Ünden bugüN

Mıgırdiç Hrimyan

Hişadagaran V. K. Zorîaryan, 1910, istanbul Vağarsag Seropyan koleksiyonu

Hrimyan daha sonra Van'daki Varak Surp Nişan Manastırı'na dönerek çalışmalarını orada sürdürdü. Varak'ta gerçekleştirdiği en önemli işlerin başında, istanbul' da yayımlamaya başladığı Ardziv Vasburn-gani'niyi burada sürdürmesi gelir (1858). Bunun dışında açılan ruhban okulu bir diğer önemli eseridir. Bu okula yardım toplamak amacıyla 1860'ta Kafkasya'ya gitti. 1862'de Muş Ermenilerinin isteği üzerine Muş ruhani önderi seçildi. Ardziv Vasbu-ragani'rûn yayımını öğrencilerine bırakarak 1863'te Muş'ta Ardzvig Darono'yu (Muş Kartalcığı) yayımlamaya başladı. Yaptığı yenilikçi çalışmalar tutucu Ermeniler tarafından hoş karşılanmadı. Bu nedenle birkaç kez suikasta da uğradı fakat her seferinde yara almadan kurtuldu. 1868'de Eç-miadzin Katedrali'nde Başpatrik istanbullu IV. Kevork Keresteciyan tarafından Muş bölgesi üzerine episkopos takdis edildi.

28 Ağustos 1869'da toplanan genel meclis tarafından Türkiye Ermenileri 71. patriği seçildi. 12 Kasım 1869'da yaptığı yemin töreni sonrasında Patrik I. Mıgırdiç olarak

istanbul Ermenileri patriklik tahtına çıktı. Patrikliği döneminde yapılan en önemli inşaat, 1870'te inşa edilen Kumkapı'daki Surp Asdvadzadzin Patriklik Katedrali'nin çan kulesidir.

4 yıl boyunca patriklik tahtında kalan I. Mıgırdiç, 3 Ağustos 1873'te toplanan genel meclis oturumunda görevinden istifa etti. Babıâli'nin önerisiyle istifa kabul edildi ve yeni patrik seçimine gidildi.

1874'ten itibaren Kuzguncuk'taki Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi vaizliğini yürüttü. Patrik II. Nerses Varjabedyan tarafından Berlin Konferansı'na (1878) katılacak olan Ermeni delegasyonu başkanlığına getirildi. 1879'da tekrar Vasburagan bölgesi ruhani önderliğine seçildi. Başpatrik IV. Kevork'un vefatı üzerine hazırlanan baş-patrik aday adayları listesine adı yazıldıysa da seçim öncesi istifasını sunarak çekildi. Vasburagan ruhani önderliği görevi sırasında suçlanarak istanbul'a sürgün edildi.

Başkentte önce Kuruçeşme Yerevman Surp Haç Kilisesi vaizliği görevini üstlendi. Daha sonra (1886-1888) Ruhani Meclis başkanlığı ve patrik danışmanlığı görevlerine getirildi.

Babıâli tarafından İstanbul'da kalması doğru bulunmayan Başepiskopos Mıgırdiç Hrimyan'ın Kudüs'e ziyarete gidip u-zun süre dönmemesi istendi. Aralık 1890' da Kudüs'e sürgün edildi. 2 yılı aşkın Kudüs'teki ikametinin sonunda, 5 Mayıs 1892' de başpatriklik makamına seçildi. Yolculuk sırasında çok istemesine rağmen istanbul'a uğramasına izin verilmedi. Avrupa ü-zerinden Ermenistan'a geçen Başpatrik I. Mıgırdiç Hrimyan 26 Eylül 1893 günü takdis edilerek başpatriklik tahtına çıktı. Bu görevi sırasında yaptığı en önemli işler a-rasında kiliseye ait malların devlete verilmesi konusundaki çarlık emrine uymaması, başpatrikliğin maddi varlığını çarlığa teslim etmemesi, Avrupa ve ABD'ye elçiler yollaması, ingiltere kralına mektup yazması sayılabilir.

Dini liderliğinin dışında iyi bir yazar o-lan Hrimyan'ın eserleri genellikle dini temalar üzerinedir. Başlıca eserleri arasında Markarid Arkayutyan Yergnitz (Göğün Krallığının İncisi, 1867), Kbaçi Car (Haç' m Vaazı, 1876)Jamanag YevKborburt Yur (Zaman ve Fikirleri, 1876), Vankuyj(1877^1, Haykuyj(1877), Trakhdi Indanik (Cennet Ailesi, 1878), Sirak Yev Sammel (Sirak ve Samuel, 1879), Babig u Tornig (Dede ve Torun, 1894), TakavoratzJoğov (Krallar Toplantısı, 1900), Parenorokmantz Dzıra-kir (Reform Planı, 1909) sayılabilir.

Bibi. H. Acemyan, Hayotz Hayrig, I, Tebriz, 1929; M. Ağavnuni, Miapank Yev Aytzeluk Hay Yerusağemi (Ermeni Kudüs'ün Din Adamları ve Ziyaretçileri), Kudüs, 1929; E. Ç. Kömürciyan, Isdambolo Badmutyun (İstanbul Tarihi), I-III, Venedik-Viyana, 1913-1938; T. Kuşagyan, Khrimyan Hayrig, Paris, 1925; S. Manugyan, Hayotz Hayrig, Buenos Aires, 1957; M. Orman-yan, Azkabadum, III, Kudüs, 1927; V. Seropyan, "Amenayn Hayotz Hayrigı", (yayımlanmamış eser).

VAĞARŞAG SEROPYAN