TüRKÇe turkçe I cümlede Anlam ve Cümlede Anlatım



Yüklə 1,39 Mb.
səhifə1/19
tarix14.08.2018
ölçüsü1,39 Mb.
#70666
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   19

-TÜRKÇE-





TURKÇE I Cümlede Anlam ve Cümlede Anlatım







CÜMLEDE ANLAM

Bu ünitede cümlenin dilbilgisi açısından değil, anlam açısından geniş bir değerlendirmesini yapacağız. Cümle-leri bizlere ilettiği anlamlar bakımından tasnif edeceğiz.



1. Eş ve Yakın Anlamlı Cümleier

Aynı düşünceyi, anlamı farklı söz ve söz gruplarıyla anlatan cümlelerdir.



Örnek:

Kasaba kültürü bûtün yaşamımızı etkiler.

Kasaba görgüsü her yönüyle davranışlarımıza, ilişkileri-mizeyansır.

2005 KPSS

Aşağıdakilerden hangisinde verilen yargılar an-lamca birbirine yakındır? (2005 KPSS)


  1. -Büyük şiirler, belirli bir tema üzerine kurulur.
    -Çok değişik temalarda şiir yazılabilir.

  2. -Şiirde gereksiz hiçbir sözcük kullanılmamalıdır.

-Doldurma sözcükler, şiirin şiirselliğini yitirmesine yol açar.

C) -Şiirde çok yinelenmiş, aşınmış sözlere yer yok-


tur.

-Şiirde aranan özelliklerden biri de imgelerdeki yeniliktir.

D) -Şiirde duygusal yoğunluk ağır basar.

-Her şairin duyguları yansıtış biçimi, birbirinden farklıdır.

E) -Şiirde önemsenen özelliklerden biri de, içtenliktir

-Şair, duygusunu, düşüncesini kolayca aktara-bilmelidir.

Eş ve yakın anlamlı cümleler aynı mesajı farklı ifade-lerde dile getiren cümlelerdir. C seçeneğindeki cüm-lelerde şiirdeki sözlerin, ifadelerin yeni olması vurgu-lanmak istenmiştir.

(CeyapC)


2. Varsayım Bildiren Cümle

Varsayalım, kabul edelim, tut ki, diyelim ki gibi sözlerle kurulan ve eylemin bizim istediğimiz gibi sonuçlanması hâlinde ortaya çıkacak durumu gösteren cümledir.



  • Tut ki karnım acıktı, ne yapacağım?

  • Kabul edelim ki senin dediklerin oldu, eline ne geçe-
    cek?

  • Diyelim ki senin dediğin doğru, ne değişecek?

  • Yapayalnız kaldığını düşün bir an.

3. Olasılık - Olabilirlik Bildiren Cümle

Eylemin sonucuyla ilgili bir olasılığı, tahmini veya sezgiyi anlatan cümlelerdir.



  • Şimdi bizim oralara çoktan yaz gelmişîir.

  • Sanırım bunu ona İsmail söylemiş.

  • Yarın işe biraz geç gelebilirim.

  • Gönderdiğim mektubu şimdiye kadar almıştır.

= 4. Gerçekleşmemiş Beklenti Bildiren Cümle

Bir eylemin istenildiği gibi sonuçlanmadığını dile getiren cümle çeşididir.



  • Verdiği sözü tutar sanmıştım. (tutmadı)

  • Oysa biz sınavı kazanacağından emindik. (kazana-
    madı)

  • Beni anlayacağını düşünmüştüm. (anlamadı)

5. Eşitliğin Söz Konusu Olduğu Cümleler

Herhangi bir şeyin eşit biçimde paylaşıldığını belirten cümlelerdir.



  • Paranın yarısını kardeşine verdi.

  • Karpuzu iki görümce ortadan bölüp yediler.

  • Satrançta yine yenişemediler, berabere kaldılar.

6. Tanım Cümleleri

Bir varlık ya da kavramın özel ve değişmez niteliklerini sıralayarak tanıtan cümlelerdir. Zihinden sorduğumuz "Kimdir?", "Nedir?" sorularına cevap verebilirler.

