karar destek sistemlerinin önemli bir bileşeni olan konum bilgisinin kullanımında, kamu kurumları ve kuruluşlarının koordineli ve işlevselliğinin artırılması büyük önem arz etmektedir.

Günümüzde çeşitli uygulama ve projelerde üretilen bilginin bölgesel/ulusal ve uluslar arası ölçekte kullanılması önemli bir gereksinim olmuştur. Bunun için mevcut konumsal veriye ait tanımlayıcı bilgi (meta veri) ortak formatlarda üretilmelidir. Konumsal veriler standart, çözünürlük, ölçek vb. bakımlardan uyum içinde olmalı ve teknolojideki gelişmelere uygun olarak veriye erişim ve kullanım olanağı sağlamalıdır. Kurum ve kuruluşlar kendi veri değişimi için kurmuş oldukları mekanizmalarını birbiriyle uyuşumlu hale getirmek ve paylaşmak için, birçok yasal ve finansal düzenlemeler yapmalıdır. Bu yaklaşımla, konumsal veri üreten ve kullanan kurum/kuruluşlar arasındaki koordinasyon sağlandığında, zaman ve maliyet açısından kayıp önlenmiş olacaktır.

Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), coğrafi bilgiye dayalı karar verme süreçlerinde, konumsal verinin toplanması, saklanması, işlenmesi ve kullanıcıya sunulması işlevlerini bir bütünlük içinde yerine getirmektedir. Günümüzdeki konumsal verinin kullanımı ile ilgili beklentilerin yanında, bu sistemlerin entegrasyonu söz konusudur. Bu yaklaşımla; Konumsal Veri Altyapısı (KVA), farklı idari düzeylerde, konum verisinin etkin kullanımı ve paylaşımı için gerekli politikaların, konumsal veri setleri, teknik standartlar, teknolojiler ve kişilerin oluşturduğu çatı olarak düşünülebilir (GSDI, 2002). Bir KVA’nın içeriği;

• Konumsal veri ve öznitelik bilgileri,

• Meta veri,

• Veriyi bulmak, görselleştirmek ve değerlendirmek için yöntemler (örneğin web servisleri, kataloglar ve enteraktif harita gibi),

• Konumsal veriye ulaşmak için bazı yöntemler ve

• KVA’yı işlevsel hale getirmek ve veriyi yerel, bölgesel, uluslararası ölçekte yönetmek için, standartlar ve yasal düzenlemeleri içermektedir.

Avrupa düzeyinde konumsal verinin etkin kullanımı ve paylaşımını hedefleyen birçok proje ve kuruluş ortaya çıkmıştır. Avrupa Komisyonu’nun INSPIRE girişimi ile de Avrupa KVA çalışmalarında AB düzeyinde etkin rol alınmıştır. Avrupa Birliği’nde “Eylem 2142–ESDI” ile Avrupa KVA kurulması çalışması başlatılmıştır. Ülkemizde, Başbakanlık kapsamında çeşitli kurum ve kuruluşların öncülüğünde birçok çalışma yürütülmüş, ancak bugüne kadar henüz uygulamaya aktarılabilmiş bir program sonuçlandırılamamıştır. Türkiye, e-devlet projesinin bir parçası olarak, DPT tarafından organize edilen, 47. Eylem Planı ile “Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi (TUCBS) Oluşturulması” için kamu kuruluşlarının ortak katılımıyla bazı ön çalışmaları başlatmıştır.

5.5.3TUCBS (TÜRKİYE ULUSAL COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ)

Tüm yerel, bölgesel ve ulusal nitelikli coğrafi bilgi sistemlerinin birbirleriyle bilgisayar ağları üzerinden veri paylaşabildiği ve sade vatandaşa dahil her düzeyde kullanıcının kullanabildiği, Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi altyapısına uygun coğrafi bilgi sistemidir. TUCBS, coğrafi veri ve servislerin ortaklaşa kullanımını olanaklı kılacak, veri ve servis sağlayıcıların oluşturduğu bir ağ olarak da tanımlanabilir. Burada servis ile kastedilen, coğrafi verinin toplama, depolama, işleme, analiz, sunum ve paylaşımına yönelik işlemlerdir. Kullanıcılar TUCBS'den sağlayacakları veri ve servisleri kullanarak uygulamalarını modelleyip gerçekleştirebileceklerdir. Ülke düzeyinde ilgili bütün kamu ve özel sektör kuruluşları, yerel yönetimler, Üniversiteler ve çeşitli diğer kuruluşlar, TUCBS'de veri ve/veya servis sunucusu yada istemcisi konumunda olabilir.

Aşağıda belirtilen mevzuat ve standartlar bu işin ayrılmaz parçası olup, yüklenici bu mevzuat ve standartlar çerçevesinde bu işi gerçekleştirecektir.

• Çevre ve Şehircilik Bakanlığının sorumluluğunda olan verilere ilişkin yönetmelikler

• Diğer kurumların sorumluluğunda olan verilere ilişkin yönetmelikler

• Coğrafi Bilgi Sistemleri Genelgesi

• ISO ve OGS Standartları

• INSPIRE Direktifi

Yukarıda sayılan mevzuat ve standartların açıklık getirmediği hususlarda İdareden görüş alınarak işin ikmali yönüne gidilir.