ÜSTÜn yetenekli Çocuklar biLDİRİler kitabi

Yararları

• Eğitsel gereksinmelerini karşılayacak, özel olarak geliştirilmiş programlar ve özel yetiştirilmiş öğretmenlerin kullanılması,

• Benzeri olan çocuklarla yakın etkileşim ve yarışma içinde olarak daha üst düzeyde derinlemesine proje ve grup çalışmalarını olanaklı kılması,

• Kendi yetenek ve yeterliklerinin hızına göre daha üst düzeydeki programlarda ilerlemelerini olanaklı kılarak kendilerini geliştirmelerini sağlaması,

• Öğrencinin bireysel çalışmasına olanak tanıması açısından özel okul ve özel sınıfların yararları vardır.
Sakıncaları

• Çocukları üstün yetenekli olarak ayırma akranlarından soyutlamakta, üstün benlik duygusu ve gurur geliştirebilmektedir.

• Bir alanda üstün yetenekli olan çocuğun tüm alanlarda aynı yeteneği göstermesi beklenmektedir.

• Normal akranlarıyla etkileşim ve iletişim kurma becerilerinden yoksun kılmaktadır.

• Pahalı bir eğitimdir.

Bu sakıncalar nedeniyle gelişmiş ülkelerde üstün yetenekli öğrencilerin eğitiminde, öğrencinin düzeyi akranlarından çok üstün yani deha düzeyinde olmadığı takdirde ayrı eğitim tercih edilmemektedir. (Ataman 2003; Enç, 1979)

Birlikte Eğitim

Üstün yetenekli çocukların akranlarıyla aynı eğitim ortamında, birlikte eğitimlerini kapsayan uygulamanın değişik biçimleri bulunmaktadır. Bunların başlıcaları hızlandırma, zenginleştirme ve çoklu zekâ kuramına dayalı eğitim ortamıdır (Ataman, 2003).

Bu araştırma, birlikte eğitim modelinin hem hızlandırma hem zenginleştirme hem de çoklu zekâ kuramına dayalı eğitimine yer vermiştir. Araştırmanın konusunu oluşturan denek okula 5,5 yaşında başladığı için hızlandırma eğitimi yapılmıştır. Uygulamanın yapıldığı okulda çoklu zekâ kuramına dayalı eğitim verilmektedir. Bunların yanı sıra kaynaştırma ortamında üstün yetenekli ve normal düzeyde öğrencilerin bulunmasından dolayı araştırmanın konusu gereğince seviyeye ve sınıfın yapısına uygun zenginleştirme programı hazırlanmış ve uygulanmıştır. Birlikte eğitimin de yararları ve sakıncaları vardır. Araştırmanın sonucunda da çıkarılan yorum, üstün yetenekli öğrencilerin kaynaştırma ortamında ancak diğer çocuklar kadar sorun yaşadığıdır. Bu sorunun dışında birlikte eğitimin birden fazla yararları vardır. Bunlarda öğrencinin fiziksel gelişimine uygun akranları ile birlikte eğitim alması, akranları ile etkileşim içine girerek sosyalleşmesi ve yaşıtlarının yanında kendi zekâ düzeyine göre eğitim almasıdır.
Zenginleştirme

Zenginleştirme, olağan ve kaynaştırma sınıflarında en çok tutulan uygulamalardan birisidir. Amaç, öğrenciyi yaşının sınıfında tutmaktır. “Zenginleştirme”, kişinin gelişimini sağlayacak öğrenilmiş bilgilerin, gereksiz yineleme ya da konulardan yetenek düzeyinin altındaki konuları işlerken sıkılması yerine bir seçenek olarak kullanılan bir uygulama biçiminde tarif edilebilir. Zenginleştirme stratejileri programın süreç ve içeriğine ilişkin hedeflere ulaşmada uygulanan yöntemleri kapsamaktadır. Süreçlerden yaratıcı düşünme, problem çözme, eleştirel düşünme, bilimsel düşünme, sorgulayıcı düşünme vb., içerikten ise bu süreçlerin geliştirdiği konular, projeler ve etkinlikler belirtilmektedir. Normal eğitim programına ek süreçlerin konu ve etkinliklerin değişik biçimde eklenmesi tarzında uygulanmaktadır.

Dikey ya da yatay zenginleştirme yapılabildiği gibi, tüm sınıfın katılabileceği dönerli kapı uygulaması diyebileceğimiz üçlü zenginleştirme uygulamaları da vardır. Normal sınıfta 7 ayrı ders varsa, üstün yetenekli öğrenci için buna bir iki ders daha eklenebilir. Bu yatay zenginleştirme olur. Yani etkinliklerin türlerini çoğaltma söz konusudur. Dikey zenginleştirmede ders ve etkinlik sayısı aynı kalmakta, fakat üstün yetenekli öğrenci normallerin işlediği konuda daha derinliğine çalışma yapmaktadır (Ataman, 2003; Cuts vd. 2001; George 1992; Özsoy vd. 2001). Bu araştırmada hem yatay hem dikey hem de üçlü zenginleştirme uygulaması yapılmıştır.
3. BÖLÜM

YÖNTEM

Bu araştırma örnek olay incelemesi (durum çalışması) modelindedir. Bu örnek olay çalışmasında “durum” üstün yetenekli bir çocuktur. Diğer bir deyişle, çalışmaya konu olan bireyin kendisi bu araştırmanın analiz birimini oluşturmaktadır. Üstün yetenekli bir deneğin normal sınıflarda alacağı eğitim ve uygulanan zenginleştirme programı incelenen durum çalışmasıdır. Ancak tezin adında da belirtildiği gibi zenginleştirmenin etkililiğini ölçebilmek aynı sınıf ortamına sahip bir kontrol grubunun belirlenmesi zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Kontrol grubu ile yapılacak uygulamadaki değişkenleri denetim altında tutabilmek için aynı okuldaki 2. sınıf dikkate alınmıştır. Araştırmanın bütünlüğü içinde sadece akademik performansı artırmadaki etkililiği tespit etmek amacıyla “kütle ölçüleri” konusu iki grupta da öntest sontest biçiminde uygulanmıştır. Kontrol grubu büyüklük olarak araştırmanın yapıldığı grubun benzeridir. Deneme grubu 19, kontrol grubu 21 öğrencidir. Cinsiyet dağılımı da aynıdır. Sosyal ekonomik düzey, aynı okul seçildiği için aynıdır. Her iki grupta da çoklu zekâ kuramına uygun ders işlenmiştir. Öğrencilere uygulanan ön test son test hem 2. sınıf hem de 3. sınıf müfredatını kapsayacak şekilde hazırlanmıştır. Her doğru soruya karşılık 1 puan verilmiş ve sonuçlar t testi olarak yorumlanmıştır.
Araştırma Konusunun Belirlenmesi

Araştırmaya konu olan çocuk 5,5 yaşına geldiğinde uzman, okula başlayabileceği kararını verdi. Bunun üzerine aile ve uzman üstün yetenekli öğrenci için zekâ düzeyine uygun okul aradılar. Üstün yetenekli öğrencinin zihinsel gelişiminin yaşıtlarından çok üstün olmasına rağmen fiziksel gelişimi yaşıtlarından geride gelmekte idi. Bundan dolayı bu öğrenciyi, zihinsel gelişimine bakarak üst sınıflara atlatmak yerine yaşıtları ile aynı fiziksel gelişime sahip öğrencilerin bulunduğu sınıfta okutmak daha uygun görülmüş ancak çoklu zekâ kuramı ve zenginleştirme programı ile zenginleştirilmiş sınıflarda eğitim almasına karar verilmiştir. Bu karar dahilinde çoklu zekâ ve proje tabanlı öğretim yöntemlerini kullanarak eğitim veren Özel Ankara Maya İlköğretim Okulu üstün yetenekli öğrenci için uygun görülmüştür. Üstün yetenekli öğrencinin bu okula başlaması üzerine kaynaştırma eğitimi uygulaması yapılmış. Bu durumun hem üstün yetenekli öğrenci hem de kaynaştırıldığı sınıftaki öğrenciler açısından nasıl sonuçlanacağı düşünülmüş ve bu çalışma planlanılmıştır.

Araştırmaya Konu Olan
Üstün Yetenekli Öğrenci Hakkında Bilgi

• Araştırmaya konu olan üstün yetenekli öğrenci, 27 Şubat 1997 yılında dünyaya geldi. Cinsiyeti kızdır ve ailenin tek çocuğudur.

• 4,5 aylıkken dişlerini çıkarmaya başladı.

• İlk sözlü iletişimini 7. ayda kurmaya başladı.

• 9,5 aylıkken tuvalet alışkanlığını kazandı.

• 1 yaşında iken iki kelimelik cümleler kuruyordu.

• 1,5 yaşına geldiğinde kendiliğinden sembol birleştirmesi ile okumaya başladı.

• 2-2,5 yaşlarında yazmaya başladı.

• 3,5 yaşında kreşe başladı. Yarım gün kreşte eğitim alıyor, kalan yarım günde de anne ile birlikte eğitim setinden etkinlikler yapıyordu. Resimler çiziyor ve çizdiği resimlere kendince anlamlar yüklüyordu.

• 4 yaş 1 ay 21 günlük iken uzmana götürüldü. Uzmanın verdiği kararlara göre;

– Alıcı dil yaşının 8 yaş 9 aylık olduğu tespit edildi.

– Göz takip hızının sesli okuma hızından daha yüksek olduğu kanısına varıldı.

– 5-6 yaş ortalamasının yapabileceği oyun kurma ve kurduğu oyunun rejisörlüğünü yapma gibi faaliyetlerde bulunduğu tespit edildi.

– Zekâ yaşının yaklaşık 150 ZB olduğu tespit edildi.

Araştırmanın Gerçekleştirildiği Okul

Okul, çoklu zekâ kuramına göre eğitim yapmaktadır. Dersler, çoklu zekâ kuramına uygun hazırlanmış planlar ve çalışma yaprakları ile işlenmekte, ödevler de çoklu zekâ kuramına göre hazırlanmış işlem yaprakları şeklinde öğrencilere verilmektedir. Ayrıca araştırmaya yönelik ödevler de verilmektedir. Çoklu zekâ kuramının yanı sıra okulda proje tabanlı öğrenme yaklaşımı uygulanmaktadır.

Araştırmanın Gerçekleştirildiği Sınıf

Sınıf mevcudu 20 öğrenci olup bunların 9’u kız 11’i erkektir. Öğrenciler U tip oturma düzenine göre oturtulmuştur. Öğrencilerin oturma düzeni değişken aralıklarla değişmektedir. Araştırmanın konusu gereğince sınıf ortamında hem üstün yetenekli öğrenci hem de kaynaştırma ortamında bulunan öğrencileri zenginleştirme amacıyla geliştirilmiş programa uygun değişiklikler yapılmıştır. Yapılan değişikler şunlardır:

• Sınıfa öğrencilerin zamanlarını aktif geçirmelerini sağlayacak, verilen sorumluluğu erken bitiren öğrencinin boşa zaman harcamasını engellemek için öğrencilerin ilgi ve zekâ alanına göre hazırlanmış etkinliklerden oluşan bir etkinlik kutusu yerleştirilmiştir.

• Öğrencileri gazete okumaya isteklendirmek ve okuduğu bilgiyi arkadaşları ile paylaşmayı öğretmek amacıyla sınıfa duvar gazetesi yerleştirilmiştir.

• Her öğrencinin ilgi alanına hitap eden 2.sınıf düzeyinden 5. sınıf düzeyine kadar bir çok sayıda kitap sınıf kitaplığına yerleştirilmiştir.

• Öğrencilere çarpım tablosunu sevdirmek ve oyunlarla ezberletmek amacıyla sınıfa sürgülü çarpım tablosu ve öğretmenin oluşturduğu katlamalı çarpım tablosu çiçekleri asılmıştır.

• Müziksel ritmik zekâya sahip öğrencilerin kullanmaları amacıyla sınıfa kasetçalar getirilmiştir.

• Öğrencilerin hem hayvan sevgisini gidermek hem de günlük sorumluluk almalarını sağlamak amacıyla sınıfa akvaryum konulmuştur.

• Öğrencilere kendi yoklamalarını kendilerinin yapmalarına fırsat tanımak, aynı zamanda sorumluluk bilincini kavratmak amacıyla sınıfa “ben buradayım” çizelgesi asılmıştır.
Zenginleştirme Programının Hazırlanması, Uygulanması

Zenginleştirme programı uygulanırken dikkate alınması gereken hususlar şunlardır:

1. İçerik yaygın olan programın üzerinde olmalıdır.

2. Çok çeşitli konulardan oluşmalıdır.

3. İçerik, öğrenci seçimini ortaya çıkarıcı olmalıdır.

4. Karmaşıklık düzeyi ileri konular seçilmelidir.

5. Temel yeteneklerde yüksek başarıyı sağlayıcı olmalıdır.

6. Yaratıcı düşünme ve problem çözmeyi geliştirici olmalıdır.

7. Motivasyonu artırıcı olmalıdır. (Cuts vd. 2001)
Bu araştırma süresince, zenginleştirme programı hazırlanırken yukarıda sayılan yedi basamak dikkate alınmıştır.

Uygulamanın yapıldığı sınıfın seviyesinin 2. sınıf olmasından dolayı Milli Eğitim Bakanlığı’nın öngördüğü 2. sınıf müfredatı temel alınmıştır. Ancak öğretmen, zenginleştirme çerçevesinde 2. sınıf müfredatında değişiklikler yapmış, işleyeceği konuya göre üst sınıfların hedef davranışları ile zenginleştirirken, kendi konusuyla örtüşen 3., 4., ve 5. sınıf müfredatına uygun konular işlemiştir.

Öğretmen, zenginleştirme programını hazırlarken önce 2. sınıf müfredatına uygun hedef davranışlarını belirlemiş, akabinde bu hedef davranışların üst sınıfların hedef davranışlarıyla örtüşen bölümlerini tespit etmiş ve öğrencilere üst sınıfların hedef davranışlarını işleyerek içeriği zenginleştirmiştir. İçeriği zenginleştirdikten sonra belirlediği hedef davranışlara göre çoklu zekâ kuramına uygun işlem yaprakları hazırlamış, çoklu zekâ kuramına uygun etkinlikler üreterek dersin işlenişini de zenginleştirmiştir.

Öğretmen, derslerini işlerken zenginleştirme basamaklarına uygun olarak okulun farklı mekanlarını derslik olarak kullanmış, ders aralarında da olmak üzere zenginleştirme çalışmalarına devam etmiştir. Matematik dersi kimi zaman beden eğitimi salonunda kimi zaman koridorlarda işlenirken, hayat bilgisi kimi zaman drama odasında, kimi zaman da bilim laboratuarında işlenmiştir.