Tck tanitim semineri notlari

III. Fiyatları etkileme

MADDE 237. - (1) İşçi ücretlerinin veya besin veya malların değerlerinin artıp eksilmesi sonucunu doğurabilecek bir şekilde ve bu maksatla yalan haber veya havadis yayan veya sair hileli yollara başvuran kimseye üç aydan iki yıla kadar hapis ve adlî para cezası verilir.

(2) Fiil sonucu besin veya malların değerleri veya işçi ücretleri artıp eksildiği takdirde ceza üçte biri oranında artırılır.

(3) Fail, ruhsatlı simsar veya borsa tellalı ise ceza ayrıca sekizde bir oranında artırılır.²⁰²

GEREKÇE :

Madde, esasta işçi ücretlerinin veya besinler veya başka malların değerlerinin artıp eksilmesini sağlamak maksadıyla yalan haber veya havadis yayınlanmasını veya aynı maksatla diğer bir takım hileli yollara başvurulmasını cezalandırmaktadır. Böylece maddenin esasta koru­mak istediği hukukî yarar, serbest rekabet koşulları çerçevesinde fiyatların belirlenmesini ihlâl edici hareketleri engellemektir.

Borsalarda kabul edilen belge ve senetler hakkında sermaye piyasası araçlarının değerini etkileyebilecek yalan, yanlış, yanıltıcı, mesnetsiz bilgi verme, haber yayma, yorum yapma gibi fiiller 28.7.1981 tarihli ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun “Cezaî sorumluluk” başlıklı 47 nci maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde cezalandırıldığı için kıymetli evrakın fiyatlarını etkileme konusunda ayrıca hüküm düzenlenme­miştir.

Birinci fıkrada yer alan suçun maddî unsuru yalan haber veya havadis yayınlamak ve başka hileli yollara başvurmaktır.

Fail, yalan haber veya havadisleri, işçi ücretlerinin, besin veya malla­rın değerlerinin yapay olarak düşmesini veya artmasını sağlamak maksa­dıyla yaymış bulunmalıdır. Hileli yollara da aynı maksatla başvurulmuş ol­malıdır.

Fiil bir tehlike suçunu oluşturduğundan, suçun tamamlanması için ne­ticenin meydana gelmesi gerekmemektedir. Maddî unsuru oluşturan hare­ketlerin yapılması ve tehlikenin ortaya çıkması suçun tamamlanması için yeterlidir.

Maddenin ikinci fıkrasında, failin elde etmek istediği neticenin mey­dana gelmesi hâlinde cezanın artırılacağı açıklanmakta ve hareketle beraber neticenin meydana gelmesi, bir netice sebebiyle ağırlaşmış hâl sayılmakta­dır.

Maddenin son fıkrasında ise, failin ruhsatlı simsar veya borsa tellalı olması, yani sıfatı, hakkında hükmedilecek cezanın artırılmasını gerektiren nitelikli unsur sayılmıştır. Şüphesiz ki, maddenin son fıkrasında geçen borsa tellalı 28/7/1981 tarihli ve 2499 sayılı Kanunun kapsamı dışında kalan borsa tellallığını ifade etmektedir.

1. Maddi unsur ve icra hareketi :

Suçun maddi unsuru yalan haber veya havadis yaymak veya başkaca hileli yollara başvurmaktır.

Yayılmaya çalışılan haber veya havadisin herkesçe ve kolayca anlaşılır şekilde bir yalan olması halinde vasıtada mutlak imkansızlıktan neticeyi gerçekleştirmeye elverişsizlik dolayısıyla işlenemez suç vardır.

2. Netice :

Neticeyi fiyatların “artıp eksilmesine sebebiyet vermek” biçiminde ifade etmesi sebebiyle bir zarar suçu niteliğinde olan TCK’ nun 358. maddesine karşılık fiyatların sadece “artıp eksilmesi sonucunu doğurabilecek bir şekilden ve maksattan” söz eden YTCK’ nun 237. maddesi bir tehlike suçudur. Maddi unsurun hareket kısmının yapılması ve böylece tehlikenin ortaya çıkmasıyla suç tamamlanmış olur.

