Avctarii indici tomus quartus
Yüklə 19,02 Mb.
|
|
magnatis. Sic enim usu venit, ut ex Regijs Au- dientijs earum eligantur Præsides, immò & ad Ecclesiæ sublimiores Cathedras provehan- tur.
dum in litibus, quæ apud Ecclesiasticum tri- bunal habentur, partem aliquam etiam contra Religiosos promovendam assumunt, ut & Advocatos, Assessores, & judices precum im- portunitate fatigent, ut miraculum reputari debeat, si pars adversa post tempestates hujus- modi ad justitiæ valeat portum pervenire. In quo quidem validiores feminæ, vel quia uxo- rum amicæ, vel respectu alio, non quidem turpi, nisi quatenus ad omnem justitiæ trans- gressionem, in viris præsertim talibus, se ex- tendit turpitudo 1. Tim. 3. v. 8. Turpe lucrum & turpe patrocinium, ut dixisse contingat me- dium corpus pro eo addicendum inferno. Et quid hoc turpius, etiamsi ludicrum, & per ex- aggerationem, non solùm verbo, sed scriptio- ne firmatũ? Quid si alius pro sententia urgens judicem, ipsi dicat ut illam sine remorsu con- scientiæ proferat, nam quod ad hoc forum spe- ctat, supra se ipse assumit, cùm is sit, qui circa caussam, de qua agitur, possit securissimè ju- dicium interponere, & probabilem opinionem facere? Cùm tamen revera caussa talis fuerit, ut judex non obstantibus his & alijs validissi- mis instantijs se in utroque foro constrictum recognoverit ad sententiam contra omnes il- las pronuntiandam. Est ergo cur formidare Domini possint, ne quod ab uno eorum de me- dio est dictum corpore, ad totum, & ad ani- mam pariter extendatur. Quod ne sic accidat Deum enixè oro, pro quorum, ut per viam salutis incedant, excitanda cura, hæc non mea,<-P> @@0@ @@1@ Et quidem qui ita in caussis, quæ ad eos dire- ctè non spectant, se gerunt, non obscurè osten- dunt in alijs ad ipsos spectantibus sibi similes inveniri. Quod illis Judex judicum Deus ex- probrat terribilis interminatione judicij Psal. 81. cujus initium: Deus stetit in synagoga Deo- dicibus esse Sermonem communis sensus Pa- trum & Interpretum firmat. Quia verò Deus in synagoga eorum stare dicitur, videntur spe- cialiter Regiæ Audientiæ designatæ, sive ut alibi, Parlamenta, aut Concilia; unde con- ventus, aut consessus judicum docti explicant. Est autem in Hebręo nomen Dei אלהימ Elohim, habetq́ue illud specialem energiam, ut exponit Cardinalis Bellarminus sic dicens: Deus, inquit, stetit, id est semper aßistit præsens invisibili maje- state in synagoga Deorum, id est, in conventu & consessu Iudicum, dum caussas populi judicant: & dum illi judicant populos, Deus in medio eorum præsens aßistens judicat ipsos Iudices. lius spectat institutum: Vsque quò judica-
vers. 2. Circa quod sic citatus Scriptor: Facies, sive personas peccatorum accipitis: hinc enim oriuntur iniqua judicia, quia Iudices non attendunt ad merita caussæ, sed ad gratiam hominum divitum & potentium (adde & divitum etiam feminarum) qui hoc ipso peccatores sunt; quòd cupiant à Iudicibus gratiam suam justitiæ an- teponi. Porrò sumere faciem alicujus in judicio, ni- hil est aliud nisi talem sententiam ferre, non qua- lem justitia exigit, sed qualem requirit amicus, vel benefactor, vel cognatus. Et hoc ipsum est respicere in faciem hominis, non in regulam justitiæ. Sic Eminentissimus non minus Sapientia, quàm splendore dignitatis Interpres. Ut & hinc ag- noscant Iudices, Deum suo in judicio eorum facies non esse sumpturum, id est, dignitatis re- spectum habiturum. Nulla quidem facies Lu- ciferi facie pulchrior, naturæ sublimitate per- specta: & tamen illam in judicio non sumpsit Deus: pro quo & sequitur: Vos autem sicut ho- Augustino, Theodoreto & Euthymio exponit qui suprà. Ubi & quod dictum circa faciem pec- catorum, ad facies etiam feminarum advocan- dum, ne scilicet illas attendant Iudices, ut vel ea de caussa judicium pervertant, aut earum sumentes defensionem pro perversione in alijs adnitantur. Finio & claudo quæ ad Audien- tias spectant, cum singulari Limanæ hujus præ- conio, in qua modò est quod laudetur multùm, ob verè Christianum in ejus Senatoribus agen- di modum. Utinam sit illud felici successione perpetuum; sic enim & illud quod est optan- dum maximè, & apud Cassiodorum occurrit Lib. 3. 34. poterit obtineri: Nullum denique op- primi iniqua præsumptione patiatur, sed omnes cogat ad justum, unde semper floret imperium. Sic ille. @@ Pro patrimonij Regij administratione. Ad Titulum 5. continentur, Titulorum, Quintus est maximus, ob plurima, quæ ad ipsos spectant, & habent multiplicem varietatem, unde circa illum erit forsitan quod nos cogat diutiùs occupari. Sit ergo Ad Cap. 1. nũ, de quo nihil ibi. An scilicet Ratio- narij omnes ad cuncta Tribunalis sui onera pa- riter teneantur. Pro quo supponendum est esse supernumerarios aliquos, qui donativi nomine, aut Regij servitij considerabilem pecuniæ summam conferentes, Officium obtinuerunt, sed cum sola salarij medietate, donec deficien- te ex numerarijs aliquo, qui in ejus locum suc- cesserit, sit integrũ accepturus. Ratio dubitan- di est obvia: quia numerarijs integrum salarium uti competens labori tribuitur. ergo dimidium non est competens reputandum. Ergo neque labor ex integro adhibendus, cùm nonnisi ju- xta medietatem habeant proportionem: sic enim & in laborantibus circa ministeria alia videmus observari. Nihilominùs oppositum est prorsus sustinendum, quia sic Officium ac- cipiens cum Rege circa exactam illius execu- tionem sine aliqua exceptione paciscitur: sibi autem imputat quod circa salarium voluntarius acceptavit. Neque enim à Rege compulsus id egit, sed ultrò, & petens, & rogans, & instans: merces autem ultroneæ vilescunt. Et licet di- catur quod circa tertiam partem; cùm tamen hic sit circa medietatem: considerandum est in officio non solum salarij habendam esse ratio- nem, sed honorum, & commodorum aliorum, & spei ad futuram integritatem. Pro quo vi- denda quæ habentur Titulo 8. nu. 31. ubi de famulo se ultrò ad serviendum offerente. Ubi & addi potest, quando ministri tales augentur, minorem esse laborem, cùm in plures divida- tur. Nec proptereà numerarijs quidquam est de salario decerpendum; non enim placent Regi minutiores istæ observationes, quæ & esse pos- sunt seminaria scrupulorum. Cùm stet aliàs ministros dictos esse pauciores, unicumque aliquando, unde labor necessariò geminandus, cui laboris auctario non est majus salarium de- signatum. In quo quidem melior est Præben-<-P> @@0@ @@1@ tiones accrescunt, ex eo scilicet quòd bona Ec- clesiastica sint sacris eorum muneribus depu- tata. In quibus videre licet simile aliquid præ- senti casui: sunt enim Dignitates, Canonici, Portionarij, & Semiportionarij, quibus valde inæqualia stipendia respondent, cùm tamen la- bor sit æqualis quantùm ad assistentiam in sa- cris attinet: idque sine injustitia aliqua, sic enim omnes servire volunt, quod & cùm obti- nent, magnum sibi præstitum beneficium ar- bitrantur. Neque satisfacient in conscientiæ foro, si eo quòd minus accipiant, labori par- cant, unde ad restitutionem urgebit obligatio: sicut & Rationarios. gradu culpæ, de quo etiam dictum Tit. 4. n. 77. juxta quam est restitutionis obligatio compu- tanda. Et juxta dicta utrobique ex lata culpa resultare illam communis Scriptorum senten- tia est. Sed inquiri ulteriùs potest id, quod pro alijs etiam materijs potest deservire. An scili- cet restitutio sit integrè facienda, ut proculdu- bio esset, si res furto sublata fuisset, aut aliter apud iniquum detentorem. Pro quo est notan- da doctrina, quam cum alijs proponit P. Phi- lippus à SS. Trinitate Tomo 3. Disput. 5. de Iu- ubi ait obligationem restitutionis ex damno dato exurgere ex hoc quòd tale damnum in- fertur voluntariè: propter quod asseritur com- muniter quòd si damnum non sit voluntarium, non est obligatio restitutionis: unde ceteris paribus quo damnum est magis voluntarium ex parte ipsius, eo major est obligatio restitu- tionis: & quo minùs est voluntarium, eo minor est obligatio. Sed quando quis infert damnum alteri voluntariè quidem, at tantùm indire- ctè & interpretativè, damnum non est ita vo- luntarium ex parte etiam sui, ac quando quis illud infert voluntariè formaliter & directè, ut ex se patet; non enim sic prævidetur, nec pla- nè eligitur voluntarium indirectum & inter- pretativum, ac planè prævidetur & eligitur voluntarium directum & formale: ergo qui infert damnum alteri, voluntariè quidem, sed tantùm indirectè & interpretativè, non habet tantam obligationem restitutionis, nec tenetur ad tantam restitutionem, ac ille qui infert damnum formaliter & directè: unde cùm ille teneatur ad integram restitutionem, iste tan- tùm tenebitur ad aliqualem, sive ad aliquam compensationem ad arbitrium viri prudentis. Et sic non est attendendum tantùm in ordine ad restitutionem quale sit damnum, sed etiam qualiter fuerit prævisum, & in seipso volitum. Sic doctus Pater. Iuxta quæ in his, de quibus loquimur, restitutionis videtur quantitas regu- landa: quandoquidem revera damnum Regiæ Gazæ non intendunt directè, sed minùs pro- vidi, etiamsi aliquando ex aliqua damnabili confidentia ex privato affectu orta veniant damni caussa reputandi. In quo quidem non multùm illis concedimus; illud enim quod pro integritate damni desit, adeò est exi- guæ considerationis respectu ingentis ja- cturæ, ut neque sic satisfacturi credan-<-P>@@ <-P>tur, etiamsi eorum magnæ fuerint facul- tates.
