ibi, Et hęc quidem dicta sint ut probabilitatem,
de qua nu. 102. præsentis Capitis adstruamus.
Ubi circa Covarruviæ citationem erratum in
numero, positus enim est 10. cùm sit 9. & hoc
quidquid alibi dixerit.
@@0@
@@1@§. VI. Circa impositiones. 351
§. VI.
Circa Regia emolumenta ex Gabellis.
Ad Cap. 15. 16. & 17.
1011. IN priori circa Alcavalam CardinalisCirca Alca-|valam.
Toleti rigida est censura proposita:
qui & circa illius initium minùs videtur ex-
actè locutus, dum illud ad tempus belli Gra-
natensis refert, cùm tamen Alfonsi Undecimi
tempore fuerit inchoata, nisi bellum Algui-
rense libuerit Granatense nuncupare. Pro quo
novissimè Dom. Doct. Franciscus Ramos del
Manzano Regius supremi Consilij & Cameræ
Consiliarius, ac Regis nostri Caroli Secundi
dignissimus Magister in Historialibus animad-
versionibus pro magnorum Regum in pueritia
comparatis imperijs, ubi circa præfatum Re-
gem Alfonsum ita scribit: En las mismas CostasP. Ramos|del Man-|zano.
de Alcalà se acavò de otorgar por todos los Reynos
al Rey el impuesto de la alcavala y veintena de las
rentas, para la guerra de los Moros. Aviase pedido
algunos años antes, en Cortes de Burgos para la
empressa de las Algeciras, y deteniendose en conce-
darle los de Burgos, les dixo el Rey, que quando no
se le concediessen, el por la Santa Fè, y por la salud
de sus Reynos, con tres mil Caballeros, que podria
juntar y mantener con sus rentas, entre los de su
casa, iria à poner su Real à la puerta de la Al-
gecira, y alli estaria basta dar fin à la empressa, co-
mo Caballero, y como Rey Christiano, por sus Rey-
nos, y por la Christiandad. Razonamiento ò habla,
que oida por los de Burgos y suceßivamente por los
Prelados, Ricos hombres, y fidalgos de aquellas
Cortes, y de otras de Castilla, otorgaron luego la
alcavala, teniendo por merced à Dios, que les
ubiesse dado un tan buen Rey. Sic ille. Ex quo
habetur compertum fideles vasallos in contri-
buenda pecunia esse promptissimos, quando
pro illius impositione est etiam comperta caus-
sa, quæ in bonum publicum cedat, & Christia-
næ fidei defensio & propagatio pertractatur:
ac circa illud pij & providi Regis desudat in-
dustria. Quod si desit, mirum non est sub im-
positionum onere congemiscere, & pro bene-
dictionibus maledictiones jaculari. Solet au-
tem in hujusmodi gravaminibus id accidere,
quod experientia satis testatum reddidit, & P.
Mariana Lib. 15. Historiæ Hispanicæ Cap. 11. de
Ferdinando Alfonsi præfati parente loquensP. Mariana
sic eleganter & prudenter admonuit: Ferdinan-
dus bello Maurico comparando Vallisoleti conventus
regni habet, pecunia conquisita collataque propensa
provincialium voluntate æquo animo ferentium
damnum pecuniæ; gravitatem vectigaliũ præ cupi-
ditate impiæ nationis extirpandæ: neque cogitantiũ
honestis sæpè occasionibus jura imminui libertatis:
dum malis Reipublicæ temporibus concessa vecti-
galia, sedata etiam tempestate imperantur, reti-
nenturque. Sic ille, ad Alcavalam respectu ha-
bito, cujus initia extitere tunc temporis, & sub
filio Alfonso irrevocabiliter prorogata. Sed
quidem quod videtur præfatus Scriptor innue-
re etiam necessitatis tempore debere subditos
populos circa contributionem cogitare, ne<-P>@@
<-P>suam honestis, quæ obtenduntur, caussis, amit-
tunt libertatem, humanam superat providen-
tiam, cùm necessitas lege careat, nec sit fas
Principem inarmatum velle, & certis periculis
illum, seq́ue pariter obnoxios remanere. Ni-Quid circa|illum &|alia possit|esse remed$unclear.
hilominùs quando sic aliquid postulatur, & ne-
cessitas urget, non est spes recuperandæ liber-
tatis penitus abjicienda, sed id, quod postulatur
quoad quantitatem & tempus cum moderatio-
ne concedere, promittente Rege pro certo
temporis spatio exactionem futuram, nisi ea-
dem persistat necessitas, neque tale aliquid nisi
facto regni conventu, ut leges statuunt, ex-
acturum. Et quidquid de hoc fuerit, illud op-
portunissimum, si Alcavalæ gravamen levius
redderetur, sic enim quod plus esset in bonis
eam solventibus, in Regis commodum aliundè
redundaret, & sicut Deo debent, ita & Regi
vasalli cum lætitia deservirent.
1012. Cap. 16. de vectigali AlmoxarifazgoAlmoxari-|fazgo unde.
actum, quod nomen nescio quomodo in Hispa-
nia retentum, juxta ea, quæ habet P. Mariana
citato lib. 15, Cap. 21. sic enim ibi: Iosephus Iu-P. Mariana
dæus ad rationes regiorum vectigalium compulsus,
(cùm fidem non satis probasset, & occasio evertendi
hominis quærebatur, neque deesse poterat) ærarij
præfectura abijt: cautumque ne deinceps externæ
religionis homini demandaretur. Almoxarifi vox
Arabica odij mitigandi caussa, Præfecti thesaurarij
appellatione mutata, in ea re universæ provinciæ
abs rege gratificatum. Sic ille. Sed circa hoc non
est cur diutiùs occupemur. Occurrit autem ci-
tato in Capite n. 123. in fine defectus syllabæ,
propter quem sensus contrarius redditur in re,
de qua ibi. Dicimus enim in mari Australi non
videri opus esse vectigali dicto ob illius securi-
tatem ab hostilibus incursibus, propter quos
constat fuisse constitutum, sic tamen conclu-
sum: Quod ad vectigal pro mercibus ex HispaniaCirca typo-|graphicum|errorem.
adductis referri potest, adeò accrescens ex ejusdem
maris enavigatione, in qua onerarias numquàm
pro securitatis commodo naves Regiæ comitantur.
Sic ibi: quod tamen ut jacet constat esse à ve-
ritate penitus alienum; cùm Regiæ naves in
earum ordinario concursu onerarias comiten-
tur. Quid igitur? Itáne manifestæ injurij ve-
ritati? Absit. Sed error inde: quod particulæ
Numquàm negativa detracta particula, scilicet
Non, cùm Nonnumquàm dici debuisset. Tale
aliquid & in sacris libris non semel occurrit ob
inscitiam librariorum. Sic illud Iob 22. v. 12.Similis alis$unclear|Iob 22.|v. 12.
ubi ita quidam: An cogitas quòd Deus excelsior
cælo sit? Quod quidem contrarium habet sen-
sum legitimo & tenendo addita particula Non,
hoc modo: An non cogitas quod Deus excelsior
cælo sit? Quod à Francisco Luca adnotatum.
Et juxta priorem lectionem Commentarius D.
Gregorij decurrit, egregia quidem doctrina,
sed minùs Literæ congruenti. Jam quod circaCirca Al-|moxarifaz-|gum quid|dignum|observata.
securitatem in hoc Australi mari diximus, Deo
benè favente, hucusque verissimum compro-
batum: Deo inquam benè favente; nam quæ
immani maris interstitio adscribi potuit, su-
periori debet providentiæ potiùs adscribi: tran-
situs siquidem redditus est non ita arduus ini-
micis, ut antea credebatur. Unde inter suspi-
ciones vivimus repentinorum incursuum, quos<-P>
@@0@
@@1@352 Recognitio Tomi I. Thesauri Indici.
<-P>utinam ejus, quem certissimum nostræ felici-
tatis Auctorem agnoscimus, favor continuatus
avertat. Et quidem illis, si quidquam attenta-
verint, de humanis etiam pręsidijs erũt majora,
quàm suspicari ipsi poterunt & terræ & maris
obstacula: & circa hæc expediet vectigal, de
quo loquimur, pro quo & constitutum, insumi:
his præsertim temporibus, cùm pro sumptibus
Classis ex Hispania venturæ Indultum, quod
Commercium præstat, de quo aliàs, abundè
sufficiat. Negotium ergo conscientiæ videtur
agi in caussa præsenti: absurdissimum enim vi-
detur, si Peruvium, divitiarum fons, & exer-
cituum Europæorum animatum robur, inde-
fensum relinquatur.
1013. Pro Averia dictis Cap. 17. addi po-Circa Ave-|riam, &|illius pro|conscientiæ|foro obliga-|tionem.
test quod dudum dicebamus de obligatione in-
sumendi illam in defensionis commodum, quia
ea est de caussa, ut ibidem expositum, institu-
ta. Prætereà circa obligationem in foro con-
scientiæ, quod dictum n. 132. de illam defrau-
dantibus, qui nullo circa hoc conscientiæ re-
morsu pulsantur, confirmari potest ex eo quod
habet P. Pereyra Tomo 1. nu. 1562. ubi quærit
an lex obliget in conscientia imponens tribu-
tum, sed nihil exprimens de ipsius petitione.
Et adducta P. Sancij sententia Lib. 2. Consilior.
Cap. 4. Dub. 10. n. 5. asserentis cum multis talem
legem tantùm obligare ut nullus ex industria
occultet merces, & utatur fraudibus pro de-
fraudatione; non verò ad hoc ut ipse inquirat
exactores, eisque sponte offerat tributum. Et
aliorum apud eumdem n. 11. qui eamdem do-
ctrinam extendunt ad eum, qui ex industria
occultat merces & contractus, ne gabella exi-
gatur, quod probabile ille judicat, sed opposi-
tum probabilius, ita concludit: Mihi videturP. Pereyra,|ut faveat,|licet adver-|sari videa-|tur.
consuetudini standum esse. Sic ille. Cùm ergo ea
circa Averiam vigeat consuetudo, quam vidi-
mus, videtur eidem standum. Neque contra
hoc facit id, quod tradit citatus Scriptor imme-
diatè ante præfata, ubi sic ait: Illud mihi cer-
tum est, tributa justa deberi in conscientia eo modo,
quo lex justa obliget, ut solvatur absque alia nova
petitione sic solvi debere, ut contingit in decimis
Ecclesiasticis, quas Ecclesia præcipit solvi etiam non
petitas. Tantum ille. Cùm ergo Rex Averiam
etiam non petitam solvendam statuat, & cùm
obligationem exprimat in foro conscientiæ, ut
constat ex adductis n. 130. pro hac videtur par-
te stare, neque illud, quod subdidit, suffragari.
Sed quidem quod ab ipso traditũ, ad casum est
præsentem extendendũ, quandoquidem stante
Regis declaratione, circa illius tamẽ praxim ea,
quam diximus, viget consuetudo. Ubi & dici
potest legem dictā non esse receptā quoad hu-
jusmodi obligationem, ut mōstravit usus, neq;
pro eo speciale quidquā à successoribus adjectũ,
idq; satis prudenter, quia nullus ex eo colligen-
dus fructus, & oporteat valde cōscientię laqueos
evitare. Hinc factum ut cùm à me tale aliquid
post navigationis terminum peteretur, prorsus
abnuerim, immunitate prætensa, unde non est
in petitione processum. Non enim gravamen
tale supra rem cadit, sed supra personam, unde
afficere nequit exemptam. Neque circa hoc
ulla videtur extare lex, & ita à navium Regia<-P>@@
<-P>rum gubernatoribus apparet inventum, hinc
inde compendia conantium cumulare. Contra
quos tamen militat adducta ratio soluti pretij
transvectionis; neque enim dici potest exactio-
nem hujusmodi ad illud pertinere, quandoqui-Vide in|Indice|verb. Ave-|ria.
dem circa illud nihil est cum gubernatore con-
ventum, unde neque accrescere debet obliga-
tio penitus insperata.
§. VII.
Circa pœnas Commissi. Ad Cap. 18.
1014. QUod n. 141. dictum de mercibusDe praxi|contraria|legi.
Sericis ex Sina adductis, jam his
temporibus adeò est practicabile redditum, ut
non solùm pro Ecclesijs, sed pro quibuscum-
que alijs, nescio qua de novo introducta indul-
gentia, liceat illas comparare. Ubi quidem si à
Rege illa non descendit, negotium quidem est
non levi scrupulo obnoxium, si de Gubernato-
ribus loquamur: est enim expressa pro eo pro-
hibitio in magnum, ut creditur, Indiarum com-
modum, unde quæ & debeat generaliter obser-
vari, quidquid de interpretatione benigna ali-
quando sit, de qua dictum Tit. 3. Cap. 3. Erit
autem major scrupulo locus, si mercimonium
tale ad ipsos Gubernatores spectet, licet alio-
rum ministerio, minimè occulta agendi ratio-
ne. Accedit ex eo jura Regia imminui, quæ ex
mercium ex Hispania comportatione ad cu-
mulum magnum assurgunt, & satis absurdum
est ut id cooperatione Gubernatorum eveniat,
erga quos Regia confidentia eminet, ut quod
pretiosius in bonis habet, illis committat, &
eorũ diligentiam ampla compensatione remu-
neret, aut remuneratione cōpenset, pro adventu
& reditu ad sumptus necessarios attentus, ut in
nullo ipsius providentia deficiat; sicque & de-
fectus in administratione præveniat, ut tales
erga se experiatur, qualem ipsi erga seipsos pro-
vidum & attentum Argum experiuntur.
