Avctarii indici tomus quartus
Yüklə 19,02 Mb.
|
|
dicitur, quibus pecuniæ pupillares dantur, legis ratio satis est manifesta, quia videlicet pecuniæ tales ad eos spectant, qui negotiantes non sunt, & poterant satis comprehensi censeri exclusiva illa, Exclusis etiam non mercatoribus. Sed pupil- lorum expressa mentio, ut eorum cura non cen- seretur omissa, provida adjecta cautione, qua permittuntur contractus prius initos in legiti- mos reditus mutari, sublata facultate repe- tendæ sortis, quod perinde est ac census ex pecunia tali constitui. Sed cùm facultas dica- tur concedi, videtur de censu non agi, quia pro eo constituendo non erat facultas Principis necessaria. Sed id non obstat, in eo siquidem benignè cum pupillis actum, ut pœna prædi- cta contra non mercatores imposita, eos mi- nimè coarctaret: sed ita ut talis pecunia modo convenienti ipsorum statui servaretur. Census enim personales apud Belgas in usu haberi præfatus Scriptor affirmat Disp. 4. n. 78. & esse licitos cum multis Auctoribus, quos citat, con- tra Navarrum ostendit. An autem non obstan- te lege dicta possint illi & alii, qui mercatores non sunt, mutuare ut alij in foro conscientiæ, affirmari verosimiliter potest, si pecuniam ita habeant dispositam, ut minimè otiosam esse<-P>@@ <-P>velint, quod erit mercatores esse secundùm quid, licet eo nomine in Republica tales non habeantur. Lex enim eos tantùm contractus prohibere intendit, qui vel usurarij sunt, vel ad eos valde accedunt, cùm ex otiosa aliàs pecu- nia lucrum conquiratur. genere difficultas alia peculiaris occurrit, an scilicet qui otiosam habet pecuniæ aliquam quantitatem, & aliam negotiationi destina- tam, possit in mutuo illud ipsum ratione lucri cessantis accipere, quod exigere aliàs posset, si otiosam pecuniam non habere decrevisset. Cir- ca quod P. Bonæ-Spei supra n. 54. ita scribit: Notandum autem hîc, Tradere mutuum ex pecunijs negotiationi destinatis, ubi quis otiosam habet ut mutuum det, & lucrum cessans reportet, esse valde periculosum, nec plusquàm fictum & palliatum lu- crum cessans, quandoquidem mutuans sine ullo in- commodo, tam ex otiosis, quàm ex illis, mutuum dare poßit. Sic ille: qui dum ait, Otiosam habet ut mutuum det, duplex sensus verbis hujusmodi inesse potest. 1. ut otiosam habeat ab alijs ge- neribus negotiationis, illam tamen pro mutuo reddendo, suo cum lucro reservet. 2. ut nihil aliud sibi velit, quàm habere illam, ex qua mutuum possit tradere, cùm tamen non tradat. sed aliam lucro per negotiationem destinatam. Et quod ad priorem attinet: non videtur præ- senti commodus quæstioni, in qua supponitur pecuniam non esse destinatam negotiationi; cùm revera destinata negotiationi sit, sed usu- rariæ, si tantùm mutuando velit negotiari, ab omni alia negotiatione penitus abstenturus. Circa secundum autem id addit, ex quo licitæ traditionis titulus aperitur, sic enim claudit:
Sic ille. §. 1. num. 90. revera ita sentit cum P. Mo- lina, Lessio, Valentia, & Navarro ac Palacios, observans circa P. Salas errorem esse typogra- phicum in editione Lugdunensi Operis de Contractibus, & innumeros alios, unde ait pro verbo substituendam scripsisse Typographum
præfatum verum esse ait quando certum vel probabile est reliquam pecuniam non esse mu- tuanti in negotiatione sustinendam: Si verò<-P> @@0@ @@1@ pacisci. Sensus quidem est ex pecunia non de- stinata negotiationi lucrum haberi non posse, nisi reliqua pecunia certò aut probabiliter in negotiatione sit expendenda; secus si expen- denda non sit. Ubi quidem sensum aptum non esse, si verbum sustinendam apponatur, affirmat Cardinalis, unde censet Substituendam repo- nendum. Sed quidem eo etiam sensus minùs aptus habetur; quia pecunia negotiationi ex- posita non substituitur loco alterius, quæ otio- sa remanet, sed per se, & proprio titulo nego- tiationi subservit. Videtur ergo posse retineri lectionem præfatam, ut sustinenda idem sit quod tenenda, occupanda, in negotiatione, quod verbo præfato elegantiùs expressum, quàm solo tenendi verbo, sicut apud Ovidium
Sustinere enim nihil aliud, quàm tenere est, sed elegantiori dictum verbo. Et quidem di- ctus Cardinalis quod in Opere P. Salas typico- rum errorum deprehendit, effugere in suis non potuit Lugdunensis pariter editionis, sunt enim innumeri, & in ipso §. in quo sic ille nec lon- giori illo: Vers. 2. aliquid deficit, ubi dicitur, An poßit exigere, aliquid scilicet, aut quid simi- le. Circa finem Injuria pro Incuriâ. Et paulò post ante Verbum Exponenda aliquid deest, ut legenti constabit: & ex defectibus erronei e- tiam sensus oriuntur. sententia verosimilior prorsus est, unde sine scrupulo sustinenda (ecce sustinenda pro tenen- da) quidquid P. Bonæ-Spei usurarium suspice- tur sub palliato prætextu. Nec verum est po- tuisse mutuantem sine ullo incommodo rem peragere; cùm aliter agens lucrum amitteret, quod apud homines conditionis hujusmodi in- commodorum omnium maximum est. Id au- tem quod addit verbis illis: Quia debita provi-
latum difficile sane est sub hac verborum gene- ralitate: non enim omnis debita providentia pretio æstimabilis est, gubernativa enim poli- tica, paterna, œconomica, tales non sunt. Esse quidem possunt aliquæ, quæ ad serviendum aliquomodo spectant, ut cùm aliquis admini- strationem aliquam suscipit, in qua curam de- beat peculiarem adhibere, ut in villicis, pasto- ribus, præfectis mancipiorum ministerijs, & similibus. Quod quidem instituto præsenti non congruit, ubi nihil quod ad providentiam de- bitam pertineat, ad mutuatarium transfertur: si enim aliquid, pecunia reservata, circa illam enim tantùm debitam dicitur providentiam exerceri: Atqui illa intacta permanet: ergo ni- hil pretio æstimabile ad mutuarium transit: unde doctrina illa non est casui, de quo agitur, applicabilis. Neque id ullo modo necessarium est secundùm resolutionem nostram, quæ etiamsi otiosa habeatur pecunia procedit. Ne- que in opposita, quæ in eo fundatur, ut vidi- mus, quòd sine incommodo potest pecunia mutuari, eo quòd aliqua otiosa sit: cùm con- stet non esse otiosam, sive id pretio æstimabile<-P>@@
æstimabile in eo, ad quem talis providentia pertinet, eam detrahere portionem, quæ mutuo tradatur: quodquidem in considerationem ve- nire poterit, si mutuetur rogatus.
quod & tenent quotquot post addu- ctos vidi, ut sit jam sententia ista plusquàm communis. Videri possunt pro illa P. Bonæ- Spei Disputat. 9. nu. 84. qui circa Cap. In Civi-
scribit: Respondeo Pontificem solùm velle esse usu- ram, vendere aromata pluris ob dilatam solutionem præcisè, non verò ob dilatam solutionem, concur- rente lucro cessante, damno emergente, periculo sortis, fidejussoris &c. quæ, ut per se patet, in es- sentia mutui non includuntur, & ubi cessant, mu- tuantem obligare mutuatarium ut ipsum assecura- torem eligat, usura est palliata. Sic ille, commo- da utens explicatione sine recursu ad textus novationẽ. Sic etiam P. Philippus à SSma. Tri- nitate Tomo 3. Tract. 2. Disputat. 8. Quæst. 78. Vers. Dubitatur septimò, ubi citati Capitis non meminit, utpotè in quo nihil esse existimavit, quod resolutioni posset obstare. P. Herincx
fatum sic ait: Ad quod tamen Doctores respon- dere conantur diversimodè: nempe quòd agatur de eo, qui cogit mutuatarium ad jungendum mutuo hujusmodi assecurationis contractum: vel de fœnore nautico, quo non solùm ob periculum, sed simul ob mutuum dabatur menstruum lucrum: vel (ut Mal- derus Tract. 5. Cap. 2. Dub. 9. & ex eo VViggers Cap. 7. Dub. 7. nu. 103. sed non satis appositè ad constructionem textus) esse Sermonem de periculo ipsius mutuatarij: quo non obstante exigatur à mu- tuante lucrum supra sortem: vel de suscipiente pe- riculum, quod verè non subest, aut non tantùm, seu non proportionatum lucro: vel de præsumptione fori externi, ob frequentem in hac re defectum. Sic ille, audiendus etiam inferiùs. adductum, & quod P. Herincx affirmat non stare appositè ad constructionem textus, opor- tet expendamus. Textus sic habet: Naviganti, aut eunti ad nundinas, certam mutuans pecuniæ quantitatem pro eo quòd suscipit in se periculum, recepturus aliquid ultra sortem, usurarius est cen- sendus. Vult ergo Malderus, & eum secutus Wiggers, illud Eo quòd suscipit in se periculum, ad eum referendum, qui mutuum accipit, & suscipit in se periculum. Et opponit P. He- rincx non stare congruam constructionem: cùm tamen quòd ad constructionem attinet, nullum in quo hæreri possit obstaculum vi- deatur: cùm revera stare possit ut accipiens mutuum, in se etiam periculum suscipiat, id est quod ratione periculi aliquid solvendum paciscatur, quo non obstante Pontifex velit mutuantem censendum usurarium. Ubi quidem<-P> @@0@ @@1@ tum nullum: benè tamen in eo quod spectat ad Auctores sic constructionem retinendam judicantes. Cùm enim ex ijs sint, qui usura- rium contractum non esse censent, modum debent convenientem inquirere ut Pontificia decisio sarta & tecta custodiatur. Nec prop- tereà qui contrariā amplexus sententiam fue- rit, ex constructione tali poterit illam securè firmare, negatione enim illius facilè poterit infirmari, eo quòd constructio alia sit univer- sim recepta, & antiquissima acceptione Glos- sarum & Interpretum roborata. Denique Tuldenus in Codice de Nautico fœnore, & varij, tum Theologi, tum Iurisperiti censent textum esse vitiatum, adeoq́ue legendum esse; Vsu- rarius non est censendus. Cùm supposito vero peri- culo, & ad pretium proportionato, spontaneoque mu- tuatarij consensu, non sit appetentia usuræ in hoc pacto, in quo nil ratione mutui exigitur: cumq́ue contextus ipse vehementer indicet, in quo alia ex- empla subjungantur, in quibus pariter non subest usura, idque non per adversativam (ut deberet aliàs fieri, sed conjunctivam copulam quoque) sub- ditur enim: Ille quoque qui dat decem solidos, ut alio tempore, &c. non debet ex hoc usurarius re- putari, &c. Sic citatus Scriptor, qui adducta explicatione post alias diversorum Auctorum, & non rejecta, videtur in ea conquiescere. Sed quàm immeritò, à Nobis ostensum, cùm pro alterando textu nullum ex antiquis exemplari- bus fundamentum afferatur, & sola voluntaria conjectura, quæ ex dictione quoque desumpta firmari studeatur, & est sanè levissima. Quòd si in favorem sententiæ, quam quis sequitur, fas est, alterare textum, dicam ego, & majori cum fundamento in dictione quoque errorem extare, & pro dictione Autem posita: ex quo & veritas in decisione Pontificia, & legitima habetur constructio. Et quidem in eo quod dicitur varios tum Theologos, tum Jurisperi- tos censere textum esse vitiatum, revera ea non est, quæ significatur varietas, ut videri po- test apud D. Barbosam in Collectaneis ad cita- tum Caput, qui diligentissimus Collector cùm sit, nullam in eo videre est talem varieta- tem, vix enim præter adductos quemquam adducit, & ultimo quidem loco Velascum, ex quo sic statuit: Et hæc videtur mens & intentio
