التَّمكينُ للأمَّةِ الإسلاميَّةِ في ضوءِ القرآنِ الكريمِ so lalan ko kapakandato o pagtaw a islam sii ko Sindaw o Qur’an a Sasakawn Mohd as Sayed Mohd. Yusuf

So Manga Sankaan (shubhat) ko Makapantag ko Panolon ko Allãh , ago so karna on:

1. 
   Phangantapn o manga taw sa antaan a pamikiran so katharoo Allãh  a: Hay so miamaratiaya patoray rkano so manga ginawa niyo a di kano khabinasaan o taw a miadadag amay ka miatoro kano.. (al Ma’idah 105). Sa khowaan iyan oto a sankot sa di iyan kapnggalbk ko da’wah sii ko Allãh  sa ppharon iyan so kadadarkt iyan a di pnggalbk ago giimbokbokl, sa aantapn iyan a giankai a ayat na popokasan iyan sa paliogat ko panolon sii ko Allãh , sa taman sa kababaloy niyan sii ko ginawa niyan a mapiya a matotoro.
   

Gianan na antaan a pamikiran a miakalsb sii ko sabaad ko masa o Abu Bakr, sa miangosiyat ko manga taw sa pitharo iyan a: Hay manga manosiya, mataan a pmbatiyaan iyo ankai a ayat sa ipmbtad iyo ko salakaw ko darpa iyan a Paliogat rkano so manga ginawa niyo sa di kano khabinasaan o taw a miadadag amay ka miatoro kano… a mataan a mian’g akn so Rasūlullāh  a gii niyan tharoon a: Mataan a so manga taw na amay ka mailay ran so salimbot na go iran di sapari na marani dn a kapakalankapi kiran o Allãh  sa siksa.

Go khaimolngan a sii sankai a ayat na adn a phakabagr on sa kawawajib o kipanolonn ko Allãh  sii ko langowan a Muslim, ago maphakada iyan so antaan a pamikiran a so kkpitan o manga taw a boklo, gioto a mataan a so Allãh  na pitharo iyan ko ayat a: amay ka miatoro kano, sa so kakhatoro o taw na khatarotop sa nggolalan ago misabap ko katonaya ko wajib (paliogat) samanoto na odi ran nggalbka so kipanolonn ko Allãh  na di siran khatoro na di siran phakalidas ko binasa o salakaw kiran.
Na amay ka itindg o Muslim so nganin a miawajib on a pd ko kasogo sa mapiya ago so kasapar sa marata, sa datar o kinitindgn iyan ko salakaw ron a pd ko manga wajib, na di skaniyan khabinasaan o kadadadag o taw a madadadag.
Go pitharoo al Imam an Nawawi sii ko kiasmbaga sankai a sankaan a: Da sii ko ayat so phakasopak ko skaniyan i matatankd ko kawawajib o kasogo sa mapiya ago so kasapar sa marata, ka kagiya so kpit a mapiya ko manga ulama ko maana o ayat na: Mataan a skano na amay ka nggalbkn iyo so nganin a inipatoray rkano na di kano kabinasaan o kiandaraynon o salakaw rkano, sa datar o katharoo Allãh  a: Go daa khaawidan a baradosa a dosa a salakaw ron… (Fatir 18).
Na amay ka itindg o Muslim so kasogo sa mapiya ago so kasapar sa marata, na da paratiaya so taw a pianompangan iyan na daa insoya ko taw a somiampay ko oriyan oto sabap ko kiabaloy niyan a tionay niyan so nganin a mipapaliogat on, ka mataan a aya patoray ron na so kasogo iyan sa mapiya ago so kasapar iyan sa marata, kna o ba aya patoray ron na so katarima o sogoan iyan.

2. 
   Sa adn pn a khaptan o sabagi a sankaan a salakaw a skaniyan so: Katharo iran a so batal na lomiankap ko doniya na di khaadn so kapanolon a phakanggay a gona sa mlk bo.
   

Na simbag o al Imam an Nawawi ankai a sankaan sa: Di khapokas so kipapatoray o kasogo sa mapiya ago so kasapar sa marata ko lig o taw a pialiogatan sabap ko kababaloy niyan a di phakanggay a gona so kasogo ago kasapar sii ko pamikiran iyan, ogaid na wajib on so kanggalbka niyan on ka kagiya so kapamakatadm na phakanggay a gona ko miamaratiaya.

Sa aya wajib ko Muslim na so kitindgn ko btad o panolon ko Allãh  mlagid o miaparoli so bantak on ago tomiarima so manga taw antaa ka da. So taw a pphanolon ko Allãh  na kna o ba on papatorayin – ko apiya antonaa a btad – so katantowa niyan ko onga o galbk iyan amay ka skaniyan na tionay niyan so panagontaman iyan ago pinggalbk iyan so pithamanan a khagaga niyan ago inosar iyan so langowan a sabap ago okit, ago skaniyan na kna o ba papaliogati ko katoroa niyan ko manga taw, ogaid na aya piangni ron na so kibgan iyan ko manga okit ago manga sabap a katoroo manga taw.
Pitharoo Allãh  ko gii niyan kimbitiarain ko Nabi niyan a sasakawn a: Ba nka mbonoa a ginawa nka ko di ran kakhabaloy a miamaratiaya (as Shuara 3).
Go pitharo iyan a: Pamakatadm ka ka mataan a ska na pphamakatadm * Kna ka kiran a phapaar (al Gashiyah 21-22).
Sa anda dn i kasabota san o panonolon na daa marata on ko kazankaa on o manga taw ago so kapagawai ran ko panolon iyan ko Allãh , amay ka mataan a minibgay niyan so nganin a ipapaliogat on sa minggolalan sa sarig.
Sabnar a miaggolawla ankai a sankaan sa manga pagtaw a miangaoona, a pianothol rkitano o Allãh  so btad iran, ago andamanayai kiasmbaga kiran o manga panonolon ko Allãh  sankoto a sankaan iran, pitharoo Allãh  a: Go gowani a tharoon a sagorompong a pd kiran a ino niyo phagosiati a pagtaw a so Allah i magantiyor kiran odi na ziksa kiran sa siksa a mabasng, na pitharo iran a an kami makakowa sa sndod ko Kadnan iyo (sa inosiatan ami siran) ago oba siran makapananggila * Na gowani a ibagak iran (lipatan iran) so nganin a piakitadman kiran na siabt ami (ko siksa) so siran oto a ipzapar iran so marata na siniksa ami so siran oto a mianalimbot sa siksa a mabagr sabap ko nganin a miaadn siran a phliyo siran ko agama (al A’raf 164-165).
So dowa a ayat na initoro iran a so manga taw ko lipongan na tlo ka dinis: Salompok a mindosa, ago salompok a somianka ko kiandosa iran ago inosiyatan iran siran, na salompok a tomirn siran sa da siran ndosa na da siran pn sapar, ogaid na pitharo iran ko salompok a somiapar ko marata a: ino niyo phagosiati a pagtaw a so Allah i magantiyor kiran… na pitharoo o salompok a somiapar a pinggolawla mi oto sa pantag sa kinitindgn ami ko wajib ago kapangni sa sndod ko Allãh  ago kalokalo na tomarima siran ko thoma ago so panolon ami. Sii sankanan na insarat sii ko mataan a amay ka adn a matatago roo a panginam sa katarima iran ko panolon na paliogat dn so katatapa on ago so kalalayona on ka an maantiyor so taw a khaantiyor sa nggolalan sa tanda, ago an maoyag so taw a khaoyag ko toroan sa nggolalan sa tanda.
K. Adn pman a phangantap a sabagi a so kawawjib o kapanolon ko Allãh  na di ron khipatoray ka kagiya skaniyan na kna o ba pd ko manga mama o agama, sa giankanan a wajib na paralo a ampl a sii bo mipapatoray ko manga ulama, sa aya sasanaan iyan na so katharoo Allãh  a: adn a pd rkano a ummah a ipndolon iran so mapiya… (Ali Imran 104). Sa aya babantakn iran a maana o batang a “min” ko ayat a “minkum” na so maana niyan a “pd odi na sabagi”.
So smbag sankai a sankaan na phakarayag sabap ko tafsir o ayat ago so kapayaga ko bantak on.
Pitharoo al Imam Ibn Kathir sii ko tafsir iyan a: Adn a khaadn roo a sagorompong a pd sankai a Ummah a gagalbkn iyan ankanan a btad, apiya pn skaniyan na wajib sii ko oman i isa a Muslim.
Pitharoo al Imam al Fakhr ar Razi sii ko katharoo Allãh  a: Pd rkano minkum a dowa a katharo:
Paganay ron: So batang a “min” sii na kna o ba aya maana niyan na so sabagi odi na pd (tab’idhتبعيض ) ogaid na aya maana niyan na karinayag (bayanبيان ) ka datar o katharoo Allãh  a: ..pananggilai niyo so marzik a pd ko manga barahala… (al Hajj 30). Go phagndod so kababaloy o maana niyan a pantag sa karinayag on kna o ba maana a sabagi a dowa btad:
Paganay ron: So Allãh  na inwajib iyan so kisogoon ko mapiya ago so kisaparn ko marata sii ko kalangowan o pagtaw ko katharo iyan a: Miaadn kano a mapiya a pagtaw a piakambowat ko manga taw a ipzogo iyo so mapiya ago ipzapar iyo so marata… (Ali Imran 110).
Ika dowa: Mataan a da dn a pd sa Muslim a kiapaliogatan inonta a miawajib on so kasogo sa mapiya ago so kasapar sa marata sa adn oto a nggolalan ko lima niyan, odi na so dila iyan, odi na nggolalan ko poso iyan sii ko apiya antonaa i masosowa iyan.
Na amay ka miatankd anan na tharoon tano a aya maana o ayat na: Adn kano (baloya niyo a ginawa niyo) a ummah a pphanolon ko mapiya a pzogo ko kamapiyaan a pzapar ko marata.
Ika dowa: So batang a “min” na pantag sa maana a sabagi ka kagiya pd ko manga taw so taw a di niyan khagaga so kitindgn ko btad o panolon (da’wah) ago di pn so kasogo sa mapiya ago so kasapar sa marata. Sa so khikpit sankanan a katharo na aya tindg iran na so maana a sabagi sii na makasasangor ko manga ulama, ago kagiya so kapanolon sa mapiya na isasarat on so kaadn o katao, sa miatankd a giankanan a paliogat na sii pakasasangora ko manga ulama, kna o ba sii ko manga taw a daa sowa iyan, na so manga ulama na sabagi ko Ummah.
Na sii sankai a pamikiran ko katarimaa sa so panolon na wajib a ampl, na mataan a so sarat ko kaphakaliyo ko patoray o paliogat a ampl na so kaparoliya ko kiapakaampl sa minggolalan ko taw a minggalbk on, na amay ka so kapakaampl na da maparoli na wajib so kitindgn sankanan a wajib o langowan a Muslim ko dianka o khagaga niyan on, ago so katao niyan ago so darpa iyan.

3. 
   Adn pn a khaptan o sabagi a sankaan a salakaw a khaadn a sabap ko sabot a marata ko ayat a: Daa phaliogatan o Allah a ginawa inonta ko gaga niyan… (al Baqarah 286). Sa khowa skaniyan sa sabap a so kipanolonn ko Allãh  na khasabapan iyan sa dokaw ago mapnd a galbk a di niyan khabaog.
   

So mataan na gianan na daawa o manga taw a manga lolobay i paratiaya a mongapongay i agama, na mataan a so dokaw a mapipikir iran na khabgan iyan siran sii ko kapnggalbk iran sa kapakakowa ko manga antap iran a kadodoniyai a daa bali niyan ka datar o kapakaparoli sa laba a barandiya a maito, na aya mapiya kiran na so katanggong iran sa nganin a pd sa dokaw sii ko kipndolonn iran ko Allãh , a matatago sankanan a kandokawi kiran a balas a mala a khakowa iran.

Oriyan iyan na anda ankai a dokaw a so mapipikir iran? Ba sii ko katharo a mapiya, ago so kapamando sa mapiya na adn a dokaw ron? Odi na lopay?.. ba sii ko kapagndaowa ko daa sowa iyan ago so katoroa ko makasisilay na adn a paligro ron? Odi na margn on? Odi na so kakilanga ko Islam sa ropaan a mapiya na adn a paliogat on a pd san nganin a di khabaog?
Na sii ko kibtadn on sa adn a dokaw ron sii sankoto na mataan a paliogat ko Muslim a katatadmi niyan sa mataan a giai so romasay niyan, ago so bantogan iyan na misasankot ko katonaya niyan on, na so manga taw o batal na pndokawan siran sii ko okit a kapphakalankapa iran ko marata iran, ago ipmbgay ran sii sankoto a langowan a mala i arga ago pkhorbann iran ko okit on a langowan a nganin a mamimilik iran. Sa katii so katharoo Allãh  a pphakatanodn iyan so miamaratiaya sii sankai a btad a: … Amay ka maadn kano a pkhasakitan kano na mataan a siran na pkhasakitan siran (a manga ridoay niyo a kafir) sa datar o kapkhasakiti rkano, go aarapn iyo ko Allah a nganin a di ran aarapn (so kasahid sa lalan on) go miaadn so Allah a Matao a Maongangn (an Nisa’ 104).
So kaphaninggaposan o katharo akn sankai a pangilay na simalaw akn a kithoroon akn sa makmpt ko sabaad a manga titik a di mapindaraynon a mitotompok ko kipanolonn ko Allãh  a skaniyan so:

• 
  So kipanolonn ko Allãh  na di matitins sa ba sii bo ko kapamando ago katharo sa lalag, ogaid na patoray a kakowaa ko langowan a okit a khaparo ago mabagr sa pantag sa kizampayin ko panolon ko Allãh  ago so kapnggalbka on.
  

• 
  So manga taragombalay a kaokhaog a panolon na di phakaampl sa ba skaniyan bo sii ko khitindgn ko patoray o panolon sa patoray dn so katimo o manga panagontaman ago so kabgi sa masa ko manga panonolon a kna o ba siran miatndo o parinta sa kapakanggalbk iran, sa onot ko katharoo Allãh  a: Go thatabangai niyo so mapiya ago so kalk ko Allah… (al Ma’idah 2).
  

• 
  So kandakl o manga panmpang ko panolon, ago so kazoson o manga bagr iyan na di phakaadn sa awid a akal, ka so kambidabida na sosonan o Allãh  sii ko manga kaadn iyan, sa paliogat ko langowan a giinggagalbk ko Islam a kathatabanga iran sii ko kiaompongan kiran, na mbbgaya siran sa sndod ko manga btad a miaoparik siran on.
  

• 
  Paliogat ko pphamanolon ko Allãh  a kabaloy ran a sii ko pankat a domadait kiran sii sankai a kapnggalbk a mala sa makanggomaan siran ko katao, ago makanditar siran sa ropaan a katigr, ago makatanggong siran sa kaphantang, sa makamaradika siran ko langowan a manga patong a so pphakailot kiran sii ko lopa, ago mapphakaontod iyan siran sii ko katharoa ko bnar, ago patoray a mapayag iran so Islam ko manga taw langon sii ko ropaan iyan a mala ka an maadn so panolon sa datar o kiabayai ron o Allãh  a kakhaadn iyan sa pangalimo ko manga kaadn.
  

Lalan a Ika Pito
So Kaphantang (as Sabrالصبـر )

So Kazabar sii ko maana niyan ko basa na so kataronko ago so kataplk ago so kapromasay.

Pitharoo kominal a so Ibn al Qayyim ko osayan iyan a: Skaniyan so kataronkoa ko ginawa sa mapokas iyan ko katkawi ron ago so kanggani ago so kakompna ko dila ko katharo sa panon, ago so kataronkoa ko manga anggawta sa ba makanggolawla sa kaprimorng.
Sabnar a bialoy akn so bandingan ko kaphantang a sii sa pankat a kaposan ko kiandirogoda ko ko manga onayan o kapakandato, ka kagiya oman i onayan a pd ko manga onayan o kapakandato a miaona na mangingnindaw sa kaphantang, ago mipapatoray niyan ka so kiphamayandgn ko paratiaya ago so kanggalbk sa mapiya ago so kalindinga ko bnar ago so kaontol na pd ko manga rrgn a khasmpang skaniyan o pizakatawan ago so sagorompong, na paliogat dn so kaadn o kazabar sii ko kaphranga ko ginawa ago so kapranga ko manga salakaw ago so kazabara ko ringasa ago so siksa, ago so kapphantang sa kapagrna ko batal, ago so kabnkas o marata, ago so kathigr ko kawatan o lalan ago so kapkhapadng o manga tagotao ko ipagokit ago so kawatan o apta.
So kaphantang na pd ko lbi a mala a waraan ago btad a so mbantogn skaniyan o Qur’an ago pkhasowin iyan so kipzogoon iyan on sa taman sa inisampay sa pito polo a darpa sii ko Qur’an, skaniyan so loto a so di dn mipndaraynon sii ko kazmpanga ko langowan a mapitl ago margn.
Pitharoo Allãh  a: Go pamangni kano sa tabang ko Allah sa nggolalan ko kazabar ago so kazambayang (al Baqarah 45).
Go pitharoo Allãh  a: Hay so siran oto a miamaratiaya pamangni kano ko Allah sa tabang sa nggolalan ko kazabar ago so kazambayang, mataan a so Allah na pd iyan so manga taw a barasabar (al Baqarah 153).
Go pitharoo Allãh  a: Hay so siran oto a miamaratiaya zabar kano ago zasabara kano ago pagipat kano ko ingd o Islam… (Ali Imran 200).
Sabnar a inisampay so di ron kipndaraynonn a miabaloy skaniyan a ropaan a pat a rk o sagorompong a miakalidas ko kalapis.
Pitharoo Allãh  a: Ibt ko masa * ka so manosiya na madadalm sa kalapis * Inonta bo so siran oto a miamaratiaya ago minggalbk siran sa manga pipiya ago inipamagosiata iran so bnar ago inipamagosiata iran so kazabar (al As’r).
Sabnar a inisampay so kinisogoon ko kazabar ko sagorom-pong a Muslim sii ko Qur’an sa dianka a rinayagan a mapayag, sabap oto ko kapagiinowa o Ummah Islamiyyah ko kazabar sii ko langowan a manga btad iyan na miaadn a patoray so kapamakitadmi ron sa nggolalan sankai a maana oman dn kalipatan.
Go pd sa kaiimolngan a so kinisogoon ko kazabar sii ko Qur’an a pthoron sa Makkah na miaadn a lbi a madakl, ago sii dn ko manga pgangan o manga surah a paganay a mamanoron na miaadn so giikakhasokasoy o kaphagaloya ko kazabar ago so kipzogoon ko kakpiti ron a mapayag a tanto, ka kagiya so sagorompong a Muslim sii sankoto a masa na miaadn a sapankat a kalobay ago katharagombalay ago so kaito o bagr a barandiya.
Sa aya ibarat iyan na pinggonanao o Allãh  so Nabi niyan sii ko kazabar sii ko Surah al Muzammil ago so surah al Muddatthir, a siran a dowa a surah na pd ko paganay a manga surah a tomoron ko Nabi .
Pitharoo Allãh  a: Go pantang anka so nganin a gii ran panaroon ago awa inka siran sa kaawa a mapiya (al Muzammil 10).
Go so katharoo Allãh  a: Go sii ko Kadnan ka na zabar ka on (al Muddatthir 7).
Pitharoo o Shaykh Mohammad al Gazali a: So kazabar na pd ko manga onayan o kamamamai a mikhasad, ago so kabatalo a maporo, ka mataan a so manga ppnd o kaoyagoyag na di skaniyan khatanggong o kazandag, ago so patoray o kaoyagoyag na di skaniyan kithikharas ago di khitogalin sa kazapankat inonta o manga mama a manga ala a manga babagr ago manga batalo a manga papantang.
Na so kalanat ago so kathigr ago so kanayaw.. na manga paparangayan a makaayon ko sosonan o doniya a makatitindg, ago so manga atoran iyan a tatap, ka so ibabasok na di magtho ko masa dn a kapamolaa on ago di phakaonga ko masa dn a katho iyan ogaid na patoray so kalanat ago so kanayaw sa manga olanolan sa taman sa mapragon so ongan niyan a mababantak.
So wata na khatatap a ikaogat ko kandangan o ina iyan sa manga olanolan sa taman sa madianka so kiaadna on, sa piakitokawan rkitano o Allãh  a mataan a inadn iyan so doniya sa nm a manga gawii, a di ron margn so kaadna niyan on sa saprk mata odi na magaan a di gioto.
Pitharoo al Imam al Fakhr ar Razi sii ko tafsir o katharoo Allãh  a: …Go panothol anka ko manga taw a barasabar (al Baqarah 155). A inaloy o Allãh  so kazabar sii ko Qur’an sa sobra sa pito polo a darpa, sa sianday niyan on so kadaklan ko manga pipiya.

Pitharoo Allãh  a: Go miaadn kami a pd kiran sa manga Imam (olowan) a ipthoro iran so sogoan ami gowani a phantang siran (zabar siran)… (as Sajdah 32).

Go pitharoo Allãh  a: Go miadianka so katharoo Kadnan ka a lbi a mapiya sii ko mbawataan o Israel sabap ko nganin a siabar iran (al A’raf 137).
Go pitharoo Allãh  a: …Go tankd a imbalas ami ko siran oto a mizabar siran so balas iran sabap ko lbi a mapiya a miaadn siran a gii ran nggalbkn (an Nahl 96).
Go pitharo iyan a: Siran oto so imbgay kiran so manga balas iran sa makadowa sabap ko nganin a siabar iran (al Qasas 54).
Go pitharo iyan a: Mataan a ithoman ko manga barasabar so balas iran sa da dn a itong iyan (az Zumar 10).
Go inibgay niyan a pasad ko manga barasabr a skaniyan na pd iran, pitharo iyan a: …go zabar kano ka mataan a so Allah na pd iyan so manga barasabar (al Anfal 46).
Go inisankot iyan so kapakataban sii ko kazabar, sa pitharo iyan a: Nkaino di, a amay ka zabar kano ago mananggila kano ago madarakp kano iran sankai na pagomanan kano o Kadnan iyo… (Ali Imran 125).
Go adn a tinimo iyan a rk o manga barasabar a manga btad a da niyan timoa ko salakaw kiran, sa pitharo iyan a: Siran oto na sii kiran so manga limo (salawat) a phoon ko Kadnan iran ago gagaw, ago siran oto na siran so miangatotoro (al Baqarah 157).
Sa datar anan a pphakarinayag so di kipndaraynonn ko kazabar a mala sii ko Islam sa daa piakammsa a katharoa on o Imam Ali Bin Abi Talib ko: So kazabar na pd ko paratiaya sa datar o pankatan o olo sii ko lawas, na daa mapiya sa lawas a daa olo niyan.
Pitharoo Sayed Qutb a: So kazabar na skaniyan so balotoan ko lalan sii sankai a panolon, ka kagiya so lalan iyan na mawatan a margn a mappno a manga balamban ago pangalang ago manga sorok a kaddmpasan sa manga rogo ago manga wangay ago manga ringasa ago tioba, na so kazabar na mapangingindaw sa madakl a manga shayi.

• 
  So kazabar sii ko manga baya o ginawa, ago so manga panginam iyan ago so kalobay niyan ago so di niyan kaphakatigr sa giinggagaan, ago so kapzabar iyan ko kagaan o kapmbokla on sa magaan.
  

• 
  So kazabar ko kabaya a ginawa o manga taw, go so kalobay ran, go so kadaa plng iran, ago so kandadaraynon iran, go so kapakasisilay o manga waraan iran, ago so kapnggagaan iran ko kapropoa iran ko manga onga o panagontaman ko da on pn kalotoi.
  

• 
  So Kazabar ko kapagrna ko kaphakala o marata, ago so gasta o kapangalandada.
  

• 
  So kazabar ko kaito o pphananabang, ago so kalobay o phagogop, ago so manga rarasay a khabalak ko lalan ago so manga waswas o shaytan sii ko manga masa a margn ago masimpit.
  

• 
  So kazabar ko kapait o Jihad sii sankai langon, ago so pkhabonkatan iyan sii ko ginawa a pd sa kazasariat a pizoson a pd sa masakit ago gani ago karimorng, ago so kalobay o sarig ko sabaad a mamga masa sii ko mapiya, ago so kaito o arap sii ko waraan o manosiya.
  

• 
  So kazabar ko oriyan oto sii ko kakompna ko ginawa sii ko masa a kapakagagaga ago so kapakatataban ago so kaalawa ko kapakadadaya sa okit a kapangalimbabaan ago kapanalamat (…) ago so katatap ko kapakadaya ago sii ko mapitl sa matatap so kikokoyapt ko Allãh , sa ron pakandoda so langowan o mambbtad sa kathatana ago sarig ago kapananankopan.
  

So kazabar sii sankai langon - ago sii ko datar iyan - a pd sa khabalak o phagokit sankai a lalan a mawatan na di skaniyan khiropa o kamataani ko manga katharo. So manga katharo na di niyan khitogalin so mitotoro a thito ankai a manga rrgn a karomasayan. Aya mataan na khasabot ankanan a mitotoro iyan o taw a miaromasay ko manga rrgn ko lalan ago kiataaman iyan so kararas iyan ago minizolbiya iyan ago kiazinagadan iyan sa palaya iyan dn miniprompaka so manga pipitl iyan ago so manga rrgn iyan sa so dn so ginawa niyan.

So Qur’an ko kadaklan ko manga ayat iyan na pphanotholn iyan ko Nabi niyan ago sii ko Ummah Islamiyyah so nganin a inikaromasay o manga nabi ago so maga sogo sii ko kapphanolon iran, ago andamanayai kianggomaana iran ko kazabar sa taman sa piakandato siran o Allãh , pitharoo Allãh  a: Go sabnar a adn a piakambokhag a manga sogo ko miaonaan ka (hay Mohammad) na mizabar siran ko nganin a piakambokhag siran on ago riningasa siran sa taman sa miaoma siran o panabang ami, go daa phakasambi ko manga katharoo Allah, go sabnar a miaoma ka a pd ko manga thotolan ko manga sogo ( al An’am 34).
Sii ko along ankai a ayat na pitharo i Sayed Qurb a inikalimo o Allãh  a: Mataan a so lalakaw o panolon (da’wah) sii ko Allãh  na mangngsb ko miaonaona a manga btad, a lomolomang ko manga snkr o masa, a tomtnkayos ko lalan, a mathito i lalakaw, a mabkn i lakadan, a phagalangan so lalan iyan o manga baradosa a phoon ko langowan a lompokan, na pkhasogat o ringasa iyan so pkhasogat iyan a pd ko manga taw a pphamanolon sii ko Allãh , sa pndogayas so rogo, ago pkikayambr so manga anggawta, na so lalakaw na tomtnkayos dn sii ko lalan iyan a di phanilay ago di khalobayan, ago di pmbasowi, ago di khabankiring.. na so khabolosan na skaniyan dn so kharombaan, minsan pn miakalndo so masa, ago mapiya pn miakawatan so lalan a pndlgn, na mataan a so panabang o Allãh  na tatap dn a matatago a phnayaw ko kaposan o lalakaw.
So thotolan ko manga nabi na mappno a kazabar siran i manga ala ko manga taw i tioba ago siran i lbi kiran a manga ala i kazabar, ago lbi a mala kiran i balas.
Komowa tano sa ibarat a satiman ko nabi a pd ko manga nabi o Allãh  a tinioba sa mala a tioba ogaid na miphantang skaniyan sa kaphantang a mabagr sa taman sa miadarakp skaniyan o panabang o Allãh  ago piakandato iyan ko lopa.
Skaniyan so Nabi Yusuf - alayhi as salam - a so tionay niyan so kaoyagoyag iyan sa maririnkit a manga tioba ago manga pipitl na pinggomaan iyan so kazabar sa taman sa siabt skaniyan o Allãh  a makatataban, sa da skaniyan mapangangalk o manga okit o pagita ago da skaniyan magawi o phizoson a pangrar sii ko kapakadadaya ago sii ko kamotowan.
Na miaadn a aya balas iyan sabap ko nganin a siabar iyan na so: Go datar oto a piakandato ami so Yusuf ko lopa a pndrang on sa sa dn sa kabaya iyan, imbgay ami so limo ami ko taw a khabayaan ami, sa di ami pagilangn so balas o manga taw a giphiapiya (Yusuf 56).
Sabnar a tomioron so surah Yusuf a so kaaawidan iyan so thotolan on sii sa masa a malitng sii ko thotolan ko panolon a Islam, gowani a tomoron ko poso o Rasūlullāh  ko oriyan o kiawafat o bapa iyan a so Abu Talib a so inibgay niyan a pasad so kaziyapa niyan on ago so kaplindinga on, sa tianggong iyan so manga sasakit iyan sa taman sa kaposan, ago so kiawafat o Ina o miamaratiaya a so Khadijah a karoma o Nabi , a so miaratiaya on ko masa a kiasankaa on o manga taw, ago binar iyan ko masa a kiapakambokhaga on o manga taw ago inisakodo niyan on so tamok iyan ko masa a pikawiswisan o manga taw niyan.
Sabnar a kiamasaan ankai a masa a malitng a so initoron on ankai a surah o Yusuf so garobat a mabagr sii ko Rasūlullāh  ago so siran oto a miamaratiaya a pd iyan, a so maiinam o Quraysh sii ko Rasūlullāh  ko oriyan o kiawafat ankai a dowa a sariga iyan so kapakasakiti ran on sa minisogat iran on so sabaad a pphananggilaan iyan a pd sa ringasa, na miaadn so surah Yusuf a bolong a phakapiya ko manga pali o Rasūlullāh  ago so miamaratiaya a pakadadapanasn.
Sa inaloy o ayat sii ko surah so waraan o panolon o manga sogo ago so manga romasay ran, ago so pkhabaak iran a pd sa siksa ago margn, ago pangangalk ago sanaat, a mataan a giai na sosonan a pd ko manga lalan o Allãh  a daa phakalidas on a isa bo apiya pn skaniyan na nabi a sosogoon, sa daa pd sa sogo inonta a piakambokhag skaniyan o pagtaw niyan ago riningasa iran ago pinggalbk iran so kabonoa iran on, ogaid na so manga sogo langon na miaadn siran a gii siran zabar sii ko manga rrgn ko lalan o panolon sa pthanggongn iran so phizoson a siksa sa di siran pmbasowi ago di siran mbaroba na minsan pn mabasng so ringasa na phagalawn iran a kapantang ago gii ran imbts ko Allãh  na miaadn a so kapakataban na aya iran inampda sii sa kaposan, Taman sa amay ka idaplak so manga sogo sa tankdn iran a (manga taw a siogoan kiran) a piamrakan siran na maoma siran (a manga sogo) o panabang ami na ilidas ami so taw a khabayaan ami sa di dn kharn so siksa ami ko pagtaw a manga baradosa (Yusuf 110).
Go datar oto a pphanotholn o Qur’an sii ko Ummah Islamiyyah so btad o pagtaw a miaadn a pakadadapanasn ogaid na mizabar sii ko sanaat a misosogat on sa taman sa piakawaris siran o Allãh  ko lopa o ridoay ran ago piakandato iyan siran sa sabaad a masa, mataan a siran so mbawataan o Israel a so pitharo kiran o Musa a: Pamangni kano sa tabang ko Allah ago zabar kano, ka mataan a so lopa na rk o Allah a phakiwarisan iyan ko taw a khabayaan iyan a pd ko manga oripn iyan, sa so khabolosan na rk o miamananggila (al A’raf 128).
Inipangndao kiran o Musa a so khi manga rk ko panolon na daa apasa iran a rowar sa sasatiman a skaniyan so apasa a mabagr a kasasarigan, a sariga a satiman a skaniyan so dokapila a mabagr ago wajib kiran so kazabar sa taman sa iidin o Allãh  so tabang iyan sii ko waqto a ppntoon iyan sabap ko ongangn iyan ago so katao niyan, sa di siran pnggagaan, ka siran na di ran khasarzban so gayib ago di ran katawan so mapiya, ago mataan a so lopa na rk o Allãh  na phakiwarisan iyan ko taw a khabayaan iyan a pd ko manga oripn iyan sa makaayon ko sosonan iyan ago so ongangn iyan, sa di pagilaya o manga pphamanolon so manga rinayagan o manga btad a so aya kakhailaya on o manga taw a phagilay na so tagut na makambbkn ko lopa sa di ron phagikaika.. a so khirk ko lopa ago so makamimilik on na skaniyan i pthankd o andaa masa i kambogawa niyan ko giimangalandada, sa sambian iyan siran sa salakaw kiran a pagtaw, sa so khabolosan na rk o manga taw a miamanang-gila ko dosa, miakalndo so masa antaa ka miakababa, na di dn khipansir sa poso o manga taw o panolon so kawan ko khabolosan, ago di siran khaikmat o thatakna a btad ago so giikazorondayong o manga tagut sii ko manga ingd, sa ba iran pagantapa sa siran na tatap ko lopa, aya mataan na khaoma dn so masa a phagombasay so ronda iran ko kakharompaki niyan ko sosonan o Allãh  a di ndaagn ago di thabann.
Go datar oto a piayag o Allãh  sii sa darpa a salakaw ko kitab iyan a maporo a pinili iyan ko mbawataan o Israel a manga olowan a aya mala a sifat iran na so kazabar ago so kabagr o yaqin.
Pitharoo Allãh  a: Go miadn kami a pd kiran sa manga imam a ipthoro iran so sogoan ami gowani a zabar siran, ago miaadn siran sabap ko manga tanda ami a tatankdn iran (as Sajdah 24).
Sii sankoto na adn a piakitokawan iyan ko sagorompong a maito sa masa oto sii sa Makkah, ago rk o Ummah Islamiyyah sii ko langowan a masa ago darpa a kapzabar iyan sa datar o kiazabar o miangapipili a pd ko mbawataan o Israel, ago datar oto a madadalm ko ayat so kapthankda ko okit o kandato ago so kapagolowan a skaniyan so kazabar.
Sa pitharoo an Nasafi a sii sankai a ayat a adn a dalil on sa mataan a so kazabar na aya onga niyan na so kapndatoi ko manga taw.
Na so pndirogod ko kitab o Allãh  na khatoon iyan a so kapasadan ko kazabar na misasarta on lalayon so kipzogoon ko kazabar a gioto na sii ko manag darpa a madakl.
Pd on so katharoo Allãh  a: …Zabar ka, mataan a so khabolosan na rk o miamananggila (Hud 49).
Go pitharoo Allãh  a: Sabnar a miaona dn so katharo ami ko manga oripn ami a manga sogo * Mataan a siran na siran so tatabangan * Go mataan a so sondaro ami na siran so phakadaag (as Saffat 171-173). Oriyan iyan na miakaoma a makatotondog on so katharoo Allãh  a: Talikhod inka siran sa di bo mathay a masa (as Saffat 174).
Pitharoo Ibn Kathir a: Sabar anka so siksa iran, sa nayaw ka sa kotika a di mathay, ka matatankd a mapmbagian ka so khabolosan ago so tabang o Allãh .
Go pitharoo Allãh  a: Mataan a skami na thabangan ami so manga sogo ami ago so siran oto a miamaratiaya sii ko kaoyagoyag ko doniya ago sii ko gawii a kapakatindg o manga saksi (Gafir 51).
Sa miakaoma ko oriyan iyan so katharoo Allãh  a: Zabar ka ka mataan a so talad o Allah na sangat a bnar… (Gafir 55).
Sa datar anan a pthankdn o Qur’an a mapiya pn mialanggay so masa ago mapiya pn malombat so kaphakaoma o tabang o Allãh  ago so kapakandato ago mapiya pn pkhagokt so mambbtad, ago mapiya pn giimbaropa so manga sabap na mataan a so talad o Allãh  ago so kapasadan iyan na daa sankaan a phakaoma dn, ka kagiya kapasadan o makamimilik ko langowan taman.