• Şiir, artık taşınamaz hale gelen duyguların mısraya,
sese dönüşmesidir.


-GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

• İnsan; konuşan, ağlayan ve gülen en önemlisi düşü-
nen birvarlıktır.

7. Karşılaştırma Cümleleri

Herhangi bir yargıyı daha net ortaya koyabilmek için iki varlığı, iki nesneyi ya da iki kavramı karşılaştıran bir cümle çeşididir.



  • Bu kazak öbüründen daha güzelmiş.

  • Annesi babası kadar anlayışlı değil.

8. Karşıt Durum Bildiren Cümleler

Aynı varlığın veya nesnenin, zıt durumlarını anlatan cümlelerdir.



  • Adam çok sert görünüyordu; ama oldukça yumuşak
    kalpliydi.

  • Bu resim bedensel bir çöküşün yanında, duygusal bir
    filizlenmeyi anlatıyor.

Uyarı: Karşıt durum bildiren cümlelerle karşılaştırma bildiren cümleler, karıştırılmamalıdır. Karşıt durumda aynı varlığın zıt özellikleri söz konusudur. Karşılaştırmada ise iki farklı varlık ya da olay vardır.

9. Önyargı Bildiren Cümleler

Eylemin henüz kesinlik kazanmadığı bir zamanda onun nasıl sonuçlanacağıyla ilgili olarak kişisel bir yargıda bulunan cümledir.

Önyargı cümleleri insan, kurum ya da kavramları daha sonuç belli olmadığı halde yargılar.


  • Sınavı kazanacağını sanmıyorum.

  • Yine ağzına geleni söyleyeceğind^n eminim.

  • Biliyorum fazla okuyucu toplamayacak bu oyun.

CÜMLEDE ANLAM İLİŞKİLERİ

1. Neden-Sonuç İlişkili Cümle

Sonucu ortaya çıkaran nedenin gösterildiği cümlelerdir.



  • Kırmızı ışıkta geçtiğim için polis ceza yazmış.

  • Yorgun olduğundan ödevlerini yapmadı.

  • Sevimsizliği yüzünden komisyona seçilmedi.

Neden-sonuç ilişkisi çoğunlukla "için, ile, -den dolayı, -den ötürü" ilgeçleri;"- den/-dan" eki ya da kimi bağlaç ve sözcüklerle kurulur.

Neden-sonuç ilişkisi vurguyla da kurulabilir.

• Bayramlarda el öpmeyg gitmedim, şimdi benimle
konuşmuyor.

2. Amaç-Sonuç İlişkili Cümle

Eylemin hangi amaca bağlı olarak ortaya çıktığını göste-ren cümledir.



  • Sınavı kazanmak için kursa gitti.

  • Dolaşmak üzere parka çıktılar.

  • Bunu konuşmak amacıyla toplantı yaptılar.

nilgiNotu/

| Neden-sonuç cümlelerini amaç-sonuç cümlelerinden I ayırt ederken şuna dikkat etmeliyiz. Neden-sonuç cümle-! ierinde neden olarak gösterilen yardımcı cümlenin ger-| çekleşmiş ya da gerçekleşmey9 başlamış olması gerekir.



Kırmızı ısıkta geçtiğinden, polis C9za vazdı. Neden (gerçekleşmiş) Sonuç

: Dolasmak üzere parka çıktılar.

Sonuç


Amaç

(Eylemin gerçekleştiği-


ni bildirmiyor)

3. Koşul-Sonuç İlişkili Cümle

Eylemin gerçekleşmesini belirli bir koşula bağlayan cümlelerdir.



  • Gelirsen, mutlu olurum.
    Koşul Sonuç

  • Ko$ ama dikkatli ol.
    Koşul Sonuç

  • İrtsan sorundan uzaklaştıkça çözümü daha ivi görür.

Koşul Sonuç

4. Gerekçe Bildiren Cümleler

Bu cümleler, yargının dayandığı nedenlerin bildirildiği cümlelerdir. Bu cümlelerde bir düşünce ya da davramşın nedeni belirtilir, açıklanır.