1015. Circa id autem quod pro EcclesiæCirca emp-|tionem|Sinensium|mercium|pro Ecclesijs|quomodo|prohibitio|non sit|contra im-|munitatem.
immunitate dictum, ut ex prohibitis mercibus
emere liceat, videtur posse non inverosimili-
ter responderi, Regiam prohibitionem erga
Ecclesias non versari; sed erga mercatores, ut
scilicet illis non liceat merces præfatas cui-
cumque vendere, etiamsi pro Ecclesijs dicantur
adductæ. Quod quidem non videtur contra-
rium Ecclesiasticæ immunitati, sicut in alijs
potest accidere, quæ vendi prohibentur. Et in
casu præsenti potest ratio specialis pro expres-
sione Ecclesiarum occurrere, quia eo prætextu
possent mercium dictarum arcæ quamplures
introduci, & quidem ratione immunitatis non
tenetur quis vendere ijs, qui illa gaudent, si
non vendat alijs, quæ ipsius sunt: in eo enim
uti suo dominio potest. Quod ergo facere sic
potest, etiam poterit obligatus, salva immuni-
tate: quia in eo neque directè, neque indire-
ctè contra illam tenditur: & de directa ten-
dentia ex eo ostenditur, quia incredibile est
legem à Catholico Rege latam, & obsequen-
tissimo Ecclesiæ filio, contra ipsam velle aper-
to Marte militare. Item ex qualitate ipsius<-P>
@@0@
@@1@§. VII. De pœnis Commißi. 353
<-P>legis, in qua nullum gravamen Ecclesiæ, sed
bonum publicum, immò & Ecclesiæ ipsius ac-
curatur. Ecclesiarum namque pretiosior orna-
tus ex publici commercij locupletiori proventu
accrescit, unde & pretiosiora possunt orna-
menta, Europæa scilicet, expectari. De indi-
recta autem probari potest ex doctrina Cardi-
nalis Lugo, cujus est optima explicatio Disput.
34. nu. 136. ubi ait tunc contingere quando
lex ex suis verbis non tendit directè ad gra-
vandos Ecclesiasticos: dantur tamen tales cir-
cumstantiæ, ex quibus ostendatur id præcipi ad
eos gravandos per circuitum v. g. si laicis pro-
hibeatur ne vendant sine expressa licentia ma-
gistratus, ea intentione, ut non detur licentia
vendendi Ecclesiasticis, de quo Nos aliàs. In
casu autem præsenti nihil est invenire tale ut
liquet: prohibitio enim minimè ex tali inten-
tione procedit, sed ex motivis prædictis, neque
ullus est circuitus, aut illius umbra. Quòd au-
tem de Ecclesijs inducta mentio, nihil tale ar-
guit: sed cautio quædam est occurrens credi-
bili prætextui, ne scilicet ab Ecclesia damnum
veniat, cui sine ipsius immunitatis læsione po-
test obviari.
1016. Et præfatus quidem discursus vide-Quid circa|præfatum|discursum.
tur non inverosimilis, unde legem prædictam
non penitus immunitati contrariam pronuntia-
vimus, sed scrupulum circa eam movimus ob
adductas rationes, non equidem leves, aut con-
temnendas, unde est cur circa hoc procedi ma-
gno cum temperamento debeat. Et quod vide-
tur certum, si res jam emptæ sint, & dominij
Ecclesiæ privilegium eminens consecutæ, ex-
trahi violentia illata nequeunt, cùm & ratione
dominij, & quia intra Ecclesiam, debeat illis
hæc reverentia minimè denegari. Et verò
etiamsi extra Ecclesiam apud Sartores inve-
niantur. Tum quia privilegium dictum stat pro
ipsis: nec non quia id non videtur credibile fu-
turum Regiæ consonum voluntati. Et quia
verba legis ad illud neutiquam videantur ex-
tendi, cùm de adductis pro Ecclesiæ cultu aut
ornamentis procedant; & ita non de ijs, quæ
jam sunt divino cultui dedicata. Est autem ex
præfatis mercibus æstimabilius illud, quod Raso
de Canton dicitur, ut nullum ejus generis ex
Europa adductum illi valeat exæquari. Et illud
quidem Ecclesiæ ornamentis aptissimum, sicut
& alijs non sactis usibus. Ubi quidem verosi-
mile non apparet velle Reges nostros in Peru-
vio illius usum penitus removeri: deberet
enim alio ex Hispania transmisso, ut in mer-
cibus alijs usu venit, illius suppleri defectus.
