Avctarii indici tomus quartus
Yüklə 19,02 Mb.
|
|
dices luculentas ædificant. Quo etiam vitio nostra sæcula vehementer laborant. Videmus ab his, qui præsunt, aut publica tractant negotia, excitari in- sanas ædificiorum moles, quas non immeritò basili- cas appelles, id est, regias domos. Quòd si unde tot sumptus emanaverint, quæras non aliunde quàm ex tenuiorum sanguinibus invenies, id est, ex bonis, quibus utcumque parcè & exiliter suam, suorumque vitam sustentare debuerant. Quare qui bona eripit ad victum & indumenta corporis necessaria, ille sanguinem exugit, & ex eo suam sibi habitationem ædificat. Sic vir ille modestissimus, & tempera- tissimus non minùs morum integritate quàm verbis. Quæ quidem erit qui censeat non posse Indicis Proregibus adaptari, dum munera pro- phetico spiritu damnata recipiunt; ille enim non à tenuibus, sed à superioris fortunæ ho- minibus offeruntur. Sed quidem stare commo- dissimè potest: id enim quod offertur ab Indo- rum labore descendit, quibus nulli tenuiores, & ex ijs ædificantur regiæ domus, ut à Vene- rabili Interprete vidimus affirmatum. Unde timeri id potest, quod ab eodem Propheta in sequentibus prænuntiatur. aliquid præsenti satis consonum instituto, dum ita subdit: & super Dominum requiescent dicen- tes: Numquid non Dominus in medio nostrûm? non venient super nos mala, v. 11. Dicebant enim fieri non posse, ut stante templo rueret Iudæo- rum fortuna, neque Deum unquàm defutu- rum illis, qui in ipsius cultum quotidianas in templo victimas immolarent &c. Sic Scriptor idem, & videmus quidem tale aliquid in his, de quibus agimus; habent enim, & egregiè osten- tāt, quas devotiones dicimus, in quibus nō pos- sunt non esse laudabiles, & quibus omnia tuta sibi, & putant, & pollicentur. Quod utinam sic eveniat, sed Propheta, ubi justitiæ non ser- vantur jura, & munerum prævalet multitudo, nec pietati erga templum, nec quotidianis ait esse victimis confidendum. Centurio ille cum admiratione laudatus à Christo de quo Matth. 8. v. 5. & seqq. sic laudatus à Iudæis Lucæ 7. v. 5. Quia dignus est ut hoc illi præstes: diligit enim & divina, nec parcentem sumptibus, ut in Sy- nagogę ædificatione compertum. Sed non id laudat Christus, sed fidem, dum ait: Amen dico vobis, non inveni tantam fidem in Israel. Matth. 8. v. 10. Sed qualem fidem? Charitate forma- tam, ut exponit Abulensis Quæst. 29. in cita- in singulari solicitudine erga servi sanitatem. Qui illi erat pretiosus. Lucæ supra v. 2. Audien- dus ille: Iste Centurio laudatur hîc ut vir bonus, & apparuit ex magnitudine fidei ejus: ideò potius<-P> @@0@ @@1@ pretiosus: id est charus: ita enim communiter ex- ponitur: nam ea, quæ nobis valde chara sunt, in magno pretio habemus. Hæc ille. Ubi cum chari- tate justitiæ etiam ornamentum affulget, dum lucri cupiditas abest, neque pauperes lucro sti- mulante gravantur. Hoc laudat Christus, hoc admiratur, hoc felici petitionis exauditione for- tunat: non aridam erga sacra devotionem: quę si in Centurione laudabilis, ex justitiæ & cha- ritatis adjunctione habuit, parùm aliàs valitura. Sua sit ergo inclytis Proregibus laus, quibus & devotio & pietas promereri culmen felici- tatis potuit: sed justitiæ & charitati erga pau- peres & debiles maritata. Et quæ dicta sunt, serviant futuris pro Christiana & necessaria penitus cautione. Quæ laudabilia sunt laudo: si qua non talia forsan occurrerint, quod absit, non meo, sed prophetico ore condemno, quam- quàm & meo damnare non renuam, à Deo in hac qualicumque docendi cathedra, hoc est, à veritatis fonte clarissimo, constitutus. jiciamus, præter ea quæ diximus citato Capite §. 2. circa probabilitatem sententiæ affirman- tis leges Hispaniæ de hoc agentes ad restitu- tionem, non obligare, occurrit P. Palaus Disp. 2. de Iustitia commutativa Puncto 21. §. 2. ab- solutè affirmans non extare talem obligatio- nem, adducens P. Rebellum 2. parte de obligat.
Auctore Quæstio ultima dicitur, quæ revera talis non est, loquitur autem circa leges Lusi- taniæ, addens id, quod est generaliùs accipien- dum, si videlicet liberaliter sint data, quod ex circumstantijs erit iudicandum, secus si non li- beraliter, sed caussa redimendæ vexationis, quod frequenter evenit: nisi fortè posteà libe- raliter remitti à partibus verisimiliter creda- tur. Adducit etiam P. Molinam Disput. 88. post medium: ubi quidem de legibus Lusitaniæ lo- cutus juxta id, quod ex P. Rebello positum, subdit non plus Castellæ leges obligare, addu- ctis tantum L. 5. & 6. lib. 5. Tit. 9. Noværecopi- lat. non tamen adducit l. 56. Tit. 5. Lib. 2. in qua major vis obligationis exprimitur. Ex eo autem quòd ita sit generaliter locutus, etiam pro sententia negante obligationem citatur à Cardinali Lugo à Nobis adducto Tomo 2. de
P. Vasquez Opusc. de Restitut. Cap. 7. Dub. 6. n. 61. ubi ita scribit: Sed non facilè constat an ju- Sic ille, qui licet absolutè non inficietur obli- gationem, quia tamen in id videtur inclinare, etiam pro absoluta negatione adducitur à cita- to Cardinali. Et quidem si præfatam legem 56. attendisset aut perpendisset, non facilè obligationem extare in illa, sicut in alia Lib. 9.<-P>@@
deprehendere potuisset. Iuxta quæ P. Palaus non ita faventes habet, quos uti tales dubio procul allegat, licet aliquomodo favere videan- tur, quod ejus promovere poterat institutum. Cùm & pro se habeat Cardinalem Lugo, qui præfatos censuit ejus sententiæ manifestos as- sertores, qui tamen expressè de legibus Hispa- niæ non locutus, nisi quatenus eos, qui de illis agunt, pro sententia, quam uti valde probabi- lem videtur sequi, sine peculiari examinis cura producit. Habent ergo Proreges pro ea parte non ita premens conscientiæ gravamen. rem, quod eisdem videtur admodùm placitu- rum, sic enim scribit §. 3. n. 3. Cùm autem con- tingere poßit (etsi rarò) nullum adesse periculum, sed te liberum & expeditum esse, ac si munera non accepisses ad ferendum judicium, nequaquàm eo in eventu recipiendo munera peccabis. Sic ille. Vi- deant ergo Proreges an ea animi constantia se præstantes sentiant, quam & experientia pro- baverint, ut minimè se à recto deviaturos ob munera accepta præsentiant, & tunc eis dicta potest docti Patris sententia suffragari. Et in viris quidem adeò sublimis status, & nobilis conditionis, non ita rarum censeri poterit; cùm aliàs circa judicialia in materia justitiæ non suam accommodent potestatem, & munera ip- sis tradita ad alios fines dirigantur. His autem videtur non leviter adversari, quod tradit Car- dinalis Lugo supra n. 129. ubi ait ex rarò con- tingentibus non posse fundamentum desumi in hoc genere, sicut in alijs, & ita absolutè asserendam obligationem. Adducit pro eo ex- emplum in fornicatione, quæ absolutè illicita est ob damnum prolis, licet possint esse aliqui, à quibus possit proles commodè educari. Sed quidem id nimiùm videtur probare, scilicet seclusa quacumque humana lege, illicitam esse munerum acceptionem, quod nec ipse admit- tit, nisi in munere magnæ quantitatis, & pe- culiaribus circumstantijs; cùm tamen modera- tum etiam juxta illius discursum videatur ur- gere. Sed sit hoc ita, ut ille philosophatur: hoc quod rarum dicitur in casu præsenti, non ex illorum est genere, in quibus raritas non atten- ditur, sed lex urget ea non attenta, quia doctri- na illa non est universaliter accipienda. Sic enim leges in pręsumptione fundatę etsi quan- doque obligent, non tamen omnes juxta do- ctrinam communiter receptam, etsi rari sint casus, in quibus locum nequit habere præsum- ptio. Pro quo etiam sunt aliæ, ex quibus cele- bris illa in lege veteri, quæ ad parientium mu- lierum purgationem pertinebat: & ea non fuisse Virginem obligatam communis Docto- rum, & antiquorum Patrum concors senten- tia est, ut videri potest apud P. Suarez Tomo 2. in 3. p. Disput. 16. Sect. 2. eo quòd verba legis in ea locum habere non possint: licet casus esset rarus; immò & singularis. Prætereà sicut cita- tus Scriptor plures admittit casus, in quibus munerum acceptio licita est, quia in illis non apparet pervertendæ justitiæ periculum, non habita ratione an frequentes, an rari sint: ita & in præsenti, ubi, juxta dicta, peculiares ra-<-P> @@0@ @@1@ bus ad decisionem adhibitis non agitur, pro quibus rara illa pronuntiatur exceptio, sed de Proregibus, in quibus esse non rara integritas potest, minimè in re momenti magni accep- tione munerum temeranda. Ut stet positio illa probabilis, cum irrefragabili suppositione illa, de qua P. Rebellus suprà, munera scilicet libe- raliter impartiri, in quo forsitan rarior avis in terris: licet Proreges ad exquisitum circa hoc examen non videantur obligandi, cùm ex circũ- stantijs id non veniat verosimiliter judicandum. Ubi & non improbabiliter dici posset, licere etiam in dubio, quia melior est conditio possi- dentis, suam inquam libertatem, ad acceptan- dam liberalem donationem. Ad illud autem quod de fornicatione dicebatur, id sit satis di- xisse modò, præceptum illam prohibens esse alterius ordinis, & urgentioris obligationis, cùm nullo in casu liceat, sicut licet munerum acceptio; constatq́ue congressum viri & mu- lieris ad solum licitum usum fuisse à Deo desti- natum, ex Genesis 2. Ratio autem adducta non leves patitur difficultates, quam tamen meliùs quàm alij firmat & explicat P. Arriaga
Caramuele in Theologia morali nu. 1600. Iuvat autem pro communi sententia de intrinseca de- formitate rationem satis verosimilem adduxis- se, quæ ex eo sumitur, quòd in homine appe- titus Venereus non sit, sicut est in brutis, sed ut in subjecto rationali, & ita cum moderatio- ne futurus illius usus, sicq́ue rationabilis: At- qui talis non esset, si ad mulierem quamlibet liceret accessus; hoc enim brutorum est, & ex se manifestum, si homines more brutorum & ge- nerarentur & nascerentur, magnam futuram in eo deformitatem, nec rationi congruam. In generatione enim hominis, utpotè nobilissimæ creaturæ, & rationalis, rationabiliter debere procedi lumen ipsum rationis ostendit, unde brutalis illa licentia ab eo penitus removenda. Pro quo hæc satis. Circa venditionem Officiorum. Ad Cap. 5. quitur nec posse officia suis familiaribus vel aulicis dare ut ea ipsi vendant: in quo & dantes & accipientes gravißimè peccant, & supra se onus restitutionis assumunt; & est hoc malum usu fre- quentißimum. Sic ibi. Quod quidem non gra- vor iterùm affirmare. Et genus istud sic venditi officij dicitur beneficiare, cùm revera potiùs ma- vocis circa Latinos sit, aut etiam apud Hispa- nos, apud quos stare id potest, sed in signifi- catione altera, quando scilicet ex pacto cum dæmone aliquis maleficium infert, ut miser aliquis dirissimè torqueatur: quod in mulie- ribus vilissimæ conditionis non rarum, quæ
agimus, malum: ibi enim corpus; hic autem<-P>@@ <-P>& anima, & multorum corpora interventu dę- monis cruciantur. Cùm enim id stare salva conscientia nequeat, est consequens illam gra- viter, & sine cessatione torqueri, nisi ex illarum genere sit, quas cauteriatas vocat Apostolus 1. Tim. 4. v. 2. Cauteriatam habentium conscien- tiam, quod propter dedolentiam mali dictum ex P. Francisco Turriano habet P. Tirinus, non enim dolent, ubi dolere maximè debuissent: quod est malorum maximum, eo quod fiat ma- lum ea de caussa immedicabile, cùm dolor sit medicina doloris. Jam quod ad corpus additur, ex eo ostenditur, quòd Indi in exequendis mer- cimonijs ad laborandum plusquàm debeant aut possint, adigantur. niri possit, ut sine gravi conscientiæ gravami- ne id possit stare. Et occurrit bona fides acci- pientium in eo fundata, quòd Proreges nullo injecto scrupulo id agant, conferentes officia ut tradantur alijs, emolumentis inde compe- tentibus reportatis. Possunt enim sibi non im- meritò persuadere, cùm homines illitterati sint, nullum in eo conscientiæ versari pericu- lum, quandoquidem Christiani Principes Con- fessarios habentes doctos sic agant, sicut & an- tecessorum multos egisse compertum habetur. Tunc enim si ei tradant, qui Christiana cum moderatione se gesturum verosimiliter credāt, videtur conscientiæ gravamen abesse, mode- ratione etiam in beneficiatione, quam vocant, observata. Quod quidem absolutè impossibile non est: sed quia valde difficile, minimè con- sulendum. Et in hoc commercij genere majus apparet conscientiæ gravamen: siquidem quan- do res cum primario collatore agitur, minùs profectò confertur, quàm aulico contrahenti: unde ab eo, qui plus tribuit, plus est laboran- dum, ut datum compenset, & insuper ejus commodum non leviter augeatur, cum tertij damno. dantes & accipientes extendi dictum. Ad Pro- reges inquam & aulicos; nam qui ab his acce- perunt, non videntur ad restitutionem aliqua- lem obligati, immò ipsis facienda restitutio, à quibus est acceptum, quod accipi salva con- scientia non potuit; nisi bona illa fides acce- dat, de qua dictum, & Proreges quidem in sub- sidium, si alij non restituant. Ubi & habenda ratio damnorum, quæ Indis contigerit intu- lisse. Sed quidem cùm is, qui officium ab au- lico accepit, ad commercium hujusmodi se li- benter obtulerit, & rogatus an omnino gratis voluerit, sine ulla recuperationis spe, id quod tribuit, à se penitus abdicare videatur annuens responsurus: ex eo potest restitutionis onus submoveri. Et reverà nisi ita se res haberet, nullus esset, qui contractum præfatum vellet inire, sciens scilicet se ad restitutionem con- strictum remanere. Et hoc modo Proregum conscientiæ levari possent in ijs, quæ nullis injectis violentijs, accipiunt. Quandoquidem minimè accepturi essent, si se ad restituendum obligatos percenserent. In quo eorum, qui ab usurarijs pecunias accipiunt, observandum dis- crimen: licet enim qui eget ita solvere usuras<-P> @@0@ @@1@ sine onere usurarij ad restitutionem: illius ta- men urget obligatio, quia ut sic velit necessi- rate compellitur: ex quo fit ut contractus mu- tui, qui ex conditione sua debet esse gratui- tus, reddatur onerosus: neque ex eo quod quis vellet, judicium est formandũ, sed ex eo quod reipsa vult; & qui sub usuris accipit, eo accipit modo, qui solet in prædicto contractu servari. In casu autem nostro nō ita evenit, quia is qui tribuit, censetur actu velle sine aliqua restitu- tionis obligatione tribuere, eo quòd accipiens non esset aliter accepturus. Unde & in ipso contractu usurario, si quis solvens usuras vellet eas sine restitutionis onere solvere, eo quòd in- honorum sibi duceret id, quod promiserat, non penitus adimplere: nulla in eas recipiente obli- gatio restitutionis remaneret. Ubi & chari- tas locum habere posset, ut scilicet reci- piens gravi contra justitiam peccato neuti- quàm gravaretur.
Cap. 9. num. 65. nem minùs probabilem amplecti sig- nificatum ibi juxta plures, quos adducit Diana
Dixeram autem n. 29. probabiliores & recep- tiores amplecti debere sententias. Quod non videtur quomodò stare queat. Sed stare qui- dem potest; nam priori loco de opinione pro- babili agebatur, juxta quam judices, de quibus ibi, ad restitutionem acceptorum munerum non tenentur in conscientiæ foro, cùm tamen Nos contrarium ut probabilius fuerimus am- plexati, in quo videbamur quodammodo, quæ dicta fuerant infirmare. Huic ergo objectioni conati sumus respondere, & inter alia sic dixi- mus, Et quidem de omnibus loquendo, valde disso-
(quidquid de gradu obligationis sit) in negotio salu- tis æternæ, & propriæ suæ damnationis periculo, minùs securas & plenas inconvenientibus conse- ctari. Sic ibi obligationem aliquam supponen- do, sed obligationis gradu non determinato. Ex quo fit, ut qualiscumque ille gradus statua- tur, legitima illatio sit. Est autem aliqualis, quem ipsi recognoscunt, nam judicem teneri judicare secundùm probabiliorem & receptio- tiorem, ac communiorem sententiam, tenent communiter Canonistæ & Legistæ, ut affirmat Joannes Angelus Bossius Tomo 1. n. 486. ubi quamplures adducit. Deinde judex non potest semper juxta opiniones minùs probabiles judi- care, quia id stare sine scandalo nequit. Et quidem si semper ita judicaret, vel ex eo id fa- ceret, quòd omnes minùs probabiles censeret veras: quod quidem moraliter est impossibile,<-P>@@
aliorum sententias semper in judicando proce- deret; quod esset absurdissimum, ut constat, animumq́ue depravatum in sui muneris exer- citio declararet. Et hoc quidem ad Proreges etiam referendum, quia vel litterati sunt, ut non semel accidit, vel Assessorum consilijs re- guntur, qui eos debent juxta probabiliores opi- niones instruere, minùs etiam probabilibus & receptis indicatis, ne cœco modo procedant. Quem quidem casum Scriptores non tangunt, cùm de Advocatis, consiliantibus, & alijs agant, Yüklə 19,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|