2.3.1997-2000’DE DIŞ TİCARET POLİTİKASI
2.3.1 Dış Ticaret Politikasının Ana Hatları
Yevgeni M. Primakov* dış ticaret politikasının ana hatlarını şöylece çiziyor60.
“Çağdaş dış politikada iktisadi konuların yeri gün geçtikçe önem kazanıyor. Bu eğilim üç sebebe dayanıyor;
Dünya ekonomisinde artan kuvvetli gelişme süreçleri,
Finans, yatırım ve ticaretin küreselleşmesi,
Tüm bölgeler ve tek tek ülke ekonomilerinin artan karşılıklı bağımlılığı.
Sadece Rusya’nın dış politikasında iktisadi öğeler önem kazanmıyor, temel iktisadi geçiş ve iç piyasanın açılışı da Rus diplomasisinde çok sayıda taktik görev ve stratejik hedefleri tayin ediyor, bunlar;
Rus ekonomisinin gelişimi için elverişli dış zemin oluşturmak,
Federasyonun ve Rus girişimcilerinin menfaat ve haklarını korumak,
BDT ile bütünleşmeyi ilerletmek”.
Rusya uluslararası ekonomik topluluğa daha sıkı entegre olma yolundaki çabalarını devam ettirdi. Aynı zamanda, 1997’de dış ticaret dinamiklerindeki değişim Rusya’nın dünya ticaretindeki payını azalttı; Rusya’nın dünya ticaretindeki payı 1996’da %1,41 iken 1997’de %1,38’e düştü61.
1997 yılı dış ekonomik faaliyetleri Rusya için hayati önemini devam ettirdi çünkü anahtar iş kolları dünya piyasasına oldukça bağımlı olarak kaldı. Şöyle ki Rusya’nın petrol üretiminin %37’si gaz üretiminin %43’ü ihraç edildi; Rusya tüketim maddeleri piyasasındaki ürünlerin %49’u ithal ürünlerinden oluşuyordu, toplam bütçe gelirlerinin yaklaşık %30’u dış ekonomik faaliyetlerden sağlandı, dış ticaret fazlasıyla Rusya ve Sovyet borçlarının geri ödemesi garantilendi. 1997’de Rusya’nın ihraç ürünleri yapısında ilerleme görülmedi. İhracatta hala hammaddeler ilk sıradaydı. Beklentiler dünya piyasasındaki ani değişiklikler nedeniyle tutmadı. Ortalama yıllık petrol fiyatı 1996’ya göre %6 düştü. 1997’de dünya non-ferro metaller piyasası beklentileri tamamen tersi çıktı. Ferro metal ve kimyasallar gibi Rus ürünlerine karşı alınan kısıtlayıcı önlemlerin Rusya ihracatında düşüşte hiçbir etkisi olmadı. Rusya bir piyasa ekonomisi ülkesi olarak görülmediğinden ayrıma tabi tutuldu62.
2.3.2 1999-2000 İtibariyle Dış Ticaretin Durumu ve Dış Ticaret Düzenlemeleri
2.3.2.1 Yabancı Sermaye
Sovyetler Birliğinin dağılmasından itibaren ülkeye yabancı sermaye girişi, ülkenin büyüklüğü ve ekonomik potansiyeli dikkate alındığında önemli bir boyuta ulaşamadı. Bu durum ise siyasi istikrarsızlık ve yasal düzenleme eksikliğinden kaynaklandı. Doğrudan yabancı yatırımlar 1996 yılı sonrasında artış gösterdi. Bu artış, ticari yasa ve düzenlemelerdeki nispi iyileşme ile döviz kurundaki istikrardan kaynaklandı. Ağustos 1998 krizini müteakiben yabancı sermaye girişinde bir düşüş gözlendi. Doğrudan yabancı sermaye miktarı 1998 yılında 3.3 milyar $ olarak gerçekleşti. 1999 yılında ise bu rakam 4.2 milyar $ oldu. Doğrudan yabancı yatırımların önemli miktarı, sanayiden çok ticaret ve hizmet kesiminde yoğunlaşdı. Sanayiye yapılan yatırımlar içinde önemli yeri petrol ve enerji sektörü aldı.
Ayrıca, özelleştirmeler, yabancı sermayeyi ülkeye getirmek için önemli fırsat niteliğindeydi. Oysa, Rusya’da gerek küçük ve orta ölçekli işyerlerinin kitlesel olarak özelleştirildiği 1992-94 dönemindeki ilk aşama özelleştirmelerde, gerekse büyük ve stratejik firmaların borç karşılığı hisse ile özelleştirildiği 1995-96 dönemindeki ikinci aşama özelleştirmelerde yabancı firmalar yer almadı. Bu durum, dışardan yeni sermaye, teknoloji ve iş bilgisi girmemesine, böylece özelleştirmelerin istenilen sonuca ulaşmamasına yol açtı.
Tablo 9:Yabancı yatırımlar, 1998-99 (milyon $)
|
1998
|
%
|
1999
|
%
|
Toplam
|
11.773
|
100
|
9.560
|
100
|
Doğrudan Yabancı Yatırımlar
|
3.361
|
28.6
|
4.260
|
44.6
|
Ortak Yatırım Sermayesi
|
1.246
|
10.6
|
-
|
-
|
Yabancı Ortak Kredileri
|
1.690
|
14.4
|
-
|
-
|
Portföy yatırımları
|
191
|
1.6
|
31
|
0.3
|
Tahvil ve Hisse Senedi yatırımları
|
33
|
0.3
|
-
|
-
|
Bonolar
|
156
|
1.3
|
-
|
-
|
Diğer yatırımlar
|
8.221
|
69.8
|
5.269
|
55.1
|
Ticari Krediler
|
1.671
|
14.2
|
-
|
-
|
Diğer Krediler
|
6.297
|
53.5
|
-
|
-
|
Kaynak: T.C. Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
Tablo 10: 01.01.2000 Tarihi İtibariyle Toplam Yabancı Sermaye Yatırımları
|
Doğrudan Yatırım
|
Portföy Yatırımı
|
Diğer yatırımlar
|
Toplam
|
%
|
Almanya
|
1.007
|
2
|
5.937
|
6.946
|
23.7
|
ABD
|
4.541
|
74
|
1.734
|
6.349
|
21.7
|
İngiltere
|
763
|
15
|
2.850
|
3.628
|
12.4
|
G.Kıbrıs
|
172
|
13
|
3.064
|
3.249
|
11.1
|
Fransa
|
2.727
|
49
|
664
|
3.440
|
11.8
|
Hollanda
|
160
|
-
|
470
|
630
|
2.2
|
İtalya
|
603
|
20
|
84
|
707
|
2.4
|
İsviçre
|
309
|
-
|
128
|
438
|
1.5
|
İsveç
|
232
|
-
|
148
|
380
|
1.3
|
Japonya
|
152
|
-
|
205
|
357
|
1.2
|
Toplam
|
12.757
|
309
|
16.187
|
29.253
|
100
|
Kaynak: T.C. Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
2.3.2.2 Dış Ticaret Düzenlemeleri
Gümrük vergileri ithal edilen malların CIF bedeli üzerinden hesaplanmaktadır. 2000 yılı itibariyle uygulanan gümrük vergileri oranları gümrük tarifesi istatistik pozisyonu (G.T.İ.P) 1ile 20 arasında olan maddelerde (gıda maddeleri) %5 ile %20 arasında değişmektedir. 31 ile 40 arasında (kimyasal mamüller) %5 ile 30 arasında değişmektedir. 51-70 (mefruşat, mensucat, deri eşyalar) %5-%30. Kısaca ortalama vergi oranı %10-15 arasına tekabül etmektedir.
Rusya Federasyonu gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerden yapılan ithalatta tercih sistemini uygulamaktadır. Az gelişmiş ülkelerden ithal edilen mallar tercihe tabi mallar listesinde yer alıyorsa gümrük vergisinden muaf tutulmakta, tercih listesinde yer alan gelişmekte olan ülkelerden ithal edilen mallara ise gümrük vergilerinde %25 indirim tanınmaktadır.
Rusya Federasyonu ile arasında en çok kayrılan ülke statüsü tanınmasına ilişkin bir anlaşma bulunmayan ülkelere, mevcut gümrük vergisi tarifesinin iki katı vergi uygulanmaktadır. RF ile arasında EKÜ anlaşması olan, ancak, gelişmiş ülkelerden gelen mallar temel liste gümrük vergisine tabidir.
İthal edilen tüm mallar için Rusya standartlarına uygunluk belgesinin gümrük merciine ibrazı gerekmektedir. Söz konusu belgeyi vereye yetkili mercii ise Gosstandart’tır.
Başlangıçda gıda maddeleri için geçerli olan bu uygulama 1 Temmuz 1998 tarihinde gıda dışı malları da içerecek şekilde genişletilmiştir.
Dış ticaret için gerekli bir diğer belge bitki hayvan kontrol ve karantina belgeleridir.
Tablo 11: Rusya Federasyonu Dış Ticareti, 1992-1999
Bavul ticareti ve BDT dahil
|
1992
|
1993
|
1994
|
1995
|
1996
|
1997
|
1998
|
1999
|
İhracat
|
53.6
|
59.6
|
68.1
|
81.3
|
88.4
|
87.9
|
74
|
74.3
|
İthalat
|
43.1
|
44.3
|
50.5
|
60.9
|
61.5
|
67.6
|
59
|
41
|
Hacim
|
96.7
|
103.9
|
118.6
|
142.2
|
149.9
|
155.5
|
133
|
115.3
|
Denge
|
10.5
|
15.3
|
17.6
|
20.4
|
26.9
|
20.3
|
15
|
33.3
|
Kaynak:T.C. Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
1998 yılında yaşanan kriz ihracatı da olumsuz etkiledi. İhracat bir önceki yıla göre %15.8 oranında gerilerken ithalat %12.7 oranında geriledi.
1999 yılında ihracat 1998 yılı seviyesini korurken ithalat %30.5 oranında azaldı.
Tablo 12:Rusya Federasyonu Dış Ticaretinde İlk 10 Ülke, 1999
Bavul ticareti hariç
|
İhracat
|
Milyon$
|
%
|
İthalat
|
Milyon $
|
%
|
1
|
Almanya
|
6.190.5
|
8.4
|
Almanya
|
4.195.3
|
13.5
|
2
|
Ukrayna
|
4.785.7
|
6.6
|
Beyaz Rusya
|
3.236.0
|
10.5
|
3
|
ABD
|
4.689.2
|
6.4
|
Ukrayna
|
2.523.0
|
8.1
|
4
|
Beyaz Rusya
|
3.761.0
|
5.2
|
ABD
|
2.385.2
|
7.7
|
5
|
İtalya
|
3.690.2
|
5.1
|
Kazakistan
|
1.391.5
|
4.5
|
6
|
Hollanda
|
3.520.0
|
4.8
|
Fransa
|
1.180.3
|
3.8
|
7
|
Çin
|
3.475.9
|
4.8
|
İtalya
|
1.156.3
|
3.7
|
8
|
İsviçre
|
3.340.1
|
4.6
|
Finlandiya
|
947.3
|
3.1
|
9
|
İngiltere
|
2.838.0
|
3.9
|
Çin
|
889.2
|
2.9
|
10
|
Polonya
|
2.606.2
|
3.6
|
Brezilya
|
711.9
|
2.3
|
Kaynak:T.C. Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
Dostları ilə paylaş: |