Tehlikeli Oyunlar

Adem Tambay, Kuleli'de geçirmiş olduğu cinsi mahrumiyet yıllarının verdiği yorgunlukla, Havva'yı Havva'dan istedi. Ve evlendiler. Birlikte şart hizmetine gittiler. Ve Adem Albay, şark hizmetinin ikinci yılında, Zühtü'yü doğurttu. Adem Tambay, Zühtü'nün tevellüdünden sonra, da-

78

lan oldu. Karısıyla kavga ederek iki kere evi terketti. Ve albaylığının dört ve yetmişinci yılında, bir bildiriye imza koyduğu için, sağlık sebebiyle erken emekli oldu.

Zühtü Tambay, yedi ve otuz yaşında, kıta hizmeti sırasında albay oldu. Ve Zühtü Albay, altı ve kırk yaşında evlendi. Evliliğinin yedinci yılında Turgut Tambay'ı doğurttu. Ve bu tevellüdün altıncı yılında kendini içkiye verdi. Bu tarihten iki ve yirmi yıl sonra, içkiyi altı ve sekseninci defa bıraktığı sırada bir gün evde otururken, havanın güneşli olmasına rağmen dışarda bardaktan bo-şanırcasma yağmur yağdığını işiterek şaşırdı. Ve bu şaşkınlığını alay doktoruna anlattığı için, doktor binbaşıyla konuştuğundan sekiz ve doksan gün sonra aşırı sinir yorgunluğu yüzünden malulen tekaüde sevkedildi. Ve Zühtü Tambay, içkisizlik sebebiyle güneşli bir günü yağmurlu zannettiği tarihten itibaren kırk ve üç yüz sekiz yıl yaşadı. Başka oğullan ve kızları oldu, kendinden yedi yaş büyük bir kadını metres tuttu, karısının ölümü üzerine metresinin evine yerleşti. Torunlarını, onun yaşadığı eve hiç getirmediler; onlan sevmek için kapı kapı dolaştı. Hayatının son yıllarında, «Tarih-i Umumiye Esasları» adlı eseri kaleme aldı. O sıralarda fazla bir tarih olmadığı için kitap, beş ve yirmi sahifeden ibaretti.

Turgut Tambay, daha albay olmadan, bir kızla münasebeti cinsiyede bulunduğu için, iki ve yirmi yaşında evlendi. Evliliğinin sekizinci yılında mümtazen terfi ederek albay oldu. İki yıl sonra orduda ilk defa sınıflar teessüs etti ve Turgut Tambay, hanedanının ilk sınıflı albayı olarak topçu zabiti unvanını aldı. Unvanı aldıktan yedi ve yirmi yıl sonra Nizamettin'i doğurttu. Onun doğumundan sonra kırk ve iki yüz dört yıl yaşadı. Tambay hanedanı içinde generalliğe en çok yaklaşan albay olduğu halde, paşalığına iki ay kala, üst kademelerde fazla albay bulunduğu gerekçesiyle, emekliye sevkedildi. Emekli ikramiyesiyle aldığı araba, takside çalışırken, sürücüsü tarafından bir ağaca

79

geçti.

Nizamettin Tambay, dört ve otuz yaşında, görücü metoduyla evlendi ve hemen erkânıharp mektebine —o sıralarda yeni icat olunmuştu— yazıldı. Birincilikle mezun olmak üzereyken, kendisine hakaret eden bir binbaşı —miralaylar tarihi hocası— ile giriştiği bir tartışma sonunda, binbaşıyı bedenen hırpaladığı için, ordudan tardedildi. (Binbaşı, Zühtü Albaydan söz ederken, «akıl hastası» yerine «deli» tabirini kullanmıştı.) Nizamettin Tambay, albay olamayacağını anlayınca, bunca yıl emek vermiş olduğu ülkesini terkederek, Kenan illerine göç etti. Yanında altı karısı —ikisi görücü, ikisi iğfal ve ikisi de acıma sonucu— yirmi oğlu ve otuz ve dört kızı olduğu halde, bir gece Kenan ekspresinde kiraladığı bir vagonun içinde yurdunu geride bıraktı.

îmdi Adem, Zühtü'yü, doğurttu; Zühtü, Turgut'u doğurttu; Turgut, Nizamettin'i doğurttu; Nizamettin Tam-bay'm, Kenan iline gitmeden önce yaşadığı ülkedeki cetleri bunlardır. Yeni yurdunda, mebzul miktarda su bulunduğu için, Nizamettin'den sonra Tambaylarm sayısı yeryüzünde hızla arttı. Son yapılan sayımda (geçici sonuçlar) Tambay hanedanının nüfusu, yedi ve seksen bin altı yüz kırka "ulaşmıştı. Birer çay içer misiniz albaylarım?»