49. de culpa officio commissa loquens asserit, si sit levis, non esse obligationem restituendi prout ex culpa gravi, sed proportionaliter ad culpam commissam, pro quo citat P. Rebel- lium referens se ad dicta nu. 36. ubi quidem, ejus resolutio est admodum singularis. Cùm enim sententiam P. Lessij; & P. Sancij, juxta quam ex veniali culpa non resultat obligatio restituendi, & retulisset, & improbasset, ita subdit: Quia inquam, ita Sanchez, Leßius, &
dum aliquid speciale conatur dicere, nihil re- vera dicit in ordine ad præsentem quæstionem de obligatione restitutionis, quandoquidem sive uno, sive alio modo contingat damnum, eadem resultat obligatio. Neque dubium esse poterat si in uno damnificandi modo peccatum mortale interveniat, & veniale tantùm in alio, majus esse in uno, quàm in alio motivum. Prę- terquàm quòd hîc agimus de obligatione resti- tutionis ratione iniquæ acceptionis, & non rei acceptæ, juxta communem Theologorum di- stinctionem, unde ille præsertim attenditur: quòd si ratione illius non est obligatio sub mortali, sed tantùm sub veniali, absolutè talis eritni velimus omnia confundere. Urgeo, Ra- tione iniquæ acceptionis est tantùm obligatio sub veniali restituendi. Quidnam? Illud cer- tè quod acceptum est. Atqui illud est materia gravis; ergo non est obligatio restituendi illam nisi sub veniali, neque separabiles sunt illi respectus. Loquimur autem de acceptione, lato modo, quatenus is, qui damnum intulit, etiamsi reipsa nihil acceperit, videtur quodam- modo aliquid detrahere domino rei, & quasi de proprio disponere, dum ejus culpa deperdi- tur; quod accedit in alienorum bonorum ad- ministratore. iniquo utcumque acceptore. Si enim quis per actionem venialiter culpabilem rem alienam substraxerit notabilis æstimationis, quæ scili- cet sufficiat ad culpam mortalem, tenetur pro- culdubio, si extet apud se, illam restituere, si- quidem ad id teneretur, etiamsi in ablatione nulla culpa intervenisset. Si enim prius illud ita decurreret, fieret ex eo quòd homines ab- straherentur ab immiscendo se rebus alienis cum præjudicio humanæ societatis, si ex ve- niali negligentia aut inconsideratione, quæ facilè obrepit, sic oriretur adeò gravis, & diffi- culter tolerabilis obligatio. Et quod ad obliga- tionem sub veniali idem ostenditur ex eo quòd mirum videretur obligari aliquem sub veniali ad restitutionem gravissimæ materiæ v. g. cen- tum mille aureorum, à quo proinde aliàs non<-P> @@0@ @@1@ staret: ac proinde modicum hæc obligatio emo- lumentum afferret, ut arguunt docti Scripto- res apud P. Herincx Tomo 3. Disput. 5. de Resti- tutione n. 28. & 34. Ex quibus & argui potest contra P. Bonæ-Spei circa peccatum illud ve- niale quod agnoscit: licet ipse Pater censeat, quod libenter concedi potest, ad securitatem conscientiæ aliquam moderatam transactio- nem futuram convenientem, ut damnum passo aliquo usque fieret satis. Sed quidem stante opinione adeò probabili, absoluta securitas est, quod ipse non negabit, ut videri potest Tomo 2. Tract. 2. Disput. 4. nu. 23. ubi specialiter de restitutione communem sententiam ample- xus, etiam circa minùs probabilem, de quo ali- bi non semel. Iuxta quæ ij, de quibus agimus, non obstante culpa dicta integrum poterunt levare salarium, quia Rex non videtur alio mo- do velle contrahere, cùm sit certum id, quod nuper dicebatur, venialem culpam facilè ob- repere. Cum quo tamen stare potest vt in ex- teriori foro ad restitutionem compellantur, quia constare defectus poterit, & non gradus culpæ in foro animæ, in quo judex Deus. Quia vero eorum in syndicatu judices circa hæc oportet plenè esse instructos, dum malitiam in modo agendi, quæ non difficilè constare solet, deprehenderint, possunt & debent rigorem sententiæ temperare; quod à Regio Indiarum Concilio fieri frequenter videmus circa ea, quæ finali ad ipsum terminanda judicio deferuntur. Pro quo & faciunt quæ habentur nu. 10. cir- ca pœnalis legis benignam interpretatio- nem. sententia sua, ut vidimus citat P. Rebellium, sic enim ibi: nu. 49. Adde tamen 1. ex culpa levi non esse obligationem restituendi prout ex culpa gravi, sed proportionaliter ad culpam commissam, ut rectè notat Rebellius, juxta præmissa à nobis Dubitat. 4. Resol. 2. nu. 36. Sic ille. Atqui P. Rebellij sen- tentia valde diversa est eo loco, quem ipse non designat, scilicet 1. parte lib. 1. quæst. 10. nu. 17. Sic enim ibi: Theologica culpa, si tantùm venialis sit, secluso contractu, non obligat in conscientia ad restitutionem integram damni illati, quamvis, si damnum fuisset notabile, posset obligare sub mortali ad restituendam aliquam notabilem partem ejus- dem damni. Iuxta proportionem igitur culpæ Theo- logicæ, quoad gravitatem spectatæ arbitranda erit quantitas restitutionis faciendæ: tam levisque pote- rit esse culpa, ut nec centesima fortè pars totius damni restituenda sit: sicut juxta latitudinem ve- nialis tam gravis esse poterit, ut ad decimam partem damni obliget, præsertim si maximum non sit: immò quando constaret esse culpam Theologicam, & æquè dubitaretur essetne lethalis, an venialis, ad dimi- dium totius posset obligare: quamvis si æquale du- bium esset an intervenerit culpa, necne, interpre- tandum foret in meliorem partem, cùm in eo casu melior conditio poßidentis esse debeat. Hæc ille, ad- dens deinde alia contra Petrum Navarrum partem contrariam propugnantem. Ex quibus apparet quàm sit diversa illius sententia ab ea, quam P. Bonæ-Spei vidimus sustinere & qui- dem P. Rebellius rem satis difficilem ad satisfa-<-P>@@ <-P>ciendum obligationi restitutionis proponit: quòd scilicet latitudo illa, quæ esse potest in peccatis venialibus secundùm majorem & mi- norem, ac minimam gravitatem perspecta ha- beatur, ut vel centesima, vel decima sit pars restituenda. Quomodò enim hoc etiam per prudentes conjecturas discerni queat? Deinde quod de dubio circa mortale aut veniale asserit, restituendum scilicet dimidium, ex eo refelli potest quod de dubio circa veniale dicitur, ex eo scilicet quòd melior sit conditio possidentis. Ubi non potest possessio ad rem aliquam, quæ possideatur, referri, cùm tantùm de damno aga- tur per peccatum illato: unde aliter accipien- da, & quomodocumque accipiatur, cum com- muni apud Iurisperitos & Theologos regula est componendum, quòd scilicet in pœnis benigna interpretatio est facienda, de qua in præsenti Titulo nu. 10. & alia circa reum, cui potiùs fa- vendum, quàm actori, & generalis doctrina, quòd peccatum non præsumitur, nisi probetur; circa gravitatem etiam locum habere debet. Si dicas in casu præsenti eum, qui damnum intulit, à nemine judicari, nisi à seipso, qui de gravita- te peccati dubitat, unde nulla ibi intervenit in- juria. Id non obstat: nam licet ipse solus dubi- tet, non majorem sibi ipsi pœnam debet impo- nere, quàm ab alio imponeretur, juxta termi- nos justitiæ loquendo: nam in foro Pœniten- tiali alia est ratio; major enim satisfactio im- ponenda est pro peccato, quod an fuerit mor- tale dubitatur, quàm pro veniali in eodem ge- nere. Et ratio discriminis est, quia in Tribu- nali dicto purum conscientiæ negotium agitur juxta qualitatem peccati, cujus Iudex Deus, & ejus nomine Sacerdos. In alijs autem, quæ ad humanos contractus attinent, ipsi homines sibi leges statuunt, & cùm de bonis agatur exter- nis, possunt ut voluerint arbitrari, sibi ipsis condonantes, ut non sint adeò graviter urgen- tes pœnæ: qui enim modò est actor, potest subinde esse reus, unde ad paria judicantur, qui & damnum pati, & pariter possunt inferre, ut benignè cum omnibus agatur. Et quod ad pec- cata in officio commissa spectat, de quibus Yüklə 19,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|