Ayətullah Fazil Lənkərani

AYƏLƏRİN QARŞİLİQLİ MÜNASİBƏTİ

Ayələrdəki dəqiq nəzmdən onlarda İslamın gələcək müqəddəratını təyin edən, aydınlaşdıran proqramın cilvələndiyi məlum olur. Qurani-Kərim onu Peyğəmbərin ən istəkli adamları üçün tənzim etmişdir. Əgər həmin proqram əməli olaraq həyata keçirilsəydi, İslam dini sürətlə yayılar, dünya səviyyəsində öz yerini tutardı. Bu halda asimani kitab öz nuru ilə bütün kainatı nura qərq edə bilərdi.

Bu proqram keçən bəhslərdə də qeyd olundu. Dəqiq araşdırmalar aparsaq, bu ayələrin məcmusunun Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) üçün böyük bir ailə nəzərdə tutaraq onlara xitab etdiyini aydın şəkildə görərik. Belə ki, bu ailənin geniş fəzasında həm Peyğəmbərin zövcələri, həm o Həzrətin qızı və oğlanları, həm də kürəkəni İmam Əli üzvdür. Amma Quran bu böyük ailəni iki dəstəyə bölür: Birinci dəstə Peyğəmbərin zövcələridir. Lakin onlara "Peyğəmbərin Əhli-beyti" ləqəbi verilməmişdir, onlara, yalnız öz yaşadıqları evlə əlaqədar xitab olunur (fi buyutikunnə, yəni öz evlərinizdə). İkinci dəstə isə اَهْلُ الْبَيْتِ "Əhli beyt"dir. Qeyd olundu ki, bu dəstənin üzvləri başda Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) olmaqla beş nəfərdən ibarətdir.

BİRİNCİ DƏSTƏNİN PROQRAMİ

Birinci dəstənin səadətə çatıb xoşbəxt olması, İslamın birliyi və müqəddəratı barəsindəki proqramları üç şeydən ibarədir:

1-Dünyanın zahiri və aldadıcı bər-bəzəklərinə, qızıl-gümüşünə ürək bağlamasınlar. Əks halda "Peyğəmbərin zövcəsi olmaq" kimi iftixarı əldən vermiş olacaqlar.

2-Allaha ürək bağlayıb Onun qarşısında ixlaslarını göstərsinlər və yalnız Peyğəmbərin istəklərinə qulaq assınlar. Əgər buna əməl etsələr, böyük savaba nail olacaqlar.

3-Pis və nalayiq əməllərdən, rüsvayçı işlərdən və münkəratdan uzaq olmalıdırlar.

4-Alçaq və mənfur niyyətli insanların məkr və hiyləsindən amanda qalmaq üçün özlərini yad kişilərdən qorumalı, kişilərlə qaynayıb-qarışmamalı, naməhrəm bir kəslə danışmaq lazım gələrsə özlərinin danışıq tərzinə diqqət yetirməlidirlər.

5-Layiqli və mənalı söz danışmalı, kobudluqdan uzaq olmalıdırlar.

6-Cahiliyyət dövrünün qadınlarına məxsus olan bəzəklərdən qorunmalı, yadlardan amanda qalmaq üçün küçələrə baxan otaqlarda yaşamamalıdırlar.⁴⁷

7-Evdə qalıb lazımsız gəzintilərdən uzaq olmalı və İslamın əsaslı və mühüm işlərinə dəxalət etməməlidirlər.

Bunların hamısı Peyğəmbərin zövcələrinin proqramını bəyan edən ayələrdən nəticə kimi alınır. Axırıncı ayədə də bu proqramın icra olunmasına böyük əhəmiyyət verilir ki, azacıq qəflətə və səhlənkarlığa yol verilməsin. Peyğəmbərin onlara "Allahın ayələri" ünvanı ilə öyrətdiyi təlimləri və onların məsləhətinə olan tövsiyələri yaddan çıxartmasınlar. Belə ki, Qurani-Kərim buyurur:

وَاذْكُرْنَ ماَ يُتْليَ فِي بُيُوتِكُنَّ مِنْ أياَتِ اللهِ وَ الْحِكْمَةِ اِنَّ اللهَ كاَنَ لَطِيفًا خَبِيرًا

"Və (Peyğəmbərin zövcələri) شərək onların evlərində tilavət olunan ilahi ayələri və hikməti yad etsinlər. Həqiqətən Allah lütf (mərhəmət) sahibi və hər şeydən xəbərdardır."

İKİNCİ DƏSTƏNİN İMTİYAZLARİ

Peyğəmbərin böyük ailəsinin ikinci qismi Əhli-beytdir.

Ayələrin heç biri birinci dəstənin Əhli-beytdən olmasına dəlalət etmir, sadəcə olaraq onların evlərini özlərinə nisbət verir. Bu mühüm məsələ iki ayədə xatırladılır: birincisi "vəqərnə fi buyutikunnə", ikincisi isə "vəzkurnə ma yutla fi buyutikunnə".

Bu təbir bəlkə də ona görədir ki, Peyğəmbərin zövcələrinin İslamın gələcəyində heç bir xüsusi rolu olmayacağını, onların yalnız Peyğəmbərin zövcəsi olmaq iftixarına malik olmasını çatdırsın ki, onlar, əməl etməyə vəzifəli olduqları proqramı nəzərə alaraq öz evlərinin həddi-hüdudunu qorusunlar, bilsinlər ki, İslamın mühüm işlərinə müdaxilə etməyə vəzifəli deyillər. Hətta əgər Allah tərəfindən təyin olunmuş proqrama əməl etməsələr "Peyğəmbərin zövcəsi olmaq" iftixarından da məhrum olacaqlar.

Zeyd ibni Suhan Ayişəyə belə bir məktub yazmışdıة "Ayişə! Sən o vaxt möminlərin anasısan ki, "vəqərnə fi buyutikunnə" ayəsinin hökmünə əməl edəsən. Əgər əməl etməsən, bu iftixar və şərəfi əldən vermiş olacaqsan və bu zaman məni öz düşmənlərin cərgəsində görə bilərsən."

Ümmü Sələmə də bir məktubda Ayişəyə xatırlatdı ki, "ehtiyatlı ol ki, Allahın Rəsulunun hərəminə zərbə vurmayasan. Öz evində otur və zövcə olmaq iftixarını əlindən vermə!"

Amma ikinci dəstəyə gəldikdə isə, onların öhdəsinə böyük məsuliyyət"İslamı qorumaq və müsəlmanların rəhbərliyini öhdəsinə almaq kimi məsuliyyət vardır. Peyğəmbərin zövcələri evdaxili vəzifələri yerinə yetirib onlara riayət etməkdə, özlərini şəhvət çirkinliklərindən, ruhi-mənəvi aludəliklərdən qoruyub-saxlamaqda azaddırlar və bu kimi məsələlər onların öz iradə və istəklərindən asılıdır. Əlbəttə, Allahın əmrlərinə tabe olub qadağan etdiyi şeylərdən çəkinməli və heç vaxt düz yoldan çıxmamalıdırlar.

Lakin Əhli-beytin pak-pakizə olmasını Allah-Taalanın Özü iradə etmişdir, Onun iradə və istəyi belə olmuşdur ki, onları pis əməllərdən saxlasın, hətta həvayi-nəfsin ətrafına belə yaxın düşməsinlər. Allahın Əhli-beytə olan inayəti bu olmuşdur ki, onları ruhi xəstəliklərdən uzaq etsin və onların geniş qəlblərini batini çirkinliklərdən qorusun ki, onların pak-pakizə ruhları zəhərli hücumlara məruz qalmasın, İslamın rəhbərliyini qorumaq yolunda səbirli sinələrinə xəsarət dəyməsin.

Peyğəmbərin zövcələri haqqında olan ayələr onların yüksək fəzilətə malik olmalarını, fəzilətin fövqündə dayanmalarını əsla sübut etmir. Amma "Təthir" ayəsin-də bir neçə seçilmiş insanın yüksək fəziləti hiss olunur və ayə bu fəziləti yalnız həmin insanlara həsr edir. Bu, hansısa bir şeyin yalnız bir şəxsə həsr olunduğunu bildirən "innəma اِنَّماََ kəlməsindən başa düşülür. Həmçinin "ənkum عَنْكُمَْ kəlməsinin "Əhləl-beyt" sözündən qabağa gəlməsi və "əhlə اَهْلََ kəlməsinin mənsub (fəthəli) olması bu işin yalnız onlara məxsus olmasını bildirir (ərəb dilində bu sintaktik qaydaya "ixtisas" deyilir-müt.). Ayənin mənası belə olur ki, Allah-Taala bütün ruhi eybəcərlikləri, günahları və çirkin əməlləri Peyğəmbərin zövcələrindən deyil, yalnız siz Əhli-beytdən uzaq etmiş və yalnız sizi paklaşdırmışdır.

"Təthir" ayəsinin başqa ayələrin arasında gəlməsindən gözəl şəkildə başa düşülür ki, ilahi inayət və lütf Peyğəmbərin zövcələrinə şamil olmamışdır, amma Əhli-beyt(əleyhimussalam) haqqında belə deyil. Çünki ayələrin məzmunundan belə məlum olur ki, Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) -in zövcələri üçün günah, çirkin əməllər, o həzrətə qarşı itaətsizlik, evdən çölə çıxmaq və yersiz dəxalətlər mümkündür, lakin bu işlər Əhli-beyt(əleyhimussalam) üçün əsla mümkün deyil, çünki Allah-Taala onlara (Əhli-beytə) mələkuti, günahdan pak-pakizə olan bir ruh bəxş etmişdir.

Quranın aşkar buyurduğuna görə Peyğəmbərin zövcələri səadət, yaxud bədbəxtlik yolunu seçməkdə tam azaddırlar. Lakin Pərvərdigarın rəhməti, Ruhul-qüdsün feyzi, qeybdən gələn nəsim dalğaları yalnız Əhli-beytə şamil olmuşdur ki, bir kəs ki, onların Peyğəmbərin zövcələri kimi, istədikləri kimi hərəkət etməkdə azad olmalarını güman etməsin! Xeyr, bu güman batildir və onların ixtiyarı Allah-Taalanın əlindədir. Buna görə də "Təthir" ayəsinin məzmunu o biri ayənin məzmunu ilə tamamilə fərqlidir. Belə olan halda "Təthir" ayəsinin Peyğəmbərin zövcələrinə xitab etməsi necə ola bilər?!