2012 yili programi

C. ÖDEMELER DENGESİ

1. Cari İşlemler Hesabı

a) Mevcut Durum

2010 yılında iç talepte görülen hızlı canlanmaya karşın dış talebin daha ılımlı bir seyir izlemesi, ithalatın ihracattan daha yüksek oranda artmasına neden olmuştur. 2010 yılında yaşanan yüksek oranlı ithalat artışının getirdiği dış ticaret açığı, cari açığın yükselmesinde önemli bir rol oynamıştır. Bu gelişmeler sonucunda, 2009 yılında 14 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşen cari işlemler açığı, 2010 yılında 47,7 milyar ABD dolarına çıkmış, 2011 yılının Ocak-Ağustos döneminde ise 54,3 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir.

TABLO II: - Türkiye’nin Dış Ticareti ve Dış Ticareti Etkileyen Faktörler

(Yüzde Değişim)

	2009	2010	2011 (1)	2012 (2)
İhracat (Milyar ABD Doları)	102,1	113,9	134,8	148,5
İthalat (Milyar ABD Doları)	140,9	185,5	236,9	248,7
İhracat	-22,6	11,5	18,4	10,2
İthalat	-30,2	31,6	27,7	5,0
İhracat Fiyatları	-16,6	4,9	12,6	2,5
İthalat Fiyatları	-20,1	8,9	13,2	1,1
Reel İhracat	-7,3	6,3	5,2	7,4
Reel İthalat	-12,7	20,8	13,1	3,9
Mamul Fiyatları	-6,5	2,6	7,0	1,1
Yakıt Dışı Başlıca Emtia Fiyatları	-15,7	26,3	21,2	-4,7
Ham Petrol Varil Fiyatı^(3) (ABD Doları)	61,8	79,0	103,2	100,0
Ham Petrol Varil Fiyatı ^(4)(ABD Doları)	61,1	77,2	104,7	97,0
GSYH Büyüme Hızı	-4,8	9,0	7,5	4,0
Sanayi Büyümesi	-6,9	12,6	7,2	3,5
Yurt içi Nihai Talep Büyümesi	-5,1	10,7	9,3	3,9
Dünya Büyüme Hızı	-0,7	5,1	4,0	4,0
Dünya Mal ve Hizmet Ticareti	-10,7	12,8	7,5	5,8
Avro Bölgesi Büyüme Hızı	-4,3	1,8	1,6	1,1
Reel Kur (1 ABD Doları + 1,5 Avro)	-7,6	11,6	-11,0	1,2
Birim İşgücü Maliyeti^(5)	-7,0	-1,8	2,0	2,7

Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, TÜİK, IMF Dünya Ekonomik Görünümü, Eylül 2011

(1) Gerçekleşme tahmini

(2) Program

(3) Brent, Dubai, Batı Teksas ham petrol spot fiyatlarının yıllık ortalamasıdır.

(4) İthal edilen ham petrolün ortalama maliyetidir.

(5) 2011 yılı değeri Haziran ayı itibarıyla yıllıklandırılmıştır.

Dış Ticaret Dengesi

2010 yılının Ocak-Ağustos döneminde, ödemeler dengesinde gösterildiği şekliyle 32 milyar ABD doları olan dış ticaret açığı, 2011 yılının aynı döneminde 61,4 milyar ABD dolarına yükselmiştir. Ayrıca, ihracatın ithalatı karşılama oranı aynı dönemde yüzde 63,4’ten yüzde 55,4’e gerilemiştir. Bu gelişmede, iç talepteki hızlı artışın yanında enerji ve emtia fiyatlarındaki yüksek oranlı artışlar temel faktörler olarak gözlemlenmektedir.

İhracat

İhracat, 2011 yılının Ocak-Ağustos döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 21,9 oranında artarak 88,7 milyar ABD doları olmuştur. Söz konusu dönemde, toplam ihracatın yüzde 93,8’ini oluşturan imalat sanayii ürünlerindeki yüzde 23,3 oranındaki artış, ihracat performansının temel belirleyicisi olmuştur. Aynı dönemde tarım ve ormancılık sektörü ihracatı yüzde 2,9, madencilik sektörü ihracatı ise yüzde 3,3 oranında artmıştır.

Fasıllara göre ihracat rakamlarına bakıldığında ilk sıralarda yer alan kara taşıtları ve bunların aksam ve parçaları faslının yüzde 17,8 oranında artışla 10,5 milyar ABD doları; makineler, mekanik cihazlar, kazanlar ve aksam parçaları faslının yüzde 26,5 oranında artışla 7,6 milyar ABD doları; demir ve çelik faslının yüzde 35,4 artışla 7,5 milyar ABD doları olarak gerçekleştiği görülmektedir.

TABLO II: - Ülke ve Fasıllara Göre İhracat

(Milyar ABD Doları)

	Yıllık		Ocak – Ağustos
	2009	2010	2010	2011
TOPLAM İHRACAT	102,1	113,9	72,8	88,7
Avrupa Birliği Ülkeleri (AB-27)	47,0	52,7	33,4	42,2
Diğer	55,1	61,2	39,4	46,6
Seçilmiş Ülke Grupları
Karadeniz Ekonomik İşbirliği	12,3	14,5	8,9	11,4
Ekonomik İşbirliği Teşkilatı	5,9	7,6	4,6	6,0
Bağımsız Devletler Topluluğu	8,0	10,3	6,2	8,5
Türk Cumhuriyetleri	3,4	3,9	2,5	3,2
İslam Konferansı Teşkilatı	28,6	32,5	20,9	23,9
En Yüksek İhracat Yapılan İlk Beş Ülke
Almanya	9,8	11,5	7,1	9,4
İngiltere	5,9	7,2	4,4	5,3
İtalya	5,9	6,5	4,2	5,5
Fransa	6,2	6,1	4,0	4,6
Irak	5,1	6,0	3,7	5,0
En Yüksek İhracat Yapılan İlk Beş Fasıl ^(1)
87. Kara taşıtları ve bunların aksam ve parçaları	12,3	13,8	8,9	10,5
84. Makineler, mekanik cihazlar, kazanlar ve aksam, parçalar	8,1	9,4	6,0	7,6
72. Demir ve çelik	7,6	8,7	5,5	7,5
61. Örme giyim eşyası	6,9	7,7	5,1	5,9
85. Elektrikli makine ve cihazlar	6,6	7,5	4,6	5,5

Kaynak: TÜİK

(1) Sıralama 2010 yılı verilerine göre yapılmıştır.

2011 yılının tamamında ihracatın yüzde 18,4 oranında artarak 134,8 milyar ABD dolarına ulaşması beklenmektedir. İhracat fiyatlarının 2011 yılında yüzde 12,6 oranında artması ve reel ihracat artışının yüzde 5,2 olması beklenmektedir.

TABLO II: - İhracatın Sektörel Dağılımı (ISIC.Rev.3)

	(Milyar ABD Doları)				(Yüzde Pay)				(Yüzde Değişim)
	Yıllık		Ocak-Ağustos		Yıllık		Ocak-Ağustos		Yıllık	Ocak-Ağustos
	2009	2010	2010	2011	2009	2010	2010	2011	10/09	11/10
TOPLAM İHRACAT	102,1	113,9	72,8	88,7	100	100	100	100	11,5	21,9
Tarım ve Ormancılık	4,3	4,9	3,0	3,1	4,3	4,3	4,1	3,4	13,5	2,9
Balıkçılık	0,2	0,2	0,1	0,1	0,2	0,1	0,1	0,1	-17,4	25,5
Maden. ve Taş Ocak.	1,7	2,7	1,8	1,8	1,6	2,4	2,4	2,0	59,7	3,3
İmalat Sanayi	95,4	105,5	67,5	83,2	93,4	92,6	92,7	93,8	10,5	23,3
Diğer	0,5	0,6	0,5	0,5	0,5	0,6	0,7	0,7	34,7	7,3

Kaynak: TÜİK

Not: Yuvarlamalar nedeniyle hesaplamalar net sonuçları vermeyebilir.

İthalat

İthalat, 2011 yılının Ocak-Ağustos döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 39,3 oranında artarak 160,1 milyar ABD dolarına yükselmiştir. Söz konusu dönemde, hızlı iç talep artışına bağlı olarak ithalatın bütün ana kalemlerinde yüksek oranlı artışlar görülmekle birlikte, özellikle sermaye malları ve enerji ürünleri ithalatında toplam ithalatın üzerinde artışlar kaydedilmiştir. Tüketim ve ara malları ithalatı sırasıyla yüzde 34 ve yüzde 38,2 oranında artarken; sermaye malları ithalatındaki yükseliş yüzde 49,5 oranında gerçekleşmiştir.

2011 yılında ithalatın bir önceki yıla göre yüzde 27,7 oranında artarak 236,9 milyar ABD dolarına yükselmesi beklenmektedir. 2011 yılında ithalat fiyatlarının yüzde 13,2 oranında artması ve reel ithalat artışının yüzde 13,1 olması beklenmektedir.

TABLO II: - İthalatın Ekonomik Gruplara Göre Dağılımı (BEC)

	(Milyar ABD Doları)				(Yüzde Pay)					(Yüzde Değ.)
	Yıllık		Ocak-Ağustos		Yıllık			Ocak- Ağustos		Yıllık	Ocak-Ağustos
	2009	2010	2010	2011	2009	2010		2010	2011	10/09	11/10
TOPLAM İTHALAT	140,9	185,5	114,9	160,1	100	100		100	100	31,7	39,3
Sermaye Malları	21,5	28,8	16,6	24,9	15,2	15,5		14,5	15,5	34,3	49,5
Ara Malları	99,5	131,4	83,0	114,6	70,6	70,8		72,2	71,6	32,1	38,2
Tüketim Malları	19,3	24,7	15,0	20,1	13,7	13,3		13,0	12,5	28,2	34,0
Diğer	0,7	0,5	0,3	0,5	0,5	0,3		0,3	0,3	-18,1	65,9
Enerji Ürünleri (27. Fasıl)	29,9	38,5	23,9	34,0	21,2	20,7		20,8	21,3	28,7	42,5
Enerji Hariç	111,0	147,0	91,0	126,1	78,8	79,3		79,2	78,7	32,4	38,6

Kaynak: TÜİK

2010 yılında Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerinde yaşanan siyasi gelişmelere bağlı olarak yükselen enerji fiyatları, yakıt ithalatını artırmış ve cari açığı olumsuz etkilemiştir. Nitekim 2010 yılında yüzde 6,5 seviyesinde olan cari açık/GSYH oranı, bu olumsuz gelişmenin de etkisiyle 2011 yılının ilk çeyreğinde (yıllıklandırılmış) yüzde 7,9’a, ikinci çeyreğinde ise yüzde 9,2’ye yükselmiştir. Enerji fiyatlarının 2002 seviyesinde sabit kaldığı varsayıldığında ise söz konusu oran, 2010 yılında yüzde 3,7’ye, 2011 yılı ikinci çeyreği itibarıyla yüzde 5,6’ya gerilemektedir.

TABLO II: - Enerji Fiyatlarının Cari Açık Üzerine Etkisi

(Milyar ABD Doları, Yıllıklandırılmış)

	2009	2010	2011-1.Ç.	2011-2.Ç.
Cari İşlemler Hesabı	-14,0	-47,7	-60,0	-72,5
Net Enerji İthalatı (27. Fasıl İhracatı - İthalatı)	-26,0	-34,0	-37,0	-40,2
2002 Fiyatlarıyla Net Enerji İthalatı	-12,0	-13,2	-11,8	-11,6
Enerji Fiyat Etkisinden Arındırılmış Cari İşlemler Açığı (1)	0,0	-26,9	-34,8	-44,0
Cari İşlemler Açığı / GSYH (%)	-2,3	-6,5	-7,9	-9,2
Enerji Fiyat Etkisinden Arındırılmış Cari İşlemler Açığı / GSYH (%)	0,0	-3,7	-4,6	-5,6

Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, TÜİK, TCMB

(1) TÜİK tarafından yayımlanan Dış Ticaret İstatistikleri ve Endekslerinden zımni olarak oluşturulan enerji ürünleri fiyat endeksi kullanılarak ilgili yıllar için 2002 enerji fiyat seviyesinin aynı kalması durumunda cari işlemler açığının seviyesini göstermektedir.

Hizmetler Dengesi, Gelir Dengesi ve Cari Transferler

2010 yılında 20,8 milyar ABD dolarına ulaşan turizm gelirleri, 2011 yılının Ocak-Ağustos döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 17 oranında artarak 15,1 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Hizmetler dengesi altındaki en büyük gelir kalemi olan turizm gelirlerinin, 2011 yılının tamamında 24 milyar ABD dolarına ulaşacağı tahmin edilmektedir. Ocak-Ağustos döneminde önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 32,3 oranında artarak 11,7 milyar ABD doları olan hizmetler dengesi fazlasının, 2011 yılının tamamında 19,3 milyar ABD doları olması beklenmektedir.

Gelir dengesindeki açık, 2011 yılının Ocak-Ağustos döneminde önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 23,8 oranında artarak 5,6 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. Söz konusu dönemde portföy yatırımları ve doğrudan yatırımlar kalemlerinden sırasıyla 1,9 ve 0,2 milyar ABD doları gelir elde edilirken aynı kalemler için 2,6 ve 2,5 milyar ABD doları gider oluşmuştur. 2011 yılı Ocak-Ağustos döneminde 3,1 milyar ABD doları faiz gideri ve 0,7 milyar ABD doları faiz geliri olmak üzere diğer yatırımlar kaleminde 2,4 milyar ABD doları açık verilmiştir. Bu dönemde, cari transferler ise önceki yılın aynı dönemindeki seviyesine göre yüzde 24,2 oranında artarak 1 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bu çerçevede, 2010 yılının Ocak-Ağustos döneminde 20,8 milyar ABD doları olan faiz ödemeleri hariç cari işlemler açığı, 2011 yılının aynı döneminde 48,5 milyar ABD dolarına ulaşmıştır.

TABLO II: - Cari İşlemler Dengesi

(Milyar ABD Doları)

	2009	2010	2011(1)	2012(2)
CARİ İŞLEMLER HESABI	-14,0	-47,7	-71,7	-65,4
DIŞ TİCARET DENGESİ	-24,9	-56,4	-85,3	-81,8
İhracat (fob)	104,3	117,9	138,8	152,6
İhracat (fob)	102,1	113,9	134,8	148,5
Bavul Ticareti ve Uyarlama	2,2	4,0	4,1	4,2
İthalat (fob)	-132,1	-173,9	-220,8	-232,4
İthalat (cif)	-140,9	-185,5	-236,9	-248,7
Navlun ve Sigorta ve Uyarlama	8,8	11,6	16,1	16,3
HİZMETLER DENGESİ	16,7	14,6	19,3	21,5
Gelir	33,5	34,1	39,4	42,8
Gider	-16,7	-19,4	-20,1	-21,3
Turizm	17,1	16,0	19,1	21,0
Gelir	21,3	20,8	24,0	26,0
Gider	-4,1	-4,8	-4,9	-5,1
GELİR DENGESİ	-8,2	-7,3	-7,2	-6,9
Gelir	5,2	4,5	4,5	5,0
Gider	-13,4	-11,8	-11,7	-11,9
Yatırım Geliri Dengesi	-8,1	-7,2	-7,1	-6,8
Doğrudan Yatırımlar	-2,7	-2,4	-2,8	-2,6
Portföy Yatırımları	0,3	-0,5	-0,6	-0,3
Diğer Yatırımlar	-5,6	-4,3	-3,7	-3,9
Faiz Geliri	1,7	1,1	1,3	1,4
Faiz Gideri	-7,3	-5,4	-4,9	-5,3
Uzun Vade	-6,8	-5,1	-4,4	-4,7
CARİ TRANSFERLER	2,3	1,4	1,6	1,8

Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, TCMB

(1) Gerçekleşme tahmini, (2) Program

b) 2012 Yılı Hedefleri

2012 yılında ihracatın yüzde 10,2 oranında artarak 148,5 milyar ABD doları, ithalatın ise yüzde 5 oranında artarak 248,7 milyar ABD doları seviyesine ulaşacağı ve böylece dış ticaret açığının 100,3 milyar ABD doları olacağı öngörülmektedir. Bavul ticareti, navlun, sigorta, limanlarda sağlanan mallar ve parasal olmayan altın ile uyarlama kaleminin dahil edildiği ödemeler dengesindeki gösterimiyle dış ticaret dengesinin ise 81,8 milyar ABD doları açık vereceği tahmin edilmektedir.

İhracat fiyatlarının 2012 yılında yüzde 2,5, ithalat fiyatlarının ise yüzde 1,1 oranında artacağı ve böylece ihracat ve ithalatın reel olarak sırasıyla yüzde 7,4 ve yüzde 3,9 oranında yükseleceği tahmin edilmektedir.

2012 yılında turizm gelirlerinin 26 milyar ABD dolarına, turizm giderlerinin ise 5,1 milyar ABD dolarına ulaşacağı öngörülmektedir. 2012 yılında hizmet gelirlerinin 42,8 milyar ABD doları, hizmet giderlerinin ise 21,3 milyar ABD doları olması; böylece hizmetler dengesinin 21,5 milyar ABD doları fazla vermesi beklenmektedir. 2012 yılında gelir dengesinde 6,9 milyar ABD doları açık öngörülürken, cari transferler kaleminde 1,8 milyar ABD doları fazla beklenmektedir.

Cari işlemler açığının bu gelişmeler sonucunda 2012 yılında 65,4 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşeceği öngörülmektedir. 2012 yılında cari açığın GSYH’ya oranının, bir önceki yıla göre gerileyerek yüzde 8 olacağı tahmin edilmektedir.

2. Sermaye ve Finans Hesapları

Küresel krizden çıkış sürecinde özellikle gelişmekte olan ülkelere yönelik sermaye girişleri 2010 yılında önemli ölçüde artarak 482,3 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir⁵. Sermaye hareketlerinde görülen olumlu gelişmeler Türkiye’ye de yansımış ve 2009 yılında 9 milyar ABD dolarına gerileyen rezerv hariç sermaye girişi, 2010 yılında 55,8 milyar ABD doları ile kriz öncesi seviyelerin üzerine çıkmıştır.

Gelişmekte olan ülkeler ve yükselen piyasa ekonomilerine yönelik doğrudan yabancı sermaye girişleri, 2009 yılında 310,6 milyar ABD doları seviyesinden 2010 yılında 324,8 milyar ABD dolarına yükselmiştir. Söz konusu büyüklüğün 2011 yılında 429,3 milyar ABD dolarına ulaşması beklenmektedir.⁶ 2010 yılında dünya genelinde doğrudan yabancı yatırım akımlarında kaydedilen genişleme, Türkiye’yi de etkilemiş ve 2009 yılında 6,9 milyar ABD doları olan net doğrudan yatırım girişi, 2010 yılında 7,8 milyar ABD dolarına yükselmiştir. 2011 yılının ilk sekiz ayında ise söz konusu kalem 8,6 milyar ABD doları ile 2010 yılındaki büyüklüğünü aşmıştır.

2010 yılında finansal piyasalardaki belirsizliklerin azalmasına bağlı olarak, Türkiye’ye yönelik portföy yatırım girişleri 16,1 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. Söz konusu yılda, DİBS yatırımlarında 10,7 milyar ABD doları, hisse senedi yatırımlarında 3,5 milyar ABD doları net giriş olurken Hazine tarafından ihraç edilen yurt dışı tahviller yoluyla 4,1 milyar ABD doları net borçlanma gerçekleştirilmiştir. Ayrıca bankalar 2010 yılında başlattıkları yurt dışı tahvil ihraçları yoluyla 1 milyar ABD doları tutarında uzun vadeli kaynak girişi sağlamıştır. 2011 yılının ilk sekiz ayında, Türkiye’ye yönelik net portföy yatırımları 17,8 milyar ABD dolarına ulaşmış ve söz konusu büyüklüğün alt kalemleri olan DİBS’de 12,4 milyar ABD doları, bankaların yurt dışı tahvil ihraçlarında 2,3 milyar ABD doları ve Hazine’nin yurt dışı tahvil ihracında 1,5 milyar ABD doları net giriş; hisse senetlerinde ise 1,2 milyar ABD doları çıkış kaydedilmiştir.

Diğer yatırımlar kaleminde 2010 yılında hızlı bir toparlanma gerçekleşmiş ve dış ticaret hacmindeki canlanma ile uluslararası piyasalardaki borçlanma imkânlarında kaydedilen artışların etkileriyle net giriş 32 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. Bu gelişmede yurt dışı bankaların mevduatlarındaki yüksek oranlı artış yanında yurt içi bankaların özellikle kısa vadeli kredi kullanımlarındaki artış etkili olmuştur. Ayrıca, bankalar tarafından yurt dışında bulunan 13,6 milyar dolar tutarındaki varlıkların yurt içine getirilmesi, 2010 yılı için diğer dikkat çekici gelişme olmuştur. 2011 yılının Ocak-Ağustos döneminde ise diğer yatırımlar kaleminde 22,9 milyar ABD doları giriş kaydedilmiştir. Bankaların ve diğer sektörlerin yurt dışından sırasıyla 9 ve 5,6 milyar ABD doları tutarındaki kredi kullanımları ile 11,2 milyar ABD doları tutarındaki efektif mevduatların diğer sektörler tarafından yurt içine getirilmesi diğer yatırımlar kalemindeki gelişmede belirleyici olmuştur.

TABLO II: - Sermaye ve Finans Hesabı

(Milyar ABD Doları)

					Ocak-Ağustos
	2009	2010	2011(1)		2010	2011
Cari İşlemler Dengesi	-14,0	-47,7	-75,1		-26,8	-54,3
Türlerine Göre Sermaye Hareketleri (rezerv hariç)	9,1	55,9	70,5		34,7	49,3
Doğrudan Yatırımlar (net)	6,9	7,8	12,4		4,0	8,6
Portföy Yatırımları (net)	0,2	16,1	19,9		14,1	17,8
Yabancıların Hisse Senedi Alımları	2,8	3,5	0,9		1,3	-1,2
Yabancıların DİBS Alımları	-1,7	10,7	13,8		9,3	12,4
Diğer Yatırımlar (net)	2,0	32,0	38,3		16,6	22,9
Kullanıcıya Göre Sermaye Hareketleri (2)	2,2	48,1	58,1		30,6	40,7
Kamu Kesimi	0,1	15,6	13,9		14,1	12,4
Özel Kesim	2,1	32,4	44,2		16,5	28,3
Bankalar	4,9	40,4	28,9		22,5	11,0
Banka dışı	-2,8	-8,0	15,3		-6,0	17,3
Doğrudan Yatırımlar (net)	6,9	7,8	12,4		4,0	8,6
Rezerv Varlıklar (3)	-0,1	-12,8	-7,4		-10,0	-4,7
Net Hata Noksan	5,1	4,7	12,1		2,2	9,6
Bilgi İçin
Doğrudan Yatırımlar (net)/Cari İşlemler Dengesi	-49,0	-16,4	-16,5		-15,0	-15,8
Net Hata Noksan/Cari İşlemler Dengesi	-36,2	-9,8	-16,1		-8,4	-17,8

Kaynak: TCMB

(1) Ağustos ayı itibarıyla, yıllıklandırılmış

(2) Doğrudan yatırımlar girişinde kamu özel ayrımı net olarak yapılamadığından ve borç yaratan bir kalem olarak kabul edilmediğinden kullanıcıya göre sermaye hareketleri kısmında hesaplamaya dahil edilmeyip ayrı olarak verilmiştir. Ayrıca sermaye hesabı altında yer alan göçmen transferleri ve üretilmeyen ve finansal olmayan varlıklar kalemleri hesaplamaya dahil edilmemiştir.

(3) (–) işareti artışı göstermektedir.

Doğrudan yatırımlar hariç sermaye hareketleri 2011 yılı Ağustos ayı itibarıyla yıllık bazda incelendiğinde; yurt dışından sağlanan krediler ile yurt dışı tahvil ihraçları ve DİBS’lere yatırım başta olmak üzere 13,9 milyar ABD dolarının kamu kesimi yoluyla, bankaların yurt dışı uzun ve kısa vadeli kredi kullanımları ve sendikasyon kredileri ile yurt dışı banka ve yerleşiklerin mevduatları başta olmak üzere 44,2 milyar ABD dolarının ise özel kesim yoluyla yurt içine getirildiği görülmektedir.

3. Dış Borç Stoku

2010 yılında bir önceki yıla göre yüzde 7,8 oranında artarak 289,4 milyar ABD doları olan toplam dış borç stoku, 2011 yılının ikinci çeyreği itibarıyla 309,6 milyar ABD dolarına yükselmiştir. Bu gelişmede söz konusu dönemde özel sektör kısa ve uzun vadeli dış borçlarında gerçekleşen artışlar belirleyici olmuştur.

2010 yılında yüzde 39,4 olarak gerçekleşen dış borç stokunun GSYH’ya oranının, 2011 yılının ikinci çeyreği itibarıyla aynı seviyeler civarında olduğu gözlenmektedir. Diğer taraftan, 2010 yılında yüzde 27 olarak gerçekleşen kısa vadeli dış borçların toplam dış borç stoku içindeki payı 2011 yılı ikinci çeyreği sonunda yüzde 27,4’e yükselmiştir.

TABLO II: - Dış Borç Stokuna Ait Bazı Göstergeler

(Milyar ABD Doları)

	2006	2007	2008	2009	2010	2011(1)
Toplam Dış Borç Stoku	207,7	249,5	280,4	268,4	289,4	309,6
Vadesine Göre
Kısa Vadeli Dış Borçlar	42,6	43,1	53,1	49,7	78,2	85,0
Kamu	1,8	2,2	3,2	3,6	4,3	5,8
TCMB	2,6	2,3	1,9	1,8	1,6	1,6
Özel	38,3	38,7	48,0	44,3	72,4	77,5
Finansal Kuruluşlar	20,7	16,6	24,5	22,6	48,4	50,8
Finansal Olmayan Kuruluşlar	17,6	22,1	23,5	21,8	23,9	26,7
Uzun Vadeli Dış Borçlar	165,1	206,3	227,3	218,7	211,2	224,7
Kamu	69,8	71,4	75,0	79,9	84,7	89,5
TCMB	13,1	13,5	12,2	11,5	10,3	10,5
Özel	82,2	121,5	140,0	127,3	116,2	124,7
Finansal Kuruluşlar	28,5	41,9	41,2	35,4	34,5	39,7
Finansal Olmayan Kuruluşlar	53,7	79,6	98,8	91,8	81,8	85,0
Borçluya Göre
Kamu Kesimi Dış Borç Stoku	71,6	73,5	78,3	83,5	89,0	95,3
TCMB Dış Borç Stoku	15,7	15,8	14,1	13,3	11,8	12,1
Özel Sektör Dış Borç Stoku	120,5	160,2	188,0	171,6	188,6	202,2
Yüzde Oranlar
Kısa V. Dış Borçlar/ Top. Dış Borç Stoku	20,5	17,3	18,9	18,5	27,0	27,4
Kamu Dış Borç Stoku/Top. Dış Borç Stoku	34,5	29,5	27,9	31,1	30,7	30,8
TCMB Rezervler(net) / Kısa Vadeli Dış Borçlar	148,5	177,2	139,8	150,5	109,9	117,0
Toplam Dış Borç Stoku / GSYH (2)	39,5	38,5	37,8	43,5	39,4	39,3

Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

Not: Yuvarlamalar nedeniyle hesaplamalar net sonuçları vermeyebilir.

(1) Haziran ayı sonu itibarıyladır.

(2) 2011 yılı GSYH verisi Haziran ayı itibarıyla yıllıklandırılmıştır.