Ayet ve hadislerle esmâÜ'l-hüsna

EL-MUKADDİM (C.C.)

“Arzu ettiğini öne alan, ileri geçiren.”

Kâinat dolusu varlıklar Allah'ın yaratmasıyla vücut bulmuşlardır. Kâinatın kendisi de Allahü Teâlâ'nın mahlûkudur. Ne var ki Yüce Allah seçtiklerini öne almıştır, ileri geçirmiştir. Bu âlemde herşey derece dere­cedir. Meleklerin yeri ayrı, insanların yeri ayrı, cinlerin yeri yine ayrıdır. İnsanları da din ve dünyaca bazısını bazısı üzerine derece derece kılmıştır. Ne insanların ilmi aynı derecede, ne zenginliği aynı derecededir. Yine hak yoluna davet umumî olarak yapılır. Ancak Allah'ın hida­yet ettikleri davete koşar, bu sese kulak verir, ileri gider, ötekiler geri kalır. Halbuki Yüce Yaratıcının emir ve ya­sakları her kul içindir. Dünyayı kendisine mekân edinen herkese zaman zaman Peygamberler gönderilmiştir, ki­taplar indirilmiştir.

Peygamberlere tâbi olanlar, Allah'ın emr ü fermanına uyanlar âlemde güneşler gibi pırıldamış, nefsin ve şeytanın ardınca gidenler de perişan olmuşlardır.

Yine insanlardan öyleleri vardır ki, Allah onlara hik­met vermiş, gönül uyanıklığı bahsetmiştir. Bazı kimselere de maddî imkânlar lütfetmiştir.

Alemde kim neye lâyıksa, Allah o kula onu verir. Ve­ren de O vermeyen de O. Onun vermediğini kimse vere­mez. Onun ileri geçirmediğini kimse öne alamaz.

İnsan bütün gönül kapılarını açıp rabbine iltica etmeli ve bütün sebeplere yapışmak, yani çalışmalı, gerisini Allahü Teâlâ'nın takdirine bırakmalıdır.

Sultanü'l-Enbiyâ (s.a.v) efen­dimizin namazda son oturuşta selâmdan önce şu duayı okudukları rivayet edilir:

“Allah'ım! Önce yaptıklarımı ve sonra yaptıklarımı mağfiret et. Gizli yaptıklarımı ve açıktan yaptıklarımı bağışla. İsrafımı, haddi aşmamı ve senin benden daha iyi bildiğin hatalarımı affet. Sen rahmetinle dilediğini öne geçirir, dilediğini de kendi halinde bırakarak geri korsun. Senden başka (ibadete layık hiçbir) ilâh yoktur.” ¹⁹⁶

EL-MUAHHİR (C.C.)

“İstediğini sona bırakan ve arkaya koyan.”

Aziz ve celil olan Allah dilediğini ileri aldığı gibi, iste­diğini de geri bırakır. Bazı kere öyle olur ki, insan kendini parçalayacak derecede çalışır, çırpınır, fakat bir adım ileri gidemez. Bunda mutlaka bir hikmet vardır. Bazı kere de âfet gibi görünen şeylerin arkası nimettir. Kul yalnız O'na teslim olmalı, herşeyi O'ndan bilmelidir. İhlâs ve güzel bir niyetle yapılan bütün işler ibadettir. Kolayca eie geçen ni­metlerin kıymeti pek bilinmez. O sebeple Allahü Teâlâ güçlükler, meşakkatler verir ki, bu da kul hesabına bir lütuftur. Çünkü alın teri olmadan kazanılan servetler çok zaman günah ve isyan yollarında harcanır. Elbet kimin ne yapacağını ve ne niyet taşıdığını bilen de Allah'tır.

Herşeyi Allah'ın kudret elinde olan kul, kendisinin ile­ri alındığına veya geri bırakıldığına değil, ancak Rabb-i Kerimi ile aşinalık te'sisine, onun muhabbet ve dost­luğuna ehemmiyet vermelidir. Bir kuldan o razı olduktan sonra, bütün âlem küs olsa ne gam...

İki cihanda da devlet ve saadet, Allah'ın razı olacağı işleri yapmaktır. Şu bir gerçektir ki, Allahü Teâlâ'nın emirlerine, âdâb ve erkânına dikkatle riayet edenler, şükür ve ubudiyeti eksik etmeyenler yükselir, ileri geçer, nefsin ve nevanın yaylasında at koşturanlar arkada kalırlar. Dünya az bir zaman onların yüzüne gülse bile, âhiretleri tam bir perişanlıktır.

Alemde en önde giden insanların en sona, sonda olan­ların da öne geçtiği çok görülmüştür. İnsan bir nimetin kadrini bilmezse o nimet elinden alınıverir. ¹⁹⁷

EL-EVVEL (C.C.)

“Her şey üzerine kadîm olan, ilk, evveli olmayan ev­vel.”

Yüce Allah en evvel ve her şeyden öncedir. Kendisi için katiyyen başlangıç tasavvur edilemez. Çünkü bütün varlıkları hayat sahasına O çıkardı. O Zât-ı Akdes'e “Evvel” demek, ikincisi var demek değildir. Kendi zâtından evvel bir varlık sahibi yok demektir. Yerler, gökler, görünen, görünmeyen, bilinen, bilinmeyen her ne varsa, bütün var olanlar O'nun kudret elinden çıkmıştır. O'ndan evveli yoktur.

“EI-Evvel” ism-i şerifi, Allahü Teâlâ'dan gayri herşeyin sonradan olduğuna, yokluktan sonra var hale geldiğine delâlet eder.

Allah'ın sevgilisi, topyekûn zaman ve mekânın Pey­gamberinin bir niyazı vardır ki, herşeyi daha güzel ifade eder:

“Allah'ım! Sen (ilk ve) evvelsin, senden önce hiçbir şey yoktur. Sen âhirsin, senden sonra da hiçbir şey yoktur. Sen zahirsin, senin fevkinde, seni aşan hiçbir şey yoktur. Sen bâtınsın, senden öte (yine) hiçbir şey yoktur.” ¹⁹⁸

El-AHİR (C.C.)

“Bakî olan, sonu gelmeyecek son.”

Kâinatta ne varsa, büyük küçük ne bulunuyorsa herşey biter, herşey helak olur, herşey fena bulur, ancak Allahü Teâlâ kalır. O'nun varlığının evveli olmadığı gibi sonu da yoktur. Nihayetsiz kudret sahibi O'dur. O Zât-ı Kibriya'ya “Ahir” demek, ondan önce biri var demek değildir. O'nun varlığı ezelî ve ebedîdir. Varlığının başlangıcı nasıl yoksa nihayeti de yoktur.

Ve Kur'an-ı Kerim'in beyaniyle:

“O'nun zâtından başka herşey helak olacaktır.” ¹⁹⁹

“Yer yüzünde bulunan her canlı yok olacak, ancak azamet ve ikram sahibi rabbinin zâtı baki kalacak.” ²⁰⁰ âyetlerinin ifade ettikleri mânâya göre bütün varlıkların tamamı helak olacak, ancak O kalacak.

Bilindiği gibi âlemdeki bütün varlıkların iki ucu vardır. Biri başlangıç, biri de son. Yani biri doğduğu, biri de öldüğü uçtur.

Meselâ: Güneş sabah doğuyor, akşam batıyor. O'nun bir doğuşu bir de batışı vardır. İşte her yaratık böyledir. Fakat, kudretine ve rahmetine nihayet olmayan Allahü Teâlâ böyle değildir. O, hem Evveldir. Zira bütün kâinatı yoktan var eden O'dur. Hem Ahirdir. Çünkü herşey fena bulacak, ancak O kalacaktır. Hâsılı, bütün yollar döner dolaşır O'na varır...

Zenginlerin nesi varsa O'ndan, güzellerin nesi varsa O'ndan, hükümdarların kuvvet ve kudretleri O'ndan, hayat sahiplerinin ömürleri O'ndandır. Ve herkes ona döndürülecektir. Evet:

Yaratan bin bir çiçek,

Bir O var.

İşte ölümsüz gerçek,

Bir O var!..

Hükmeden tene, cana,

Mâlik gönül kasana,

Senden de yakın sana,

Bir Ovar!.. ²⁰¹