Hikmet ayağa kalktı, mutfağa yöneldi. Hüsamettin Bey arkasından seslendi: «Fırından krikkrak da almıştım, tabak gözünün üst rafında duruyor.»

Mutfak karanlıktı, ışık yakmadan çalışılamazdı. Çatlamış evye, bir örümcek ağı gibi görünüyordu. Kirli tabakların, tencerelerin ve ekmek kutusunun altında kaybolan tezgâh, kararmış çinko ile kaplıydı. Hikmet ışığı yaktı; san ve soluk aydınlık, karanlığın ancak bir kısmını ortadan kaldırdı. Ben bu ırmağa daha önce girmiştim; aklımda kalan mutfaklar da böyle karanlıktı. Bütün mutfağı temizlesem, gözüm daha iyi görür. Tabakları, hayır önce bardakları yıkarım, şu temizleme tozuyla çinkoyu parla-

80

K.auagı mcurinm, altlarına muşamba örtüler sererim, örtüleri önce makasla muntazam keserim, daha önce raptiye almış olurum, raptiyeyi ıslak bezle silerken paslandırmamak için ne yaparım? Plastik başlı raptiye kullanırım, yerleri taşlarım, duvarlara badana yaparım, daha önce yağlı boya alırım, pencereyi ve dolapları boyarım, hayır daha önce zımpara kâğıdı almış olurum, hayır, ne unuttum? Macun unuttum, çok iş var yetişemem, en önce böcekleri öldürmek için kutusunun üstünde dehşetli bir resimli roman kahramanı bulunan o fısfıstan alırım, ayrıca badanaya da o zehirli tozdan katarım, hani sinekler üstüne konunca şıp diye düşüp ölüyorlar, romandaki kötü katiller gibi hamam böcekleri düşüp kalıyorlar, fısfıs kutusunun kapağındaki maskeli katil yapıyor bütün bunları, iyi katil olduğu için o sağ kalıyor, sarışın genç kızlar onu çok seviyor, beni sevmiyorlar, büyüyünce ben de katil olacağım, kötü katilleri öldüreceğim, onları kovboy filimlerinde olduğu gibi meşru müdafaa yaparak yok edeceğim, hayır albayımın mutfağını farelerden temizleyeceğim, yeşil diş macunu gibi zehirleri keskin kokulu sucukların pastırmaların üstüne süreceğim, fareler de yeşil macun tüpünün kapağındaki hemcinsleri gibi bacaklarını havaya dikip ölecekler, albayım buna çok sevinecek, aferin oğlum Hikmet diyecek, artık bütün sarışın kızlar senin diyecek.

Onu sevindirmek istedim albayım, Sevgi sevin dedim, elimi yıkadığım bütün bulaşıklar üstünde tek tek gezdirdim, onlar elimin altında gıcırdamadıkça yıkamaktan vazgeçmedim, bir daha yıkadım, bu sefer elim yağlıymış, yıkadıklarımı durularken yağ bardaklara tabaklara bulaştı, lavaboya gidip elimi yıkadım, hay Allah neden lavaboya gidip elimi yıkadım? Allahtan Sevgi uyanmadı, onu uyandırmadan bu işleri bitirebilmek için her şeyimi feda edebilirdim, çünkü sevişmiştik, çünkü yorulmuştu, ben de yorulmuştum, bütün bulaşıkları yıkamıştım, Sevgi uyanmadan bütün işleri bitirebilirsem her şey böyle güzel gidecekti,

81

I

tehlikeye koymuştum, lavabodan yavaşça döndüm, uyanmadı, o zamanlar daha her şey yolunda gidiyordu, gıcırtı esasına göre bütün bardakları ve tabakları ve en zoru tencereleri yıkadım, tabakları yavaşça durulama telinin aralıklarına dizerken her seferinde bir kere canım Sevgi diyordum, yirmi beşi geçersem işim işti, oysa yetmiş dört bile beni kurtaramadı, Sevgi uyuyordu, ben uyumuyordum, aşkımızın geleceğini hazırlıyordum, canım tabaklar diyordum, beni mahcup çıkarmayın ilerde, onun yani Sevgi'nin tabirleriyle konuşuyordum, kendi kendime bile, mahcup etmeyin demiyordum, kendimle konuşurken bile onun hoşuna gitmeğe çalışıyordum, ara sıra ellerimin bulaşığıyla gidip onun uyuyuşunu seyrediyordum, demek onu seviyordum, demek onu seviyorum diyordum kendi kendime.

Olmadı, kısmet değilmiş albayım, mutfak temizliğiyle olmuyormuş. Uyanınca boynuma sarılmıştı uykulu kollarıyla. Ben de bütün iş bundan ibaret diye sevinmiştim, esas meselelere boş vermiştim, tabakların suları bile akmadan onları kurulamıştım, beni azarlamıştı, çünkü kurulama bezleri hemen ıslanmıştı, ondan azarlamıştı, beni bu kadar seven ve ikide bir kollarını boynuma saran kadın neden böyle önemsiz bir mesele için beni azarlamıştı? İyi niyetlerle iyi eserler verilemeyeceğini neden hatırlatmıştı? Neden neden neden albayım?

Albayım! Bu temizliği bir bitireyim göreceksiniz eski mutfak eşyaları bile parlatılınca nasıl güzel olur, bunun da bir estetiği varmış, bir ressam arkadaş söylemişti, Sevgi resimden anlamazdı, ben de azarlanınca Sevgi'nin böyle kötü yanlarını ve çok güzel olmadığını filan hatırlardım,, neden hatırlardım? neden öfkelenirdim? neden neden...

İçerden çay beklerler, eski çayı dökmeli, iyice çalka-lamalı demliği, ben bir çok mutfak eşyasının adını bilmem, ben bulaşık yıkamasını bilirim, hoş görünmesini bilirim, hayır bilmem, şimdi bu meseleyle vakit kaybedemem, hemen çaydanlığı doldurmalı, su ısınırken de mutfağı biraz

82

yım, gene bir tuhaf bakmıştı yüzüme Sevgi, önce demliğin suyunu akıtmalı, içerden sesleniyorlar, acele etmeliyim, onlar da farketmeden temizlemeliyim, geliyorum albayım, temizlediğini söyleme, olur söylemem, inşallah farketmez-ler, belki de albaylar tarihinin son bölümünü merak ediyorlardır, onlar ne anlayacak? sus öyle söyleme, eski çayı çöp tenekesine dökerim, musluğu tıkamasın, çok düşün-celiyimdir albayım, bulaşık yıkayıp kötü çaylar yapacağıma belki biraz daha para kazansaydım sonumuz böyle olmazdı albayım, saçmalama, bu bütan gazı da iyi ayar lanamıyor albayım, ya çok yanıyor ya az yanıyor, içim yanıyor albayım, ben de Sevgi'yi ihmal ettim elbette, neden onun gibi olamıyorum diye çırpmdım, demliğin içine biraz tuz koymalı, demlik de kurumuştur, işim bitmeden çay kaynamasa, altını biraz kıs, hay allah unuttum, bulaşıkları yıkayacak su yok, çaydanlığı tepesine kadar doldururum, bir kısmıyla bulaşığı yıkarım, beni planlama teşkilatına alacaklardı albayım ha-ha, bu meziyetlerimin değerini biraz da Sevgi bilseydi sonumuz, saçmalama, sarılıp yatıyorduk albayım, bunlar söylenmez, olsun albay yabancı değil, çok terliyordum, benimle alay etmesin diye ona yaranmağa çalışıyordum, tuzu fazla olan yemekleri bile beğeniyordum, ben fazla tuzlu sevmem halbuki, isteyen sofrada ilave eder, az tuzluya çare vardır, çok tuzluya çare yoktur, ben bütün bu sözleri çok tatlı bir dille söylediğimi sanıyordum, eyvah demlikteki tuz yanacak, çay da koysaydm ya aptal, doğru aptalımdır, biraz dibini tutmuş, ben onu şimdi çalkalarım kaynar suyla albayım, tuzu çayla birlikte koyarım, hiç sesini çıkarmadan çaydanlığı elimden alırdı Sevgi, kendi bildiği gibi yapardı çayı, işte en çok buna içerlerdim albayım, insan yerine koyup bir söz etmezdi, göstererek öğretirdi, ha-ha, ben de domuzun biriydim albayım, onu hayalimde kötü durumlara düşürerek intikam alırdım, işte bardaklar bitti albayım, ilk temiz suyla bardaklar yıkanır, neler biliyorsun sen diye beni överdi Sevgi, ben de şımanrdım albayım, yemekler üzerine fikirler yürüt-

33

99

qq tf flq

rasq 'uirjBA'Bq raraaq a^ği 'ranpaoiîuiöaâ aoapBs 'uinpJoAip mutnqBio GiuipuBA Pliaq 'ump.ioA'iuqiq uıb^ ctbuıbz o 'UIL&BPUIJIJ13J î[il3isn 'uıızıuıba1 îina^sn 'zauqag Aa§ jrq ai^oq BuiiaBq jpuiiâ 'pA ûbjı umpanp raipap wı\\3 -A8S aA.iSAag Bp bjuos uepuBranq urvjnq 'raiA'Bqre

q ubuıbz o nuo uiuiBuiB(id

sas

i 'j{oA iUBîran njSnuuoS 'Bq-Bq §im

unA'ajoâ au ap j{q ' ğnuinS uiuiiA^qiB uiöt au ap aiq aouipiS zi n^oî[ uaq 'aqa aajAaS a^o 'ip^iuio iqi3 '3{ij§iuiSıiBâ aozqiSui BpeaB o zıij 'ip^uip Aaâ aiq bjuos

i>q3

Bzao q

ep bX 'jnio

znunŞnpunğnp \mfreqxe unuraaui tsdaq

uaq 'hbobio jnpesa^ 'nığnuinAn 'ipABpuisBpo f uiuinqaAip npp J^qn^ Jiq ratöi ubuıbz o 'uinpjoS ¦euriuop zeAaq aaa^ jiq 'apisda^ ipBiuiB^ jaA möi aaîjeğ ' -ap znunpaoAiitq 'smSiraBiuiB ua^Bz 'raaq

'ununun ioaSzns jq^A^a 'uısıuAb uaputî{ ııbiîojı sııSbîı auiöt 'unsfo nAo^ uiiA'Bâ uiiuaq ap öiq 'japap «^bAız-ba znsunSA'n» ap mq ^unsp n uapau 'npao^tuiöaâ aeiiSaâ n^osi u^praqjiB treuiBZ o zauiSnp uanaznS etreq 'ipufap pznâ ep zrsı ubj'bz 'BAnpuoJiaoaS raipıaS utöt unuo '3{oA ubjbz i ipuiiâ 'xuipABSii'Bq BAop BAop BuuBi^BOBq 'uiipAasJoS ıpıuiâ nŞap uraurBz aaq ¦•¦ua3 aiq uan jtq BpuBpo xiapatr ^uapau bsAo 'unsjoAi^BS rarun^ iqi3 ttipuasi ¦BA'eanq ap Jiq ut\sjoAi&bA 'BpuisBaB sid ununpuo3iaoa3 'unsj:oAiJia5 vivzao uıöı tinuo 'a^aqp nfap apjatunS j^t 'uinp.ioA'nieq

un^nq 'tuiABqiB npjoArqo ai^o '3{auiap qziS ap aiq 'ipz'Btu'Bp SntujoS ua^JB^q raaq otq apunuo uiujSAag aiA^q 'n?ap ut5i Aa§ Jiq 'uinp iuinpAnui qj p

aiq mıŞipuatuaznp ps^u uuaı§t nq

i3p

iSAag

ura.eS aozijiSuj "euxinp

'sxi ¦eu'Bq 'raaq

sâna 'ssıuıy §oq "epBaB nq '^Bq but^bbs 'aa^eA B5[pjBp ojQ uaiaA'

nsn^o^ •tA'araaiuiap ıAbö uinwran tn5i unŞip

tzbj <\ ap

ifBj^np\j; -aaiqaS Jiis^a uinîP iq un^nq b^ •utsaoxioS asuiT}j -

UIIHP mi •UOUin 'UHJ

jajeii ajsas ^asî[nA zy :tniXBqı;B aBpBj{ iŞipa^sı sa^aaq ua^ag 3{BDbŞts aXisdax '^BqB^ ut3t îfBJjpıtnı ap ub^iSbîı 'TJBpTBpjBa 'Â.v\oy[ bjuos -T{SBsa BqBp qBnB§tti ajajas

Jiq 8iAo§ a^zaq nun^sn unuoîfUTf)

auaznp

•npuop BŞBj^nj^ "zbuııo tipq 8P arraraaq 'uapunznA quBX "

