Transport vositalari detallarining ishlash qobiliyatini tiklash I. B. As q arov

 Detallarning ishlash imkoniyatini toraytirish usuli bilan 
tiklash. 
Vtulkaning ichki diametrini tashqi diametri hisobiga 
kichraytirish toraytirish deyiladi (5.3-jadvaldagi rasm). Plastik 
deformatsiyalashning bu usulidan foydalanib, rangdor metallardan 
yasalgan vtulkalar (teshik hamda kesiklari o‗rta qismidagina emas, balki 
o‗rtasidan biror oraliqda joylashganlari ham), rolikli pod-shipniklarning 
roliklari ostidagi darchalarning devorlari, yeyil-gan separatorlari va 
proushinalarning silliq yoki shlitsali teshigi yeyilgan turli qil 
richaglarning ishlash imkoniyati tiklanadi. Vtulkalarning ishlash 
imkoniyatini siqish usulida tiklash uchun vtulka qizdirilmay, maxsus 
moslamaga (5.6-rasm) o‗rnatilib, prislanadi.
5.6-rasm. Vtulkalarni toraytirish moslamasi:
1-opravka; 2-tiklanuvchi detal; 3-kalibirlovchi vtulka; 4-tayanch vtulka.
 
Shuningdek avtomobillarni barcha vtulkalari, rul soshkasining 
ishlash imkoniyatini proushinalarining silliq yoki shlitsali teshigi yeyil-
ganda, siqib taraytirish usuli bilan tiklanadi. Bunda siqishga kirishdan 
oldin proushina 900-9500
0
C gacha qizdiriladi va 5.6-rasmda 
tasvirlangan moslamaga o‗rnatilib, konusli teshikning kichik diametri to 
talab etilgan o‗lchamga yetguncha siqiladi. Bu moslamaning tuzilishida 

---

99 
detal metalining juda oz isrof bo‗lishini ta‘minlaydi. Shlitsali detallar 
ham xuddi shunday tiklanadi, bunda faqatshlitsali opravkadan 
foydalaniladi. Rul soshkasining proushinasini qizdirib siqishda uning 
tarkibi (strukturasi) o‗zgaradi. Shuning uchun, soshka yangiligida 
qanday termik ishlangan bo‗lsa, shunday termik ishlov beriladi.
Detallarni ishlash imkonitini botirish usuli bilan tiklash. 
De-
tallarning metalini cheklagan oraliqqa surish hisobiga uning o‗lchamini 
kattalashtirish jarayoni botirish (5.7-rasm) deyiladi. 
Bu usuldan foydalanib, dvigatel klapanlarining anchagina yeyilgan 
kallaklarini, tishlarning qalinligi yeyilgan tishli g‗ildiraklarni tiklash 
mumkin. Klapan kallaklarini ishlash imkoniyatini tiklashda ularning 
talab etilgan o‗lchamlarini oz miqdor material sarflab materialni imkoni 
boricha 
qisqa 
masofaga 
siljitish 
imkonini 
beruvchi 
shtamp 
konstruktsiyasi ishlab chiqiladi.