3. Manevi unsur :

Fail hem yaydığı haber veya havadisin yalan olduğunu veya hileli bir yola başvurduğunu ve bu vesileyle işçi ücretlerinin veya besin veya malların değerlerinin yapay olarak artması veya eksilmesi sonucunun doğabileceğini bilecek hem de bu maksatla hareket edecektir. Yani kast gereklidir.

4. Suça etki eden nedenler.

Maddenin ikinci fıkrası failin hareketiyle birlikte elde etmek istediği neticenin meydana gelmesi durumunu yani “fiil sonucu besin veya malların değerlerin veya işçi ücretlerin artıp eksilmesini” bir netice sebebiyle ağırlaşmış hal olarak düzenlemiştir.

Yine son fıkrayla failin sıfatı yani ruhsatlı simsar veya borsa tellalı olması kendisine verilecek cezanın arttırılmasını gerektiren nitelikli bir unsur sayılmıştır. Ancak hemen belirtilmelidir ki burada anılan borsa tellalı Sermaye Piyasası Kanunu kapsamı dışında kalan borsa tellallarını ifade etmektedir.

5. Hukuka uygunluk nedenleri, içtima ve iştirak : Her üç halde de genel hükümler geçerlidir.

6. Yaptırım : Suçun basit şeklinin yaptırımı üç aydan iki yıla kadar hapis ve beş günden yediyüzotuz güne kadar adli para cezasıdır.

İkinci fıkrada belirtilen sonuç gerçekleşirse ceza üçte biri oranında arttırılır.

Son fıkrada öngörülen ağırlatıcı nedenin bulunması halinde ceza ayrıca sekizde bir oranında arttırılır.

TCK’ nun 358. maddesinde yaptırım üç aydan üç seneye kadar hapis ve 100 liradan 500 liraya kadar ağır para cezasıyken bu ağırlatıcı nedeni düzenleyen 359. maddede bir seneden beş seneye kadar hapis ve meslek ve san’atın üç günden iki seneye kadar tatili ve 50 liradan aşağı olmamak üzere genel üst sınıra kadar ağır para cezasıdır. Anılan tüm para cezalarının miktarlarının çeşitli kanunlarla arttırıldıkları bilinmektedir.

IV. Kamuya gerekli şeylerin yokluğuna neden olma

MADDE 238. - (1) Taahhüt ettiği işi yerine getirmeyerek, kamu kurum ve kuruluşları veya kamu hizmeti veya genel bir felâketin önlenmesi için zorunlu eşya veya besinlerin ortadan kalkmasına veya önemli ölçüde azalmasına neden olan kimseye bir yıldan üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adlî para cezası verilir.²⁰³

GEREKÇE :

Madde, taahhüt olunan işin yapılmaması suretiyle kamu kurum ve kuruluşları veya kamu hizmeti veyahut genel bir felâketin önlenmesi için zorunlu eşya veya gıda maddelerinin ortadan kalkmasına veya bu sonucu doğuracak derecede azalmasına neden olunmasını suç hâline getirmiş bulunmaktadır.

Suçun maddî unsuru, taahhüt olunan işin yapılmamasıdır. Elbette ki, bu yapmamanın kasta bağlı bulunması suçun oluşması için gereklidir.

Suçun oluşması için herhangi bir taahhüdün yerine getirilmemesi söz konusu olmayıp, taahhüdün konusunun resmî daire veya kamu hizmeti veya genel bir felâketin önlenmesi için gerekli besin ve başka eşya olması gerek­mektedir. Failin, kamu idaresine karşı maddede belirtilen erzak veya eşyayı sağlama hususunda taahhüt altına girmiş bulunması yeterli olup, bu işi mes­lek edinmesi gerekmez.

Taahhüdün, failin elinde olmayan mücbir nedenler dolayısıyla yerine getirilmemesi hâlinde fiilin, kusurun ortadan kalkması dolayısıyla, cezalan­dırılmayacağı açıktır.