'apttnug uuBrao 'ap uaa tqiS SnuuoAT§BjŞn a^aa^aS axa ,i,BqBDB aapa

X ipua^ BpBJTS iSipTIBjdBS Q1Q& Jiq 'UBSTIJ

Bpuirunp hbobAbtub raıŞipuaiAps aap^ -npaoAua^soS ixns nfnpo^BJBduii Braoy a^aa ^atoias 'ABq-[B tirwatu :npjo^njn§nuoîi BpBpo itpfB tsda^ xrq TtapmâT uraaui

I^UIBD ISUBX PIBPUT^B TintlOA'pB.I 't^tS B^BpO UQ

A bjuos

'^aoauapqdnS

uiUBuip Sraijiiiq uibi uaq 'uii^BqiB uin§nuznt Bp b^zbj ZBJiq ^btjbj 'utsabs raaq iSAag 9P ^TPS raTP BUBq uinpjoAtp JBTTTBqB^ ut^bs 'uinpaoAn§nuo3[

n m bsjbjzbuiAbt[ aayajaoua^ 'jub^tS sas îjo5 ua 'TTauiJi^SaTJaX UBi^BqB^ bpbjb nq 'nsn^mjnS

zBJiq 'unJBdBA tqtS uiıSıuiTaS Bunuos utSt praBg apsjau jbpjbj^tx^ 'uiUTuaTses aiq bpbjb aArp 'nuinjnp jbjub Bp ABqTB UBSJBdJBû auTJiqjTq ub^ a-[iîuajzpS uiiXajT§td iqiS uiıŞipa^ST Bp

Çaylara şeker koymadım.» Odayı ince Gelincik dumanları kaplamıştı, Hikmet'in uzun süren kayboluşu üzerinde düşünülmediği albayların yüzlerinden belli oluyordu. Hüsamettin Bey gözlüklerini takmıştı, vişne çürüğü ciltli kitaptan bir şeyler okuyordu. Sevgi okumadı albayım; o kadar ısrar ettiğim halde. Eski okuduklarıyla yetindi. Sesini yükseltti: «Demek hatırlatmasak bizim Tambaylar Hanedanı Tekvini gürültüye gelecek.» «Dur Hikmet, dinle bak.» «Dinlemem albayım. Sonra beni de dinlerler diye çok dinledim. Şimdi sıra bende. Buraya konuşmak için geldim.» Susturamazlar; evet, ancak 'Yaşama!' demek gerekir ona. Yaşamaktan vazgeç ve bir duvarın köşesinde, yüzün duvara dönük dur; cezalı öğrenciler gibi. Hayır, bu bir efsanedir; ben böyle bir ceza almadım hiç. Hatırlamıyorum. Benim hatırlamadığım her şey bir efsanedir, yoktur. O bilmiyorsa yoktur, olmamıştır. Ben, üçüncü tekil şahısım. Ben bir yerde olsam bile benden öyle bahsederler: 'Kimseyi dinlemez,' derler. Oysa "Kimseyi dinlemiyorsun,' demelisiniz. Albay, okumasını sürdürdü. (Ben de sizleri üçüncü çoğul şahıs yaparım: Onları dinlemezler.) Ben de birinci çoğul şahıs olurum: Dinleyelim bakalım:

«Kleopatra, hiç bir zaman kendini düşünmedi. Ne Mısır kraliçesi olması, ne güzelliği, ne de serveti, Antonius için yaptığı fedakârlıkları önleyemedi. Bu, bir Antonius meselesi değildi. Bu, bir yaratılış meselesiydi; Sezar daha önce gelseydi, Kleopatra, Sezar'a ram olacaktı. Bu, uzun kirpiklerini kaldırdığı zaman, yardıma muhtaç iri gözlerinin, aynı mahiyetteki başka gözlerle karşılaşması gibi, eşyanın tabiatına bağlı olmayan bir meseleydi; mücerret bir vakıa idi. Dikkat etmişimdir: Hayatın tadını koku, renk, çiçek gibi, hislere hitap eden eşyada bulanlar, esas itibariyle felsefelerini, son derece muğlak fikirlere istinad ettirirler. Ve aslında kadın denen o anlaşılmaz mahluk, müphem arzularının menşeini, esrarlı riyaziye muadelelerinin girdabında teşekkül ettirir. Bana kalırsa, kadınların,

86

oluşu, erkek milleti için hayırlı neticeler tevlid etmiştir. Ben-i Adem, riyaziyeyi, gündelik hayatın kolay yaşanması ve yüksek zevklerin tatmini için kullanmıştır. Riyaziye, kadınların eline geçseydi, müthiş bir silah olarak insan saadetini tehdid eden bir tehlike haline inkılap edebilirdi. Kleopatra'da da, iktidar ve san'at, istikrarlı bir şahsiyetin meydana gelmesini temin edecek temayülleri tevlid etmeğe kâfi bir arzu kesafeti hissetmesine, her nedense, yardımcı olamıyordu. Onun Antonius'tan beklediği ise, ne şöhret ne de aşktı; Garbi İmparatorluğun bu yarı ilahına Kleopatra, nefse itimadın teessüsüne vesile olacak bir eşya nazariyle bakıyordu. Antonius, onun için, şaşaalı bir aynadan ibaretti. Antonius, ne elimdir ki, bu vaziyeti geç farketti ve kendisini mukabil bir taarruz ile müdafaaya çalıştı. Bu mücadele, elbette ki, yüksek bir seviyede cereyan ediyordu. İkisi de, esas gayelerini açıkça ortaya koyamayacak kadar gururluydu. Bu iki emsalsiz insanın, bütün bu hercümerc içinde beraber bulunmalarını temin eden husus, devletin idaresinde her gün karşılaşılan ve ahvali âdiyeden olan işlerdi. Buna ilaveten, Sezar'm yaklaşmasının meydana getirdiği telaşın tevlid ettiği kader birliği ve bilhassa Antonius hesabına, uzak bir memlekete dönmenin icap ettirdiği amelî müşkilat vardı. Ne meş'um bir tecellidir ki, vaziyetin normale avdet etmesi için ele geçirilen fırsatlar, gene, beraber bulunmalarını temin eden telaş ve hercümercin tevlid ettiği asabi tansiyon sebebiyle, bir bir elden kaçırılıyordu. Vaziyet, hakikaten, bir faciaya doğru inkişaf ediyordu. Facianın kahramanlarının yüksek mertebeden oluşu, keyfiyeti daha vahim bir mecraya sürüklü-yordu. Aralarındaki ruhi mücadelenin meydana getirdiği hiddet ve asabiyet, bütün memleket için bir tehlike teşkil ediyordu. İkisi de tarihten ders almayı düşünemiyorlardı. Acaba tarih, hakikaten bir tekerrürden mi ibarettir? Kanaatimce, tarih, muayyen bir nisbette tekerrür olsa bile, bu tekerrür, gittikçe zayıflayan ve kaybolan bir hayalden ibarettir; tıpkı Antonius ile Kleopatra'nın, yaşadıkları her

87

müphemleşen, göz yaşları arasında her gün biraz daha buğulanan hayali gibi...»

Hüsamettin Bey, gözlüklerini alnına kaldırdı, gözlerinin altını sildi. «Bu yorumu bana hiç okumadınız albayım. Kim bu tarihçi?» «Mütercim Arif derler. Tanımazsın.» «Mütercim Arif mi?» Hüsamettin Bey, parmağını, okuduğu sayfaların araşma soktu, kitabın kapağını okşayarak, «Hakikat gazetesinde çalışmıştı,» dedi yavaşça. Hikmet anladı: «Devam edelim albayım.»

«Ve Sezar, kıvrık burunlu gemisinin güvertesinde, onların kapılmış olduğu endişelerin haricinde, bütün sıkıntılarını geride —Roma'da— bırakarak, emin dalgalarla, Mısır'a doğru yol alıyordu. Antonius ile Kleopatra'nın yıpranmış münasebetlerinin kendilerinde yarattığı bezginlikten istifadeye kalkışmayacak kadar gururlu ve bu münasebetin onlarda vücuda getirdiği ruhi teşevvüşü istismar etmeyecek kadar müstağni olan Sezar, her şeye rağmen, bu komplike vaziyetin kendisine temin edeceği avantajlardan elbette istifade edecekti. Bu, bir tabiat kanunu idi: Beklemesini bilenler, tabii fırsatlardan istifadeyi her ne kadar düşünmezlerse de, ayaklarına kadar gelen nimetleri teperek, masum arzularının onları sevkettiği mecradan tamamiyle uzaklaşamazlar. Masum...» Hikmet, sözlerini, eliyle de destekleyerek atıldı: «Bu çeşit masumiyetin karşısındayım albayım.» Elinin keskin yanıyla Sezar'ı havada biçti: «Fırsatlardan yararlanmak istemeyen insan, fırsatın dağıtıldığı sırada orada bulunmaz. Kendisini, yaralı bir kalbin emrine sunamaz.» «Bu da bir düşüncedir.» «Hayır, düşünce yalnız budur. Gerisi sahtekârlıktır. Kleopatra kadar Sezar da suçludur olup bitenlerden.» Hüsamettin albay, Sermet Beye döndü: «Evveliyatı olan bir münakaşadır bu, seni şaşırtmasın birdenbire.» Hikmet ayağa kalktı: «Çayları tazeleyebilir miyim?» Karşılık beklemeden, bardakları tepsiye doldurdu: «Kaşığı, fincan tabağında olan bardak albayımın; bardağın içinde kaşık bulunanı Sermet Beyin; ka-

JLM

şılık beklemeden kapıya yöneldi.

Kimseden karşılık beklemiyorum. Ben monologdan yanayım. Sevgisiz acımaya karşıyım. İnşallah bu arada, hangi bardak kimindi unuturum. Çaydanlığı bezle tutmayı unuttu; elini yaktı. Parmaklarını bir süre havada salladı. Bunu daha önce yaşamıştık. Gecekonduda bile eski düzen, her yerde eski düzen. Eski düzene isyan ediyorum ve eski düzenin değişmesine karşıyım. Ha-ha. Önce şekerleri koyalım. (Herkesin ne kadar şeker aldığını gördük çünkü.) Şeker bardağın dibine doğru kayarken, bir kısmı ıslak yüzeye yapıştı. Zarar yok; çay, onu dibe indirir. Küçük hesaplar! Çaydanlığı hırsla, çinko tezgâhın üstüne vurdu. Sıcak su damlaları elinin üstüne sıçradı: Küçük iğneler. Öfkelenirken gülünç olmamalı. Gülünçlüğün ölçüsü nedir? Ben! Ben bir şey yaparsam gülünç olur. O halde gülelim. Ha-ha. Bir bu 'ha-ha' ile iyi geçiniyoruz, o kadar. Çünkü içimden söylüyorum onu. Ulan ha-ha! Herkesi gülünç duruma düşür, olur mu? Demlikte su kalmadı; çaydanlıktan biraz koy ve çalkala. Küçük hesaplarmış. Siz sanki farklı mısınız? Ulan hepinizin ciğerini biliyorum! Öyle değil mi^ Ha-ha? Değil. Herkes böyle alçaltıcı ve küçük düşüncelere kapılmaz mı yani çay koyarken? Kapılmaz. Neyse, biz de durumumuzu dışarıya belli etmiyoruz hiç olmazsa. Büyük adamlar ne yapar peki bu durumda? Onların uşakları vardır. İçlerinde fakir olanı yok mu? Uzatma. Çayları soğutacaksın.

«Tamam beyim, geliyor beyim.» Hüsamettin Bey güldü: «İstediğin oldu, kitabı kapattık. Rahatladın mı?» Hikmet* Hüsamettin Beyin çayını verirken, kibar bir garson özen-tisiyle eğildi: «İnsan bazı güçlüklerden, ancak onları unutmak suretiyle kurtulabiliyor albayım.» Kapı vuruldu. Nur-hayat Hanimin çalışı. Hüsamettin Bey seslendi: «Kapı açık Nurhayat Hanım.» Misafir geldiğini anladı; görünmeden edemez. Dul kadın, odaya girmedi; kapıdan, «Belki bulaşık vardır diye bir uğradım,» dedi. «İçeri gel.» «Yok, bir mut-

89

------f-J — ---------------„ __ _

Hikmet kalktı, pencerenin yanma gitti. Bu kadının geleceğini hesaplamamıştım. Şimdi, albayın yüzüne bakmanın güçlüğü var. Nerden çıktı bu kadın? Mutfaktan bir ses geliyor. Elbette seslenecek. «Albayım, neden bırakmadın? Ben yıkardım.» «Çocuklar kapıda plakanıza taş atıyorlar,» gibi ümitsiz bir çıkış yaptı Hikmet. Albay sevindi, «Deli oğlan!» dedi. «Hangi arada yıkadın?» Hikmet, ellerini oğuş-turdu: «Ben de bir zamanlar evliydim albayım. Hem de hamarat bir kocaydım.» Başını kaldırmadan yerine oturdu. Albay güldü: «Bir tıkırtı duymuştum, ama fare zannetmiştim.» Hikmet, başını kaldırdı: «İyi bulaşıkçıydım albayım. Vadinin en hızlı bulaşık yıkayan erkeğiydim.» Sermet Beye döndü: «Karım düşündüğü için, ev işlerini de ben görüyordum albayım. Çok düşünceli kadındı: Durmadan düşünürdü.» Kaldır tabakları, tencereleri Nurhayat Hanım: Suları süzülmüştür. Burada hiç olmazsa iş bölümü var; evliyken o işi de ben yapardım. «Ev işlerini karım görseydi, sonumuz böyle olmazdı albayım.» «Saçmalama Hikmet. Bu saçmalarınla kadını da baştan çıkarmışındır.» Hikmet başını salladı: «Bana kalsaydı, bugün de aşkımızın mutfağında bulaşık yıkıyordum.» Albay köpürdü: «Bütün bu facia neden meydana geldi o halde? Kim yarattı bu hazin neticeyi?» «İçimdeki şeytan, albayım. Tıpkı sizin...» Hüsamettin Beye, sözünü kesmesi için zaman bıraktı. «Beni karıştırmadan rahat edemezsin. Her meselende mutlaka işin içine birini sokmadan, kabahatini paylaşmadan duramazsın. Bana kalırsa, karma hemen dön; altı maddelik bir muhtıra ver ona. Bir: Artık bulaşıkları yıkamayacağım. İki: Pazar günleri Selim Amcanlara gitmeyeceğiz. Üç: Ne kazanırsam onunla iktifa edeceğiz. Göz ucuyla Hikmet'e baktı. «Devam edin albayım.» Hüsamettin Bey devam etmedi. «O halde ben ediyorum.» Ayağa kalktı. Kolunu ileri uzattı; işaret parmağını, en yakın duvara dokundurdu: «Bir zamanlar seni sevmiştim. Ve sevgiyi senin suretinde yaratmıştım.» Boşta kalan elini göğsüne götürdü: «Bu kalbin, birini sevmeğe ihtiyacı vardı. Ve sen bunu anla-

90

Göz yaşımı silmedin.» Albay, «Soytarılık etme Hikmet,» dedi. «Ve ben, senin bilgisizliğinin artmasına izin verdim. Fakat hiç bir şeyi unutmadım. Ve hepsini aklıma yazdım. Ve sana izin verdim ki, bilmeden yaptığın eziyet artsın. Ve sonunda artık dayanamıyorum diyebilmek için ben de bilmeden bu oyunu oynadım sana. Ve bulaşıkları yıkadım. Ve bütün sözlerimi yarıda kesmene izin verdim. Ben ki, bu konuda kimseye yetki vermemişimdir. Oysa, elimin tersiyle seni yıkabilirdim. Bıraktım ki, sen kendi sonunu hazırla. Ve bana bütün yaptıklarını bir bir aklımda tuttum. Derler ki tarla kuşu bütün gece öttüğü zaman, tarla faresi bütün ihtiyatı elden bırakır ve yuvasından çıkarmış. Ve beni deliğimden sen çıkarmıştın. Ve sonra bütün hayallerimi yıktın. Yönetimi eline aldın. Ve sonra birlikte sokakta yürürken, istediğin yerden karşı kaldırıma geçmeğe cesaret ettin. Ve önce kelime vardı; sen, önce vitrin vardı dedin. Ben konuşurken vitrini seyretme cüretini gösterdin. Hangi renklerin güzel olduğunu, hangi şarkılara duygulandığını, güzel kadının tanımını, tabloları duvara nasıl asmak gerektiğini, hangi yazarların büyük olduğunu, hangi renklerin yanyana gelebileceğini, ikinci sınıf bestecilerin kimler olduğunu, misafire pijama ile çıkılıp çıkılamayacağını, ne biçim bir evde yaşayacağımızı, duvarları nasıl boyayacağımızı, hangi gömlekle hangi kıravatı takacağımı, hangi devlet düzeninde yaşanabileceğini, hangi devlet düzeninin insan ruhunu öldürdüğünü, insan insanın kurdu muduru, aşkın ölümsüz olup olmadığını, dünyanın en büyük oyun yazarının kim olduğunu, yatağın neresinde yatacağımı, yatağın neresinde yatacağını, şu makaleyi nasıl buldun canımı, arkadaşların canımı sıkıyor canımı, ben bu akşam biraz dışarı çıkmak isteyebilir miyim canımı, o canımı, bu canımı, her türlü canımı hep önce bana söylettin. Ve sonra, yargılarıma katılmadın. Önce sen söyle-seydin ve ben sana katılsaydım. Ve bana tuzak kurdun. Ve bana ilk sözü söyletmekle, dönüşü olmayan yola ittin beni. Derler ki hamam böceği, evli çiftler mutlu uykula-