Avctarii indici tomus quartus
Yüklə 19,02 Mb.
|
|
tionis decederet, pro quo & consilium amica- bile non defuit, ad quod tamen ille: & meus
tuit enim declaratio ita disponi, ut & conscien- tiæ fieret satis quod erat optandum maximè, unde & honoris apud Deum & homines præcipuus splendor, & quod ad humanos spectat respe- ctus etiam honorificè dispensari. Et bene qui- dem verum est juxta receptissimam apud Theo- logos doctrinam non extare obligationem re- stitutionis bonorum inferioris ordinis cum bo- nis superioris, & famam pecuniarijs commodis anteferri. Sed hic non erat his locus, neque opi- nio esse apud Christianos etiam improbabilis potest, juxta quam liceat ob tuendum hono- rem in rationibus administrationis reddendis minùs verum, ne dicam apertè falsum, admi- sceri. Et ita gravatum relinquere creditorem, cui constat eum, qui rationem reddit, magnis esse nominibus obligatum. Potuit itaque Re- ceptos præfatus sic testari: Declaro me admini-
nua confessione honoris jactura, sed in- ejus manifestum. Quid enim detrimenti in crementum declaratione adeò temperata es- se queat, quando contra administratio- nem extabant plenissimæ probationes, quibus contraire, in illa præsertim hora reddendæ Deo exactissimæ rationis, non poterat esse ho- norificum, sed penitus indecorum. Quæ qui- dem licet jam remedio esse non possint, admo- nitioni tamen poterunt deservire, ut circa hoc attentione quàm magna procedatur, & fidatur nulli, aut ejus pecunia relinquatur arbitrio: sed ratio frequens recuperatæ, & insumptæ à Do- minis habeatur: quòd equidem non solùm occasione præfata, sed aliundè satis instructus possum veteranus minister admonere. sit pecunijs, quas pertractat, negotiari. Et gra- ve in eo futurum peccatum, dictum nu. 156. quod & nunc assero, quia pro certo habeo esse contra S. Tribunalis Iudicum voluntatem: quo non obstante lucrum erit fructus industriæ, & sine restitutionis onere, sicut de Regijs Offi- cialibus habetur Cap. 3. n. 14. & pecunia hu- jusmodi cùm ex confiscationibus procedat, ad Regem spectat, unde pariter circa illa philoso- phandum. Sed insurgit difficultas ex eo quòd qui ita negotiatur, pecuniam periculo amissio- nis exponit, ut frequenter evenit: & ita ratio- ne hujusmodi periculi aliquid debet refundere domino: nemo enim pecuniam suam cuiquam tradet cum periculo amissionis, aut difficilis recuperationis, nisi ratione illius aliquid ultra sortem accipiat, cùm sit illud pretio ęstimabile,<-P>@@
propriè mutuum non extat in casu præsenti, cùm tamen ratio subsit eadem, pariformiter debet judicari. Ad quod quidem dici in primis potest si Receptor aliàs habeat unde satiface- re ex integro possit, difficultatem cessare: quid- quid de gravi peccato sit ob expressam prohi- bitionem in quocumque eventu: est enim usus rei alienæ contra expressam domini volunta- tem, licet sine periculo damni proximi: sic enim & remotis obviatur: pro quibus nihil ul- tra sortem dari debet, quia mutuum simpliciter sumptum semper tale aliquid importat, & ita apud homines non habet peculiarem æstima- tionem. Et potest quidem mutuans à mutua- tario securitatem exigere pignoris, aut fide- jussoris: quibus etiam extantibus pericula re- mota non cessant; nam & pignus varijs est accidentibus expositum, & fidejussor potest mori, aut impotens reddi pro fidejussoria obli- gatione. Ante menses aliquot res accidit scitu digna. Ante illos enim Rectori Collegij nostri Arequipensis remissa sunt decem millia, si bene memini, Octoregalium, quibus opus erat quod- dam pium, externo institutore, fundandum. Cumque is, qui ea exportaverat in Patris cubi- culum detulisset, & coram utroque fuissent pomeridiano tempore numerata: instrumen- tum traditionis fieri delator postulavit. Cui respondit Pater defessum se non posse diutiùs circa isthæc immorari. Cui tamen ille, Ab- sit, inquit, mi Pater: nam possibile est ut hac nocte P. V. moriatur. Annuit, & confe- cto cum instrumento bonus pecuniæ delator abscessit: qui prophetico videtur ore locutus, nam paulò post repentino mortis jaculo Re- ctor trajectus expiravit. Repentino quidem, sed non improviso; erat enim egregiæ probi- tatis vir, & conscientiæ suæ solertissimus ex- plorator, magnis Religiosæ sanctitatis præco- nijs publicitus honoratus. Nulla ergo est hu- mana in conversatione securitas, ut meritò debeat quantùm fieri prudenter possit pericu- lum præcaveri. non suppetit unde queat, si res eveniat impro- sperè, debito satisfacere, inutilis resolutio est improspero stante successu; qui enim pro sol- venda sorte non erit, quomodo ad aliquid su- peraddendum sorti prævalebit? Sed prosperè procedat, & ex voto lucretur. Quid tunc? lux- ta dicta Tit. 9. nu. 120. dicendum nihil præter sortem deberi, quia pro hujusmodi obligatione debet pactio præcedere, qualis in casu nostro abest penitus. Neque urget quod dicebatur de contingentia illa pretio æstimabili: quia cùm mutuum illam specialem obligationem secun- dùm se non importat, ut obligatio circa illam accrescat, debet in pactum deduci: forsitan enim sic mutuum accipere intendens, ab eo desistet, sicut de lucro cessante, & damno emergente communiter Scriptores affirmant. In casu autem præsenti nihil tale accidit, cùm dominus pecuniæ adeò alienus à contrahendi intento reperiatur, quandoquidem prohibitio- ne sua contractationem omnem se aversari manifestissimè protestatur. Sed instari potest.<-P> @@0@ @@1@ rei, quæ usurpatur, aliquid pretio æstimabile etiam extrinsecus adhærere, etiamsi voluntas contrahendi utrimque non extet: Sic qui rem furatus est, aut injustè detinet, tenetur ad lu- crum cessans, & damnum emergens: ergo si- militer in casu est præsenti dicendum. Quæ instantia non levis apparet. Respondetur tamen juxta communem agendi modum de hujusmo- di respectibus, ex quibus damuum nullum re- ipsa sentitur, minimè homines curare: licet ut caveatur damnum possint pericula ad contra- ctum advocari. In adductis casibus, in qui- bus damnum incurritur, diversa profectò ratio est, nam & lucrum cessans dici etiam dam- num potest. Quæ quidem sit satis per occa- sionem disceptasse.
Regium rescriptum nu. 162. tenoris sequentis: Con que lo que se les repartiere, no lo
dem ut jacet contra Ecclesiasticam diximus esse immunitatem, licet adducti ibi duo docti Scriptores illud conentur defensare. Quibus accensendus D. Caramuel generaliter statuens sine licentia Regis non posse bona sæcularia fieri Ecclesiastica, contra quem latissimè dis- putat P. Joannes de Cardenas in Crisi Theologi- ca Parte 1. in fine, ubi Disputatio pro eo unica 23. instructa Capitibus, & satis quidem docta, atque intentum irrefragabili efficacitate con- cludens, ut non sit opus hoc loco quidquam adjecisse. Et quidem quod ad dominium illud, quod in Principibus ultra jurisdictionale poni- tur, ut possit pro bono publico de omnibus Reipublicæ bonis disponere, non est cur gra- vemur concedere, & admissa ad emptionem bonorum facultate, quæ Ecclesiastica eo ipso reddantur, aut gratuitæ donationis gratia, do- minium illis prædictum remanere, quod ad usum videmus non semel advocari, quando Ec- clesiæ aut Religiosæ domus, defensioni civi- tatis comperiuntur incommodæ: tunc enim ad demolitionem aut ex toto, aut ex parte sine scrupulo tenditur, ex dominij excellentis pote- state, & quodam naturali jure, per quod licet publico bono consulere, sicut & quandoque privato, cum rerum sacrarum jactura. Sic gras- sante incendio ne ulterius progrediatur, de- strui Ecclesia potest, & me invadentem in ea inimicum occidere, si aliàs vitare mortem ne- queo, & sic multis in alijs eventibus. Ex quo habetur pro emptione non esse licentiam ne- cessariam, quandoquidem cessat ratio illam postulandi, excellentis inquam dominij detra- ctio; & aliqualis suffuratio. lud potentiale, quod in omnibus privatis con- stituitur, ut possit quisque rem habere, quæ<-P>@@
alienari nequit, & ita lædi asseritur, à P. Cardenas doctè quidem & ut dixi, concluden- ter expunctum; & credo equidem non opus fuisse tot machinis ad leve satis inventum, & murum cespititium diruendum: eoq́ue ipso quòd illæ adhibitæ, plus delatum ipsi, quàm ejus apparens moles mereretur. In nullo siqui- dem præter eum, qui dominus rei est, domi- nium extat, quod violari dicendum sit, dum Ecclesia illud acquirit. Licet enim nullum vi- deatur habere inconveniens, si dicatur aptitudo illa ad dominium habendum dominium poten- tiale, cùm non sit de vocibus contendendum, sine injuria ulla stat præoccupatio actualis dominij, quia id est ad humano modo vitam transigendam omnino necessarium, aliàs ne- cessarium esset ut ab omnibus tale dominium potentiale habentibus, qui sunt innumeri, & per diversa loca dispersi, licentia peteretur; & quia illa pretio æstimabilis est, deberet omni- bus congrua fieri compensatio, quod quàm sit à ratione alienum constat, ut & ridiculum etiam possit meritò judicari. Ad quod quidem responderi nequit nisi novis figmentis; sicut neque ad sequentia. Habet quis potentiale do- minium erga omnes mulieres, ut possit matri- monio cum illis contracto maritale dominium supra illas exercere, quod quidem ex vi insti- tutionis contractus hujus naturalis habetur. Ergo dum cum una contrahit, jus aliorum vio- lat, qui nequeunt jam cum illa nuptialem con- tractum exercere. Crescit autem injuria ex eo quòd etiam cum consanguineis, aut affinibus intra quartum gradum contrahi matrimonium nequit, unde multiplex resultat erga plures im- pedimentum. Dici potest circa hoc inter ho- mines convenire ut unusquisque ut velit nu- bat, quia sic est humani generis multiplicatio- ni conveniens. Ergo similiter dicendum circa alienationes, quia sic etiam est conveniens, & valde conveniens propter divinos & humanos fines, quibus permoti Pontifices & Reges ta- lem agendi modum approbarunt, & quod ad Ecclesiam spectat ita certum, ut ad fidem vi- deatur pertinere, vel proximè ad illam spectet ob Decreta Pontificum & Conciliorum. De- inde dici nullatenus potest pro matrimonio li- centiam ullam requiri, quia independenter à quacumque illa à Deo institutum est, quod est fidei dogma certissimum juxta Christi, & D. Pauli doctrinam Matth. 19. & 1. Cor. 7. v. 39. Cui vult nubat. Licet ab Ecclesia certus circa hoc modus præscribatur, unde & additum ab Apostolo, Tantùm in Domino. Ad quem mo- dum licentia prædicti generis minimè spectat, neque in mentem venit cujusquam etiam som- niantis. Ergo neque circa alienationem aliter discurrendum. Patet consequentia, quia Deus rerum dominium non aliter tradidit homini- bus, & quando rerum divisio facta est, nulla circa licentiam prædictam, neque à Deo, ne- que ab hominibus est obligatio constituta, unde eadem quæ de matrimonio extat dispo- sitio. potest fieri alienatio dicta. Rogo jam in qua<-P> @@0@ @@1@ quòd Princeps ratione boni publici potest pri- vatos omnes dominio potentiali privare. Rogo ulteriùs unde hæc in illo potestas? Dicetur illam competere ratione officij, ad quod supe- rior illa providentia spectat. Tunc ultra. Ergo officium secum affert privationem illam domi- niorum actualium, quando constiterit expedi- re. Ex quo habetur dominia talia nullius esse considerationis, quia defacto nullum effectum habent, sicut habent dominia proprietatis, & de possibili possunt penitus extingui auctori- tate Principis, unde si quod verum domi- nium debet agnosci, ad dominium est po- tius Principis revocandum, de quo jam di- ctum. Et quidem sicut ex eo quod quis ha- bere dominium proprietatis potest, dicitur ha- bere potentiale, contra quod militat alienatio, ita etiam quia habere dominium jurisdictiona- le potest, erit etiam in illo dominium jurisdi- ctionale, & idem est de dominio, quod politicũ vocatur, & ita consequenter circa illa erit philosophandum. Atqui de talibus dominijs mentio nulla. Si dicatur ideò esse, quia agitur de rebus, circa quas esse alienatio potest. Con- tra est, nam id non tollit dictam potentialita- tem, & ex eo evidenter infertur potentialita- tem dictam nullius esse considerationis. Præ- terquam quòd dominia dicta possunt in aliqui- bus esse perpetua. Quid ergo tunc? Nam & ad commune bonum potest judicari conve- niens, quod & aliàs admittitur, juxta dicta. Addi potest non omnes posse habere domi- nium potentiale circa rem modo præfato alie- nabilem, quia cùm pretij soleant esse magni, quæ sic acquiruntur, ad pauciores est potestas hujusmodi referenda, nisi de potentia valde re- mota agatur, quæ nullius esse æstimationis so- let, ut fatentur omnes. Ex illis etiam qui locu- pletiores, aut habere illam per donationem possunt; & hæc etiam potentia nullius pretij est, cùm sit rarissimè contingentis, & sic nul- lus erit, qui pro ea vel obolum dare velit. Vel emptione: Atqui de eo vix est qui cogitat, & ut optaret quispiam, nulla illi infertur injuria, quandoquidem alienans poterat rem talem vendere alicui, qui eam heredibus transcribe- ret, sine ullius injuria, ex quo habendi illam moralis potentia vanescebat. Ubi ergo illa communis injuria, ubi apparet nullus, cui pos- sit inferri? Qui discursus non probabilem tan- tùm vim præ se fert, sed est proculdubio mo- ralis demonstratio. Unde nihil addidero ultra, ne quod minùs probare visus sum circa pro- lixos discursus in re apertè futili (quod bona sit cum venia ingeniosi Auctoris dictum) vi- dear immemor amplexari. Neque circa illatio- nes alias ex fundamentis præfatis elicitas im- morari juvat, circa quas P. Cardenas, quæ quantum habent novitatis, tantumdem & in- verisimilitudinis, utpotè fulcris debilibus su- perstructæ. Et alia me vocant, crescente volu- mine, præsentis instituti propria, ad quæ oportet properare. @@ Circa leges invitis impositas. Ad Cap. 22. gis circa renuntiationem vendibilium officiorum, quæ fieri nequit pro filijs non va- lentibus servire, quod durum apparet mul- tis, id tactum, circa quod §. præsens versa- tur. Et ibi quidem Dianam adduxi ex Parte 1. Tract. 10. Resolut. 2. Vers. Sed quidquid, uti ex- pressè affirmantem legem invitis non posse imponi & revera ita ibi statuit, & consequen- ter non peccare eum, qui non acceptat, etiam absque sufficienti caussa, nisi grave incommo- dum inde Reipublicæ proveniret. Sed quidem in fine Resolutionis, ita scribit: His tamen non
verti, ab ipso Auctore in novis editionibus, de quibus ille loquitur in editione Lugdunensi
aliter fuisse dispositam, ut mentem suam con- gruo declararet loco, & sic errandi circa illam periculis obviaret. Est enim valde absurdus do- ctrinæ proponendæ modus, si aliquod præmit- tatur assertum, quod tamen intendit Auctor statim retractare, ut sit sensus: Sic modò sentio
bus constat dissonare, & Auctoris non con- gruere dignitati. Et meritò quidem eam retra- ctavit sententiam, quæ ab Alexandio VII. cum alijs est falsitatis & scandali notis dignissi- ma pronuntiata, & est, n. 28. tenoris sequen- tis: Populus non peccat, etiamsi absque ulla caussa
muel ibidem adductus, contra quem multis agit P. Cardenas Parte 2. Tract. 3. Disput 29. Cap. 2. Arti. 2. & 3. de quo & n. 126. Et quidem illius asserta, ut jacent, transfixione præfata Alexan- dri VII. videntur comprehensa, ut non imme- ritò P. Cardenas eam ipsis censuerit applican- dam. Sed videndum an possit aliquatenus à no- tis præfatis liberari. Ille ergo Disput. 58. n. 829 in Regulam S. Benedicti: ita scribit: Asserendum est primò leges tam Civiles, quàm Pontificias ante populi consensum acceptationemque nullo modo ob- ligare. Sic cùm statuat, allegatis Auctoribus ita prosequitur: Hanc sententiam ante omnes docuit D. Paulus 2. Cor. 13. ubi asserit Christum dedisse potestatem Principibus Ecclesiæ, non in destructio- nem, sed in ædificationem: ex quo aliqui doctè ar- gumentantur sic: Atqui esset summum gravamen Christianorum, si ijs renitentibus obligarent leges, & hinc non sequeretur ædificatio virtutum, sed mo- rum destructio, & pacis exterminatio: ergo leges Ecclesiæ non obligant nisi acceptatæ. Hæc ille. Juxta quæ ita videtur ejus accipienda senten- tia, ut tunc leges non acceptari non sit pecca- tum, & earum obligatio propter acceptationis<-P> @@0@ @@1@ tione non ædificatio futura est, sed destructio & inconvenientia illa timentur, quæ ab Au- ctore referuntur. Jam recognoscenda Propo- sitio ab Alexandro proscripta, & invenientur verba illa: Etiamsi absque ulla caussa non reci- piat legem. Ubi ergo caussa est, locum non ha- bet Pontificia damnatio. Est autem manife- stum non esse sufficientem caussam, non ac- ceptandi affectationem libertatis, ut non sit lex, quæ aliquid aut prohibeat aut imperet, sic enim non possent populi convenienter guber- nari, quod quidem legibus est justis & pru- dentibus transigendum. Unde non apparet credibile futurum aliquem in Christiana Re- publica, qui ex eo solo irrationabili respectu acceptationi legis reluctetur, si in eo quidquam observantiæ Christianæ resideat. Quia tamen esse aliqui possunt judicij præcipitis, contra ipsos ab Alexandro severè actum, quos & me- lior Theologia jam priùs condemnarat. Ne- que ex eo quòd aliquale gravamen lex quævis adducat, acceptanda non est, quia eo ipso quòd legis propriam rationem habet, illud debet im- portare, quod quidem commodis, quæ & se- cum affert, non compensatur modò, sed etiam cumulatè superatur. Secus accideret, si verosi- militer judicaretur legislatorem circumstantias Yüklə 19,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|