Circa hoc ergo benigna est interpretatio Regijs
legibus adhibenda.
1017. Extat & prohibitio alia circa armaCirca pro-|hibitionem|transporta-|tionis ar-|morum.
ex Europa transportanda, de qua nu. 142. Cu-
jus esse ratio potuit, ne pro ijs, qui prioribus
illis temporibus ad seditiones propensi regio-
nes istas perturbabant, nova essent fomenta
furoris, quibus sibi addictos roborarent. Sed
experientia docuit necessaria esse illa, offen-
siva pariter & defensiva, non solùm propter
timores nocturnos, sed diurnos etiam, ad Peru-
vianas divitias anhelantibus externis, & intra
propria regni viscera quandoque periculosis<-P>@@
<-P>motibus excitatis. Et quid ad Chilense regnum
attinet dubitari nequit, unde Serenissimæ Re-
ginæ nostræ providentia ad opportunam hujus
generis, sicut ad alia omnia, provisionem at-
tenta, copioso dudum apparatu succurrit, qui
& circa hoc nostrum desideratus, ne nimia nos
securitas in pericula, ut sæpè accidit, irrepa-
randa conducat. Neque enim arma in hoc re-
gno fabrefieri commodè possunt; & magnis
quidem expensis, si quæ conficiantur, obve-
niunt, licet quod attinet ad majora tormenta,
nulli cedat, habet enim & plura & pulcherrima,
non ferrea, sed ænea, quibus Callaici portus
muri resplendent, & quæ possint etiam eò ubi
opus fuerit, convehuntur. Circa Paraquarios
Indos, quia ab hostibus Brasilicis, nomine
Christianis, invasi, ut eos in servitutem re-
dactos in Sacchari cogant officinis rara inhu-
manitate servire, cùm jam zelo & Apostolica
Operariorum nostrę Societatis industria ad op-
pida essent ex silvarum habitatione traducti, &
Christianis moribus usque ad miraculum con-
formati; experimentis compertum est valida
defensione indigere, & ita tractandorum, ar-
cabusiorum peritiam edocti, securitatem sibi
post egregia facinora compararunt. Sed ecce
spiritus contradictionis insurgit, & zelo nescio
quo arma subtrahuntur, & hostium incursibus
obnoxij relinquuntur. Ergo redeunt illi magno
innocentium damno, ut fuga sibi consulere
opus fuerit, & magni Christianæ religionis
progressus interrupti. Conclamatum proptereà
à Patribus, & apud Excellentissimum Prore-
gem pro remedio peroratum: quod & benignè
adhibitum armorum redhibitione, hoc ipso,
quo hæc scribo tempore, currente anno 1677.
& quis ille fuerit, superiùs dictum, nec grava-
bor repetere, præclara memoria dignum Dom.
D. Baltassarem de la Cueva Comitem de Ca-
stellar, & Marchionem de Malagon, magnæ
& sapientiæ & prudentiæ Principem: quam
memoriam debet illi Societas, ut de me taceam
supra meritum honorato, sine adulationis fu-
mo, & Deo sub teste locuto. Stet ergo opor-
tere Peruvianam non solùm majestatem, sed
etiam tenuitatem esse armatam, inde etenim
& majestati sui gloriæ processus, suæ commen-
datio inclyta potestatis.
§. VIII.
Circa Confiscationes. Ad Cap. 20.
1018, DIctum in eo specialiter de Confis-Ex defectu|in exigenda|ratione à|Receptore|S. Inquisi-|tionis irre-|parabile de-|trimentum.
cationibus S. Inquisitionis Tribu-
nalis, & aliquæ cautiones pro Receptore adhi-
bitæ, tum illarum, tum aliorum ad S. Tribunal
spectantium, ex quarum observationis defectu
monstrum vidimus hoc in genere horrendum
erupisse. Incuriosa enim & damnabili prorsus
administratione annorum plurium, cùm ad
reddendam rationem peculiari supremi Tribu-
nalis commissione à fidelissimo & peritissi-
mo Domino Inquisitore Receptor cogere-
tur, inventus est minus habens: & adeo minus, ut
debitum ad multa millia Octoregalium excre-<-P>
@@0@
@@1@354 Recognitio Tomi I. Thesauri Indici.
<-P>verit, ad quædam tantùm genera ratione con-
tracta, pro quorum solutione, etsi locuples ille,
minimè sufficere potuerint facultates. Et ut
posset dicere, Omnia perdidimus, etiam vitam
perdidit, utinam non & animam, quod piè
possumus conjectare. Desideratum est quidem
ut cùm magis legali declaratione suæ obliga-
Dostları ilə paylaş: |