Avctarii indici tomus quartus
Yüklə 19,02 Mb.
|
|
præsertim agimus, id etiam locum habet, quia & qui sub cura aliorum est, potest alterius cu- ram habere, præter rationes adductas n. præced. Vide etiam nu. seq.
& quatuor sequent. dum dictis. Videtur autem non esse damnabile si officiali benevolè se gerenti erga aliquem, in occasionibus obtinendi solutionem, quando de ipsa non agitur, licet sit deinceps forsitan, immò & certò agendum, aliquid con- feratur: tunc enim non ut officiali, sed ut ami- co conferri videtur. Id quod in Religiosis po- test minùs periculosè contingere, qui in his re- gionibus multùm solent à præfatis ministris dependere. Posse autem judici ut amico con-<-P> @@0@ @@1@ & Nos suo loco, & pro quo etiam P. Pereyra in Promptuario & Summa morali Tomo 1. nu. 1448. quem post superiùs scripta §. præcedenti vidi, & n. 563. affirmat cum P. Turriano constare in- ter omnes Theologos ex peccato quocumque etiam veniali deliberato insurgere obligatio- nem restituendi. Ubi quidem si de materia gra- vi sit, id stare nequit quod videtur supponi: qui enim graviter damnificare intendit, mor- taliter peccat, ut est innegabile. Solùm ergo id stare potest quando materia est levis, tunc enim obligatio est restituendi etiam sub venia- li. Subdit quando veniale ex indeliberatione contingit, stare etiam obligationem, ex eo pro- bans, quod æquitati naturali repugnat, ut quis mea culpa patiatur damnum, quin ego tenear illud compensare. Et observandum ait cum Maldero & Molina peccantem venialiter ex imperfecta deliberatione non teneri ad totam summam, si illa maxima sit, sed ad partem pro ratione culpæ commissæ. Secundò, omnem il- lam obligationem ortam ex veniali tenere so- lùm sub veniali. Quia effectus nequit esse ma- jor sua caussa. Tertio eum, qui per deliberatio- nem semiplenam damnum intulit famæ alte- rius, teneri sub mortali non ex justitia, sed ex charitate restituere, si possit absque magno one- re, unde rejicitur Vasquez C. 2. de restitut. §. 2.
etiam per culpam levem ex semiplena delibe- ratione teneri ad totam Summam sub mortali. Addit & cum P. Rebellio num. 564. eum qui damnificavit graviter, & dubitantem an mor- taliter peccaverit post factam diligentiam cir- ca deliberationem, non teneri sub mortali re- stituere, quia juxta commune axioma, in du- bio nemo præsumitur malus. Ubi quidem ratio ab ipso reddita non pro P. Rebellio, sed pro Nobis militat, ut vidimus nu. præced. siquidem ille in dubio an culpa fuerit mortalis an venia- lis, ad dimidium asserit obligare, unde juxta ip- sum non sufficit dubium circa mortalem. Errat ergo circa hoc citatio, sicut & circa locum, po- situs est enim Liber 2. pro 1. & nu. 16. pro 17. Iuxta id autem quod asseritur, de obligatione tantùm sub veniali, si quis illud confiteatur, nec sit paratus restituere, poterit quidem absol- vi juxta opinionem negantem absolutè obliga- tionem, quam probabilem præfatus Scriptor affirmat, non verò juxta aliam, quia juxta cer- tam Juris regulam non dimittitur peccatum, nisi restituatur ablatum, quod pariter currit in veniali. Et ratio est, quia absolvi nequit etiam à veniali, qui in voluntate circa illud perseve- rat. Si autem post illud commissum doluit cum voluntate restituendi, quam tamen posteà re- tractavit, absolvi poterit, quod circa mortale nequit stare, quia tunc perseverat voluntas non restituendi, quæ mortalis est, & jta est indis- positus ad absolutionem, cùm nequeat unum mortale sine alijs dimitti, quibus pœnitentis conscientia prægravatur. tione eorum, quæ subhastatione venduntur, ibi est statutum, de quo & n. 983. Addi tamen potest, si in emptione per interpositos amicos<-P>@@
ab illis, sicut à quolibet alio emenda foret, in eo nullum esse grave peccatum, nisi forte ra- tione scandali, cùm res apud Officialem tan- dem videatur. Verùm id genus scandali reve- ra tale non est, cùm ex facto tali nullus ad si- militer faciendum cum gravi peccato movea- tur. Nisi fortè Officialis alius, qui non debet temerè existimare in eo grave delictũ extitis- se: quòd si & ipse veritate cognita tale aliquid velit facere, non plusquàm ille peccaverit. Ex eo autem quod aliqui factum condemnabunt, aut saltem injustitiam in eo fuisse commissam suspicabuntur, non est gravis in eo malitia, ut- potè caussa talium, asserenda. Nam sic cogi- tantes credent se in eo non peccare, illo funda- mento ducti: vel si peccare se putent, ideò erit, quia insufficienti fundamento se ductos puta- bunt, unde peccatum erit ex malitia, pro quo vitando non est generaliter obligatio, & in ca- su præsenti rarò continget graviter delinqui ex hujusmodi suspicionibus. Et quia circa pretium debere illud esse intra latitudinem justi à Nobis dictum. Vidi autem posteà contrarium ita praxi firmatum, idque à viris conscientiæ ti- moratæ, ut non possim non eorum sententiam valde reputare probabilem, qui praxi hujusmo- di suffragantur. tat, affirmat tanti posse rem vendi, quātùm sine fraude possit extorqueri, etiam infra, vel supra dimidium, quo res extra subhastationem vale- ret. Dom. Caramuel in Theologia morali lib. 2.