Sic ille. Juxta quem quando in ipso pacto sus- ceptio periculi habetur expressa, nihil contra canonem delinquitur in præsumptione funda- tum. Pro quo & facit id quod habet Glossa ibi, scilicet quod non solùm abstinendum est à malo, immo & à specie mali. Nec quia D. Bar-<-P>@@ <-P>bosa, citato Bernartio sic asserit: Vbi ait in principio hujus textus mendum irrepsisse omißione voculæ Non; ut clarè colligitur ex connexione se- quentiũ verborum ibi: Ille quoque, &c. Non enim juxta propriam loquitur mentem, sed ejus, quem citat, Auctoris, unde & Velascum secus sentientem statim inducit. Quicumque au- tem illi sint, qui ex ijs, quæ sequuntur, cla- ram habere illationem existimant, egregiè fal- luntur. Si enim adeò clara, non ita ut vide- mus in Sacro Canonum voluminum per tot sæcula constitisset, & occulatissimi Interpre- tes adeò circa id caligassent, ut à Bernartio veniant eorum, & sequentium aperiendi oculi, men di clarissimi detectione. 4. Art. 3. circa prædictum Cap. Naviganti eru- ditè discurrit, & post multa circa Nauticum pignus, de quo superius inducta mentio, & ex- positiones alias, in eam, quæ irreptionem men- di tuetur tandem eruditionis suæ pondus incli- nat. Et arguit Primò n. 25. ex eo quod aliter sequentia non cohærent. Subdit enim Ponti- fex duos casus, in quibus negat reperiri usuram propter periculum futuri eventus: quod peri- culum multò majus est in hoc casu, in quo usu- ram agnoscit. Deinde istos casus in conjungit cum priore illo ut appareat continuatam esse orationem, pro quo textum adducit. Qui con- textus aliàs esset ineptus. Secundò ex particula
ctoribus, de quibus ibi: qui & similitudinem importare probant: unde in jure numquam stat adversativè, juxta Beroium. Tertiò ex ca- su 3. in quo extat particula Etiam virtutis ejus- dem, & planè ampliativa. Quartò quia voces non sunt contra suam naturam accipiendæ, maximè in principum responsis, quæ vim legis habent, & ex quibus definiendæ sunt gra- ves controversiæ etiam à judicibus in foro externo. Quintò, quia accipiendo istas particu- las Quoque & Etiam in sua natura, & communi significatione habetur clarior Pontificis mens, consequentia in dictis, conformitas decisionis cum recta ratione, attenta periculi æstimatio- ne; aliàs ineptè, imperiteq́ue illum loquen- tem faciemus, in difficultates inducti, è quibus hactenus Interpretes exire non potuerunt. Error autem ex eo accidit, quòd imperitus Li- brarius, cùm audisset quidquid accedit sorti usuram esse, ubi legit in responso Pontificis,
culam Non ineptissimè expunxit. Tandem adducit Scriptores ita sentientes, scilicet Gu- delinum, Joannem à Bernartio, Alphonsum Narbonam, Barbosam, P. Layman & P. Palaum.
cro textui auctoritatem detrahere possint ab ejus origine convenientem, cùm nullus ex an- tiquioribus inveniatur Scriptor, apud quem cùm citata legatur particula, quam specialiter explicat & defendit Abbas, illā cum particula quoque componens, probans esse adversativam, quamvis benignior esse explicatio possit jux- ta dicta à Nobis, quod & tradit Straccha de<-P> @@0@ @@1@ litudinem in facto, & demonstrare diversita- tem in jure. Ad Primum ergo respondeo ne- gando decisionem subtracta negatione non cohærere cum sequentibus. Et quod ad pe- riculum attinet, in illis equidem nulla illius mentio in contractu, de quo ibi, neque appa- ret unde majus esse possit: quod si aliquod est, illud certè ad contrahentem utrumque spe- ctat, unde ratio est omnino diversa. Secundùm eum sensum, quem Pontifex intendit, qualis- cumque ille sit; cùm & Nos dicamus textu il- lo non obstante posse ratione suscepti periculi aliquid supra sortem recipi. Quod autem sub una continuata serie casus illi contineantur, nihil obstat, quando pro illis nota diversitatis à Pontifice est addita. Ad Secundum jam di- ctum de significationis vi in particula Quoque, pro quo plura in Capite præsenti. Ad Tertium de particula Etiam similis poterat esse respon- sio, si ubi est Quoque, fuisset posita. In eo autem loco, in quo habetur, nulla est difficul- tas, quia sequitur post casum similem, in quo negatur usura. Ad Quartum totum admittitur, quod affertur, negatur tamen particulam
Yüklə 19,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|