T. C. ÇEvre ve şEHİRCİLİk bakanliği mekânsal Planlama Genel Müdürlüğü

3.1MEKÂNSAL STRATEJİ PLANLARININ VERİ ALTYAPISI

Proje kapsamında ülke ve bölge mekânsal strateji planları aşağıdaki gibi tanımlanmıştır.

• 
  Ülke Mekânsal Strateji Planı
  

ÜMS Planının amacı; Ulus aşırı küresel ve bölgesel gelişmeleri de gözeterek ulusal düzeyde ulaşım, enerji ve lojistik, temel altyapı sistemlerinin oluşturulması; Ülkedeki kültürel miras, doğal varlıklar ve kaynaklar ile ekolojik sistemin sürdürülebilir gelişme ilkeleri kapsamında koruma-kullanma dengesinin sağlanması; Yenilikçi ve değişen koşullara uyum sağlayabilecek kapasiteye sahip bir ekonomik yapının oluşturulması için gerekli mekânsal düzenlemelerin yapılması; Ülke bütününde yaşam ve mekan kalitesinin geliştirilmesi; Belirli bir mekânsal kademelenme anlayışı içerisinde öncelikli gelişme odak ve koridorları ile farklı konularda uzmanlaşması öngörülen bölgelerin belirlenmesi; Ulusal yerleşme düzeninin çok merkezli, afet risklerini azaltan, kamu hizmetlerine en kolay şekilde ulaşılabilirliği sağlayan ve bölgeler arasında dengeli mekânsal gelişmeyi gözeterek kademelenmesinin sağlanması ve Kalkınma Planlarıyla uyumlu olarak bölgesel gelişme politikalarını, hedefleri, ilkeleri, stratejileri ve uygulama yaklaşımını belirleyen stratejilerin tanımlanmasıdır. Bu çerçevede ÜMS Planı, bölgesel gelişme açısından ulusal düzeyde eşgüdümü sağlayacak, uygulamayı yönlendirecek ve hazırlanacak bölge plan ve stratejilerine (İİB 1 ve 2 düzeyinde) genel bir çerçeve oluşturacaktır.

ÜMSP amacının gerçekleştirilmesi doğrultusunda; Ülkesel yerleşme düzeni ile bölgelerin gelişme odakları, koridorları ve uzmanlaşma alanlarına, ulaşım, enerji, ve lojistik temel altyapı sistemlerine, turizm, hizmetler, sanayi ve tarım sektörlerine ilişkin mekânsal karar ve yatırımların yer seçimi ve kaynak kullanımını yönlendiren, korunması gerekli doğal ekolojik alanlar ile çevresel açıdan hassas bölgeleri tanımlayan, uzun dönemli politika ve mekânsal stratejileri belirleyen; sektörel, tematik, mekânsal ana planları, strateji belgelerini ve alt ölçekli planlama çalışmalarını yönlendiren; ülkesel düzeyde uzun erimli mekânsal ve mekânsal olmayan eylem plan ve programlarını içeren rapor ve ekleriyle 1:1.000.000 ve üzeri ölçekte haritalar üzerinde çizimlerden ve gösterimlere ilişkin açıklama notlarından oluşan planlardır.

• 
  Bölge Mekânsal Strateji Planı
  

BMS Planının amacı, Ülke Mekânsal Strateji Planında belirlenen stratejiler ile BGUS’la Kalkınma Planlarının bölgesel düzlemde ayrıştırılan ana hedefler ve bunlara yönelik stratejiler temel alınarak; bölge kaynaklarının rasyonel kullanımı sağlayacak bölge yerleşme düzeninin gerçekleşmesi, bölgenin kalkınması için gerekli ülkesel ulaşım sistemi ile bütünleşmiş, lojistik, teknik ve sosyal altyapının oluşturulması, bölgedeki doğal varlıklar ve kaynaklar, kültürel miras ve ekolojik değerlerin sürdürülebilirlik ilkesi doğrultusunda korunması ve geliştirilmesi, hizmet faaliyetlerinin bölge düzeyinde kademelenmesinin sağlanması ve üretim faaliyetlerinin gelişme odakları, koridorları ve uzmanlaşma alanları gözetilerek en uygun alanlarda konumlandırılmasının sağlanmasıdır.
BMSP amacının gerçekleştirilmesi doğrultusunda; bölgesel düzeyde uzun dönemli politika ve mekânsal stratejileri belirleyen ve alt ölçekli planlama çalışmalarını yönlendiren; uzun erimli eylem plan ve programlarını içeren rapor ve ekleriyle 1:100.000 ve üzeri ölçekte haritalar üzerinde çizimlerden oluşan planlardır.

3.2VERİ SİSTEMİNİN PLANLARIN NİTELİK VE KARAR KONULARINA UYGUN OLMASI

Mekânsal Strateji Planları ülke ve bölge düzeyinde iki kademede yapılması ön görülmektedir.
Ülke ve Bölge Mekânsal Strateji Planları’nda yapılacak araştırmalar, ihtiyaç duyulan veriler ile analizlerin planların niteliğine, ölçeğine, karar alma konularına, karar düzeyine ve planlama süreçlerine uygun olması gereklidir.
Ülke Mekânsal Strateji Planları’nın, Kalkınma Planları ve Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi ile eş düzeyde belgelerdir. Kalkınma Planları makro ölçekte sosyal, ekonomik kalkınma konularına, Ülke Mekânsal Strateji Planlarının ise mekânsal konulara odaklanacaktır.
Bölge Gelişme Planları öngörülen ekonomik ve sosyal gelişmenin mekânsal yansımaları ve ana eksenleri ile ilgili genel bir çerçeve çizmekle yükümlüdürler. Ancak, bölgesel gelişmenin ayrıntılı bir şekilde mekânsallaştırılması ve koruma ve kullanma dengesinin sağlanması hazırlanacak Bölge Mekânsal Strateji Planları ile gerçekleştirilecektir.
Çevre Düzeni Planı ise uygulamada en üst ölçekte arazi kullanım kararlarının belirlendiği mekânsal içerikli planlardır.
Geliştirilecek veri altyapısının, Mekânsal Strateji Planları ile yakından ilişkili Bölge Gelişme Planları, Çevre Düzeni Planları gibi planların veri tabanları ile uyumlu olması ve gerekirse ortak veri tabanı oluşturulması planlar arası dikey ve yatay ilişkileri tutarlılığını ve kontrolünü güçlendirici unsurlardır.

Bölge Mekânsal Strateji Planları’nın Kalkınma Ajansları’nca yapılan Bölge Planları’nın veri tabanları ile ortaklaştırılması da planlar arasındaki tutarlılık ve iç denetim bakımından avantaj sağlayabilir. Bu durumda bölge kalkınma hedeflerine yönelik bölge planları ile bölgenin mekânsal gelişmesine yönelik bölge mekânsal strateji planları arasındaki hedef, strateji ve eylem tutarlılığının yanı sıra veriler arasında da tutarlılık oluşacaktır.

Veri sisteminin standartları uyumu ve paylaşılabilir olması, planların iç denetimi ve geri besleme süreçlerini kolaylaştıracak, bir unsur olarak değerlendirilebilir.

3.3VERİ SİSTEMİNİN STRATEJİK PLANLAMA YAKLAŞIMINA UYGUNLUĞU

Mekânsal Strateji Planlaması yaklaşımında sürdürülebilir mekânsal gelişme için mekânı oluşturan doğal ve yapılı çevreye etki eden toplumsal dinamiklere müdahale süreci öne çıkmaktadır. Mekânsal Strateji Planları, katılımlı süreçlerle, müzakereci yöntemlerle elde edilen, uzun dönemli gelişme vizyonuna dayalı amaç, strateji ve eylem setlerinden oluşan, plan dili esnek, şematik olan, güçlü izleme ve denetim mekanizmaları ile desteklenen planlardır.

Mekânsal Strateji Planlaması mekânsal gelişme vizyonu ve senaryosuna dayalı politika ve eylem alanlarını belirleyen bir yönetim süreci ve bir karar destek sistemidir.
Ülke ve Bölge Mekânsal Strateji Planları’nın temsil ettikleri mekânsal düzey göz önüne alındığında, dikeyde, yönetim ve karar alma süreçlerini, yatayda, sektörel uygulamaları sosyal, ekonomik ve mekânsal faaliyetlerin dağılımını kontrol ve koordine eden planlar olarak değerlendirilmektedir.
Mekânsal Strateji Planları’nın, veri sisteminin stratejik planlama yaklaşımı ile uyumlu olması, veri konusunda geleneksel ya da kapsamlı planlamaya göre seçmeci olması, veri ve analizlerin stratejik kararlara odaklı olması, seçilmiş göstergelerle izlemeye imkân vermesi önerilmektedir. Mekânsal Strateji Planı sürecinde çok sayıda veri setinden, temsil gücü olan ve güncellenebilir yönetilebilir nitelikteki veriler seçilmelidir.
Stratejik Planlarda mekâna ve buna etki eden dinamiklere planlı müdahale öne çıkmakta olup veriler, sorun ve potansiyellerin çözümlenmesine yönelik alanlara odaklanmalıdır. Bu yaklaşım, çok sayıdaki veriler içinden planlamaya doğrudan etkili olanların seçilmesini, bilgiye erişme ve kullanımda seçici olmayı gerektirmektedir.