5.5-rasm. Detallarni cho‘ktirish yo‘li bilan tiklash: 1 va 5-tayanchlar; 2-kalibirlangan barmoq; 3- chuktiriladigan vtulka; 4-cheklovchi vtulka. Detallarning ishlash imkoniyatini kengaytirish usuli bilan tiklash. Vtulkaning ichki diametrini kengaytirish hisobiga sirtqi
diametrini kattalashtirish kengaytirish deyiladi. Kengaytirish jarayonida
tashqi ta‘sir etuvchi kuch (R)ning yo‗nalishi deformatsiya yo‗nalishi
bilan bio xil bo‗ladi (5.3-jadvaldagi rasm). Bu usul porshen barmoqlari,
96
kardanli vallarning krestovinalari va yarim o‗qlarning kojuxlarini ishlash
imkoniyatini tiklashda qo‗llaniladi. Kengaytirishda detalning balandligi
deyarli o‗zgartirilmagani holdatashqi o‗lchamlari kattalashtiriladi.
Bunday vtulkalarni ishlash imkoniyatini asosan matritsaning kirish
qismi burchagi 7-80 chiqish qismi burchagi esa 18-200 bo‗ladi.
Kengaytirish uchun zarur bo‗lgan bosim qiymati quyidagi
tenglama bilan aniqlanadi:
),
/
ln(
1
.
1
d D P T
bu yerda
d D ,
detalni mos ravishda tashqi va ichki diametrlari.
5.3-jadval
Detallarni bosim ostida tiklash turlari Tiklash turi
Jihozni ishlash chizmasi
Tiklanadigan detallar
Cho‗ktirish
Vtulkalar, paletslar, tishli
g‗ildiraklar
Kengaytirish
Porshen barmoqlari
Toraytirish
Podshipniklar, tiqinlar,
vtulkalar
Botirish
Tishli g‗ildiraklar, shlitsli
valiklar
To‗g‗rilash
To‗g‗ri va tirsakli vallar,
o‗qlar
97
Ezg‗ilash
(nakotka)
Val bo‗yinlari va sapfalari
