Avctarii indici tomus quartus

tates, & earum discussiones involvi, quas P.

Cardenas Parte 2. Tract. 3. Disputat. 26. & 27.

exhibet, utiliter apud eumdem consulendas.

Pro eo autem quòd ad Nos spectare potest, di-

ctum ibi Brevia Pontificia non esse computan-

da de momento ad momentum, & ita diem

Datæ non computandum propter dicta ibi-

dem. Circa quod & alia habentur n. 60. 94. &

102. ubi de Constitutione Innocentij X. cir-

ca triennium præcisum gubernationis, & ses-

quianni vacationem, nec non de septennali

dispensatione ab Alexandro VII. & quod de

momento ad momentum dicitur, non esse in

omni rigore servandum verosimiliter demon-

stratum. Neque proptereà Dom. Caramueli

annuimus à P. Cardenas solidè & subtiliter im-

pugnato, in ijs, quæ ad computationem mediæ

noctis ille contendit, ex quibus gravia possunt

inconvenientia suboriri: non ita circa alia, qui-

bus difficilè possunt præcisa momenta designa-

ri; in quibus cùm Auctores diversimodè sen-

tiant, si & illis Dom. Caramuel accedat, non

est cur debeat plus quàm alij rigidè & uti no-

vitatum architectus, impugnari. Notat quidem

P. Cardenas nu. 24. momenta non reduci ad

instantia physica, aut mathematica: est enimQuid mo-|mentum|juxta P.|Cardenas-

magna diversitas inter utrumque. Instans enim

mathematicum est physicè & realiter indivisi-

bile; momentum autem est quædam brevissi-

ma successio, physicè quidem divisibilis, mora-

liter autem indivisibilis: quia physica ejus di-

visibilitas & successio imperceptibilis est. Est

igitur momentum illa brevissima morula tem-

poris, in qua homo nequit distinguere succes-

sionem. Sic philosophatus ille. Sed quidem

momentum idem esse quod instans aut pun-

ctum prorsus indivisibile censent multi. Et sic

ante alios D. Hieronymus in illud 1. Cor. 15.Quid juxta|alios.|1. Cor. 15.|v. 52.

v. 52. In momento, in ictu oculi. Ubi de resurre-

ctione generali sermo, quam in instanti futu-

ram communis Doctorum sententia est, præ-

dicta Apostoli auctoritate roborata, ut videri

potest apud P. Suarez Tomo 2. in 3. p. Disput. 50.

Sect. 9. Vers. & absolutè. P. Cornelium in eum

locum, ubi & alij complures Interpretes, ex

quibus P. Tirinus, P. Menochius, P. Salmeron,

P. Sà, P. Justinianus. Pro quo & illud 1. Reg.<-P>@@

<-P>4. v. 20. In ipso autem momento mortis ejus. Ubi1. Reg. 4.|v. 20.

benè à P. Mendoza dictum, in ipso momento

proptereà positum, quia quod parùm abest, ni-

hil distare videtur, unde in mente habendum

illud: O momentum, à quo æternitas! Non ergo

significatio illa brevissimi temporis ita pro-

pria est.

  1127. Neque video cur in negotio, de quoQuid circa|institutum|præsens.

agimus, non possit juxta significationem di-

ctam usurpari. Et quod ad mediam noctem spe-

ctat, certissimum est illam in momento, prout

indivisibilis est duratio, consistere: posse enim

durationem dici, sunt qui affirment, & licet

non ita proprius modus loquendi sit, sustinen-

dus tamen ad commodam explicationem, cùm

alius non ita accommodatus sit, & æternitas

atque ævum durationes dicuntur, etiamsi in-

divisibiles. Sicut autem de media dicitur nocte,

ita & de alijs; neque ulla est urgens ratio cur

non possit intelligentia hujusmodi sustineri.

Licet enim nobis physicum non possit agnosci

momentum, non ideò tale esse desinit: In or-

dine autem ad regulandam operationem suffi-

cit prudens observatio quæ licet punctum phy-

sicum non attingat, aliud tamen proximum

attingat etiam indivisibile: neque enim neces-

sarium est ut sit illud physicè divisibile, ut ve-

rissimè possit dici: Nunc finitur tale tempus,

Nunc incipit talis obligatio, sicut diceretur, si

physica essent nobis instantia omninò perspe-

cta: tunc enim, ut in Angelis accidit, non esset

divisibilis, licet brevissima, duratio necessaria,

ut inter nos agere politica ratione possemus.