numeri prætermisso, sed non probans illius as- sertum nu. 24. quatenus asserere ait, quòd si quis roget amicos ne supra certam summam offerant, ut ipse emere possit pretio minore in- fimo, justè id fieri posse. Quod tamen ille nul- lo modo affirmat tantùm dicens, quòd si in foro externo infimum pretium fuerit quatuor aureorum, & quis emat tribus, id stare posse, quia illud est justum pretium ob paucitatem emptorũ, ratione enim dicta possunt pretia va- riari, neq; esse contra justitiam cooperari ut illa remittantur. Ex eo autem decipi dictus Pater potuit quòd apud D. Caramuelem sic habeatur: Respondeo rerum pretia mutari, & non esse contra justitiam cooperari ut rerum pretia remittantur, sed emere eas injusto pretio. Sic ille, in eo sensu ac- ceptus, ut res possint emi injusto pretio. Cùm tamen legitimus sit: tantùm esse contra ju- stitiam emere res injusto pretio: cùm tamen contra illam non sit cooperari ut pretia remit- tantur, tunc enim remissum pretium est justum ob rationem dictam. Unde impugnatio ab ipso Patre adducta nullius est ponderis dum ait, quòd sic jam tolleretur substantia subhastationis, quæ sola dat licentiam vendendi & emendi quanti potest sincerè, & sine fisco (corrige fuco) & fal- lacia. In casu enim dicto sincerè, & sine fuco ac fallacia proceditur, & stat assertio ejusdem Patris nuper adducta, qui post alias rationes sic cum Bonacina concludit: Quia justum pretium in eo modo vendendi, ex praxi omnium etiam timoratorum est quanti minoris<-P> @@0@ @@1@ doctus Pater. tentias circa præsentem quæstionem ita scri- bit: Existimo tamen probabilius nullos posse huic
ctè. Et quidem in subhastatione sola emptorum raritas videtur pretium diminuere posse, quod communiùs ita evenit: cùm tamen contingat etiam plures esse aliquando emptores, unde & pretiũ supra infimum, immò & medium augeri, & quandoque supra summum, quod nuper vi- dimus in prædij cujusdam venditione. Ubi res ipsa clamare videtur: cùm enim sint qui pre- tium augeant, manifestum est non posse mi- nus offerenti vendi. Quòd si plures vellent, sed pretio minore, nec sit qui plus offerat, quàm unusquispiam oblator primus, tunc revera emptorum parcitas est, & sic non rarò evenit pluribus idem pretium offerentibus, ex quibus qui prior tempore, potior est jure, nisi fortè so- lutio non sit ita prompta futura: circa quod Judex poterit auctoritatem suam interponere. Pro eo autem quod dicitur de prudentis arbi- trio, ad notandum quando res dicto modo ven- duntur Judicem aliquem solitum assistere, & is ex illis, qui circa rerum pretia parùm esse instructi solent, qui & facilè plus offerenti rem statuit esse vendendam: cùm tamen id minus consentaneum æquitati videatur. Et ita peritus in arte adhibendus. Quia verò juxta probabilem sententiam videtur procedi, non nimis urgendum. In eo autem gravari con- scientia sine probabilitatis refugio potest, si statim ac res venditioni exponuntur, primis licitatoribus exiguo pretio vendantur, cùm ve- rosimiliter expectari possint futuri brevi tem- poris intervallo. Ubi quidem multùm poterit, quod dictum est arbitrium prudentis adjuva- re. Nam & vereri poterit venditor rerum alie- narum, ut accidit in spolijs Episcoporum, & bo- nis defunctorum, ijs non admissis, qui tunc primùm volunt emere, alios non futuros. jura Regia curanda assistunt, de quibus Cap. 6. addendum id jam ab annis aliquot non per officiales dictos, sed per aliquem ex mercato- rum præstari gremio, quia ab ipso suscepta est obligatio certam summam reddendi Regi, ex quo agendi modo & illis & Regi ipsi majora emolumenta comparantur. Ille ergo sic assi- stens cum competenti salario, cùm mercator etiam sit, non debet plus indulgere sibi quàm alijs, sed eadem regula se metiri, quæ non les- bia, sed recta futura supponitur. Nec talis erit, si ut licere plus erga sua possit ipsi, nimia erga alios indulgentia defungatur: sic enim fieri poterit ut reddenda Regi summa ægrè queat colligi, & nova sint gravamina subeunda. Ne- que erga mercatores, & alios, ad quos etiam<-P>@@
gerere debet, ut vellet ipse secum agi, si alius esset administrator: nam mercatores sine scru- pulo circa defraudationem Jurium procedunt, quia suum, non aliorum negotium agunt sa- lario ad tuenda Jura penitus obligati, ut obli- gatur ipse. Quod tamen non tollit quo minùs id facere licitè queat erga sua, quod aliàs posset, licet cum aliqua defraudatione, quæ in alijs futura supponitur, etiamsi erga illos modera- ta, quæ satis est, diligentia adhibeatur. Pro quo & facit administratorem hujusmodi à gre- mio mercatorum constitui, qui probè sciunt quomodo res istæ procedant, unde majorem obligationem ei non intendunt imponere, quàm sit modo eorum agendi familiaris, & utili processui consentanea. Quod notandum quidem est, quia casus peculiaris. Circa pretiosorum metallorum Quintationem. Ad Cap. 8. mus, quod & tenet P. Pereyra nu. 516. Vers. Observo primò. Idem colligitur ex P. Herincx Tomo 1. Disput. 4. de Iust. & Iure nu. 152. ubi ita scribit: De argenti & auri fodinis
quem cùm pars reservata non spectet ad do- minum fundi, & quinta reservata sit ad Regem spectat tamquàm ad dominum. In ratione au- tem convenientiæ, quam reddit, illud Adeò de- buisset omitti. Videtur enim significari Prin- cipes irrationabiliter sibi venas dictas sive ex toto five ex parte reservare, licet non adeò. Et rationabilem hujusmodi reservationem esse, ra- tiones ab ipso adductæ convincunt. Pro quo & P. Bonæ-Spei Tomo 5. Tractat. 1. de Iure & Iust. fertur, quòd cùm ad Principem spectent, aut ex toto, aut ex parte, juxta legem, pro reserva- ta parte conscientiæ obligationem urgere. tus P. Pereyra venas dictas sub nullius domi- nium cadere, subdit tamen sic: Observa primò
quidem non videtur cum ejus posse assertione componi circa dominium, quod negat domino-<-P> @@0@ @@1@ re, quidquid de prohibitione aliorum sit? De- inde videtur sibi contradicere, dum dominium negat, & tamen conjunctionem metallorum majorem cum terra, & cum ejus domino con- sequenter agnoscit. Neque dici potest, licet ejus non sit ante inventionem, esse tamen post illam, sicut alia non habentes dominum sunt primò occupantis. Hoc enim cum ejus nequit doctrina constare, sic enim priùs habet: Dices, venæ saxorum & aquarum spectant ad dominum agri: ergo & venæ metallicæ. Respon. neg. conseq. Disparitas est, quia venæ saxorum & aquarum, cùm sint vilioris naturæ, censentur quid accessorium, & partes agri: non ita venæ auri, argenti, & aliorum metallorum propter magnum pretium, quo agrum ipsum longè excellunt. Hæc ibi. Ex quibus ma- nifestè convincitur non posse adductam ab Au- ctore reddi rationem, quandoquidem etiam post inventionem nequit ad inventorem perti- nere. Quidquid autem de hoc sit, quod de ob- ligatione quintationis asserit in conscientiæ foro ante omnem judicialem sententiam, bene ex eo deducitur, quòd venæ prædictæ ad domi- nium nullius privati pertineant, sic enim dum apud Principem residet, quidquid obligatio- nis cum traditione imponitur, manifestum est ad conscientiam pertinere, sicut ea, quæ ex contractu quocumque legitimè celebrato re- sultat: ut si Rex prædium traderet cum onere quintæ partis fructuum, aut aliud simile. tales venæ repertæ in fundo Majoratus, vel do- tali, spectent ad possessorem Majoratus & do- tis. Et respondet cum P. Molina Tract. 2. Disp. 54. nu. 5. si venæ illæ renascantur, pertinere ad possessorem Majoratus, & ad maritum, quia uterque habet jus percipiendi fructus ex talibus prædijs. Si autem venæ non renascantur, ad possessorem Majoratus, & non ad maritum spe- ctare. Disparitas est, quia possessor Majoratus, cùm sit dominus, capere potest quodcumque emolumentum ex Majoratu, dummodò illum deteriorem successoribus non relinquat: mari- tus verò non est dominus bonorum dotalium, sed administrator tantùm, atque adeò solos fructus capere potest. Verùmtamen cùm Au- ctor contra P. Molinam asserat ad dominum agri, in quo sunt venæ, non spectare domi- nium illarum, inconsequenter locum præbet quæstioni, & cum P. Molina respondet; quan- doquidem neque possessor Majoratus, neque maritus habere possunt venarum dominium, quod ad nullum privatum potest pertinere; pro- pter magnum pretium, quo agrum ipsum longè ex- cedunt, ut ille loquitur. Si autem resolutio ex suppositione procedat, quòd venæ præfatæ sint à Rege inventoribus adjudicatæ cum obliga- tione quintæ partis: ut affirmat procedere in Lusitania, id quidem debuit explicari; cùm ta- men resolutio absolutè procedere videatur, sicut in toto illo discursu procedit. Unde non de inventoribus loquitur, sed de dominis: illis enim, & non istis facultas dicta conceditur, in- quirendi scilicet etiam in agris alienis, ut apud eumdem habetur, de quo & Moure Parte 1.
tione reddita cur eadem dispositio debeat in to- ta Hispaniæ Corona locum habere, cui non ob- stat, quæ supervenit insperata divisio, circa quam non est utilis operæ pretium distineri. Addendum ergo consequenter ad Lusitaniæ leges in quæstione præfata venas prædictas fu- turas possessoris Majoratus, si ipse inveniat, & mariti si ipse inventor: neque ad Majoratus successores debere transire, cùm non sint Ma- joratui adnexæ, sed industriæ inventoris, uti de similibus pronuntiandum. Circa argentum vivum. Ad Cap. 11. circa illud occurrit. Primò non videri quomodò salva cōscientia possint Gubernatores debita minerarijs tempore aliorũ Gubernatorũ cōtracta non solvere, ex collato hujusmodi me- tallo secũdùm firmas & ratas pactiones. Id enim usu venit, ut Gubernator, si debita suæ guber- nationis tempore contracta persolvat, magnum facinus egisse videatur. Quòd si præstitissent omnes, nullo pacto debitorum ingens cumulus excrevisset. Pro quo quidem non video quod possit momenti alicujus fundamentum afferri. Exemplaria siquidem in hoc genere vitanda quidem sunt, non uti regulæ Christianæ gu- bernationis inducenda, ut est Christiano, im- mò & naturali jure compertum. Ubi mirabile quidem fuerit, si tales ingentem metalli co- piam in qua commercium exercere possint, aliò transportandam curent, immenso lucro sibi fu- turum: & ad solvenda debita ijs, qui inter gra- ves versantur angustias, nullam valeant indu- striam invenire. Ex eo autem hic modus agen- di invaluit, quod solutione hujusmodi debito- rum minor redditur argenti cumulus Regi sta- tis temporibus transmittendus, pro cujus aug- mento Gubernatorum solicitudo suspirat; illi enim meliores suo in munere censendi viden- tur, qui plus mittunt, mittendi ratione penitus ignorata. Sed cùm Reges nostri utpotè per ex- cellentiam Catholici, & justissimi, & pijssimi sint, alienum penitus ab eorum genio est ullum sibi præstari obsequium cum injusto gravami- ne vasallorum: eorum præsertim qui in majus illius, & regni commodum collaborant, uti minerarij dicti, in colle illo celeberrimo Huan- cavelicensi, quem Excellentissimus Dom. D. Petrus de Toledo y Leyva in præclaro scripto Matriti edito postquàm Peruviana fuerat gu- bernatione perfunctus, pretiosissimam Orbis hujus Margaritam compellavit. Uni enim illi omnes debentur thesauri, qui depauperata Yüklə 19,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|