Uo‘K: 821. 21-3 kbk: 82. 3(5Hin) k-19 Kalila va Dimna

Qubbaraning hikoyati
Bir shaharda darvish yashar edi. U xushfe’l, 
odobli va dono bo‘lgani uchun uni Donodil der 
edilar. Fuqaro uni hurmat qilar va sevar edi.
Kunlardan bir kun Donodil Makka ziyoratiga 
bir o‘zi ravona bo‘ldi. Yo‘lda bir necha o‘g‘ri, uning 
mol-dunyosi ko‘p bo‘lsa kerak, deb o‘ylab, yo‘lini 
to‘sdi. Shunda Donodil dedi: 
– Menda mol-dunyo yo‘q, yo‘lga olgan ko‘r pa-
to‘shagimgina bor. Istasangiz oling, lekin meni 
salomat qoldiring, orzumga yetay.
O‘g‘rilar uning so‘ziga e’tibor bermay, o‘ldir-
ish uchun qilich yalang‘ochladilar. Donodil sa-
rosima ga tushib, atrofga alangladi. Shu vaqt 
tepalaridan uchib borayotgan bir to‘da g‘ozlarga 
ko‘zi tushdi. Donodil ularga qarab dedi: 
– Ey, g‘ozlar, bu biyobonda sitamkorlar qo‘liga 
tushdim. Holimdan xabar oladigan hech kimim 

---

264
yo‘q. Sizlardan o‘tinaman, bu odamlarning ada-
bini beringiz!
O‘g‘rilar kulib so‘radilar: 
– Oting nima?
Donodil javob berdi:
– Donodil.
O‘g‘rilar dedilar:
– Sen hech narsadan xabarsiz, beaql odam 
ekansan. Aqlsizni o‘ldirishning aybi yo‘q.
Donodil dedi: 
– Men bir so‘z aytay, eshitib, aqlim darajasini 
biling.
O‘g‘rilar so‘ziga quloq solmay, uni o‘ldirib, mo-
lini oldilar. Bu xabar shahar ahlining qulog‘iga 
yetdi. Ular qotillardan qasos olishga qasd qildilar. 
Bir kuni talay odam jomega namoz o‘qigani yig‘ildi. 
Bir burchakda Donodilning qotillari – o‘g‘rilar ham 
o‘tirgan edilar. Nogoh osmondan bir to‘da g‘ozlar 
uchib kelib, chug‘urlashib, o‘g‘rilar boshida ayla-
na boshladilar. Shu vaqt o‘g‘rilardan biri istehzo 
bilan yonidagi sherigiga dedi:
– Bular Donodilning xunini talab qilmoqdalar. 
Bu gapni eshitgan kishi yonidagi hamrohiga, 
u esa yana boshqasiga aytdi. Shunday qilib, bu 
xabar shahar hokimi qulog‘iga yetib bordi. Darhol 
o‘g‘rilarni ushlab, qiynoq bilan halok qildilar.
Xuddi shu singari men ham shahzodani 
jazoladim. Endi makr-hiylang domiga ilinmay-
man, buyrug‘ingni bajo keltirmayman.
Podsho dedi: 
– Har ikki tomon ham nodonlik qilib qurbon 
beribdi. Endi na mening g‘azablanishga haqim bor, 

---

265
na-da sening qo‘rqishga asosing. Men qasos olishni 
odamlarning eng katta ayblaridan biri deb bilaman 
va hech vaqt o‘zimga bu ishni ravo ko‘rmayman.
Qubbara dedi: 
– Men huzuringga qaytib borolmayman. Chunki 
otalar aytibdurlarki, zarar ko‘rgan odam shirin 
gapirib, mehribonlik ko‘rsatib, o‘z kin-adovatini 
oshkor qilib qo‘yadi. Hikmat egalari ota-onalar-
ni – do‘st, aka-ukalarni – o‘rtoq, xotinlarini umr 
yo‘ldoshi deb biladilar. Qarindoshni qarz olgan-
larga, qizni safarga birga chiqqan hamrohlarga, 
o‘g‘ilni esa vorislarga o‘xshatadilar. Inson o‘zini 
bitta-yu bitta hisoblaydi. Muhim bir hodisa, jid-
diy bir falokat yuz berganda har kim o‘zini chetga 
oladi, hech kim o‘zini birov uchun fido etmaydi.
Men bugun tanho qoldim. Hammadan ayrildim. 
Qalbimning bir parchasi, belimning quvvati, 
ko‘zimning nuri bo‘lgan yolg‘iz bolamni sening 
xizmatingga qurbon berdim-a! Buning ustiga, 
o‘zimning boshim ham xatarda. Endi tilyog‘la-
maligingga ishonib, to‘rga ilinish aqlsizlik bo‘ladi. 
Men firoq o‘tida yonib, sabr qilishni senga xizmat 
qilishdan afzal ko‘raman.
Shoh dedi: 
– Agar bu ishni sen boshlagan bo‘lsang edi, 
qo‘rqishing o‘rinli bo‘lar edi. Lekin bu ishni qasos 
olish uchun qilgansan, buning uchun xavfsi-
rashing to‘g‘ri emas. Modomiki, shunday ekan, 
mendan qochishing va nafratlanishing sababini 
tushuna olmayapman?
Qubbara dedi: 
– Yuragida kin-adovat, ko‘zlarida g‘azab bo‘l gan 
odamning og‘zidan chiqqan muloyim so‘zlariga 

---

266
ishonib bo‘lmaydi. Chunki bunday vaqtlarda ki-
shi yurakda bor haqiqatni yashirmoqqa urinadi. 
Lekin qalblar yolg‘on gapirib, aldamoq iste’dodiga 
ega emaslar. Ular haqiqat va adolat xabarchilari-
dir. Sening dilingdagi gap tilingdagi gapga to‘g‘ri 
kelmaydi. Men sening qanchalik kek saqlaydigan 
ekanligingni bilaman, shuning uchun menga jazo 
bermasligingga ishonmayman.
Bir tabib yuragi og‘rigan kishiga, sening kasa-
lingga ko‘z og‘riq dorisi davo bo‘ladi, deb aytgan 
ekan, men o‘sha kishi toifasidan emasman.
Shoh so‘radi: 
– U kishiga nima bo‘lgan ekan?