Id quod & post felicem resurrectionem in cæ-

lis poterimus obtinere, & exactissimè illud as-

sumere, de momento ad momentum. Nec modò

circa id insisto, de quo esse quæstiones possunt,

an momenti physici aut moraliter sumpti ita

habenda sit ratio, ut addi aut minui possit nihil

ex antecedentibus, aut consequentibus, sed

illud tantùm adnitor ostendere momentum

posse in sua propria significatione sumi, pro

ea scilicet temporis parte aut quasi parte, quæ

secari nequeat, sic enim D. Hieronymus locu-D. Hierony-|mus.

tus circa citatum D. Pauli locum, In momento,

ubi Græcè est In atomo, qui ex eo talis dictus,

quòd secari nequeat. Circa horologium autem,

& Dom. Caramuelis exaggeratas observatio-

nes alibi à me dictum. Neque negasse est ani-

mus momentum aliquando pro brevissimo spa-

tio sumi. Unde & aliqui apud P. Salmeronẽ su-

prà dicunt esse quadragesimam horæ partem.

Sed quod negamus est illi esse unicam, & com-

munem significationem, cùm de terminis du-

rationis agitur, & non posse in genuina & ma-

ximè propria, cùm de illis agitur, usurpari. Et

quidem objectio, quam P. Cardenas, contra

se proponit Cap. 5. cui & doctam solutionem

apponit, satis robusta est contra momentum

morale, neque ejus difficultas penitus evacuata

videtur, quæ tamen juxta modum dicendi præ-

fatum penitus dissipatur.

@@0@

@@1@398 Recognitio Tomi II. Thesauri Indici.

§. III.

Circa Constitutionem Innocentij X. pro gu-

bernatione in Societ. IESV.


1128. HAbetur illa n. 39. quam non esseExordium|Constitutio-|nis Alexan|dri VII. in|favorem|regiminis|Societatis.

absolutè favorabilem, sed gravan-

tem ostensum §. 1. in cujus fine sic diximus:

& verò Sanctißimus (Alexander VII.) sic dispen-

sans, ut per Litteras ex Vrbe scribentium accepi-

mus, ubi primum in Sedem est summæ Potestatis

evectus, Patribus Societatis nostræ benignè polliceri

dignatus est, adfuturum se Societati favore suo in

ordine ad ea, quibus se à Prædecessore suo gravatam

sentiebat. Sic ibi. Id quod æterna dignus me-

moria Pastor cumulatè præstitit, Constitutio-

ne sua sub Data diei 1. Ianuarij an. 1663. cu-

jus juvat exordium hoc loco transcripsisse, sic

enim ille: Debitum Pastoralis officij, quo Ecclesiæ

Catholicæ Regimini divina dispositione præsidemus,

exigit, ut paternam dilectorum filiorum Presbyte-

rorum, & Clericorum Regularium Societatis IESV,

quæ ab ipsis fundationis suæ primordijs in re Chri-

stianæ Religionis juvanda, promovendaque Infide-

lium & Hæreticorum conversione; & horum perti-

nacia retundenda, ac juventute litteris & probis

moribus informanda, Christique fidelibus in viam

mandatorum Dei dirigendis (adiuvante Domino)

sedulò semper & fructuosè laboravit, ac etiam

nunc strenuè laborat, curam peculiari studio geren-

tes: illa, quæ prospero, feliciq́ue ipsius Societatis re-

gimini & progressui impedimentum adferre nos-

cuntur, è medio tollamus & abrogemus, sicut magi-

stra experientia suadet, & Nos matura considera-

tione adhibita ad Omnipotentis Dei gloriam salu-

briter expedire arbitramur. Sic SS. Alexander

sublaturus è medio impedimenta, & abrogatu-

rus pergens, quæ occasione InnocentianæInconve-|nientia ex|Constitutio-|ne Innocen-|tij X.

Constitutionis videbantur opportuno Societa-

tis regimini magistra experientia, suprema om-

nium, obrepsisse. Quod quidem ejusdem Ale-

xandri verbis attestatum, dum sic ait: Cumque

dicta Societas subsequenti tempore usque ad dictam

præfatam Innocentij Prædecessoris Constitutionem,

præfatum gubernandi modum magno cum fructu,

ipsiusque Societatis tranquillitate servaverit: EditaAlex. VII.