  • Onunla tartışılmaz; çünkü kırıcı olabilir.

  • Adını bilmediğim için ona seslenemedim.

5. Yorumlama Bildiren Cümleler

Anlatıcının görülüp duyulanlardan kendince bir anlam çıkardığı cümlelerdir. Anlatıcı aynı zamanda olay ya da duruma açıklık getirir. Bu nedenle bu cümleler özneldir.



  • Bu seminere katılanların birçoğunun istemeye iste-
    meye geldiğini düşünüyorum.

  • Sınav soruları çok kolaydı.

-TÜRKÇE-

CUMLEDE ANLATIM

1. Nesnel (Objektif) Anlatım

Bilimsel verilere dayanan, kişiden kişiye değişmeyen, değişik yorumlara yol açmayan, kanıtlanabilir anlatım türüdür.



Bİİ0İ Nottt f

Nesnel cümleler, öznenin yani söz söyleyen kişinin dü-şünc9 ve duygularına değil; nesnenin, varlığın kendi gerçeğine dayanan; dolayısıyla kişilere göre değişmey^n yargı bildirir.



  • Şiirin yanında roman da yazmış.

  • Üstünde bol bir pantolon, dar bir kazak vardı.

  • Fransız Ihtilali 1789'da olmuş.

2. Öznel (Subjektif) Anlatım

Kişiden kiştye değişen, tartışmaya açık, yazarın özel görüşlerini, duygularını, yorumlarını yansıtan anlatım türüdür.



  • Bu şirketin geleceğini parlak görmüyorum. (Kişisel)

  • Tüm yazarlardan daha etkileyicidir, Tanpınar. (Kişisel)

  • Konserde dinlediğim tüm ezgiler eşsiz denebilecek
    kadar güzeldi. (Kişisel)

BilgiNotu'

Cümleyi kuran yazar yanlıdır ve bu cümlede yazılanlar kanıtlanamaz.



3. Doğrudan Anlatım

Verilmek istenen yargının doğrudan kişinin ağzından belirtildiği anlatım çeşididir.

  • Kocası, "Daha çok kazan!" diye karısına baskı yapı-
    yordu.

  • Çocuk, babasını, "Bisiklet almasan sınıfta kalırım."
    diye tehdit etmiş.

4. Dolaylı Anlatım

Bir cümlenin kişi, zaman ve anlatıcı değişiklikleriyle yeni-den anlatılmasıdır.



  • Çocuk, babası ona bisiklet almazsa ders çalışmaya-
    cağını söyledi.

  • Tiyatrodan çıktığımda arkadaşım, Hazım'ın sahnede
    canlandırdığı prensin gerçek hayatta da yaşamış ol-
    duğunu söyledi.

BİÇEM (ÜSLUP) NEDİR?

Her yazarın ya da şairin bir eseri meydana getirirken duygu ve düşüncelerini bizlere aktardığı bir ifade tarzı vardır. Bunu biçem olarak ele alırız. Üslup d^rken şunlar-dan bahsediyoruz:



  • Yazarın dil ve anlatım özellikleri

  • Sözcük seçimi

  • Söz sanatlarına yer verm^si

  • Yalınlık, duruluk

  • Cümle kuruluşları

İÇERİK(KONU)NEDİR?

Bir cümİ9de özellikle yansıtılmak istenilen bir duygu ya da düşünce bulunabilir. Yazar ya da şair ne anlatıyor soru-sunu sorduğumuzda aldığımız tüm cevapiar konuyu verir.

Bir yazıya "Ne anlatılmış?" sorusunu yönelttiğimizde aldığımız yanıt "konu"; "Niçin anlatılmıştır?" sorusunu yönelttiğimizde aldığımız yanıt "amaç, ana düşünc^"; "Nasıl anlatılmıştır?" sorusunu yönelttiğimizde aldığımız yanıt "biçem"clir.

CÜMLETAMAMLAMA

Cümlenin başı, sonu ya da ortası boş bırakılarak uygun şekilde tamamlanması istenebilir. Cümle tamamlama sorularında anlamsal ilişki, zaman ve kişi yönünden uygunluk ve kulianılan bağlaç ya da edatlar önem arz 9der.



-GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI-





ÇOZUMLU KONU KAVRAMA TESTİ

1. Aşağıdakilerden hangisinde, "iki durumdan birini seçme" anlamı vardır?

  1. Senin yollarını gözlüyorsam bu seni gerçekten
    çok sevdiğimdendir.

  2. Mutluluklar paylaşıldıkça büyür oysa acılar tam
    tersidir.

  3. Bu kadar üstüme gelmene gerek yok nasıl olsa
    bu iş biter.

  4. Bilsen kalbimde senin varlığını, ebediyen çık-
    mazsın hayatımdan.

E) Yas tutup karalar bağlamaktansa, oturur seni
yazarım beyaz sayfalara.

2. Bir gülümseme iki insanın en kısa yoldan buluşması-dır.



Bu cümle aşağıdaki yargılardan hangisini destek-lemektedir?

  1. Mutlu olmanın en iyi ifadesi bir gülümseyiştir.

  2. Bir gülümseme en iyi iletişim kurma yoludur.

  1. İnsanlığın var olduğu günden beri gülümseme
    vardır.

  2. însanlığın en büyük göstergesidir bir gülümse-
    yiş...

E) Ruhun enerji depoladığı zamandır gülümseme
anı.

z: o

o o

CM

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylemin iki kez yapıldığı kesindir?

  1. Geçenlerde onunla Ahmet'in evinde karşılaştım.

  2. Bana yine, aynı sözleri mi söyleyeceksin?

  3. Bu paltoyu da güzel yapmışsın.

  4. Gelecek hafta bir savunmam daha var.

E) Öğretmenimiz yarın derse tekrar gelecek.

Dostoyevski'yi tanıdıktan sonra bizim dev dediğimiz Balzac'ın ne kadar cüce olduğunu anladım.



Aşağıdakilerden hangisi anlamca bu cümleye en yakındır?

  1. Dostoyevski gelmiş geçmiş en büyük yazarlar-
    dandır.

  2. Dostoyevski'ye göre Balzac yazın alanında bir-
    kaç adım geridedir.

  3. Balzac, Dostoyevski'ye göre daha az sayıda e-
    ser vermiştir.

  4. Okuyucu bir yazarı değerlendirirken diğerleriyie
    kıyaslamalıdır.

E) Dostoyevski'nin eserleri Balzac'ınkilere göre da-
ha çok okunmuştur.


3. Aşağıdakilerden hangisi olumsuz bir yargı içer-memektedir?

  1. Manzara tasvirlerini çizmede yazarın pek de ba-
    şarılı olduğu söylenemez.

  2. Onun eserlerinde nedeni bilinmeyen bir tekdüze-
    lik görünüyor.

  3. Cümle kurallarına önem vermemesi anlatım bo-
    zukluğuna yol açıyor.

  4. Kalıplaşmış sözleri kullanması hayal gücünün
    dar olduğunu gösteriyor.

E) Her söyleyişinde bir kendine görelik sezilmesi
onun farkını ortaya koyuyor.

6. (I) İnsanların çağlar ve medeniyetler boyunca aynı tarzda duyduklarını, düşündüklerini ve hareket ettikle-rini bilmek yeterli değildir. (II) Tarih de bize aynı haki-kati öğretir. (III) Önemli olan ayrılmak değil, birleş-mektir; fakat zorla değil anlayış ve duygu ile birleşilmelidir. (IV) Objektif bilgi bize sadece anlaşıl-maz ayrılıkları gösterir. (V) Halbuki sevgi kaynaşma imkanları yaratır.



Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde "öneri" söz konusudur?

A) I B) II

C) III D) IV E) V

-TÜRKÇE-

7. Dört duvar arasında kalmaya zorlananlara esir diyoruz; oysa mekana bağlı bir olgu değildir esaret. Açık sokaklarda vürüvüp de tutsak olan niceleri var.

Yukarıdaki cümlede altı çizili sözün yerine aşağı-dakilerden hangisi getirilirse cümlenin anlamı değismez?

  1. Düşündüğünü dile getirmekte oldukça zorianan

  2. Seyahat etme özgürlüğü elinden alınan

  3. Beyinleri sandığa kilitlenmiş, ayakları
    prangalanmamış

  4. Yapmak istediği her şey engellenen

E) Başkaları tarafından yönetilmekten hoşlanan

8. I. Ahmet Haşim, aruzun inceliklerini iyi bilen bir şairi-mizdir.

II. Bazı şiirlerini Piyale adlı kitapta topladı.


  1. Onun "0 Belde" şiiri, benim üzerimde derin izler
    bırakır.

  2. Şiiri, yalnızlığı sevdiren ender şahsiyetlerimizden 'i
    biridir.

V. Onun hüzün anlayışı hak ettiği yere hâlâ geleme- m
miştir. ^

Yukarıdaki cümlelerin hangisi kanıtlanabilirlik yö- :|=
nünden diğerlerinden farklıdır? S

A)l B)ll C)lll D) IV E) V



10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yakınma anlamı vardır?

  1. Yaprak test sorularının çoğunu çözemedim.

  2. Dünkü sınavlardan da düşük not bekliyorum.

  3. KPSS sorularının bir an zor olduğunu düşünelim.

  4. Matematik sınavları da her zaman zor oluyor.

E) Bir gün öncesinden sınavlara çalışmış.

H.Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "tanım" vapıl-mamıştır?

  1. Tarihi olayların edebiyata etkisi kaçınılmazdır.

  1. Bugüne değil yarına hitap etmektir sanat eseri-
    nin sırrı.

  2. Şair için şiir yazmak, yemek yemek gibi doğal bir
    şeydir.

  3. Sanatçı, doğayı kendi süzgecinden geçiren kişi-
    dir.

E) Edebiyat, konuşma dilinin sanatsal eyleme dö-
nüşmesidir.

12.1. Herkesi kızdırmıştı; çünkü söyledikleri çok kırıcıydı.

II. Yemek yandığından tadı pek güzel olmamıştı.


  1. Surat asması yüzünden etrafında kimse kalmaya-
    cak.

  2. Dün okuduğu roman akıcı bir üsluba sahipti.

  3. Bize gelmedikleri için onlara gitmiyoruz.

Yukarıdaki cümlelerin hangisinde neden-sonuç i-lişkisi yoktur?


A)

C)lll D) IV E)V




9. I. Kalıcı olmanın bir şartı da anlaşılır olmaktır.

  1. insan bütün gücüyle çalışarak başarılı olabilir.

  2. Masasıyla yatağını çok sever, onlara gözü gibi ba-
    kardı.




  1. Dinlemesini öğrendikçe başkaları tarafından din-
    lenirsin.

  2. Derslerinde başarılı olmazsan hayatta başarılı o-
    lamazsın.

Yukarıdaki cümlelerin hangisinde yargının ger-çekleşmesi bir koşula bağlı değildir?

A)l B)ll 0) III D) IV E) V

13. 0 yazarı okurken insan, sanki başka bir dünyada yaşıyormuş gibi hissediyor kendini. Bununla da kalmıyor kendini roman kahramanının yerine koyuyor.



Bu parçada eserin hangi özelliği belirtilmiştir?

  1. Etkileyiciliği

  2. Özgünlüğü

  3. Tutarlılığı

  4. Doğallığı

E) Evrenselliği

-GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-

14.1. Annem yemeği bugün çok güzel yapmış.

  1. Kendimle hiç baş başa kalamıyorum ki!

  2. Ankara'ya gelir de nasıl beni aramazsın.

IV. Bu parayla hiç ayın sonu getirilir mi?

Numaralanmış cümlelerde aşağıdaki anlamlardan hangisi yoktur?

B) Yakınma D) Azımsama

A) Sitem C) Abartma E) Beğenme

17. Aşağıdakilerden hangisi, söyleyenin kişisel dü-şüncesini içermemektedir?

  1. Elif Şafak gördüğünü okurlarına da gösterme
    başarısı gösteren ender yazarlardandır.

  2. Bu roman Peyami Safa'nın en önemli eseridir ve
    bir başyapıt sayıhr.

  3. Yurt dışında adını duyuran sanatçı resimde hari-
    kalar meydana getiriyor.

  4. 1950'de piyasaya çıkan bu kitap o dönemin sos-
    yal sorunlarını ele alıyor.

E) Yaşar Kemal, Anadolu insanının duygularına en
iyi tercüman olan yazanmızdır.


15. Aşağıdakilerin hangisinde "için" sözcüğü cümleye "amaç-sonuç" anlamı katmaktadır?

  1. Öğrenimin için ayırdığım para suyunu çekti.

  2. Beni sevmediği için onunla konuşmak o
    istemiyorum. •§

  3. Annem için gerekirse canımı bile veririm. g

  4. Kitabı almak için babama neredeyse yalvardım. <Ş_

E) Senin için her şey kolay bir de bana bak. 5

18.1. Yabancı müzik piyasasını yakından izlemeye çalı-şıyorum elbette



  1. Aydının topluma öncü olması gerektiğini sanırım
    herkes bilir.

  2. Romanın kahramanları, yaşadıkları çevrede örnek
    alınan kişi olmalıdır.

IV. Şiire karşı roman çok eski olmayan bir edebiyat
türüdür.

V. Yazar eserine son noktayı koyduktan sonra benim


dememelidir.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde olasılık (tahmin) anlamı vardır?


A) I B) II C)

D) IV

E)V






soz

16. Aşağıdaki cümleierin hangisinde "yorum" konusu değildir?

  1. Yansıma, güncel olaylara bakış açısıyla farklı bir
    dergi olma özelliğini gösteriyor.

  2. Çok ilginç resimlerin olduğu son sayısı okurların
    bir hayli hoşuna gitti.

  3. Abdullah Yıldırım bu eserinde toplumun iletişim
    tarzı hakkında özgün tespitlerde bulunmuş.

  4. Bu derginin eski edebiyata yer vermesi de mec-
    mualar arasında ona saygınlık kazandırıyor.

E) Bu derginin yazarlarından Sıtkı Ermiş'in 'Tele-
fonsuz Hayat" adlı kitabı dün satışa çıktı.

19. Bir şair, kendi kendisinin adamı olduğu sürece başka-larına ışık tutabilir.

Aşağıdakilerden hangisi yukarıdaki cümleyle an-lamca aynı doğrultudadır?

  1. Ancak taklitten uzak duran şair insanlara doğru
    yol gösterebilir.

  2. İnsanlara yön veren şair bir ideolojiyi benimse-
    mekzorundadır.

  3. Bir şair kendisiyle barışık bir hayat sürerse ya-
    rarlı olabilir.

  4. Diğer düşünceleri görmezden gelen şair yanlış
    yoldadır.

E) Şairin şiiri kendi hayatından da izler taşımalıdır.

-TÜRKÇE-

20. (I) Şiddetli bir rüzgar esti; önce soğuk, sonra ılık. (II) İri iri erikler toprağa döküldü. (III) Rüzgarla birlikte az-gın bir yağmur başladı. (IV) Olgunlaşmış bal gibi şef-taliler temizlendi, pırıl pırıl oldu. (V) Her taraftan sel gibi su geliyordu.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde "benzetme" yapılmıştır?

A)l B)ll 0) III D) IV E) V

24. Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir eserin üslu-buyla ilgili bir değerlendirmedir?

  1. Öykülerinde kenar mahalle insanını anlatıyor.

  2. Olayların kahramanları adeta gerçek hayatta
    gördüğümüz kişilerdir.

  3. Gecekondu yaşantısı en güzel onun eserlerinde
    görülebilir.

  4. Kitaplarını oldukça hacimli hale getirmeden
    bastırmaz.

E) Halk için yazmak iddiası olduğundan sözcükleri
seçerek yazar.


Yüklə 1,39 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   19




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin