Wat nou, stigma?!

2.3 Vraagtekens

Een dominante aanname in de literatuur is dat de participatie van Marokkanen online iets te maken heeft met stigmatisatie in de offline samenleving. Met het werk van mediawetenschapper Koen Leurs en antropoloog Martijn de Koning in de hand zijn daar echter verschillende vraagtekens bij te zetten. Allereerst De Koning, die zich niet in zijn onderzoek niet focuste op internfora, maar zich jarenlang onderdompelde in de leefwereld van Marokkaanse jongeren. Hij ontdekt dat deze jongeren zich als vlucht voor het negatieve label dat aan hun etnische identiteit kleeft, keren tot religie. “Ze zoeken de moslimidentiteit mede om zich te verlossen van de slechte naam van Marokkaanse Nederlanders en van de associatie met criminaliteit” (De Koning, 2008, p. 88). Internetfora zijn binnen deze theorie een vraagbaak voor jongeren die op zoek zijn naar de ware Islam. “Het doel van de jongeren is vooral die antwoorden op internet te vinden die volgens hen leiden naar de authentieke kern van de islam die universeel is en van alle tijden en dan ook wel wordt aangeduid als ‘de Waarheid’” (De Koning, 2008, p. 286).

In deze theorie vormt stigmatisatie dus een grote rol, maar dit stuwt de Marokkaanse jeugd slechts indirect in de virtuele armen van internetfora. De vijandigheid die de tweede generatie Marokkanen in Nederland ervaart, zorgt er voor dat veel jongeren op zoek gaan naar een identiteit die hen gevoelsmatig verlost van negatieve associaties. Het uitdiepen van de religieuze identiteit is volgens De Koning een uitweg, weg van de besmette Marokkaanse identiteit die hen steeds confronteert met het feit dat ze er niet bij horen in Nederland. De Koning typeert hiermee het online samenzijn op andere wijze dan de auteurs in de vorige paragraaf, zij interpreteren de internetparticipatie toch vooral uit het gevoel dat de Marokkanen in het maatschappelijke debat niet tot hun recht komen. De Koning daarentegen ziet internet niet als een toevluchtsoord, maar als een religieuze ontmoetingsplek. Opvallend is dat ook Mandaville in bovenstaande paragraaf internet ziet als een plaats waar gelovigen elkaar kunnen ontmoeten, maar hij betrekt hierbij onverwachts het aspect van marginalisatie – “more than anything” – als trigger.

Mediawetenschapper Koen Leurs werkt dit nog verder uit. Hij onderzocht in zijn dissertatie hoe Marokkaanse jongeren via verschillende digitale platformen zichzelf positioneren en hun identiteit tot wasdom laten komen. Internetfora zijn maar een onderdeel van zijn onderzoek, maar hij werpt wel een interessante suggesties op. Net zoals De Koning ziet hij in dat internetfora van belangrijke religieuze waarde kunnen zijn voor jongeren, omdat ze – weg van traditionele toezichthouders zoals hun ouders en een imam – kunnen bespreken hoe de Islamitische leefregels in de praktijk te brengen in een moderne samenleving (Leurs, Koen, 2012, p. 149).

Maar bovendien poneert Leurs dat jonge Marokkanen met hun participatie op internetfora als Marokko.nl het heft in eigen hand nemen, ze creëren er een alternatieve publieke ruimte waar ze de negatieve beeldvorming aan de kaak stellen (Leurs, Koen, 2012, p. 121). Volgens de mediawetenschapper geeft het uiten van zichzelf binnen discussies online een gevoel van macht en hoewel het de vraag is of dit daadwerkelijk verandering van de negatieve beeldvorming rondom de etnische groep teweeg brengt, “voice may give hope for future change” (Leurs, Koen, 2012, p. 156). Dit roept de suggestie op dat Marokkanen die kampen met stigmatisatie niet tot internet vluchten om een toevluchtsoord te scheppen, maar eerder een plaats zoeken waar ze zich kunnen verzetten tegen de publieke opinie. Internet is hierbij dus geen plek om zich terug te trekken, maar eerder een plaats om op de barricaden te klimmen.

De literatuur over de participatie van Marokkanen online overziend, vallen twee dingen op: allereerst lijkt de participatie van Marokkanen op internet uiteen te vallen in verschillende typen van samenzijn die door verschillende auteurs anders worden bekeken. Van religieuze ontmoetingsplaats tot wellicht een plaats van verzet. Het is, afgaande op De Koning en Leurs, bovendien zeer de vraag of deze typen allemaal terug te voeren zijn op stigma in de offline samenleving, wat wel de dominante aanname in de literatuur is. Deze scriptie heeft dus de volgende onderzoeksvragen: in welke typen van online samenzijn is de participatie van Marokkanen online te onderscheiden? En welke zijn daadwerkelijk terug te voeren op stigmatisatie?

Hoofdstuk 3

3.1 Inleiding

Zoals uiteen gezet wil deze scriptie achterhalen in welke typen van online samenzijn de participatie van Marokkanen op internetfora valt te verdelen. En of deze typen in verband staan met de stigmatisatie in de offline samenleving. Om dit te achterhalen is ervoor gekozen om Marokko Community, het grootste Nederlands forum gericht op jonge Marokkanen, onder de loep te nemen.

Marokko Community – in deze scriptie verder veelal Marokko.nl genoemd – is een clustering van op Marokkaanse jongeren gerichte discussiepagina’s. Opgericht in 2004. De eigenaar is Marokko Media, een marketingbedrijf dat zich presenteert als de brug tussen bedrijven of instellingen die zich richten op de Marokkaanse jongeren in Nederland en de jongeren zelf. Tot haar diensten behoren advertentiecampagnes op de site, maar ook het doen van marktonderzoek in samenwerking met een onderzoeksbureau en doelgroepmarketing. Marokko Media claimt dat de site een miljoen bezoekers per maand trekt. Zij vinden hun weg naar de forumdiscussies via startpagina Marokko.nl, dit is een algemene nieuwswebsite waar de nadruk ligt op berichten interessant voor jonge Marokkanen. Marokko Community-leden kunnen ook op deze nieuwsberichten reageren, maar de meeste discussies vinden plaats op de forumpagina’s omdat er daar vrijheid is om eigen nieuws aan te dragen plus opiniestukken voor te leggen aan de andere leden.

Marokko Community genereert volgens Marokko Media zo’n 1.500 nieuwe discussies per dag. Aantal berichten per dag: ruim 50.000. Het aantal leden is in juli 2012: 184.425. Het is hiermee van de talloze op Marokkaanse jongeren gerichte fora in Nederland, de grootste (Derksen, 2006). Ter vergelijking: het kleine zusje van Marokko.nl is Maroc.nl, dit forum telt krap zeventigduizend leden. Marokko.nl is met haar grootte en veelzijdigheid een geschikte locatie om te achterhalen in welke typen samenzijn de digitale participatie van Marokkanen valt te begrijpen.

Marokko.nl is onder verdeeld in verschillende subfora, de meeste populaire – op basis van het aantal onderwerpen – zijn: ‘Marokkaanse jongeren en actualiteiten’, ‘Marokkaanse jongeren, liefde en relaties’, ‘Marokkaanse trouwpartijen Nederland en België’, ‘De wereld van de Marokkaanse vrouw’ en ‘Islam & Ik’. Marokko.nl is dus een hoogst interactief platform waar Marokkaanse jongeren onder tal van noemers hun problemen of juist goede nieuws kunnen delen met de online populatie. Haar grootte en haar veelzijdigheid maakt Marokko.nl tot een geschikte onderzoekslocatie om antwoord te vinden op de vraag of stigma verband heeft met verschillende typen online aanwezigheid van de Marokkaanse jongeren.

Mijn onderzoek gericht op het achterhalen van het antwoord op deze vraag valt uiteen in twee stappen. Allereerst is er een kwalitatieve inhoudsanalyse losgelaten op de discussies binnen het forum. Om zodoende inzicht te krijgen in het online samenzijn van de leden van Marokko.nl, de verschillende sociale functies die hierachter schuil lijken en te gaan en hoe zich dat online ontrolt. Vervolgens is er als stap twee gekozen voor het selecteren van zogenoemde sleutelparticipanten, dit betekent dat de reacties en gestarte discussies van verschillende strategisch geselecteerde leden door de jaren heen zijn bekeken. Dit als controle en verdieping van de resultaten van de inhoudsanalyse. In eerste instantie was het de intentie om als stap twee in dit onderzoek participanten van Marokko.nl te interviewen, maar na verschillende pogingen moest deze opzet losgelaten worden. Dit heeft invloed gehad op het totale onderzoek, daarom is hier ook enige aandacht voor ingeruimd in dit hoofdstuk. In de volgende paragrafen ga ik wat dieper in op de motivering achter deze onderzoeksmethode en de ethische vraagstukken die erbij komen kijken.