verò, eadem Constitutione, plurimis, gravißimis-

que affecta fuerit incommodis, multoq́ue plura &

graviora pericula & inconvenientia subitura exti-

terit. Nos per suspensiones &c. Quæ quidem non

solùm Nobis documento esse debent, ut Reli-

gionis fundamenta serta & tecta esse conten-

damus, & ne levitatis ambitiosæ periculosis

impulsibus pro illis infirmandis connitamur,

certi nihil inde nec nobis nec alijs commodum

emersurum, verùm incommoda multiplicanda

super numerum: Sed Pontificibus ipsis, qui &

ipsi magnæ Magistræ experientiæ possunt esse

discipuli, ne faciles aures quibusdam malè erga

humilitatis securum præsidium affectis, & in-

officiosas querelas congeminantibus præstent,

sed auctoritati & famæ consulant suæ, quæ

periclitari non modicè poterit, dum eorum de-

creta non solùm ut minùs convenientia, sed<-P>@@

<-P>etiam uti præjudicialia Religionibus abrogan-

tur.

  1129. Illud etiā in præfata Alexandri Con-Circa com-|putationem|à die Datæ,|& Genera-|lium cura.

stitutione observatione dignum, quod ad fir-

manda ea conduci, quæ circa computationem

temporis dicta sunt, à Data scilicet Pontificia-

rum faciendam, & RR. PP. Generalium cu-

ram, ut pro Indijs peculiaris dispositio

in dispensationibus à Sede Apostolica ob-

tineatur, de quo num. 102. sic enim in illa:

Prætereà cùm dictus Gosvvinus Præpositus Gene-Alex. VII.

ralis Nobis iterùm exponi fecisset, quod Provinciæ

Indiæ Societatis prædictæ Litterarum nostrarum in

forma Brevis super suspensione hujusmodi primo

loco ad sesquiannum, ut præfertur, facta emanata-

rum beneficio maximè indigebant, illoq́ue frui vix

poterant, quia priusquàm de eisdem Litteris nun-

tius ad illas partes perferretur, aut jam elapsus, aut

propè finem futurus erat dictus Sesquiannus: Nos

ipsius Gosvvini Præpositi Generalis precibus benignè

annuentes, similem suspensionem statuti, mandati,

præcepti, & ordinationis memorati Innocentij Præ-

decessoris, quantum quidem ad Provincias, Domos,

Collegia, & loca quæcumque dictæ Societatis in In-

dijs tam Orientalibus, quàm Occidentalibus, &

alibi extra Europam tantùm consistentes & con-

sistentia attinebat, ad septem annos à die 14. No-

vembris 1656. computandos fecimus. Sic Ponti-

fex de suspensionibus temperarijs locutus, quæ

abrogationem statim exprimendam præcesse-

runt. Ex quibus apparet quàm id sit certum,

quod de computatione à die Datæ facienda

dictum Cap. 4. Neque enim dici potest Ponti-

ficem de suis tantùm concessionibus fuisse lo-

cutum, sed juxta mentem R. P. Generalis, qui

juxta communem & firmam doctrinam in sua

postulatione processerat, quam uti certam am-

plexus, cùm aliàs facile ipsi fuisset edicere con-

cessiones ejusmodi non à die Datæ, sed à die

scientiæ computandas. De hoc ergo jam non

licet ampliùs dubitari; cùm in terminis maxi-

mè urgentibus dispositio processerit; quando

scilicet de Indijs agebatur, pro quibus beni-

gnior computatio maximè conveniens vide-

batur.

  1130. Dictum etiam & efficaciter demon-Provinciali|ut fides ad-|hibenda ubi|de casu|peculiari.

stratum nu. 104. & seqq. R. P. Generali de

Pontificis Oraculis fidem facienti in Societate

fidem sine difficultate præstandam. Sed quid

Provinciali in re extraordinaria, & notabilem

novitatem circa gubernationem importante à

Generali disposita? E. g. Vice-Provincia Chi-

lensis ut diversa ferè à Peruviana Provincia

consistebat: quam tamen subjiciendam &

uniendam penitus Peruvianæ R. P. Generalis

statuit, Vice-Provinciæ nomine, & præroga-

tivis alijs abrogatis. Pro quo Peruviano scrip-

sit Provinciali. Poteritne hic sua simplici epi-

stola Chilenses alumnos ad unionem & subje-

ctionem redigere, Vice-Provinciali deposito?

quia depositus censendus est, licet Vice-Pro-

vincialis retineat nomen, eo quòd non tam ta-

lis respectu Vice-Provinciæ, sed quatenus Pro-

vincialis gubernat vice, ut fieri quandoq́ue so-

let Limæ ob diuturnam absentiam Provincia-

lis. Ad quod quidem juxta ea videtur respon-

dendum, quæ diximus n. 64. ubi de authentica<-P>

@@0@

@@1@§. III. Circa Constitutionem Innocentij X. 399

<-P>renuntiatione respectu Provincialis, & exhi-

bitione ac lectione Patentium litterarum: quæ

quidem omninò necessaria est: & in præsenti

casu locum habere, quandoquidem Peruvianus

Provincialis, qui talis absolutè non erat respe-

ctu Vice-Provinciæ memoratæ, in eam se uti

absolutum Provincialem introducit, quod per-

inde est ac si Provincialis non esset, & pro

Chilensi illa portione designatus fuisset Pro-

vincialis. Neque videtur sufficere, si renuntia-

tio in loco aliquo, etiam præcipuo Peruvianæ

Provinciæ fiat; quandoquidem in eo subditi

Chilenses non sunt, aut major eorum pars,

juxta id, quod de Superioribus localibus ab

Octava est Generali Congregatione disposi-

tum, & extat, nu. 63. cùm sic verosimilis ob-

servanda proportio, quam & ratio videtur com-

perta persuadere.

  1131. Ex quibus videtur non posse alle-Discrimen|judicis Or-|dinarij &|delegati|quoad tituli|exhibitio-|nem.

gari discrimen, quod Doctores tradunt ex Jure

collectum, inter Ordinarium judicem & dele-

gatum: huic enim non paretur impunè, dum

litteras delegationis non ostendit, pro quo nu.

103. & multa apud Cardinalem Tuschum

Tomo 4. Lit. I. Conclus. 455. Quæ quidem in-

dicant in Ordinario judice non ita esse gene-

raliter asserendum, licet ex Baldo ita scribat

citatus Cardinalis Conclus. 477. Judici non cre

ditur aliquid facienti supra suam facultatem, licetCardinal.|Tuschus.

dicat se facere de mandato & commißione Supe-

rioris, licet dicat se habere mandatum à Principe,

nisi doceat de eo. Sic ille: pro quo & plura Dom.

Solorzanus adductus n. 65. Quidquid inquam

de hoc sit, pro quo est diversitas sententiarum,

discrimen tale nequit allegari ex eo quòd Pe-

ruvianus Provincialis judex Ordinarius sit: quia

pro judice Ordinario esse dispositio legalis po-

test pro diversis casibus, ut ea, quæ ex Jure

communi habentur, & indicata superiùs, relin-

quamus. Et tale est, quod circa renuntiatio-

nem dictam, quod ad Provinciales etiam ex-

tendendum, & quæ à Nobis sunt adducta vi-

dentur demonstrare. Pro quo & facit quod

constans usus circa Provinciales habet, eos

scilicet officium non auspicari, nisi Litte-

ris Generalis prælectis, cùm in alio irregulari

ingressu periculum appareat, quod oporteat

præcavari.

  1132. Et ita quidem videtur dicendum, siResolutio|peculiaris|pro Socie-|tate.

subditi vellent negotium istud Juris rigore tra-

ctari, & non sincero illo peragi stylo, quem

sincera Societatis obedientia solita est in hu-

jusmodi casibus observare. Nec dubito quin

opportunius futurum fuerit authentica insi-

nuatione uti, si nullum aliàs inconveniens sub-

sit in ostensione, aut transsumpto fundamenta-

lium Litterarum, quæ ostendi quidem Con-

sultoribus poterunt, nec tamen omnibus opor-

tebit fieri manifestas. Sic vidi aliquando Pro-

vincialem in casu mortis sine designationis

authenticæ litteris publicari, post apertam corā

Consultoribus capsulam, renuntiante illum

Limani Collegii Rectore, neque in eo scru-

pulum aliquem deprehensum. Dum enim sub-

diti parêre sunt sine aliqua tergiversatione pa-

rati, omne cessat ex Litterarum non adhibi-

ta ostensione periculum. Et potest quidem hoc<-P>@@

<-P>in obedientiæ profectione fundari, quam D.Obedien-|tiam in|Societate|qualem Di-|vus Funda-|tor requirat.

Ignatius Parens filijs observandam consi-

gnavit, promptissimam scilicet, etiam littera

imperfecta relicta; & in omnibus rebus, ubi pec-

catum non cerneretur. Quæ sunt illius verba:

Part. 3. Constit. Cap. 1. §. 23. Ad Superioris vo-

cem perinde, ac si à Christo Domino egrederetur,

quam promptißimi simus, re quavis, atque adeò lit-Constitutio|Societatis.

tera à nobis inchoata, necdum perfecta relicta. Et

hæc pariter, sicut & sequentia ibidem. Cum

magna celeritate spirituali gaudio & perseverantia

quidquid nobis injunctum fuerit obeundo: omnia

iusta esse nobis persuadendo, omnem sententiam, ac

judicium nostrum contrarium cœca quadam obe-

dientia abnegando. Sic Divus Pater. Juxta hæc

ergo Chilenses Patres R. P. Generali unionem

præcipienti tenentur obedire: tenentur & Pro-

vinciali, obedientiæ hujusmodi instrumento,

quia in eo peccatum nullum, & obedientiæ,

quam profitentur, perfectio exigit, ut circa

modum non hęreant, in quo nullum etiam pec-

catũ cùm tamen, ut ex Declarationibus con-

stat, debeat esse manifestum. Legales autem

subtilitates ut obediatur, requirere, & juridicis

terminis adhærescere, obedientiæ sinceritas

non admittit à suo Sanctissimo Parente tanto-

perè commendata. Non quòd per sacros Ca-Qui modus|agendi in|Religioni-|bus expe-|diat.

nones disposita in summa veneratione habenda

non sint, & cùm necessitas exigit observanda:

sed quia illorum auctores Pontifices summi no-

lint Religiosam Obedientiam ad earũ rigorem

adstringi, quando ex æquo & bono potest, in-

specta veritate, procedi. Pro quo ita scribit

Paulinus Bertus in Praxi Criminali de forman-

do processu Titulo 5. Cap. 2. in fine: Quod &Paulinus|Bertus.

Summi Pontifices voluisse, aut saltem laudasse vi-

dentur; qui Regularibus ipsis privilegia conceden-

tes liberam illis absque Iuris apicibus ac rimulis,

tamquam eorum statui magis consonam judicandi

facultatem concesserunt. Compend. privileg. Verb.

Appellare nu. 1. & Verb. Correctio fratrum nu. 6.

Sic ille, post adductos Doctores, qui pro eodem

agendi modo, seclusis etiam privilegijs mani-

festam convenientiam agnoverunt, scilicet Pa-

normitanum, Felinum, Lapum, Villagutierrez, Vi-

ctoriam, & Rodericium. Et posset alios.


§. IV.

Circa communicationem Privilegiorum,

præcipuè inter Religiosos.

Ad Cap. 5. 6. & 7.

1133. IN priori dictum privilegium persona-De privatis|ad privatos|ut stet com-|municatio.

le non transire de persona ad perso-

nam, & in sequenti juxta concessionem Iulij

Secundi, & Leonis X. (illum enim præcessisse

in Additionibus adnotatum num. 8. Licet Leo

in citatione præcedat) hujusmodi transitum,

de privatis scilicet ad privatos dedimus ratione

communicationis. Quod quidem ita videtur

intelligendum, non ut quod uni alicui privato

concessum est, omnibus alijs privatis debeat

concessum judicari, sed quòd privatorum gre-

mio alicui: id quod ex tenore concessionis<-P>

@@0@

@@1@400 Recognitio Tomi II. Thesauri Indici.

<-P>videtur manifestum. Cùm enim præmittatur,

De Prælatis ad Prælatos, consequenter additum

de Fratribus privatis ad privatos. Sicut enim

quod de Prælatis dicitur, ita est accipiendum,

ut quod concessum est alicujus Religionis

Prælatis, ad Prælatos alterius ex memoratis

extendatur, ita & quod pro privatis, quo pacto

decurrere concessiones solent ad Religiones

spectantes, dum peculiares aliqui non inve-

niuntur expressi, pro omnibus enim privatis

procedunt, quo pacto & illis fruuntur etiam

Prælati, ut privati inquam, cùm non sit ratio-

ni consonum illos esse pejoris conditionis,

nisi fortè Prælato alicui ratione dignitatis pri-

vilegium concedatur, quod tunc non videtur

personale, nisi exprimatur, quo pacto concessio-

nes aliquæ apud Scriptores cum prærogativa

extensionis virtute communicationis occur-

runt.

  1134. Et id quidem minimè apparebit dif-Vt illam|statuat P.|Bonæ-Spei.

ficile legenti apud P. Bonæ-Spei Tomo 4. Tract.

3. Disput. 11. Dub. 6. Resol. 1. ut sequitur. Dico 1.

Si privilegia sint personalia. V. g. Patri Petro Car-

melitæ ut Petro, seu præcisè ut hæc persona est, con-

cessa, non censentur concessa omnibus alijs commu-