1 Tarih Bilimine Giriş Tarihin Tanýmý



Yüklə 0,8 Mb.
səhifə5/11
tarix18.01.2018
ölçüsü0,8 Mb.
#38720
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11

Sanayi

Osmanlý Devleti’nde esnaflar, Lonca adý verilen teşkilatlara üye idi. Her esnaf

kendi çalýşma alanýyla ilgili bir loncaya üye olarak koruma ve denetim altýna girerdi.

Osmanlý şehirlerinde ekonomik hayatýn temeli durumunda olan loncalarýn dýşýnda

esnaflýk ve zanaatkarlýk yapmak mümkün degildi.

Loncalarýn başlýca görevleri;

* Ürünlerin kaliteli yapýlmasýný saglamak ve fiyatlarý belirlemek

* Esnaflarla hükümet arasýndaki ilişkileri düzenlemek

* Üyelere kredi saglamak ve zararlarýný karşýlamak

* Mesleki egitim vermek

idi.

Müslümanlar ile diger dinlere mensup olan halk arasýnda ayrým yapýlmamýştýr.



Osmanlý ülkesinde gayrimüslimler diledikleri işlerde çalýşýrlar, ibadetlerini serbestçe

yaparlar, kendi dillerine ve dinlerine göre egitim görürlerdi. Bütün halk ayný huzur,

güven ve varlýk ortamýný paylaşarak barýş içinde beraberce yaşarlardý.

Gayrimüslimler askere alýnmamýş, bunun yerine askerlik yapabilecek erkekler

devlete cizye adýyla vergi ödemişlerdir. Ticaret hayatýnda sürekli ve istikrarlý bir

64

faaliyet gösteren gayrimüslimler zenginliklerini artýrmýşlar ve Osmanlý ülkesinde



ticari hayata hakim olmuşlardýr.

Osmanlý Devleti’nde Hukuk

Osmanlý Devleti fethettigi yerlerdeki halkýn Osmanlý yönetimine uyum saglamasýný

kolaylaştýrmak amacýyla yürürlükteki kanunlarý bir süre kaldýrmamýştýr.

Osmanlý Devleti’nde hukuk; şer’i ve örfi hukuk olmak üzere iki temele dayanýyordu.

Örfi hukukun şer’i hukuk kurallarýna ters düşmemesine özen gösterilmiştir.

Egitim ve Ögretim

Medrese

Osmanlý tarihinde ilk medrese Anadolu Selçuklularý örnek alýnarak Orhan Bey

döneminde Iznik’te kurulmuştur (1331).

Daha sonraki dönemlerde başta Bursa, Edirne ve Istanbul olmak üzere birçok

şehirde medrese kurulmuştur.

Osmanlý medreseleri Tanzimat’a kadar ülkenin bilim, adalet ve yönetim hayatýnda

etkili olan kişileri yetiştirerek XIV. yüzyýldan XIX. yüzyýla kadar geçen döneme

damgasýný vurmuştur.



Enderun

Devlet memuru, idareci, komutan ve sanatkar yetiştirmek amacýyla kurulan saray

okuluna Enderun denilmiştir. Ilk defa II. Murat tarafýndan Edirne sarayýnda kurulan

bu okul, bazý düzenlemeler yapýlarak ve ismi degiştirilerek 1910 yýlýna kadar

devam ettirilmiştir.

65

11) Yeniçag’da Avrupa



Cografi Keşifler

Siyasal Nedenler

Feodalitenin yýkýlmasýndan sonra Avrupa’da güçlenen krallar, ticari alanda

birbiriyle mücadeleye başladýlar. Orta Avrupa ülkeleri arasýnda mücadeleler devam

ederken, Batý Avrupa ülkeleri ise, mücadelelerini daha çok deniz aşýrý alanlarda

yogunlaştýrmýşlardý. Amaçlarý; Çin ve Hindistan gibi zengin ülkelere ulaşmak ve

buralardan alacaklarý mallarý Avrupa’ya taşýmaktý. Avrupalý krallar dýşarýdan gelen

mallarýn kontrolünü ele geçirerek zenginleşmeyi amaçlýyordu. Bu nedenle

Portekizliler ve Ispanyollar yeni yollarýn bulunmasý için denizcileri desteklemişlerdir.



Jeopolitik Nedenler

XV. ve XVI. yüzyýllarda Osmanlý Imparatorlugu Ipek ve Baharat Yollarýnýn sona

erdigi limanlarý ele geçirmişti. Osmanlý Imparatorlugu’nun amacý, dogudan gelen

ticaret yollarýna hakim olarak Avrupa devletlerini ekonomik yönden kendisine

bagýmlý hale getirmekti. Osmanlý Imparatorlugu’nun Karadeniz ve Akdeniz’i Türk

gölü haline getirmesi, Avrupa ülkelerini Akdeniz ticaretinden uzaklaştýrarak

Akdeniz’in batýsýna itmesi ve Kuzey Afrika’yý ele geçirmesi Avrupa ülkelerini yeni

egemenlik alanlarý ve ticaret sahalarý bulmaya zorlamýştýr. Bu nedenle Avrupalýlar

yeni yollar ve zenginlik kaynaklarý aramaya başlamýşlardýr.

Sosyo – Ekonomik Nedenler

* XV. yüzyýlýn ikinci yarýsýnda Avrupa’da ticaret gelişmiş, yeni pazar ve

hammadde kaynaklarýna ihtiyaç duyulmuştur. Ticaretin gelişmesi paranýn esasý

olan altýn ve gümüş gibi degerli madenlere ihtiyacý artýrmýştýr. Bu durum fiyatlarý

düşürmüştür. Avrupalýlar bu sorunu çözmek için degerli madenlerin bol bulundugu

Asya ve Afrika’ya ulaşmayý amaçlamýşlardýr.

66

* Uzak Dogu’dan Avrupa’ya gelen ipek, baharat, inci, porselen, fildişi ve kumaş



gibi mallar Ipek ve Baharat Yollarýyla ulaşýyordu. Bu yollara Venediklilerin,

Mýsýrlýlarýn ve Türklerin hakim olmasý maliyetleri artýrýyordu. Ayrýca, sýk sýk çýkan

savaşlar nedeniyle yollar kapanýyor ve mal akýmý kesintiye ugruyordu. Bu nedenler

yeni zenginlik kaynaklarý arayan Avrupalý devletleri Uzak Dogu’ya ulaşabilmek için

yeni yollar aramaya yöneltmiştir.

* Avrupalýlar Dogu’nun zenginliklerine ulaşmayý amaçlamanýn yanýnda

Hristiyanlýk dinini Avrupa dýşýnda yaymayý da hedeflemişlerdir.

Cografi Keşiflerin Sonuçlarý

Sosyal ve Ekonomik Sonuçlar

* Yeni ticaret yollarý bulunmuş, Ipek ve Baharat Yollarý önemini kaybetmiştir. Bu

gelişmeler sonucunda Akdeniz limanlarý ve ticareti önemini kaybederken Atlas

Okyanusu limanlarýnýn önemi artmýştýr.

* Yeni keşfedilen yerlerden Avrupa’ya bol miktarda degerli maden taşýnmýştýr.

Bu durum Avrupa’da temel zenginlik ölçüsü olan topragýn yerini altýn ve gümüşün

almasýna neden olmuştur.

* Avrupalýlar ekonomik yönden zenginleşmişlerdir.

* Kara ticaret yollarý deniz ticaret yollarýyla rekabet edememiştir.

* Uluslar arasý ticaret faaliyetleri gelişmiştir. Avrupa’da ticaretle ugraşan burjuva

sýnýfý zenginleşmiş ve soylularýn topraklarýna sahip olmuşlardýr. Böylece, siyasal

denge bozulmaya başlamýştýr.

* Avrupa’dan keşfedilen yerlere göçler olmuştur.

* Keşfedilen yerlerde sömürgeler kurularak zenginlik kaynaklarý Avrupalýlar

tarafýndan yagmalanmýştýr. Ayrýca, Avrupa ürünleri yeni pazarlar bulmuş ve daha

sonra gerçekleşecek Sanayi Inkýlabý’na ortam hazýrlanmýştýr.

* Uzak sömürgelerden mallarýn deniz yoluyla getirilmesi, Avrupa’daki liman

şehirlerinin önemini artýrmýştýr. Bunun sonucunda şehirleşme faaliyetleri ve

şehirlerin nüfuslarý artmýştýr. Şehirleşme yeni sosyal gruplarýn dogmasýna, hayat

seviyesinin yükselmesine ve yaşam tarzýnýn degişmesine neden olmuştur.

* Keşfedilen ülkelerin halklarý ya soykýrýma kurban gitmiş, ya da köleleştirilmiştir.

Keşiflerden sonra köle ticareti artmýştýr.

67

Siyasal Sonuçlar

* Yeni keşfedilen topraklar, keşifleri yapan devletlerin kendi mallarý haline gelmiş

ve buralarda sömürge imparatorluklarý kurulmuştur.

* Avrupalý devletler arasýnda sömürge rekabetinden dolayý savaşlar çýkmýştýr.

Sömürgeci Avrupa devletleri diger devletlere siyasal ve ekonomik alanlarda

üstünlük saglamýşlardýr.

* Zenginleşen Avrupalý krallar savaş sanayisine daha fazla yatýrým yapmaya

başlamýşlardýr.

* Okyanuslara açýlacak durumda olmayan Osmanlý Imparatorlugu, tartýşmasýz

durumdaki siyasal üstünlügünü daha donanýmlý ordu ve donanmaya sahip olan

Avrupa devletleri karşýsýnda kaybetmeye başlamýştýr.

Bilimsel ve Kültürel Sonuçlar

* Yeni kýtalar, ýrklar, uygarlýklar, hayvanlar ve bitkiler tanýnmýş, insanlarda merak

ve araştýrma istegi artmýştýr.

* Avrupa’nýn bilim ve düşünce hayatýnda önemli degişiklikler meydana gelmiştir.

Keşiflerin etkisiyle Avrupa’da gelişmeleri engelleyen durumlarý ortadan kaldýran

Rönesans ve Reform hareketleri başlamýştýr.

* Kýtalar arasý ticaret ve taşýmacýlýk sayesinde zenginleşen Avrupalýlar yeni bir

hayat tarzý benimsediler. Bunlar kültür ve sanat faaliyetlerini destekleyerek

gelişmesini saglamýşlardýr.

Yeni keşfedilen yerlerdeki uygarlýklar söndürülmüştür.



Rönesans Hareketleri

Rönesans’ýn başlamasýnda;

* Kâgýdýn ucuzlamasý ve matbaanýn kullanýmýnýn artmasýyla yeni buluş ve

düşüncelerin geniş alanlara yayýlmasý

* Avrupa’daki kültür ve sanat faaliyetlerini destekleyen, bilim adamlarý ve

sanatkarlarý koruyan varlýklý kişilerin ortaya çýkmasý

68

* Eski Yunan ve Roma’ya ait edebiyat, felsefe, bilim ve sanat eserlerinin



incelenmesi ve bunlarýn akademilerde okutulmasý

* Avrupalýlarýn Ispanya’daki Endülüs Emevi Devleti ve Sicilya aracýlýgý ile Islâm

uygarlýgýný tanýmasý

Cografi Keşiflerle Avrupa halkýnýn zenginleşmesi ve yaşam seviyesinin

yükselmesi

etkili olmuştur.



Rönesans’ýn Sonuçlarý

* Avrupa’da hür düşünce ve yeni bir sanat anlayýşý ortaya çýkmýştýr.

* Avrupa’da bilim alanýnda deney ve gözleme dayanan pozitif düşünce yayýlmýş

ve skolastik düşünce yýkýlmýştýr.

* Hümanistler insaný ve dogayý konu alan, insanýn ön plana çýktýgý eserler ortaya

koymuşlardýr.

* Avrupa’da egitim – ögretim faaliyetlerine önem verilmiştir.

* Bilimsel alandaki çalýşmalar endüstrinin gelişmesine ortam hazýrlamýştýr.

* Avrupa’da soylularla halk arasýndaki ekonomik, sosyal ve kültürel alanlardaki

çelişkiler artmýştýr.

* Pozitif düşüncenin gelişmesiyle Hristiyanlýk dininin kutsal kitabý Incil ve din

adamlarý eleştirilmiştir. Bunun sonucunda Avrupa’da Reform hareketleri başlamýş

ve kilisenin gücü azalmýştýr.

Reform Hareketleri

Avrupa’da Reform hareketlerinin başlamasýnda;

* Bozulan Katolik Kilisesi’nin bazý zümrelerin çýkarlarýna uygun hareket etmesi

ve dini ticarete alet ederek Endüljans adlý af belgesi sayesinde zenginleşmesi

* Hümanizm sayesinde Hristiyanlýgýn kaynaklarýna inilerek temel ilkelerin ortaya

çýkarýlmasý

* Kagýt ve matbaa sayesinde iletişimin gelişmesi

69

* Rönesans döneminde yetişen özgür düşünceli aydýnlarýn Katolik Kilisesi’ni



tenkid etmeleri

* Dinî kitaplarýn ulusal dillere çevrilmesi ve matbaa sayesinde bol miktarda

basýlmasý

etkili olmuştur.



Reform’un Sonuçlarý

* Avrupa’da mezhep birligi parçalanmýştýr. Katolik ve Ortodoks mezhepleri

yanýnda Protestan, Kalvenizm ve Anglikanizm mezhepleri ortaya çýkmýştýr.

* Papa ve din adamlarý saygýnlýklarýný kaybetmişlerdir. Katolik Kilisesi yeni

düzenlemeler yapmak zorunda kalmýştýr.

* Egitim ve ögretim, kilisenin elinden alýnarak laik egitim anlayýşý yaygýnlaşmýştýr.

* Katolik Kilisesi’nden ayrýlan ülkelerde kilisenin topraklarýna ve mallarýna el

konulmuştur.

* Papa engizisyon mahkemeleriyle Katolik Kilisesi’nin otoritesini devam

ettirmeye çalýşmýştýr.

* Protestan krallar ve prensler egemen olduklarý bölgelerde din işlerinin mutlak

hakimi haline gelmiştir.

* Reform hareketleri sonucunda Avrupa’da oluşan siyasal ayrýlýklar,

Osmanlýlarýn Avrupa içlerine ilerlemesini kolaylaştýrmýştýr.

Rönesans ve reform hareketleri Avruba' da gelişmei önleyen engelleri oratadan

kaldýrmýştýr.

Avrupa’da yaşanan Reform hareketleri Osmanlý ülkesinde etkili olmamýştýr.

Osmanlý Devleti, hakimiyeti altýnda yaşayan Hristiyan halka din ve inanç yönünden

geniş haklar tanýmýştýr. Osmanlý Devleti’nin Hristiyan halký kilisenin suistimaline

karşý korumasý mezheplerin ve savaşlarýn çýkmasýný engellemiştir.

70

12) XVII.Yüzyýlda Osmanlý Imparatorlugu

Osmanlý Imparatorlugu’nun Duraklama Nedenleri

Merkezi Yönetimin Bozulmasý

Osmanlý merkezi yönetiminin bozulmasýnda;

* XVII. yüzyýldan itibaren tahta çýkan padişahlarýn devlet işlerine ilgisiz kalmalarý

ve ordunun başýnda seferlere çýkmamalarý

* Şehzadelerin sancaklara gönderilmemesinden dolayý, devlet işlerinde yeterli

bilgi ve tecrübeye sahip olmadan devletin başýna geçmeleri

* Padişahlarýn tecrübesizliginden yararlanan saray kadýnlarýnýn ve agalarýnýn

devlet yönetiminde etkili olmalarý

* Önemli makamlarýn liyakata bakýlmadan rüşvet ve iltimas yoluyla dagýtýlmasý

gibi nedenler etkili olmuştur.

Devlet yönetiminde otoritenin sarsýlmasý, halkýn devlete olan güveninin azalmasýna

ve iç isyanlarýn çýkmasýna neden olmuştur.



Ekonominin Bozulmasý

* XVI. yüzyýlýn sonlarýndan itibaren Osmanlý ekonomisinin bozulmasýnda;

* Cografi Keşiflerin etkisiyle ticaret yollarýnýn yön degiştirmesi ve gümrük

gelirlerinin büyük ölçüde azalmasý

* XVII. yüzyýlda Avusturya ve Iran ile yapýlan savaşlarýn yüklü harcamalara yol

açmasý


* Ihracatýn azalmasý, ithalatýn artmasý ve kapitülasyonlarýn giderek Avrupalý

devletlerin sömürü aracý haline gelmesi

* Sömürgelerden Avrupa’ya yüklü miktarda altýn ve gümüşün gelmesi, bu

madenlerin bir miktarýnýn Osmanlý ülkesine girmesi ve paranýn degerini düşürerek

enflasyonu artýrmasý

71

* Vergilerin yükseltilmesi üzerine köylerde yaşayan insanlarýn vergilerini



ödeyemeyerek tarýmsal üretimi býrakmalarý

* Saray masraflarýnýn artmasý

gibi nedenler etkili olmuştur.

Askeri Sistemin Bozulmasý

* III. Murat döneminden itibaren kapýkulu ocaklarýna kanunlara aykýrý asker

alýnarak sayýlarýnýn artýrýlmasý

* Yeniçerilerin geçim sýkýntýsýný ileri sürerek askerlik dýşýnda işlerle ugraşmalarý

* Iltizam sisteminin yaygýnlaşmasý üzerine týmar sisteminin önemini kaybetmesi

ve eyaletlerde asker yetiştirilmemesi

* Denizcilikle ilgisi olmayan kişilerin donanmanýn başýna getirilmesi

* Avrupa’da meydana gelen harp teknolojisindeki gelişmelerin takip edilmemesi

gibi etkenler Osmanlý askeri sisteminin bozulmasýna neden olmuştur.

Sosyal Alandaki Bozulmalar

Týmar sisteminin bozulmasý, nüfusun artmasý ve Anadolu’da çýkan Celâli isyanlarý

halkýn devlete olan güvenini sarsmýştýr. XVII. yüzyýlda başta Istanbul olmak üzere

büyük şehirlerin nüfuslarý hýzla artmýş, bu durum şehirlerde işsizlige ve güvenligin

bozulmasýna neden olmuştur.

Egitim Sisteminin Bozulmasý

* Osmanlý egitim sisteminin temelini oluşturan medreselerin çagýn gerisinde

kalmasý ve Avrupa’da egitim alanýnda meydana gelen yeniliklerin takip edilmemesi

* Pozitif bilimlerin medreselerin müfredatýndan çýkarýlmasý

* Medrese ögrenimi görmemiş pek çok kişiye ilmi rütbeler verilmesi

* Yeni dogmuş çocuklara müderrislik ünvanýnýn verilmesi ve beşik ulemasý diye

adlandýrýlan bir sýnýfýn ortaya çýkmasý

72

Dýş Etkenler

* Cografi Keşiflerle zenginleşen ve ekonomilerini güçlendiren Avrupa devletleri,

Rönesans ve Reform hareketleriyle düşünce ve bilim hayatýnda önemli atýlýmlar

yapmýştýr. Osmanlý Imparatorlugu Avrupa’daki teknolojik ve bilimsel gelişmelere

ayak uyduramamýş, Avrupa’nýn gerisinde kalmýştýr.

* XVII. yüzyýlda Osmanlý Imparatorlugu dogal sýnýrlarýna ulaşmýştýr. Sýnýrlarýný

çöllere, okyanuslara ve güçlü devletlere dayandýran Osmanlý Devleti duraklama

sürecine girmiştir.

* Avrupalýlarýn Haçlý anlayýşýyla Osmanlý Imparatorlugu’na hep birlikte

saldýrmalarý duraklamaya neden olmuştur.

XVII. Yüzyýlda Osmanlý – Avusturya Ilişkileri

1593 – 1606 Osmanlý – Avusturya Savaşlarý

Sokullu Mehmet Paşa döneminde imzalanan antlaşma taraflarýn karşýlýklý

saldýrýlarýyla bozulmuş ve iki devlet arasýnda savaşlar başlamýştýr. Iki devlet

arasýndaki savaş Avusturya’nýn istegiyle Zitvatorok Antlaşmasý imzalanarak sona

erdirilmiştir (1606).

Zitvatorok Antlaşmasý ile Osmanlý Devleti;

* Avrupa’daki üstünlügünü kaybetmiştir.

* Avusturya kralý Osmanlý padişahýna denk hale gelmiştir. Böylece, Osmanlý

Devleti’nin Avrupa devletleriyle hukuki eşitlik dönemi başlamýştýr.

Viyana Kuşatmasý ve Osmanlý - Avusturya Savaşý

Avusturya, Orta Avrupa’da gücünü artýrmak için Macaristan’a egemen olma

politikasý izlemiştir. Macarlara yardým etmeyi kabul eden Sadrazam Merzifonlu

Kara Mustafa Paşa sefere çýkarak Viyana’yý ikinci defa kuşatmýştýr (1683).

Osmanlý ordularý Viyana önlerinde bozguna ugrayarak geri çekilmiştir.

Türklerin Viyana önlerinde bozguna ugramasý, Avrupa’da büyük bir sevinç

meydana getirmiş ve Papa’nýn gayretleriyle Türkleri Avrupa’dan atmak amacýyla

73

Kutsal Ittifak kurulmuştur (1684). Bu ittifaka; Avusturya, Lehistan, Venedik, Malta



şövalyeleri ve sonradan Rusya katýlmýştýr. 16 yýl devam eden savaşlarda Osmanlý

Ordusu yenilmiş, kutsal Ittifak devletleriyle Osmanlý Devleti arasýnda Karlofça

Antlaşmasý imzalanmýştýr (1699).

Karlofça Anlaşmasý'yla;

-Osmanlý Devleti Batýda ilk kez toprak kaybetmiştir.

-Osmanlý Devleti Orta Avrubadaki egemenligini kaybetmiştir

-Avruba devletleri savunmadan saldýrýya geçmiş ve askeri bakýmdan üstünlükleri

ortaya çýkmýştýr.

Karlofça Antlaşmasý’ndan sonra Rusya ile Osmanlý Devleti arasýnda Istanbul

Antlaşmasý imzalanmýştýr (1700).

Istanbul Antlaşmasý’yla;

* Osmanlý Devleti, Karlofça ve Istanbul Antlaşmalarý’yla kaybettigi topraklarý geri

alabilmek amacýyla XVIII. yüzyýlda Avusturya, Venedik ve Rusya ile savaşlar

yapmýştýr.



Iç Isyanlar ve Sonuçlarý

Istanbul Isyanlarý

Istanbul isyanlarý kapýkulu askerlerinden yeniçeriler ve sipahiler tarafýndan

çýkarýlmýştýr.

Istanbul isyanlarýnýn çýkmasýnda;

* Devlet yönetimindeki otorite boşlugundan yararlanan yeniçeri agalarý ve saray

kadýnlarýnýn yönetimi olumsuz yönde etkilemeleri

* Kapýkulu sisteminin degişmesi ve ocaga askerlikle ilgisi olmayan kişilerin

alýnmasý


74

* Kapýkulu askerlerinin maaşlarýnýn zamanýnda ödenmemesi veya ayarý düşük

paralarla ödenmesi

* Yeniçerilerin cülus bahşişi almak için sýk sýk padişah degiştirmek istemeleri

* Devlet yönetiminde etkin olmak isteyen devlet adamlarýnýn yeniçerileri

kýşkýrtmasý

* Yeniçeri ve sipahilerin çýkarlarý dogrultusunda hareket etmeyen padişah ve

devlet adamlarýný görevden uzaklaştýrmak istemeleri

* Kapýkulu askerlerinin disiplin altýnda tutulamamasý

gibi nedenler etkili olmuştur.

Istanbul isyanlarý devlet düzeni degiştirmeye olmayýp, yönetimi şahýslara karşý

yapýlmýştýr.

Istanbul isyanlarý sonucunda;

* Isyancýlar, daima isteklerini yaptýrmayý başarmýşlar ve Osmanlý merkezi idaresi

üzerinde kapýkulu (özellikle yeniçeriler) askerlerinin etkisi artmýştýr.

* Isyancýlar, padişah ve devlet adamlarýný görevden almýşlar, hatta

öldürmüşlerdir.

* Isyanlar Istanbul’da asayişin bozulmasýna, halkýn zor durumda kalmasýna,

şehirde yangýnlarýn çýkmasýna ve yagmalamalarýn yapýlmasýna neden olmuştur.

Celâli Isyanlarý

XVII. yüzyýlda Anadolu’da çýkan isyanlara “Celali Isyanlarý” denilmiştir.

Celâli isyanlarýnýn sonucunda;

* Eyaletlerde devlet yönetiminin bozulmasý ve vergi toplamada adaletsiz

davranýlmasý

* Dirlik sisteminin bozulmasý ve dirliklerin dagýtýmýnda haksýzlýklarýn yapýlmasý

* XVII. yüzyýlda savaşlarýn uzun sürmesi ve yenilgiyle sonuçlanmasýndan dolayý

askerden kaçanlarýn Anadolu’da eşkiyalýga başlamasý

* Devşirme asýllý devlet adamlarýnýn Anadolu halkýyla kaynaşamamalarý

75

* Merkezi otoritenin zayýflamasý



* Kadý ve sancak beylerinin kanunlara aykýrý davranarak halký zor duruma

düşürmeleri

* Osmanlý – Iran ve Osmanlý – Avusturya savaşlarý

gibi nedenler etkili olmuştur.

Celâli isyanlarýnýn sonucunda;

* Anadolu’da devlet otoritesi sarsýlmýştýr.

* Anadolu’da huzur ve güvenlik bozulmuş, birçok şehir ve kasaba harap

olmuştur.

* Üretim faaliyetleri azalmýş, ekonomi bozulmuştur.

* Vergiler toplanamamýş ve devletin gelirleri azalmýştýr.

76

13) XVIII.Yüzyýlda Osmanlý Imparatorlugu

Osmanlý – Rus Ilişkileri

Prut Savaşý ve Sonuçlarý

Osmanlý Devleti’yle Rusya arasýnda Prut Savaşý’nýn başlamasýnda Osmanlý

Devleti’nin;

* Istanbul Antlaşmasý’yla kaybettigi yerleri geri almak istemesi

* Kýrým Hanlýgý ve Isveç Krallýgý’ný Rusya’ya karşý korumak istemesi

gibi nedenler etkili olmuştur.

Sadrazam Baltacý Mehmet Paşa komutasýndaki Türk ordusu, Prut nehri

yakýnlarýnda Rus ordusunu kuşattý ve Rusya Çarý I. Petro barýş istedi (1711).

Rusya ile Osmanlý Devleti arasýnda imzalanan Prut Antlaşmasý’yla; Osmanlý

Imparatorlugu Azak Kalesi ve çevresini alarak Ruslarý Karadeniz’den

uzaklaştýrmýştýr. Osmanlý Devleti Karlofça ve Istanbul Antlaşmalarýyla kaybettigi

yerleri geri alma konusunda ümitlenmiştir. Ayrýca, Prut Savaşý sonunda Osmanlý –

Isveç ilişkileri güçlenmiştir.

Osmanlý – Venedik ve Avusturya Savaşlarý

XVIII. yüzyýl başlarýnda Osmanlý Imparatorlugu ile Venedikliler arasýnda savaşlarýn

başlamasýnda;

* Osmanlý Devleti’nin Karlofça Antlaşmasý’yla kaybettigi Mora Yarýmadasý’ný geri

almak istemesi

* Venediklilerin Karadaglýlarý Osmanlýlara karşý isyana kýşkýrtmalarý

gibi nedenler etkili olmuştur.

77

Osmanlý Devleti, Venediklilere savaş açarak Mora Yarýmadasý’ný ele geçirmiştir



(1715). Bu gelişme üzerine Karlofça Antlaşmasý’nýn bozuldugunu ileri süren

antlaşmanýn garantör devleti Avusturya, Osmanlý Devleti’ne savaş açtý (1716).

Osmanlý Devleti, Avusturya’ya yenildi.

Osmanlý – Venedik ve Avusturya savaşlarý Pasarofça Antlaşmasý’yla sona ermiştir

(1718).

Pasarofça Antlaşmasý’nýn sonucunda;



* Osmanlý Devleti; kaybettigi topraklarý geri alamayacagýný anlamýş ve barýşçý bir

politika takip ederek elinde kalan topraklarý korumaya çalýşmýştýr.

* Osmanlý Devleti Avrupalý devletlerin üstünlügünü kabul ederek, Avrupa’daki

gelişmelerin paralelinde ýslahatlar yapmýştýr. Lale Devri’yle başlayan Avrupa’nýn

etkisi gün geçtikçe artmýştýr.

* Balkanlarýn kapýsý durumundaki Belgrad’ýn Avusturya’ya kaptýrýlmasýndan

sonra bölgedeki güç dengesi Avusturya’nýn lehine bozulmuştur.

