1. Kursun öyrənilməsinin əhəmiyyəti və məqsədi



Yüklə 0,68 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/13
tarix23.03.2022
ölçüsü0,68 Mb.
#114942
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   13
milli exlaq 60s pdf

                    


                            7.Nizami Gəncəvinin əxlaqi görüşləri 

 

N.Gəncəvi Azərbaycan xalqının dünya mədəniyyətinə bəxş etdiyi ən böyük töhfə, 

ən  qiymətli sərvətdir.,  xalqımızın  milli  iftixarıdır.  O,  dünya  miqyaslı  şair  və 

mütəfəkkir alim kimi bütün dövrlərdə zirvələr fəth etmiş və etməkdədir. 

Nizami insan şəxsiyyəti ilə bağlı çox önəmli və dəyərli konsepsiya yaratmış, həmin 

konsepsiya  əsasında  bədii  təfəkkürün  sonsuz  imkanlarından  bəhrələnərək 

poemalarda  fəlsəfi,  pedaqoji  və  psixoloji  fikrin  bənzərsiz  nümunələrini  əks 

etdirmişdir. 

Nizami  öz  şəxsiyyəti və  yaratdığı  heyrətamiz  qəhrəmanlarının  nümunəsi  də  bir 

tərbiyə  məktəbidir  ki,  oxucunu  əxlaqi cəhətdən  saflaşmağa,  mənəvi  baxımdan 

kamilləşməyə sövq edir. O, insanı dünyanın əşrəfi kimi ucaldaraq, onun hərtərəfli 

yetişməsini, nəcib və  ən gözəl  keyfiyyətləri  özündə  cəmləşdirməsini,  onun 

mədəni  davranışvərdişlərinə, rəftar tərzinə  yiyələnməsini  arzulayırdı.  Əsərləri, 

hikmətli, müdrik fikirləri ilə tanışlıq insanlarda tərbiyələnmək, mənəvi saflaşmaq 

tələbatları  yaradır.  Nizaminin  təlim  və  təhsilə, tərbiyənin tərkib  hissələrinin 

məzmununa daxil olan məsələlərə aid çoxlu qiymətli fikirləri vardır. Onun əxlaqi 

qörüşləri xüsusilə önəmlidir.  

Nizaminin əxlaqi görüşlərində vətənpərvərlik, vətən sevgisi xüsusilə yer tutur. O, 

tərbiyənin məqsədini vətəndaşların fəaliyyətinə, həqiqətə, ədalətə, eyni zamanda 

gözəlliyə xidmət göstərməsində görürdü. O, şəxsiyyətin inkişaf prosesinin xarici 

mühitdən  asılılığını  qəbul  edir,  uşağın  inkişafı  ilə  onun  tərbiyəsinin  yanaşı, 

vəhdətdə  getdiyi  qənaətinə  gəirdi.  Hərtərəfli  inkişaf  etmiş  insanın  tərbiyə 

olunmasını vacib bilirdi. O, ətraf mühitlə insanlar arasındakı münasibətlər barədə 

düzgün anlayışların yaradılmasını məsləhət görürdü.  

Atalarımızın  belə  müdrik  kəlamı  var:  “Qane  olmaq  –  xoşbəxt  olmaq  deməkdir”. 

Nizami də insanların var – dövlətə həris olmasına qarşı çıxır, azla qənaətlənməyi 

tövsiyə edirdi”. 

Nizami  ədalətli  olmağı  mühüm  əxlaqi  keyfiyyət  sayır,  birisinin  digərinə 

münasibətində ədalətin, insafın tələblərini gözləməyi vacib bilirdi. O, insanların 

xeyirxah işlər görmək arzusunu təqdir edir, dünyada yaxşılığı hər şeydən üstün 

sayırdı. 

Şairin əxlaqi görüşlərində əməyə məhəbbət, zəhmətə bağlılıq, əməksevərlik xüsusi 

yer tutur. O, insanları boş – bekar dayanmamağa, bir işin qulpundan yapışmağa 

çağırır. İnsan hansı yaşda olmasından asılı olmayaraqhansısa iş görməyə qadirdir. 

Məhdud imkanı, gücü daxilində də dolanışığını təmin edə bilər. 

Əməyə  yüksək  qiymət  verən  Nizami  onun  axırının  insanın  rahatlığı  ilə 

nəticələnəcəyinə möhkəm əmindir və bu qənaətə gəlir ki, ərənlər şöhrətə zəhmətlə 

ucalıbdır. 

Böyük şair tamahkarlığı, acgözlüyü, yaxşı hal hesab etmir, bildiridi ki, həyatda çox 

yeyənlər  çox  yaşamır,  ağıllı  adamlar,  nəfsinə  hakim  olanlar  uzun  ömür  sürür, 

hətta dünyadan köçəndən sonra da ömürləri davam edir. 



Nizaminin əxlaqi görüşlərində yoldaşlıq və dostluq münasibətləri geniş yer tutur. 

Dahi şair yoldaşlıq və dostluğu ümumbəşəri keyfiyyət kimi nəzərdən keçirir və 

insan mənəviyyatının inkişafında onun oynadığı rolu göstərir. 

O,  insanın  həyatında,  onun  inkişafında  həm  irsiyyətin, həm  də  sosial  mühitin 

roluna yüksək qiymət verir. Nizami eyni zamanda irsiyyətin rolunun şişirdilməsi 

ilə razılaşmırdı: “Çox iti zehinlər yatan oldular, Axırda saxsı qab satan oldular” 

Onun yaradıcılığında böyüyə hörmət əhəmiyyətli yer tutur. O, ağsaqqalların, yaşlı 

adamların  ağıllı  məsləhətlərinə  qulaq  asmağı,  onlardan  faydalanmağı 

məqsəduyğun bilirdi. 

Nizami  insanda  insanlığı  yüksək  qiymətləndirirdi.  “İnsanlıq  anlayışını  o,  geniş 

şəkildə  nəzərdən  keçirir,  insanlıqda  ən  yüksək  keyfiyyətlərin  məcmusunu 

görürdü. İnsanlıq simasını itirən şəxsləri bədbəxt hesab edirdi. 

Şair əsarətə, başqasının haqqının tapdalanmasına pis baxırdı. Adam incitməyi, zor 

tətbiq etməyin əleyhinə idi. Öz şerləri ilə insanları başa salmağa çalışırdı ki, belə 

hərəkətlər xoşagələn deyil, əksinə, təzyiqə məruz qalanda nifrət, kin yaradır, onun 

şəxsiyyətini alçaldır. Odur ki, Nizami bu kimi adət və vərdişlərdən uzaq durmağı 

tövsiyə edir və anladırdı ki, kobud hərəkətin, zülmün sonu yoxdur. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 




Yüklə 0,68 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   13




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin