BiRİNCİ BÖLÜM 2008 yili programinin makroekonomik amaç ve poliTİkalari

G. AR-GE VE YENİLİKÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ

1. Mevcut Durum

Günümüzde bilim, teknoloji ve yenilik yeteneği, rekabet üstünlüğünün ve sosyo-ekonomik gelişmenin en önemli etkenlerinden biri haline gelmiştir.

Ülkemizde Ar-Ge harcamalarının GSYİH içindeki payı 2005 yılı itibarıyla yüzde 0,79 iken, AB ortalaması yüzde 1,74’tür. 2005 yılından itibaren bu alana yönelik kamu kaynaklarının artırılması ve özel sektörün bu alana giderek daha fazla yatırım yapmaya başlaması neticesinde bu oranın artması beklenmektedir.

Ar-Ge çalışmalarının ürüne dönüşmesi ve rekabet gücüne katkısının artırılmasında özel sektör önemli rol üstlenmektedir. Ülkemizde 2004 yılında Ar-Ge faaliyetlerinin yüzde 24,2’si özel sektör tarafından gerçekleştirilirken, 2005 yılında önemli ölçüde artarak yüzde 33,8’e yükselmiştir. Ancak bu oran AB ortalaması olan yüzde 63’ün oldukça gerisinde kalmaktadır.

Türkiye’de iktisaden faal bin kişiye düşen tam zaman eşdeğeri Ar-Ge personeli sayısı 2005 yılı itibarıyla 2,23 olup, 9,9 olan AB 2004 yılı ortalamasının oldukça altındadır. Ayrıca, ülkemizdeki Ar-Ge personelinin sadece yüzde 30,4’ü özel sektörde görev yapmakta iken, AB’de bu oran 2004 yılında yüzde 51,5’tir.

Ar-Ge altyapısı ve insan gücü büyük oranda üniversiteler ve kamu araştırma kurumlarında yer almakta ve araştırma faaliyetlerinin çoğunluğu buralarda gerçekleştirilmektedir. Ar-Ge faaliyetlerini gerçekleştiren, bu faaliyetlere destek sağlayan ve bu faaliyetlerin sonucunda ortaya çıkan bilgi ve teknolojiyi kullanan kurumlar arasında güçlü bir bağ kurulamamış olması nedeniyle, Ar-Ge faaliyetlerinin sonuçları uygulamaya geçirilememekte ya da yapılan araştırmalar sanayinin ihtiyaç ve talebi ile tam olarak örtüşmemektedir.

Üniversiteler ve diğer araştırma kurumlarında yürütülen araştırma faaliyetlerinin en önemli sonucu bilimsel makale sayısında artış olarak ortaya çıkmaktadır. Ülkemiz, Bilimsel Atıf İndeksinde 2006 yılında 19. sırada yer almıştır.

Dokuzuncu Kalkınma Planında, geleceğe yönelik olarak nanoteknoloji, biyoteknoloji, yeni nesil nükleer teknolojiler ile hidrojen ve yakıt pili teknolojileri; sanayi politikasının öncelik vereceği sektörlerdeki araştırmalar; yerli kaynakların katma değere dönüşmesini amaçlayan Ar-Ge faaliyetleri; aşı ve anti-serum başta olmak üzere yaşam kalitesinin yükseltilmesine yönelik sağlık araştırmaları; bilgi ve iletişim teknolojileri; savunma ve uzay teknolojileri öncelikli alanlar olarak belirlenmiştir. Başta bu alanlarda olmak üzere, mükemmeliyet merkezleri kurulması, üniversite ve araştırma kurumlarının araştırma projelerine destek verilmesi ve araştırmacı insan gücü yetiştirilmesi çalışmaları sürdürülmektedir.

2005 yılında TÜBİTAK tarafından uygulamaya geçirilen Türkiye Araştırma Alanı Programı kapsamında, Akademik ve Uygulamalı Ar-Ge Destek, Kamu Ar-Ge Destek, Sanayi Ar-Ge Destek, Savunma ve Uzay Ar-Ge Destek, Bilim ve Teknoloji Farkındalığını Artırma ve Bilim İnsanı Yetiştirme ve Geliştirme programları sürdürülmektedir.

Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (TGB), Teknoloji Geliştirme Merkezleri (TEKMER) ve duvarsız teknoloji kuluçka merkezleri faaliyetlerinin desteklenmesine devam edilmektedir. 2007 yılı Ekim ayı itibarıyla 28 adet TGB kurulmuş olup, bunlardan 15’i aktif olarak faaliyetlerini sürdürmektedir.

Özel sektörün Ar-Ge faaliyetlerinin desteklenmesi için, Ar-Ge faaliyetinde bulunan firmalara TÜBİTAK, Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV), Dış Ticaret Müsteşarlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve KOSGEB tarafından kredi ve hibe destekleri sağlanmaktadır. Ar-Ge konusunda sağlanan vergi teşviklerini düzenlemek üzere hazırlanan yasa taslağının 2007 yılı içinde yürürlüğe girmesi için çalışmalar devam etmektedir.

Bilim ve teknoloji alanında uygulanan politika ve destek mekanizmalarını izleme ve değerlendirme sisteminin iyileştirilmesi ihtiyacı devam etmektedir.

Ülkemizin Ar-Ge kapasitesini harekete geçirmede kamu tedarik sisteminden yeterli ölçüde faydalanılmadığı görülmektedir. Özellikle savunma alanında geliştirilecek teknolojilerin diğer birçok alanı olumlu yönde etkilemesi söz konusudur.

AB’nin bilim ve teknoloji alanındaki Yedinci Çerçeve Programına katılım sağlamak için imzalanan mutabakat zaptı 29 Haziran 2007 tarih ve 26567 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

2. Temel Amaç ve Hedefler

Bilim ve teknoloji politikasının temel amacı, özel sektörün yenilik yeteneğini artırmak, bilim ve teknolojide yetkinleşmek ve bu yetkinliği ekonomik ve sosyal faydaya dönüştürmektir.

3. Politika Öncelikleri ve Tedbirler

Öncelik / Tedbir	Sorumlu Kuruluş	İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Öncelik 1. Bilim ve teknoloji alanında kurumlar arası işbirliğini ve özel kesimin sistem içindeki etkinliğini artıran bir ulusal yenilik sistemi oluşturulacaktır.
Tedbir 1.1 Ulusal Yenilik Sisteminin değerlendirilmesi ve işlerliğinin artırılması amacıyla Ulusal Yenilik Strateji ve Eylem Planı hazırlanacaktır.	TÜBİTAK	Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, DPT, İlgili Kamu Kuruluşları, Özel Sektör, Yerel Yönetimler, STK’lar	Aralık Sonu	Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun (BTYK) 14. Toplantısında alınan karar gereği, Ulusal Yenilik Strateji ve Eylem Planının Hazırlanması çalışması ilgili paydaş kuruluşların katılımı ile TÜBİTAK koordinasyonunda yapılacaktır. Bilim ve teknoloji alanında kurumlar arası işbirliği ve eşgüdüm sağlanarak, kurumların görev, yetki ve sorumlulukları yeniden tanımlanacaktır.
Tedbir 1.2 Bölgesel yenilik sistemlerinin tanımlanması ve desteklenmesi sağlanacaktır.	TÜBİTAK	DPT, TOBB, YÖK, İlgili Kamu Kuruluşları, Üniversiteler, Özel sektör, Yerel Yönetimler, STK’lar	Aralık Sonu	Bölgesel gelişmeyi desteklemek ve bölgelerin rekabet güçlerini artırmak üzere özel sektör, üniversite ve kamu kuruluşları ile yerel dinamikleri kapsayan yenilik ekseninde faaliyet gösterecek işbirliği ağlarının kurulması desteklenecektir.

Öncelik 2. Özel kesimin Ar-Ge kapasitesi ve talebini artırması desteklenecektir.
Tedbir 2.1 Özel sektöre verilen Ar-Ge destekleri artırılacaktır.	TÜBİTAK	DTM, KOSGEB, Özel Sektör, TTGV, TOBB, STK’lar	Aralık Sonu	Sanayide yürütülen Ar-Ge projelerine verilen destekler artırılarak yenilik kültürünün geliştirilmesi ve Ar-Ge çalışmalarına olan talebin canlandırılması sağlanacaktır. Öncelikli alanlarda teknoloji yeteneğini üst düzeye çıkarmak ve sektör geneline yaygınlaştırmak üzere rekabet öncesi ortak ve kapsamlı Ar-Ge faaliyetleri desteklenecektir.
Tedbir 2.2 Sanayide Ar-Ge birimlerinin oluşturulması ve Ar-Ge elemanı istihdamına yönelik teşviklerin etkinliği artırılacaktır.	Sanayi ve Ticaret Bakanlığı	Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, TÜBİTAK, KOSGEB, Özel Sektör, Finans Kuruluşları	Aralık Sonu	Özel sektörde Ar-Ge altyapısı kurulması ve Ar-Ge personeli çalıştırılmasına yönelik olarak proje bazlı destekler yanında vergi kolaylığı sağlayan düzenlemeler ve teşvik mekanizmaları geliştirilecektir.
Tedbir 2.3 Ar-Ge tabanlı girişimciliği destekleyecek finansman modelleri geliştirilecektir.	Sanayi ve Ticaret Bakanlığı	Maliye Bakanlığı, KOSGEB, Hazine Müsteşarlığı, Özel Sektör Şemsiye Kuruluşları, TÜBİTAK	Aralık Sonu	Teknoloji geliştirmeye dayalı girişimciliği desteklemek için risk sermayesi destekleri artırılacaktır. Sıfırdan teknolojik firma kurulabilmesi için çekirdek sermaye desteği sağlanacaktır.
Tedbir 2.4 Teknoloji geliştirme faaliyetleri sonuçlarının uygulamaya geçirilmesinin desteklenmesi için çalışmalar başlatılacaktır.	Sanayi ve Ticaret Bakanlığı	Maliye Bakanlığı, DPT, TÜBİTAK, Üniversiteler, İlgili Kamu Kuruluşları, Özel Sektör, STK’lar	Aralık Sonu	Teknoloji geliştirme projelerinin sonuçlarının ürüne dönüştürülmesi, fikri ve sınai haklarının korunması ve pazarlanması için destek mekanizmaları geliştirilecektir.
Öncelik 3. Özel sektör ile üniversiteler ve araştırma kurumları arasındaki işbirliğini geliştirmeye yönelik destekler artırılacak ve etkinleştirilecektir. Üniversite ve araştırma kurumlarında Ar-Ge çalışmalarının artırılması ve piyasa talebi doğrultusunda yönlendirilmesi sağlanacaktır.
Tedbir 3.1 Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (TGB) güçlendirilecektir.	Sanayi ve Ticaret Bakanlığı	Maliye Bakanlığı, DPT, Hazine Müsteşarlığı	Aralık Sonu	4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu güncellenecek, mevcut TGB’lerin fiziki altyapılarının tamamlanması desteklenecek ve TGB’lerin belirli alanlarda uzmanlaşmaları sağlanacaktır.
Tedbir 3.2 Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Ağları ve Platformları (İŞBAP) kurma girişimleri yaygınlaştırılacaktır.	TÜBİTAK	YÖK, Üniversiteler, Özel sektör, Kamu Kuruluşları	Aralık Sonu	İŞBAP Kurma Girişimleri Destekleme Programı sürdürülecek ve ortak araştırma merkezlerine ilave olarak yeni işbirliği kanalları oluşturulacaktır.

Tedbir 3.3 Üniversitelerde yürütülmekte olan yüksek lisans ve doktora tezlerinin belli bir kısmının özel sektörün ihtiyaçları doğrultusunda belirlenmesi ve desteklenmesi sağlanacaktır.	Sanayi ve Ticaret Bakanlığı	Maliye Bakanlığı, DPT, TÜBİTAK, YÖK, Üniversiteler, Özel Sektör	Aralık Sonu	SAN-TEZ (Sanayi Tezleri) Programı geliştirilecektir.
Öncelik 4. Kamu tedarik sistemi Ar-Ge çalışmalarını ve yerli teknoloji geliştirilmesini teşvik eder bir yapıya kavuşturulacaktır.
Tedbir 4.1. Kamu kuruluşlarının sorun ve ihtiyaçlarını gidermeye yönelik araştırma projeleri desteklenecektir.	TÜBİTAK	DPT, İlgili Kamu kuruluşları, Üniversiteler, Özel Sektör	Aralık Sonu	Kamu kuruluşlarının hem kendi ihtiyaçları için hem de faaliyet yürüttükleri alan ile ilgili politika üretme gibi konularda araştırma ve geliştirme projeleri yürütmeleri desteklenecektir. Kamu kuruluşlarında Ar-Ge farkındalığının artırılması sağlanacaktır.
Tedbir 4.2. Savunma sanayiinin yurt dışı bağımlılığını azaltmaya yönelik Ar-Ge destekleri artırılacak, savunma sektörü için geliştirilen teknolojilerin diğer sektörlere, üniversitelere, araştırma kuruluşlarına ve KOBİ’lere aktarılması sağlanacaktır.	MSB	Genel Kurmay Başkanlığı, Savunma Sanayii Müsteşarlığı, TÜBİTAK, Üniversiteler, Kamu Araştırma Kuruluşları, Savunma Sanayi Kuruluşları	Aralık Sonu	Savunma, havacılık ve uzay sanayii için geliştirilen teknolojilerin sivil alanlarda kullanılabilecek olanlarının belirlenmesi ve paylaşımı sağlanacaktır. Savunma sanayii kuruluşlarına Ar-Ge desteği ve teşviği sağlanacaktır. TSK kaynaklarından ana silah sistemleri ve dışındaki projelerde Ar-Ge için kaynak ayrılacaktır.
Öncelik 5. AB ülkeleri başta olmak üzere Ar-Ge alanında yetkinleşmiş ülkeler ve bu alanda faaliyet gösteren uluslararası kuruluşlarla işbirliği artırılacaktır.	TÜBİTAK	Maliye Bakanlığı, DPT, ABGS, YÖK, Üniversiteler, Özel Sektör, STK’lar	Aralık Sonu	AB Çerçeve Programlarından (ÇP) sağlanan faydanın artırılması amacıyla oluşturulan 7. ÇP Türkiye Ağı güçlendirilecektir. Bu amaçla kurumlarla eşgüdümlü çalışmalar, kapasite geliştirme ve eğitim faaliyetleri, ulusal ve uluslararası işbirliği çalışmaları desteklenecek, ülkemizin Ar-Ge potansiyeli yurtdışında tanıtılacak, Avrupa teknoloji platformlarıyla ulusal teknoloji platformları arasında işbirliği sağlanacak ve özel sektörün 7. ÇP’ye katılımı özendirilecektir. Bununla beraber 2007-2010 Uluslararası Bilim, Teknoloji ve Yenilik (BTY) Stratejisi Uygulama Planı çerçevesinde diğer ülkelerle işbirliği oluşturulması çalışmalarına devam edilecektir.

Öncelik 6. Bilim, araştırma, teknoloji ve yenilik alanlarında toplumsal farkındalık artırılacaktır.

TÜBİTAK

Milli Eğitim Bakanlığı, DPT, Üniversiteler, TÜBA, STK'lar

Aralık Sonu

Bilim merkezi ve müzeleri kurulması çalışmaları devam ettirilecek, yazılı ve görsel basın aracılığı ile toplumsal farkındalık artırılacak, yarışma, burs ve bilim şenlikleriyle gençler ve çocuklar teşvik edilecektir. Ayrıca müfredatta yenilik kültürünü ve farkındalığını artırıcı programlara yer verilecektir.