Avctarii indici tomus quartus

Hispania mundum potuerunt reddere locu-

pletem. Pro quo & luculentius testimonium

extat Philippi II. Regis nostri in schedula an-

ni 1588. ad Marchionem Canneti Proregem

Peruvianum, Reddite ergo Christiani Princi-Matth. 22.|v. 21.

pes quæ sunt Cæsaris, Cæsari; & quæ sunt Dei,

Deo. Nam quæ justè debentur hominibus, &

Deo debentur, suo præcepto conscientias<-P>

@@0@

@@1@348 Recognitio Tomi I. Thesauri Indici.

<-P>arctissimè constringenti. Circa quod quidem

non est opus congessisse Doctores, in re scili-

cet penitus explorata, ubi omnes illi, & cum

illis, ac sine illis ratio naturalis clamat debito-

rum non posse differri solutionem, & dila-

torem ad damnorum compensationem teneri,

quæ ex dilatione provenerint. Vide Escalo-

nam in Gazoph. pag. 52.

  1004. Est etiam circa metallum dictumCirca ex-|cessivum|pretium.

satis intolerandum absurdum, de quo in Nova-

Hispania, ubi quintalis pretium ad trecentos

octoregales ascendere testes fidelissimi conte-

stantur. In quo quidem Regiorum officialium

conscientiæ gravissimè possunt onerari, cùm

exonerationis spes valde difficilis videatur. Et

quidem juxta Regiam taxam id stare nequit:

unde ergo adeò insolens incrementum? Dice-

tur ex metalli indigentia procedere, quod parva

illius sit copia, & juxta receptissimam Docto-

rum mentem, illa est sufficiens ratio pretium

adaugendi. Sed contra est: quia quando tale

quid accidit, ad vendentem spectat pretij qua-

lecumque augmentum, vel si administratoris

in eo versetur industria, non ad illum, sed ad

eum, cujus administrantur bona: administra-

tori sui laboris præmio destinato. Tunc sic:

Qui vendit est Rex, vel si ejus officiales, nihil

ex eo habetur unde stare venditio talis possit.

Rex enim moderato pretio fieri vult & impe-

rat venditionem: ergo excessus ad eum non

spectat, nec in ejus commodum derivatur. Offi-

ciales autem ad industriam in modo distribu-

tionis tenentur adhibendam: ideò enim à Re-

ge competens ipsis salarium exhibetur. Si quid

ergo ulterius extorquent, extortio planè est

cum manifesta restitutionis obligatione. Ne-

que credibile est velle Regem tali annuere

venditioni, ex qua majora ejus Regium patri-

monium patitur detrimenta: sic enim multi ex

minerarijs à venditione abhorrent, & emptio-

nem detrectant, modisq́ue alijs minùs utilibus

pro argenti depuratione laborant, unde &

quintorum minor portio, & exilis processus

commerciorum. Quòd si contingat metallum

dictum non ex Regia ordinatione, sed aliunde

haberi, pro quo quidem gravissimæ sunt pœnæ

constitutæ: illudq́ue Officiales emant ut ca-

riùs vendant, in quo jam non se ut Officiales

gerunt: in eo conscientiæ etiam notabile gra-

vamen incurritur: tum ob pretij excessum: tum

etiam quia infideles Regi: ad eorum namque

curam spectat hujusmodi extralegalibus ven-

ditionibus occurrere armata manu, & quod sic

venditioni exponitur Regio fisco adjudicare:

quo emolumento violata justitia privatur, unde

& restitutionis obligatio supercrescit, quomo-

documque illa à Doctoribus explicetur. Et

quamvis dici fortè queat apprehensionem ta-

lẽ ad Officiales non spectare, sed ad judices, qui

& exequi pœnas possunt: nihilominùs dum

Officiales huic se commercio immiscent, con-

tra officij obligationem agunt, ratione cujus

debent talibus excessibus obviare, & dum illis

incumbunt, Regij fisci cooperantur detrimen-

tis, unde onus præfatum nequeunt evitare.

Quæ doctrina juxta id, quod accidere potest,

procedit: unde si circa factum sit quidquam,<-P>@@

<-P>ex quo variari judicium queat, habet Provin-

cia illa viros apprimè doctos ex nostra Socie-

tate, ut sua etiam sit laus alijs, qui possint

quod hîc non valemus, dilucidiùs expli-

care.

  1005. Et circa Huancavelicensem fodi-De lite circa|fodinam|Huancave-|licensem.

nam nova est his diebus controversia suscitata:

Vir enim nobilis illius, quia eam invenit, ne-

pos, suam esse contendens, eam Regi donare

intendit, quibusdam & honoris & utilitatis

compendijs non levibus postulatis. Cui tamen

se alter opponit, jus erga eamdem sibi etiā esse

contendens, & pro eo legale proferens instru-

mentũ. Circa quod quidem dum apud Regium

Prætorium agitur, non est cur ego præjudicium

inferam non rogatus. Et verò P. Stephanus deVide dicta|Tomo 3.|Auctarij|Parte 10.|n. 385. &|seqq.

Avila circa contractum quemdam cum dete-

ctore celebratum à quodam qui solvendo non

fuit, & alium ab isto rogatus respondit; sed

professus majorem se circa negotium illud no-

titiam ad exactam decisionem exoptasse. Juxta

illam autem, supra quam resolutio cecidit, id

habetur prorsus certũ detectorem fodinæ, quæ

Detectoria dicebatur, Nobilem inquam præfa-

tum, eam uti propriam vendidisse ter centum

quinquaginta mille octoregalibus, quos cùm

is, qui emit, integrè solvere non valuisset, ipsi

est reddita judicis auctoritate. Et ab eo, qui

emerat peculiaris pro recuperatione modus in-

ventus, & de contractu actum, qui dicto P.

Stephano non placuit, quia usurarius videba-

tur. Non constat autem ex ipsius Scripto an

fuerit ille executioni mandatus, & ex alio col-

ligitur sic actum circa annum 1588. quando

Mina dicta ad Regium patrimonium perti-

nuisse supponitur, quandoquidem contractu

conductionis à præfato Patre possideri insinua-

tum: sic enim ille: Esta relacion es conforme

al arrendamiento del año de 88. Id quod etiam

constat ex Regia Schedula, de qua nu. 1003.Regia sche-|dula.

sic enim ibi: Y aunque aya otras personas, que

quieran hazer baxas en los dichos precios, no los

admitireis, si vieredes que los dichos Mineros se

acomodan à lo que fuere justo, pues como està dicho,

mi voluntad es que sean preferidos à otros quales-

quiera, y el bien del negocio no està tanto en que sea

el precio poco mas, ò menos, como en que se saque

mucha cantidad, y que para poderlo hazer, anden

descansados y sobrellevados. Sic pijssimus, & pru-

dentissimus Philippus, cujus verba ob finalem

clausulam præsertim adducta, quibus apertè si-

gnificat quàm suæ fuerit voluntati conforme,

ut Minerarij prædicti sine gravaminibus eorũ

satis arduo labori adjectis suo in ministerio

adeò utili, immò & necessario progrediantur.

Ut stat quod circa hoc dictum citato nu. 1003.

Nullum gravamen majus, nullum premens

magis quàm pecuniæ indigentia, quæ futura

pro Indorum laboris compensatione promptis-

sima; quod stare nequit, dum circa debita, de

quibus dictum, adeò dormitatur. Neque enim

credendum est aliam esse mentem Clarissimi

Principis successorum, quos constat ejus pie-

tatem verè Regiam, verè Catholicam exæ-

quasse.

  1006. Circa id autem quod de donationeCirca dona-|tionem Regi|factam.

dicitur Regi facienda, jam pridem juxta id,<-P>

@@0@

@@1@§. IV. Circa argentum vivum. 349

<-P>quod in præfato Scripto habet P. Stephanus, prę-

ivit exemplum. Circa quod ipse ita censuit, ut

esset sanè invalida in adductis ab ipso cirum-

stantijs, eo quod involuntaria videretur, ob in-

gens rei donandæ pretium: numquam enim

talis libera & spontanea præsumitur, juxta D.

Antoninum 2. p. tit. 1. Cap. 7. & Navarrum in

Summa Latina Cap. 17. nu. 209. Sed quidem

dum cum Rege agitur, respectu cujus vexatio

nulla, & in re præsertim, quam Rex poterat

sibi antecedenter vendicare; difficilè poterit

nullitas contractus ostendi. Cùm aliàs sit rei,

in cujus possessione non statur. Et licet revera

ita contingat, ut ad hujusmodi donationem ex

necessitate aliqua deveniatur, quæ si non ad-

staret, neutiqam de donatione ullatenus age-

retur. Quando tamen, ut dixi, cum Rege agi-

tur, omnis est adhibenda sinceritas, unde ita

paciscendum, ut donans omni velit Regem

obligatione restitutionis immunem. Immò Rex

ipse ita se gerere potest, quidquid de intentio-

ne donantis sit. Si enim sincerè agit, benè qui-

dem, si autem non ita, in pœnam perfidi agen-

di cum ipso modi, potest quod est donatum li-

citè retinere. Cùm aliàs obsequia ista remune-

rari abundè soleant, ad quid solent in ipsis donā-

tium respectus intendi. Nemo enim unquam car-Ephes. 5.|v. 29,

nem suam odio habuit. Ephes. 5. v. 29. & de bonis

fortunæ dici solet in carnem & sanguinem

converti, unde odio ampliùs janua cordis ob-

seratur. Nec de his plura, de quibus & dictum

aliàs, & infrà Tit. 9. Cap. 5.


§. V.

Circa præscriptionem. Ad dicta Capite 14.

§. 4.

1007. PRo sufficientia ignorantiæ non so-Circa igno-|rantiam|Iuris ut ob-|stet P.|Bonæ-Spei.

lùm facti, sed etiam juris dictum ibi,

cum qua stat bona fides ad præscriptionem Iu-

re Canonico requisita. Contra quod insurgit

P. Bonæ-Spei Tomo 5. Tract. 1. de Iure & Iustit.

Disput. 3. nu. 108. & seqq. Ubi distinguit inter

bonam fidem Theologicam & civilem, asserit-

q́ue ignorantiam juris non posse impedire bo-

nam fidem Theologicam, benè tamen civilem,

quæ non minùs requiritur quàm Theologica,

ut clarè colligitur ex l. 24. ff. de usucap. quæ

ita statuit: Vbi lex usucapionem inhibet, bona fi-

des (videlicet Theologica, ut exponit Auctor)

usucapiendi nihil prodest. & l. sed etsi §. Si ante

ff. de heredit. petit. quæ ita: Post litis contesta-

tionem omnes malæ fidei (videlicet civilis, ut

idem) possessores sunt: Et ratio est, quia præ-

scriptionis privilegium Iure Civili approban-

te Canonico, introductum est. Sic cùm pro-Ejus fun-|damenta|diluuntur.

bet, nihil sanè evincit, quia distinctio prædicta

sinesufficienti fundamento asseritur, cùm nul-

la alia bona fides sit, nisi quæ ad conscientiam

spectat, & ab ipso vocatur Theologica, juxta

quam Jus Canonicum de illa loquitur, & de-

cernit. Unde Innocentius Tertius Cap. ultimo

de Præscription. juxta Concilij Lateranensis decre-

tum, ita statuit: Quoniā omne, quod non est ex fide,Cap. Quo-|niam de|Præscript.

peccatum est, Synodali judicio diffinimus, ut nulla<-P>@@

<-P>valeat absque bona fide præscriptio tam Canonica,

quàm Civilis. Sic Pontifex & Concilium juxta

D. Pauli profundum effatum: Omne, quod non

est ex fidè, peccatum est. Rom. 14. v, 23. Id est

ex conscientia, ut habetur etiam de Pœnit. dist.

3. ad fin. §. Illud. Nullam ergo bonam fidem

civilem agnoscit, quia illa cum peccato stare

posset, quod & in Canonica & civili præscrip-

tione depellit. Neque urgent leges adductæ.

Quod enim in priori statuitur, ut jacet admit-

titur, scilicet bonam fidem non prodesse, ubi

lex impedit, ut certum est in aliquibus inhibe-

re. Quod autem in altera benignè exponen-

dum est, quia impossibile est ut bona fides, quæ

fuerit, in malam transeat, dum pro ista certum

non subintrat fundamentum. Unde & contin-

gere potest ut post litis contestationem, si

actor in lite succumbat, aut ab ea desistat, bona

fides continuetur. Pro quo Covarrubias in Re-

gulam Possessor. Parte 3. nu. 4. Vers. Secunda

conclusio. Ubi licet videatur juxta aliorum men-

tem loqui: Vers. tamen ultimo id absolutè am-

plectitur, sic enim ibi: Et videtur non esse locumCovarru-|bias.

in hac specie Regiæ Constitutioni: siquidem ex litis

contestatione non fit interruptio præscriptionis, cùm

actor succumbit: quemadmodùm superius in hoc

ipso §. probavimus. Sic ibi. Quidquid inferiùs vi-

deatur dubitare, neque ad præmissam doctri-

nam referendum. Pro quo & facit id, quod ha-

bet n. 6. ver. Superest in fine, ubi pro eodem jus

stare concludit: Nam leges in contrarium pro com-

muni allegatæ, intelligendæ sunt, quoties mala fides

manet apud poßidentem vel præscribentem, quæ

sunt illius verba. Si autem bona, non quidem

talis, sed mala præsumitur ex civili interruptione,

ut ipse subdit, ut indicet non obstare illam, quia

in præsumptione fundatur. Et juxta hæc vide-

tur posse Juris regulam explicari, ut ignoran-

tia Iuris non relevet, quia non videtur in bona

fide, & conscientiæ securitate fundari. Et qui-

dem juxta explicationem dictam satis expeditè

in hac materia proceditur, & multarum diffi-

cultatum culmi una falcis circumductione se-

cantur.

  1008. P. Pereyra Tomo 1. nu. 531. diversi-P. Pereyra|minùs con-|sequenter|locutus|ostenditur.

modè circa ignorantiam Iuris manifesti sen-

tit: ait enim ignorantiam ejusmodi etiam in

foro conscientiæ tollere præscriptionem ordi-

nariam, qualis est trium, decem, & viginti

annorum, & probat, quia præscriptio omnem

vim habet à Jure humano: illud autem eam

non admittit, ut constat ex l. 4. Iuris. ff. de Iuris

& facti regul. quod præcipuè intelligitur de

præscriptione ordinaria requirente titulum, qui

cum tali ignorantia non datur. Asserit deinde

probabile esse ignorantiam talem invincibilem

impedire pręscriptionem etiam longissimi tem-

poris. Quod P. Molina Disput. 64. ita censuit

certum, ut oppositum dixerit improbabile.

Quo non obstante statuit probabilius esse per

ignorantiam dictam non tolli præscriptionem

dicti generis, quia leges de illa loquentes fun-

dantur in præsumptione, ut constat ex l. 20.

n. 6. Qui contra Iura mercatur, bonam fidem ha-Reg. Qui|contra.|in 6. 22.|& L. 20.

bere non præsumitur. Ergo si cesset præsumptio,

cessabit lex, & dabitur præscriptio. Unde si

quæ Jura in contrarium adducuntur, explican-<-P>

@@0@

@@1@350 Recognitio Tomi I. Thesauri Indici.

<-P>da sunt, vel de præscriptione ordinaria, vel in

foro externo. Sic ille philosophatur, & quoad

ultimum meritò audiendus: in assertione au-

tem priori, si locutus similiter fuisset, major

esset consequentia doctrinæ: ex fundamento

enim posterioris potest idem de priori convin-

ci: leges scilicet in præsumptione fundari: ne-

que enim major in quibusdam, quàm in alijs

diversitatis occurrit ratio: id quod in prædicta

lege, ex qua ille arguit, manifestum apparet:

neque enim in adductis verbis pro extraordi-

naria præscriptione speciale aliquid indicatur.Generalis|probatur.

Et est quidem illa eisdem verbis Regula 82. in 6

ubi Glossa uti communem accipit. Circa quam

& Dynus ita scribit: Hujus Iuris est ratio, quiaDynus.

aut emptor sciebat à Iure prohibitum: & sic fides

mala concluditur à parte: aut ignorabat: & tunc

mala fides propter Iuris errorem præsumitur. ff. de

usura l. si fur. Sic ille. Jam quod de legibus in

contrarium adducibilibus dicitur ad eas, quę ut

favorabiles adduci possunt, venit pariter appli-

candum, ut scilicet de foro loquantur externo,

si quidquam urgere videantur, & quòd sic pro-

cedant, ut ad ordinariam & etiam extraordi-

nariam præscriptionem spectant, cùm pro dis-

crimine indicium nullum extet.

  1009. P. Herincx Tomo 3. Disput. 4. de Iust.Quid P.|Herincx,|qui & im-|probatus.

& Iure n. 169. communem sententiam sequitur

circa ignorantiam Juris, & probat, quia sic

leges disponunt, à quibus translatio dominij

nascitur, pro quo specialiter adducit l. Num-l. Nun-|quam ff.|de usup.

quam 31. ff. de usurp. & usucap. ubi sic habe-

tur: Numquam in usucapionibus Iuris error pos-

sessori prodest. Quod quidem ait Doctores intel-

ligere de Jure claro, ut circa usuras, & impo-

tentiam alienandi in Religioso & pupillo. Sed

quidem lex dicta, sicut & aliæ, explicari de

foro externo possunt. Et licet ab illis dominij

translatio nascatur, id post sententiam declara-

toriam sufficienti ratione salvatur. Id quod in

Testamento videre licet, ratione cujus, & be-

neficio legis solemnitatem præscribentis, do-

minium ad heredem transfertur: & tamen pro-

babilissima sententia est deficiente solemnita-

te, si quis de voluntate sit defuncti certus,

posse relicta bona apud se extantia retinere. Id

quod etiam de confiscatis bonis proponit Au-

ctor n. 177. Quod efficacissima potest ratione

convinci. Nam leges civiles præscriptionem

admittunt etiam in possessore malæ fidei, quod

est, ut vidimus, ab Innocentio Tertio in Cōcilio

Lateranensi damnatum. Tales ergo leges in

Cæsareo Jure contentæ ad conscientiæ forum

minimè pertinebant, cùm essent injustæ, &

consequenter aliæ ad præscriptionem spectan-

tes, quia in omnibus publici tantùm status

commodum spectabatur, pro quo Covarruvias

Parte 3. in citatam Regulam Possessor Vers. 1. Pro

& quo in l. ult. ff. Pro suo, ita loquitur Juris-L. ult. ff.|Pro suo.

consultus Neratius: Ergo usucapio rerum consti-

tuta est, ut aliquis litium finis esset. Sic ibi. Non

ergo conscientiæ agebatur negotium, quando

& legislatores Ethnici erant, & à Christianis

Principibus nihil est adjectum, ratione cujus

negotium animæ agi videretur. Pro quo & fa-

cit, quod de Regno Siciliæ loquens habet P.P. Tambu-|rinus.

Tamburinus Lib. 8. in Decalogum Tract. 1. Cap.<-P>@@

<-P>14. §. 2. n. 3. sic enim ibi: Iurisperiti Regni no-

stri, qui paßim varias Decisiones de Præscriptione

Typis evulgarunt, solùm loquuntur in foro iudiciali,

quod ad ipsos pertinet &c.

  1010. Sed instari potest. Nam legibusInstantia|urgens.

præscriptionis non extantibus, res ad aliquem

pertinens ad dominum semper pertineret, in

cujuscumque potestate esset, quantolibet tem-

poris lapsu: Atqui stante lege prohibente præ-

scriptionem eodem modo se habet res ac si le-

ges præscriptionis non extarent: ergo res sic

ab aliquo possessa ad dominium legitimi domi-

ni pertinebit. Major est certa juxta omnium

sensum, & rationem manifestam, ideò enim

adinventa est præscriptio, ut dominium possi-

denti cum legitimis conditionibus conferre-

tur, unde & supponitur apud priorem domi-

num extitisse, quia nequit dici fuisse nullius,

sicut accidit in rebus vacantibus, de quibus in

præsenti capite, sic enim domino comparenti

non esset res necessariò reddenda, si deficerent

conditiones ad præscriptionem requisitæ. Mi-

nor autem ostenditur: Nam lex prohibens do-

minijtranslationem illud non transfert: neque

est alia ratione cujus id possit haberi. Quænam

enim illa? Non videtur equidem ostendi posse,

cùm aliàs, juxta dicta leges præscriptionis cir-

ca forum conscientiæ non versentur, unde &

quoad illam in eodem statu censendæ sunt

remanere. Ergo &c. Quæ quidem instantia

non parùm videtur urgere: potest tamen re-

sponderi, concessa Majori negando Minorem.

Et admittendo quidem translationem dominij

non fieri virtute legis prohibentis, negando

tamen id haberi non posse virtute aliarum.

Sunt enim multæ leges, quæ positis legitimis

conditionibus dominium transferri statuant,

quæ generaliter procedunt; unde cùm aliæ

subsecutæ in quibusdam casibus id prohibentes,

commodam accipiunt explicationem, ut de

foro externo veniant accipiendæ. Licet autem

legislatores forum conscientię directè non spe-Solvitur|cum notan-|da doctrina.

ctent in dominij translatione; dum tamen ab-

solutè de illo disponunt, consequens est, ut sine

cōscientiæ reatu res possideri queant, sive Chri-

stianus quisque sit, sive talis non fuerit: nam

in statu etiam Gentilium suus etiam reatus esse

conscientiæ poterat, ut est penitus explora-

tum, cùm in eo legis naturalis vigeret obliga-

tio, & ita restitutionis, à qua virtute legis ali-

cujus juri naturæ conformis poterat liberari.

Leges autem quæ absolutè de dominij transla-

tione in Cæsareo Jure disponunt præter alias

sunt: l. 3. ff. de Vsucap. l. Ad quiritur §. Non so-

lùm. ff. de adquir. rer. dom. l. Traditionibus. C.

de pactis Authent. Nisi tricennale. C. de bonis ma-

tern. Ex quibus Covarruvias suprà Vers. Ceterùm

contrariam, probat non solùm dominium utile,

sed directum transferri per textus, de quibus