Tillar va adabiyot kafedrasi

Qiyoslang:
Yozilishi
 
 
talaffuz
 
Kitob 
kitop 
Oftob 
oftop 
Maktab 
maktap
Izsiz 
issiz 
Uchta 
ushta
Uch so‘m 
usso‘m 
Besh so‘m 
besso‘m 
Xursand 
xursan 
Samarqand 
Samarqan 
Bo‘lsa 
bo‘sa 
Kelsa 
kesa 
Keltirilgan so‘zlarning talaffuzi adabiy talaffuz me’yoridan chekinish 
hisoblanadi. Bu shuni ko‘rsatadiki, orfoepik me’yorlar xalq jonli tili faktlari asosida 
ham yaratiladi. 
Orfoepiyaning qonun-qoidalari asosida milliy tilning yagona talaffuz mezoni 
yuzaga keladi, nutq madaniyati shakllanadi. Bu mezon adabiy til doirasida unli va 

---

9 
undosh tovushlarning talaffuzi, so‘z va so‘z qismlarining talaffuzi, shuningdek, so‘z 
birikmalarining talaffuzini belgilash asosida amalga oshiriladi.
Unli tovushlar orfoepiyasi 
I
 unlisi:
1) yopiq bo‘g‘inda, xususan, jarangsiz tovushlar orasida, shuningdek, 
t,s,r,l,z,n 
tovushlari oldida kuchsizlanib, qisqa talaffuz qilinadi.: 
qish, tish, qir, qil, 
qin, bil, sir
kabi; 2) chuqur til orqa 
q,g‘,x
undoshlari bilan kelganda qisqa, qattiq 
talaffuz qilinadi: 
qirq, g‘isht, qir, xil
kabi; 3) sayoz til orqa 
k,g
hamda bo‘g‘iz undoshi 
bilan kelganda esa qisqa, yumshoq talaffuz qilinadi:
kindik, gijda gij-gij, hil-hil, 
hikmat, his
kabi; 4) ba’zi o‘zlashgan arab-forscha so‘zlarda, shuningdek, rus tilidan 
o‘zlashgan so‘zlarning urg‘uli bo‘g‘inlarida 
i
unlisi cho‘ziqroq talaffuz qilinadi: 
muhim, muhit, din, tanqid, targ‘ib, lirika, tir 
kabi; 5) ikki undosh orasida kelganda