Toshkent−2015 Tuzuv ch i-muallifla r: Umida Masharipova, Mashrabxon Umarova, Dilnoza Baynazarova, Manzura Nabiyeva Taqrizchila r
Yüklə 1,52 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rivojlantiruvchi
- Darsning borishi: Tashkiliy qism. Uy vazifasini tekshirish.
- Qushlar haqida nima bilasiz” ta’limiy oʻyini
- Yangi mavzu bayoni. Mavzuni tushuntirishda quyidagi usullardan foydalaniladi: 1-usul.
- Tabiat nima Atrofimizni oʻrab turgan barcha narsalar – tabiat. Vatanimiz tabiati naqadar goʻzal!
- Tarqatmali materiallar bilan ishlash.
- Darslik bilan ishlash.
- IV. Mavzuni mustahkamlash. Mavzuni mustahkamlash uchun quyidagi oʻyinlardan foydalanish tavsiya etiladi
- Hisobla-chi ”
- Boʻlishi mumkin emas ” ta’limiy oʻyini
- V. Darsga yakun yasash va baholash.
- VI.Uyga vazifa berish. 239-mashq. Nutq. Matn. Gap
- 109 - DARS Dars mavzusi
- Tarbiyaviy
- Dars j ihoz i
- 1-qator 2-qator 3-qator
- Yangi mavzuni bayoni.
- Mavzuni mustahkamlash. Tarqatmali materiallar bilan ishlash.
105 – DARS Dars mavzusi: Narsa va shaxsning sanogʻi va tartibini bildirgan soʻzlar. Darsning maqsadi: Ta’limiy: sanoq va tartibni bildirgan soʻzlarni soʻroqlar yordamida aniqlash va bunday soʻzlardan nutqda to‘g‘ri foydalanishga oʻrgatish. Tarbiyaviy: oʻquvchilarni mehnatga boʻlgan intilishlarini oshirish, bogʻbonlik kasbiga qiziqish uygʻotish. Rivojlantiruvchi: oʻquvchilarni izlanishga, fikrlashga, oʻz fikrini mustaqil bayon qilishga oʻrgatish. Dars turi: yangi bilim, koʻnikma, malakalarni shakllantiruvchi dars. Dars metodi: suhbat, tushuntirish, ta’limiy oʻyin, “Klaster” metodi. Dars jihozi: darslik, ragʻbatlantirish uchun kartochkalar, mavzuga mos rasmlar, multimediali ilovalar. Darsning borishi:
235-mashq tekshiriladi. She’r matni yoddan soʻraladi. Belgini bildirgan soʻzlar savollar yordamida aniqlanib tekshiriladi. Laylagim Uzun tumshuq laylagim, Kelar birga oʻynagim. Loy, balchiqni kechmagin, Kir boʻlar oq koʻylaging. Vali Ahmadjon “Qushlar haqida nima bilasiz?” ta’limiy oʻyini oʻtkaziladi. Buning uchun oʻqituvchi tabiatda uchraydigan qushlarning rasmini koʻrsatadi. Oʻquvchilar qushlarga xos boʻlgan belgi va sifatlarni aytishlari lozim. Bu ta’limiy oʻyinni amalga oshirish uchun quyidagi jadvaldan foydalanish mumkin. Namuna:
Mavzuni tushuntirishda quyidagi usullardan foydalaniladi: 1-usul. Oʻqituvchi oʻquvchilar uchun tayyorlagan savollar doskaning chap tomoniga yozib qoʻyiladi. Oʻquvchilar savoldagi soʻroq yoniga bir soʻz bilan javob yozadilar. Namuna:
Oʻquvchilar javoblari tinglanib, tahlil qilinadi. Birinchi gapda qaysi soʻz soʻrashni bildirishi aniqlanadi. Oʻylab koʻring. Gapni qayta oʻqing. Endi shu soʻroqqa bergan javobingizni oʻqing. Nechanchi? soʻrogʻiga javob boʻlgan soʻzni aniqlang.
(Sinf soʻziga.) Toʻgʻri aytdingiz. (Nechanchi?) ikkinchi sinf. Ikkinchi sinfni yakunlab, nechanchi sinfga oʻtasiz? Nutqimizda birinchi, ikkinchi, uchinchi ... oʻninchi... kabi soʻzlar juda koʻp. Bunday soʻzlar narsalarning tartibini bildiradi: birinchidan keyin, albatta, tartibi bilan ikkinchi keladi. Ikkinchi savolni oʻqing. Shu gapda qaysi soʻz oʻquvchi sonini soʻrashni bildiryapti? (Nechta?) Bergan javobingizni oʻqing. Nechta? soʻrogʻiga javob boʻlgan soʻzni ayting. (Nechta oʻquvchi? Yigirma beshta oʻquvchi.) Nechta? soʻrogʻiga javob boʻlgan yigirma beshta soʻzi oʻquvchilarning nimasini bildiryapti? (Oʻquvchilar sonini.) Uchinchi savol yuzasidan ham shunday suhbat oʻtkaziladi. Oʻqituvchi suhbatni yakunlaydi. Demak, nechanchi? soʻrogʻiga javob boʻlgan soʻz sinfning tartibini, nechta?, qancha? soʻroqlariga javob boʻlgan soʻzlar oʻquvchilar va a’lochilar son-sanogʻini bildirar ekan. 2-usul.“Sinchkov oʻquvchi” ta’limiy oʻyini oʻtkaziladi. Bu oʻyin orqali bolalar ziyraklikka, sinchkovlikka, e’tiborli boʻlishga harakat qilishadi. Oʻqituvchi turli rasmlar koʻrsatish orqali oʻquvchilarga savol beradi. Oʻquvchilar rasmni diqqat bilan kuzatib, savolga javob beradilar. Oʻquvchining asosiy vazifasi javobidan tartibni va sanoqni bildirgan soʻzlarni aniqlashi kerak. Aynan shu soʻzlarni topish uchun qanday soʻroqlar yordam berganini aniqlashadi. Namuna: Oʻqituvchi o‘quvchilarga sinfxonasini tozalayotgan oʻquvchilar rasmini koʻrsatadi. 1. Sinfni nechta oʻquvchi tozalayapti? 2. Ularning nechtasi qiz bola? 3. Nechtasi oʻgʻil bola? 4. Sinf xonasida nechta deraza bor? 5. Derazada nechta gul bor? Multimediali ilova asosida mashqni bajarish.
Darslik bilan ishlash. 236-mashqdagi gaplar oʻqiladi. Tok koʻchati oʻtqazilgandan soʻng uchinchi yili hosilga kiradi. Yetilgan tokdan yuz kilogrammgacha uzum hosili olinadi. Bir bosh uzum sakkiz yuz gramm boʻlishi mumkin. Uzumning husayni, qirmiska kabi navlari uch-toʻrt oy buzilmay saqlanadi. Qancha?, nechanchi? soʻroqlariga javob boʻlgan soʻzlar oʻzi bogʻlangan soʻz bilan birga namunadagidek yoziladi. Namuna: (Nechanchi?) Uchinchi yili, (qancha?) yuz kilogramm, (qancha?) sakkiz yuz gramm, (qancha?) uch-toʻrt oy. Multimediali ilova asosida mashqni bajartirish mumkin.
Tarqatmali materiallar bilan ishlash.
Darslik bilan ishlash. 237-mashqdagi gaplar oʻquvchilarga oʻqitiladi. Abbos oʻn beshinchi maktabning ikkinchi sinfida oʻqiydi. Bu sinfda yigirma olti oʻquvchi ta’lim oladi. Ulardan oʻn bitta oʻquvchi a’lochi. Nechanchi? va qancha? soʻroqlariga javob boʻlgan soʻzlar aniqlanadi, javob boʻlgan soʻzlarni oʻzi bogʻlangan soʻz bilan birga koʻchiriladi. Namuna: (Nechanchi?) Oʻn beshinchi maktabning, ... Ikkinchi sinf, yigirma olti oʻquvchi, oʻn bitta oʻquvchi. Demak, shaxs va narsaning sanogʻini bildirgan soʻzlar nechta?, qancha? soʻroqlariga javob boʻladi. Narsa va shaxsning tartibini bildirgan soʻzlar nechanchi? soʻrogʻiga javob boʻladi. 238-mashq. Sharti asosida bajariladi. Bir chuqurda ming chuqur, Chuqurni igna choʻqir. Qirq koʻylagi bor, Bir tugmasi yoʻq. Narsalar sanogʻini bildirgan soʻzlar savollar yordamida aniqlanib, tagiga toʻlqinli chiziq chiziladi. Mashq yuzasidan quyidagicha suhbat uyushtiriladi.
Mavzuni mustahkamlash uchun quyidagi oʻyinlardan foydalanish tavsiya etiladi: “Oʻyla, izla, top!” ta’limiy oʻyini oʻtkaziladi. Buning uchun oʻquvchilarga quyidagi she’riy topishmoq matni oʻqib eshittiriladi. “Hisobla-chi?”
Oʻquvchilar echkilarda va uloqlardagi nechta quloq, oyoq va tuyoq borligini quyidagicha yozadilar: Quloq 6 ta Oyoq 12 ta Tuyoq 24 ta “Boʻlishi mumkin emas” ta’limiy oʻyini oʻynatiladi. Bu oʻyinni oʻtkazishda oʻqituvchi matnni oʻqiydi. Oʻquvchilar boʻlishi mumkin boʻlmagan voqealar ifodalangan jumla yoki gapni topishlari lozim. Hazil mutoyiba bilan oʻynaladigan bu oʻyinda oʻquvchilardan ziyraklik, sinchkovlik va kuzatuvchanlik talab qilish bilan birgalikda ulardan atrofda sodir boʻlayotgan voqea va hodisalarga befarq boʻlmaslikni ham talab etadi. 1-variant: Olimjon ertalab barvaqt turdi va osmonda charaqlab turgan ikkita quyoshni koʻrdi. 2-variant: Azizbek dadasi bilan futbol oʻyiniga bordi, oʻyin juda qiziqarli boʻldi. Oʻyinda oʻn bitta hakam va bitta futbolchi mahorat bilan futbol oʻynadi. 3-variant: Sevara sakkizinchi mart kuni dadasi va ukasiga sovg‘a uchun tabriknoma yozdi. V. Darsga yakun yasash va baholash. 1. Bugun darsda nimani oʻrgandingiz? 2. Nimalarni bilib oldingiz? Oʻquvchilarning javoblari toʻldirib yakunlanadi.Darsda faol ishtirok etgan oʻquvchilar baholanadi. VI.Uyga vazifa berish. 239-mashq. Nutq. Matn. Gap Ona tili oʻqitishning oldiga qoʻyilgan vazifalardan biri oʻquvchilarda ilmiy dunyoqarash asoslarini shakllantirish hisoblanadi. Bu vazifa oʻquvchilarda til kishilarning eng muhim aloqa vositasi ekani haqida tasavvur hosil qilish bilan amalga oshiriladi. Ona tili oʻrganishni “nutq” haqida tushuncha berishdan boshlash pedagogik tomondan maqsadga muvofiqdir, chunki oʻquvchilar aloqa jarayonini nutq yordamida aniq idrok etadilar. O‘quvchilar nutq bilan tanishish orqali soʻzlovchilar foydalanadigan vositalar tizimi boʻlgan “til” tushunchasini oʻrganishga oʻtadilar. Gap nutqning asosiy birligi hisoblanadi, kishilar shu gap yordamida oʻzaro aloqa qiladilar. Ikkinchi sinf oʻquvchilarida gap haqida quyidagi bilim va koʻnikmalar shakllantiriladi: 1.Gap tugallangan fikr (mazmun)ni bildiradi. Oʻquvchilarda nutqdan gapni ajratish va uni shakllantirish (gapni bosh harf bilan boshlash va oxiriga nuqta, undov yoki soʻroq belgisini qoʻyish) koʻnikmasi oʻstiriladi. 2.Gap mazmunan oʻzaro bogʻlangan soʻzlardan tuziladi. Gapning bu belgisi oldingisi bilan jips bogʻlanadi, chunki mazmunan oʻzaro bogʻlangan soʻzlargina tugallangan fikrni anglatadi. 3. Gapning oxirida ovoz pasayadi, toʻxtam qilinadi. 4. Gapda kim (kimlar) yoki nima (nimalar) haqida aytilganini bildirgan soʻz (ega) yoki ular haqida nima deyilganini (kesim) mavjud boʻladi. Oʻquvchilarda gapning bosh boʻlaklarini ajrata olish koʻnikmasi shakllantiriladi. 109 - DARS Dars mavzusi: Gap (245–246-mashqlar). Darsning maqsadi: Ta’limiy: nutqda gapdan foydalanish bilan oʻquvchilarni tanishtirish; tilning oʻzaro aloqa vositasi ekani haqida umumiy tasavvurini shakllantirish. Tarbiyaviy: shirinsoʻzlikka oʻrgatish, muomala odobi haqida fikrlar bildirish. Rivojlantiruvchi:o‘quvchilarning chiroyli yozuv malakasini o‘stirish. Dars turi: yangi bilim, koʻnikma, malakalarni shakllantiruvchi dars. Dars metodi: suhbat, tushuntirish, ta’limiy oʻyin. Dars jihozi: darslik, ragʻbatlantirish uchun kartochkalar, mavzuga mos rasmlar, multimediali ilovalar. Darsning borishi:
Uyga berilgan 244-mashq oʻqitiladi, sanoqni bildirgan soʻzlarga soʻroq beriladi, tagiga chizilgan soʻzlar tekshiriladi. Yong‘oq qoqvoldim, Mag‘zini chaqvoldim: Dadamga – oʻttizta, Ayamga – toʻqqizta, Bobomga – yetmishta, Oʻzimga toʻrt-beshta. Anvar Obidjon Oʻqituvchi oʻquvchilarga mashq yuzasidan savollar beradi:
(Oʻttizta, toʻqqizta, yetmishta, toʻrt-beshta).
Oʻquvchilar javobi xulosalanadi. Mavzuni mustahkamlash uchun “Teskari sanoq” ta’limiy oʻyini oʻynatiladi. Har bir qatordagi oʻquvchilar navbatma-navbat sonlarni teskari tartibda aytishlari kerak. Birinchi qatordagi oʻquvchi 20 sonini aytsa, ikkinchi qatordagi oʻquvchi 19 sonini aytadi, uchinchi qatordagi oʻquvchi 18 va hokazo. Namuna:
Multimediali ilova asosida mavzuni tushuntirish mumkin. 245-mashqni oʻqing. Ustunning qaysi tomonida gap berilgan?
Qaysi soʻzlardan gap tuzilgan? Nima uchun? Gapni koʻchiring. 
Tarqatmali materiallar bilan ishlash.
Amir Temur haqida qisqacha ma’lumot berish. Amir Temur 1336-yilning 9-aprelida, oʻsha paytda Kesh (Shahrisabz)ga qarashli Xoʻjailgʻor qishlogʻida tavallud topdi. Otasi Amir Taragʻay oʻziga toʻq, badavlat kishi edi. Temur tugʻilgan paytda kichik bir mansabda edi. Amir Temurning tarix oldidagi xizmati benihoya katta. U Turkistonni dehqonchilik, hunarmandchilik, ilm-fan va madaniyati rivojlangan ilgʻor mamlakatga aylantirdi. Har bir savolga javobni matndan birgalikda topib yozadilar. Yozgan javoblarini oʻqituvchi rahbarligida tekshiradilar. Amir Temurning kitob haqidagi oʻgitini oʻqib, mazmunini tushuntirish. Kitob bunyodkorlik, yaratuvchilik va aql-idrokning, ilm-u donishning asosidir, hayotni oʻrgatuvchi murabbiydir. 246-mashq. Gaplarni oʻqing. 9-aprel − Amir Temur bobomizning tugʻilgan kuni. Bobomiz Kesh shahri atrofidagi obod joyda tugʻilgan. Amir Temur juda nozik didli kishi boʻlgan. Tabiati goʻzal yerlarni yoqtirgan. Dam olgan chiroyli joylarni obod qildirgan. U nihoyatda adolatli podshoh boʻlgan. Qachon gapning oxiriga nuqta (.), soʻroq (?) va undov belgisi (!) qoʻyiladi? Gaplarni koʻchirib yozing. Yüklə 1,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
Quyidagi matn beriladi. Oʻquvchilar gap chegarasini aniqlab, mazmuniga mos tinish belgilarini qoʻyishlari kerak. Tinish belgilari toʻgʻri topilsa, tinish belgisi joyida qoladi va qarsak ovozi eshitiladi. Aksi boʻlsa “ Oʻylab koʻring ” deyiladi.