Osmanlý - Rusya ve Avusturya Savaşlarý (1736 - 1739)

Osmanlý Devleti ile Iran savaş halindeyken Rusya, Avusturya ile Osmanlý

topraklarýný paylaşmak amacýyla gizli bir ittifak kurdu.

Iki büyük Avrupa devletiyle savaşmak zorunda kalan Osmanlý Devleti, iki cephede

de önemli başarýlar kazanmýştýr.

Osmalý ordularýnýn Gerileme Devri'de Avruba'nýn iki güçlü devletini maglup

etmesinde,Humbaracý Ahmet Paşa'nýn ýslahatlar ve savaş planlarý etkili olmuştur.

Fransa’nýn araya girmesiyle önce Avusturya, sonra Rusya ile ayrý ayrý Belgrad

Antlaşmasý imzalanmýştýr (1739).

Belgrad Anlaşmalarýnýn sonucunda;

* Osmanlý Devleti’nin Karadeniz’deki üstünlügü kesinleşmiştir.

78

* Ruslarýn Bogazlarý tehdidi bir süre engellenmiştir.



* XVIII. yüzyýlda Osmanlý Devleti’nin imzaladýgý en kârlý antlaşma olmuş ve

Avrupa’da uzun süren barýş döneminin başlangýcý olmuştur.

* Antlaşmanýn imzalanmasýnda arabuluculuk yapan Fransa, Osmanlý

Devleti’nden yeni imtiyazlar elde etmiştir; kapitülasyonlar sürekli hale getirilmiş ve

Kudüs’teki kutsal yerlerin yönetimi Katolik olan Fransa’ya býrakýlmýştýr. Bu

gelişmelerden sonra Fransa mallarý, Osmanlý ülkesinde iyi bir pazara kavuşmuştur.



1768 – 1774 Osmanlý – Rus Savaşý

Ruslarýn Lehistan’ ýn iç işlerine karýşmasý Osmanlý - Rus savaşýnýn başlamasýna

neden olmuştur (1768).

Savaş sýrasýnda Ruslar Izmir Çeşme limanýnda Osmanlý donanmasýný yakmýşlar,

Rus Ordularý karşýsýnda başarýsýz olan Osmanlý Devleti barýş istemiştir.

Küçük Kaynarca Antlaşmasý ve Önemi

1. Kýrým Hanlýgý bagýmsýz bir devlet olacak; sadece dini konularda Osmanlý

halifesine baglý kalacaktýr.Bu madde ile;

* Osmanlý Devleti ilk defa halký Türk ve Müslüman olan bir toprak parçasýný

kaybetmiştir.

* Osmanlý Devleti siyasal ilişkilerde ilk defa halifeligin dinsel gücünden

yararlanmýşýtýr. Böylece, Kýrým ile dini ve kültürel baglarýn devam ettirilmesi

amaçlanmýştýr. Ayrýca, askeri yönden Rusya’yý durduramayan Osmanlý Devleti’nin

halifeligin gücünden yararlanmaya çalýşmasý zayýfladýgýný göstermektedir.

2. Osmanlý ülkesinde yaşayan Ortodokslarýn himayesi Rusya’ya verilecektir.

3. Rusya, Osmanlý ülkesinde istedigi her yerde konsolosluk açabilecek ve

Istanbul’da sürekli elçi bulundurabilecektir.

2. ve 3. maddelerle;

79

* Rusya’nýn Osmanlý Devleti’nin iç işlerine karýşmasýna ortam hazýrlanmýştýr.



* Osmanlý ülkesi Rusya’nýn etkisine açýk hale gelmiştir.

* Osmanlý ülkesinde yaşayan Ortodokslarýn isteklerini Rusya’ya iletme imkaný

dogmuştur.

4. Rusya diger Avrupa devletlerinin yararlandýgý kapitülasyonlardan

faydalanacaktýr.

5. Rusya Karadeniz’de donanma bulundurabilecek ve Rus ticaret gemileri

Karadeniz ve Akdeniz’de serbestçe dolaşabilecektir.

Bu madde ile;

* Karadeniz Türk gölü olma özelligini kaybetmiştir.

* Rusya tarihinde ilk defa Istanbul ve Çanakkale Bogazlarýný geçerek sýcak

denizlere çýkma imkaný elde etmiştir.


Yüklə 0,8 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin