Sektörler özelinde uygulanacak olan politikaların başarısı, sanayi stratejisinin başarısının en temel belirleyicilerindendir. Türkiye’nin sanayi vizyonuna ulaşılabilmesi için, sektörlerin rekabet gücünü kısıtlayan engellerin tespit edilerek bu engelleri ortadan kaldırmaya yönelik politikaların hayata geçirilmesi gerekmektedir.
Rekabet gücü analizlerine yer verilen sektörler, AB’ye verilen taahhütler çerçevesinde belirlenmiştir. Otomotiv, Makine, Beyaz Eşya, Elektronik, Tekstil ve Hazır Giyim, Gıda ve son olarak Demir-Çelik sektörlerinin rekabet gücü analizleri aşağıda belirtilen biçimde yapılmış ve strateji belgesine eklenmiştir.
Türkiye’nin sanayi stratejisi belirlenirken AB’deki sektörel strateji yaklaşımları baz alınmıştır. Bu kapsamda, sektörel rekabet gücü analizleri altı ana başlık altında incelenmektedir. Bahse konu sektörel rekabet gücü analizleri, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın koordinasyonunda, Bakanlık Sektörel Teknik Komiteleri ve TOBB Sektör Meclisleri ile işbirliği halinde oluşturulan sektörel rekabet gücü raporları temel alınarak hazırlanmıştır.
Bilgi ve teknoloji başlığında şirketlerin genel olarak yenilik yapabilme kapasiteleri incelenmektedir.
Rekabet konusu temel olarak sektörün faaliyet gösterdiği yurtiçi pazarın rekabet koşullarını ve firma yapılarını baz alarak incelenmektedir.
Yasal düzenlemeler başlığı altında idari yükler, teknik standartlar, sağlık ve güvenlik ile AB ile olan Gümrük Birliği’nin sektör üzerindeki yansımaları gibi konular ele alınmaktadır.
ç. Çevre ve enerji başlığında iklim değişikliği, atıklar ve yoğun enerji kullanımı konularına ilişkin mevcut ve orta vadede etkin olacak düzenlemeler ile alınması gereken tedbirlere yer verilmiştir.
Dış rekabet edebilirlik ve ticaret başlığında genel olarak sektörün rekabet gücünü olumsuz yönde etkileyen faktörler ve uluslararası arenada haksız rekabet yaratabilecek anti-damping ve ticaret engelleri konuları incelenmiştir.
İstihdam ve coğrafi boyut başlığında ise ele alınan sektörün ülke ekonomisi içindeki önemi istihdam rakamları kullanılarak incelenmiş ve istihdam artışının önündeki engeller vurgulanmıştır. Bunlara ek olarak, sektörde var olan kümelenmelere, coğrafi olarak istihdamın ve şirketlerin hangi alanlarda yoğunlaştığına bakılarak vurgu yapılmıştır.
Uygulama, İzleme ve Koordinasyon Mekanizması
Stratejinin hayata geçirilebilmesi için uygulama izleme ve koordinasyon mekanizmasının oluşturulması büyük önem taşımaktadır. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı koordinasyonunda, ilgili diğer tüm kurum ve kuruluşların katılımıyla birlikte uygulama süreçlerinin takibi ve koordinasyonu, belirlenen hedeflere ulaşılmasında son derece önemlidir. Özellikle değişiklik gereksinimlerinin saptanabildiği ve hızlı müdahalenin mümkün kılındığı bir mekanizma tasarlanmalıdır.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, ilgili tüm paydaşların katılımıyla Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Müsteşarı’nın başkanlığında bir İzleme ve Yönlendirme Komitesi kuracak ve kamu kurumlarının katılımıyla ortak girişimler oluşturacaktır. Bu süreçte, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın sekretaryasını yürüttüğü ortak girişimlerin çıktıları ve Girişimci Bilgi Sistemi temel araç olacaktır. Sanayi Stratejisine ilişkin olarak 6 (altı) ayda bir izleme ve değerlendirme raporu hazırlanacaktır.
Bu çerçevede, İzleme ve Yönlendirme Komitesi, özel sektör ile kamu kesimi arasında kurulan çeşitli diyalog mekanizmaları ile işbirliği halinde olacaktır. Bunun yanında, Her 6 ayda bir kamu ve özel sektörce İzleme ve Yönlendirme Komitesi’nde değerlendirilen konular gerektiğinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca EKK’ya taşınarak, karar alıcı siyasi iradenin bilgilendirilmesi ve harekete geçirilmesi sağlanacaktır.
Giriş
Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi, başta Dokuzuncu Kalınma Planı olmak üzere yapılan çok sayıdaki çalışmadan faydalanılarak, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın koordinasyonunda, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Hazine Müsteşarlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, Maliye Bakanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı, Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu-TÜBİTAK, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB), Türk Patent Enstitüsü, Türk Standartları Enstitüsü (TSE), Türk Akreditasyon Kurumu, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu, Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TÜSİAD), İstanbul Sanayi Odası, Gaziantep Sanayi Odası, Kocaeli Sanayi Odası, İktisadi Kalkınma Vakfı, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) ve ilgili sektörel kuruluşlar ile sivil toplum kuruluşlarının katılımı ve katkılarıyla, ayrıca Sanayinin Rekabet Gücünün Geliştirilmesi Daimi Özel İhtisas Komisyonu üyelerinin değerlendirmeleri ve katkıları da alınarak hazırlanmıştır.
Çalışmaların başlangıcı, 2003 yılında hazırlanan “Avrupa Birliği (AB) Üyeliğine Doğru Türkiye Sanayi Politikası” belgesine dayanmaktadır. Daha sonra 2005 yılında “Dokuzuncu Kalkınma Planı” çalışmaları başlatılmış ve Türkiye’nin 2007-2013 dönemi vizyonu, stratejik öncelikleri ve politikaları, kamu kesimi, özel ve üniversite kesiminden 2252 kişinin katılımıyla hazırlanmıştır. Kalkınma Planı çalışmaları kapsamında oluşturulan Sanayi Politikası Özel İhtisas Komisyonu; kamu, özel sektör, üniversite ve sivil toplumdan 32 temsilcinin katılımıyla “Sanayi Politikaları Özel İhtisas Komisyon Raporunu” hazırlamış ve raporun sonuçları Kalkınma Planı’na yansıtılmıştır. Dokuzuncu Kalkınma Planı’nın orta vadeli (3 yıllık) politika önceliklerine Orta Vadeli Programlarda; yıllık gelişmeler, değerlendirmeler ve eylem planlarına ise Yıllık Programlarda yer verilmektedir.
AB ile 35 fasılda yürütülen müzakereler çerçevesinde, Türkiye’de sanayi politikaları Mart 2006 ve Mayıs 2006 tarihlerinde “İşletmeler ve Sanayi Politikası” faslı kapsamındaki tanıtıcı ve ayrıntılı tarama toplantılarında değerlendirilmiştir. Tarama toplantıları sonuçlarında, Türkiye’de geliştirilen sanayi politikaları AB’dekilerle uyumlu bulunmuştur. Türkiye’nin ilerleme kaydetmesi gereken alanlar arasındaysa sektörel rekabet gücü analiz kapasitesinin geliştirilmesi, sanayi politikalarına ilişkin değerlendirmelerin detaylı rekabet gücü analizlerine dayandırılması ve politikaların uygulanmasında sahipliğin ve etkinliğinin arttırılması bulunmaktadır. Bu çerçevede, 2003 yılında yayınlanan “Türkiye Sanayi Politikası (AB Üyeliğine Doğru)” belgesinin revize edilmesi, Mart 2007’de Avrupa Birliği Konseyi tarafından “İşletmeler ve Sanayi Politikası” faslının kapanış kriteri olarak belirlenmiştir. Bu doğrultuda, Nisan 2007’den itibaren mevcut belgelerin revizyonuna yönelik çalışmalar Sanayi ve Ticaret Bakanlığı koordinasyonunda sürdürülmektedir.
2008 yılında Sanayi ve Ticaret Bakanlığı liderliğinde, kamu ve özel sektörden 200’ü aşkın katılımcıyla “Türkiye Sanayi Stratejisi Vizyonu” çalışması yapılmıştır. Son dönemde hazırlanmış olan Bilgi Toplumu Stratejisi ve eki Eylem Planı (2006-2010), KOBİ Stratejisi ve Eylem Planı (2007-2009), Ulusal Yenilik Stratejisi (2008-2010) dokümanlarında da rekabet gücü konularını doğrudan ilgilendiren çok sayıda politika ve tedbir ele alınmıştır. Ayrıca bu dönemde özel sektör ve sivil toplum kuruluşları tarafından rekabet gücü analizi çalışmaları yapılmış, genel ve sektörel strateji önerileri geliştirilmiştir. Yerel ölçekte de, geniş paydaş katılımıyla, kümelenmeleri güçlendirme ve bölgesel rekabet gücünü arttırma girişimleri hız kazanmıştır.
Türkiye’nin yeni sanayi stratejisi; dünyadaki, AB’deki ve Türkiye’deki gelişmelerin analizlerine dayanan katılımcı bir yaklaşımla tasarlanmıştır. Bu stratejinin, ilgili kurumların uyumlu çalışmasıyla hayata geçirilmesi sağlanacaktır. Ayrıca, strateji belgesinin, bir diyalog ve iletişim belgesi olmasına önem verilecek, ilgili kurumlarda ve taraflarda sanayi stratejisiyle ilgili farkındalık ve politika sahipliği sağlanacak, ayrıca eylem planındaki tedbirlere dair gelişmeler ve gerçekleşmeler sürekli olarak izlenerek, etkin uygulama için gerekli güncellemelerin yapılması sağlanacaktır.
Türkiye’de rekabet gücünün geliştirilmesine yönelik temel öncelikler Dokuzuncu Kalkınma Planı’nda yer almakla beraber, sanayimize yol gösteren, vizyon veren bir sanayi stratejisinin, bu öncelikleri daha detaylı ele alan ayrı bir strateji belgesi olarak ele alınmasının önemi bir gereklilik olarak ortaya çıkmaktadır. Özellikle, küresel ekonomideki artan belirsizlikler, yerli ve yabancı sanayici ve yatırımcılar için Türkiye’de öngörülebilir bir yatırım ve iş ortamını sağlamayı zorunlu kılmaktadır. Bu bağlamda, Türkiye’nin rekabet gücünü arttırmaya yönelik vizyonunu, planını ve detaylı tedbirlerini içeren bu strateji belgesi kritik bir işleve sahip olacaktır.
Strateji belgesinin birinci bölümünde küresel gelişmeler, AB’deki eğilimler ve Türkiye’deki durum analiz edilerek, Türkiye’nin önümüzdeki dönemde hayata geçireceği sanayi stratejisi için yansımaları incelenmektedir. İkinci bölümde, Türk Sanayinin uzun vadeli vizyonu ortaya konularak hedefler belirlenmektedir. Üçüncü bölümde vizyonu gerçekleştirmeye yönelik sanayi stratejisi ve bunun kapsamındaki politika çerçevesi tanımlanmaktadır. Dördüncü bölümde, yatay sanayi politikası alanları kapsamında, yatırım ortamı, uluslararası ticaret ve yatırımlar, beceriler ve insan kaynağı, KOBİ’lerin finansmana erişimi, firmaların teknolojik gelişimi, altyapı sektörleri ve girdi maliyetleri, çevre ve bölgesel kalkınma politikalarında sanayi stratejisi açısından kritik unsurlar ortaya konulmaktadır. Beşinci bölümde, Türkiye’nin sanayi stratejisine girdi mahiyetindeki sektörel konulara, çeşitli sektörlere1 dair rekabet gücü değerlendirmelerine ve başlıca politika önceliklerine yer verilmiştir. Altıncı bölümde, sanayi stratejisinin uygulanmasında, izlenmesinde ve koordine edilmesinde dikkate alınacak hususlar özetlenmektedir.
