BiRİNCİ BÖLÜM 2008 yili programinin makroekonomik amaç ve poliTİkalari

B. SAĞLIK SİSTEMİNİN ETKİNLEŞTİRİLMESİ

1. Mevcut Durum

Son yıllarda yürütülen etkili politikalarla sağlık sektöründeki insangücü ve fiziki altyapı konularında gelişme kaydedilmiş olmakla beraber, henüz ülkenin ihtiyaçlarını karşılar düzeye ulaşılamamıştır. Bunun başlıca nedenleri; fiziki altyapı ve sağlık personelinin yetersizliği ve bölgeler ile il ve ilçe merkezleri arasındaki dengesiz dağılımı, koruyucu sağlık hizmetlerinin yeterli düzeye ulaşmamış olması, hizmete erişim ve finansmana ilişkin sorunlar, etkili bir sevk zincirinin oluşturulamaması ve toplumdaki sağlık bilincindeki eksikliktir.

TABLO:IV. - Nüfusa İlişkin Temel Sağlık Göstergeleri

	2005	2006	2007(1)	AB (2)
Nüfus Artış Hızı (Binde)	12,6	12,4	12,1	3,1
Bebek Ölüm Hızı (Binde)	23,6	22,6	21,7	5,17
Toplam Doğurganlık Oranı	2,19	2,18	2,17	1,5
Doğuşta Hayatta Kalma Ümidi (Yıl)	71,3	71,5	71,7	78,4

Kaynak: DPT, WHO

(1) DPT tahminidir.

(2) AB ülkelerine ait olup, verisi bulunan en yakın yıl verilmiştir.
Ülkemizde nüfusa ilişkin temel sağlık göstergelerinde iyileşme olmakla birlikte, henüz gelişmiş ülkeler seviyesine ulaşılamamıştır. 2003 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması sonuçlarına göre 1998-2003 döneminde bebek ölüm hızı yaklaşık binde 29’dur. 2007 yılında ise bu oranın binde 21,7 olacağı tahmin edilmektedir. Aynı araştırmaya göre, bebek ve beş yaş altı ölüm hızlarında bölgeler arası ve kent-kır ayrımında farklılıklar gözlenmektedir. Çocukların hayatta kalma olasılığı ile annelerin eğitimi arasında güçlü bir ilişki görülmektedir. Hiç eğitimi olmayan ya da ilköğretim birinci kademeyi tamamlayamayan annelerde bebek ölüm hızı binde 51 iken, eğitim seviyesi ilköğretim ikinci kademe ve üzeri olanların bebek ölüm hızı binde 18’dir.

2005 yılında yapılan Ulusal Anne Ölümleri çalışmasına göre ülkemizde anne ölüm oranı, 100.000 canlı doğumda 28,5’tir. Bu oran kent merkezlerinde 20,7 iken, kırsal alanda 40,3’tür. Bölgeler arasında belirgin fark görülmekte olup, Batı Anadolu’da bu oran 7,4 iken, Doğu Karadeniz ve Kuzeydoğu Anadolu’da 68,3’tür. Anne ölümlerinin yüzde 61,6’sında sorunun geç fark edilmesi, doğum öncesi bakımın alınmaması, eksik tanı ve kadın doğum uzmanlarının başarısızlığı, sağlık merkezlerine uzakta yaşanılması gibi bir veya daha fazla önlenebilir faktör mevcuttur. Türkiye Üreme Sağlığı Programı kapsamında yapılan Sağlık Arama Davranışı Araştırması kapsamında, seçilmiş bölgelerde doğum öncesi bakım ve doğum hizmetinden yararlanmayı etkileyebilecek algılar araştırılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre, ekonomik koşullar, sağlık güvencesinin olup olmaması, sosyo-kültürel özellikler ile daha önceki doğumlarda sağlık personeli ile yaşanmış olan olumsuz durumlar doğumun yeri hususunda belirleyici olmaktadır.

Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı diğer yaş gruplarına göre daha hızlı artmaktadır. 2005 yılından 2050 yılına kadar olan dönemde, 0-14 yaş grubu nüfusun yüzde 16,7 azalması, 15-64 yaş grubu nüfusun ise yüzde 31,9 oranında artması beklenmektedir. Aynı dönemde, 65 ve 75 üzeri yaş grubu nüfusun sırasıyla yüzde 316,2 ve yüzde 421,6 oranında artacağı tahmin edilmektedir. Yaş gruplarında görülmesi beklenen söz konusu değişimler uzun vadede hastalık yükü profilini değiştireceğinden, sağlık personelinin sayısı ile uzmanlık dağılımlarının gözden geçirilmesi ve tedavi edici hizmetlerin yanı sıra uzun süreli bakım hizmetlerinin geliştirilmesi önem arz etmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünya çapında yetişkin ölümlerinin yüzde 10’una sebep olan tütün kullanımı, ikinci önemli ölüm sebebi olarak kabul edilmektedir. 2006 yılında yapılan Aile Yapısı Araştırmasına göre, Türkiye genelinde 18 ve daha yukarı yaştaki bireylerin yüzde 33,4’ü sigara kullanmakta olup, en fazla kullanan grubun yüzde 41,5 ile 25-34 yaş grubu olduğu görülmektedir. Erkeklerde sigara kullanım oranı yüzde 50,6 iken, kadınlarda bu oran yüzde 16,6’dır.

Sağlık Bakanlığı tarafından koruyucu sağlık alanına ilişkin olarak “Bağışıklama Programı”, “İshalli Hastalıkların Kontrolü Programı”, “Akut Solunum Yolu Enfeksiyonlarının Kontrolü Programı”, “Anne Sütünün Özendirilmesi ve Bebek Dostu Sağlık Kuruluşları Programı”, “Neonatal Tarama Programı”, “Demir Gibi Türkiye Programı” ve “Cinsel Sağlık/Üreme Sağlığı” gibi programlar yürütülmektedir. Ancak, bu programlara rağmen koruyucu sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi ihtiyacı sürmektedir.

TABLO:IV. - Sağlıkta Fiziki Mekan Göstergeleri

	2005	2006	2007 (1)	AB (2)
Yatak Sayısı	192 658	196 667	201 600	-
Yatak Başına Düşen Nüfus	374	371	366	171
Yatak Kullanım Oranı (Yüzde)	64,5	64,4	-	77,5

Kaynak: Sağlık Bakanlığı, DPT, WHO

(1) DPT tahminidir.

(2) AB ülkelerine ait olup, verisi bulunan en yakın yıl verilmiştir.
Hastane yatak kapasitesinin yüzde 67’si Sağlık Bakanlığına, yüzde 15’i üniversitelere, yüzde 6,9’u özel sektöre aittir. En yüksek yatak işgal oranı ruh sağlığı ve hastalıkları hastanelerinde görülmekte olup, bunun en belirgin nedeni bu branşta hasta yatağı kapasitesinin düşük olmasıdır.

Yatak sayısında yıllar itibarıyla artış görülmekle beraber yeterli seviyeye ulaşılamamış olup, ülke genelindeki dağılım sorunları devam etmektedir. 2002-2006 döneminde yatak kapasitesi yüzde 10,4 artmıştır. İllerin sosyo­-ekonomik gelişmişlik seviyesine göre, yatak başına düşen kişi sayısı en gelişmiş olan bölgede 363 iken, en az gelişmiş olan bölgede ise 800’dür. Yatakların bölgeler arasında dengesiz dağılımı, sağlık personelinin de dengesiz dağılımına yol açan faktörlerden biridir.

Sağlık hizmetlerine olan talep her yıl artmakta olup, 2002-2006 döneminde yataklı tedavi kurumlarında yapılan muayene sayısı yüzde 74,9, sağlık ocaklarındaki muayene sayısı ise yüzde 86,4 artmıştır. Muayene sayısının artışında başta yeşil kartlı hastaların ayakta tedavi ve ilaç masraflarının Sağlık Bakanlığı tarafından karşılanması, kamu hastanelerinin tek çatı altında toplanarak hizmet sunumundaki farklılıkların azaltılması, özel sektör sağlık hizmetlerinden faydalanmanın kolaylaştırılması, birinci basamakta hizmet sunumunun iyileştirilmesi etkili olmuştur. Özellikle sağlık ocaklarında “her hekime bir oda” ilkesi çerçevesinde yapılan iyileştirmelerle artan hizmet verimliliği sonucunda, muayene sayısında belirgin artış gözlenmiştir.

Diğer taraftan, birinci basamaktaki iyileştirmelere ve sevk oranlarının azalmasına rağmen halen sürmekte olan altyapı, personel ve kalite yetersizlikleri ile sevk zincirinin tam anlamıyla çalıştırılamaması, hastaların hizmet maliyetleri daha yüksek olan ikinci ve üçüncü basamağa yönelmesine sebep olmakta ve poliklinik hizmetlerine olan yoğun talep hastanelerin hizmet kalitesini düşürmektedir. 2002-2006 döneminde hastanelerde verilen muayene hizmetlerinin içinde, yatan hastaların oranı yüzde 4,4’ten yüzde 3,6’ya düşmüştür.

Devlet hastanelerinin tamamında hasta hakları birimleri açılmıştır. Hekim seçme hakkı uygulaması 2004 yılında 11 hastanede başlatılmış olup, 2007’nin ilk yarısında 400 hastaneye yükselmiştir.

TABLO:IV. - Sağlık İnsan Gücü Göstergeleri

	2005	2006	2007 (1)	AB (2)
Hekim Sayısı	100 800	103 150	105 500	-
Hekim Başına Düşen Nüfus	715	707	700	315
100.000 Kişiye Düşen Tıp Fakültesi Mezun Sayısı	6,1	6	-	9,3
Hemşire Başına Düşen Nufus	858	843	-	143

Kaynak: Sağlık Bakanlığı, DPT, ÖSYM, WHO

(1) DPT tahminidir.

(2) AB ülkelerine ait olup, verisi bulunan en yakın yıl verilmiştir.
Sağlık personeli sayılarında iyileşme olmakla birlikte, ülkenin ihtiyaçlarını karşılayacak seviyeye henüz gelinememiş olup, bölgeler arasında dengesiz dağılım sorunu önemini korumaktadır. Devlet hizmet yükümlülüğü ve sözleşmeli personel uygulamasıyla yardımcı sağlık personeli ve pratisyen hekim dağılımındaki iyileşmeye rağmen, uzman hekim dağılımında yeterli düzelme sağlanamamıştır. Tıp fakültelerinde asistanlar hariç öğretim elemanı başına düşen tıp öğrencisi sayısı ülkemizde 3,6 iken, bu oran Almanya’da 22,5, İtalya’da 11,8, Finlandiya’da 5,1’dir. Hekim açığının azaltılması için 1992 yılından itibaren yeni tıp fakülteleri açılmıştır. Ancak, 1992 yılında 24 adet tıp fakültesine 4.852 öğrenci kayıt yaptırmış iken, 2006 yılında 46 adet tıp fakültesine 4.813 öğrencinin kayıt yaptırdığı görülmüştür. AB ülkelerinde yüz bin kişiye düşen tıp fakültesi mezun sayısı 9,3 iken, bu rakam ülkemizde 2000 yılında 7,5’ten, 2006 yılında 6’ya düşmüştür. Bu düşüşün devam etmesi durumunda gelecek yıllarda hekim açığı daha da artacaktır. Aynı şekilde personel açığı belirgin olan hemşirelerde ise, AB ülkelerinde yüz bin kişiye düşen hemşire mezun sayısı 28 iken, ülkemizde bu oran yıllar itibarıyla artış göstermekle beraber sadece 5,6’dır.

Sağlık Bakanlığının yeniden yapılandırılması, aile hekimliği sisteminin hayata geçirilmesi, Genel Sağlık Sigortası sisteminin oluşturulması, sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılması ve erişiminin kolaylaştırılması ile kalitesinin artırılmasını amaçlayan Sağlıkta Dönüşüm Programı sürdürülmektedir. Aile hekimliği modeline geçilmesi ve etkili bir sevk zincirinin oluşturulması, hastanelerin etkinliğinin artırılması ve maliyetlerin düşürülmesi açısından önem arz etmektedir. Halen 12 ilde uygulanmakta olan aile hekimliği sisteminin, 2008 yıl sonu itibarıyla 59 ile yaygınlaştırılması planlanmaktadır.

2006 yılında sağlık sigortası kapsamındaki nüfusun oranı yüzde 81,6’dır. Sağlık güvencesi olmayan nüfusun sigorta kapsamına alınması ve ödeme gücü olmayanların primlerinin devlet tarafından karşılanmasını sağlayacak Genel Sağlık Sigortası sistemine 2008 yılında geçilmesi planlanmaktadır.

Kamu sağlık harcamaları 2001 yılında GSYİH’nın yüzde 4,3’ü iken, bu oran 2006 yılında yüzde 5,2 olarak gerçekleşmiş olup, 2007 yılında 5,2 olacağı tahmin edilmektedir. Bu oran AB ülkelerinde yüzde 6,5, OECD ülkelerinde ise yüzde 6,3’tür. 2000 yılında ilaç ödemelerinin kamu sağlık harcamalarına oranı yüzde 39 iken, 2006 yılında yüzde 33,5 olarak gerçekleşmiştir. Toplam sağlık harcamasının yaklaşık üçte biri olan ilaç harcamalarının etkin kullanımının sağlanması için gerekli düzenlemenin yapılması ihtiyacı bulunmaktadır.

Sağlık kurumlarından verilerin belirlenmiş standartlar doğrultusunda toplanmasını, analizini ve değerlendirilmesini sağlamaya yönelik olarak, e-Sağlık projesi kapsamında, aile hekimliğine geçen illerde Aile Hekimliği Bilgi Sistemi uygulanmaya başlanmış, Ulusal Sağlık Veri Sözlüğü hazırlanmış, Minimum Sağlık Veri Seti tanımlanarak yayımlanmıştır. Yine bu kapsamda tele-tıp sisteminin radyoloji ve patoloji alanındaki pilot uygulamasına 2007 yılı sonuna kadar başlanacaktır. Merkezi Hastane Randevu Sistemi projesinin pilot uygulamasına 2008’de 3 bölge merkezinde başlanacaktır.

2. Temel Amaç ve Hedefler

Vatandaşların ekonomik ve sosyal hayata sağlıklı bireyler olarak katılımını sağlamak ve yaşam kalitelerini yükseltmeye katkıda bulunmak, sağlık politikasının temel amacıdır.

Bu amaca ulaşmak için öncelikle koruyucu sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi, aile hekimliği sistemine geçilerek birinci basamak sağlık hizmetlerinin etkinleştirilmesi, altyapı ve sağlık personeli ihtiyacının karşılanması ve ülke genelindeki dağılımlarının dengelenerek bölgeler ve sosyo-ekonomik gruplar arasındaki farklılıkların azaltılması, sağlık hizmetlerinin eşitlik ve hakkaniyet ilkesiyle, hasta haklarına saygılı, erişilebilir, etkin ve kaliteli bir yapıya kavuşturulması, akılcı ilaç kullanım mekanizmalarının oluşturulması ve Sağlık Bakanlığının yeniden yapılandırılarak düzenleme, planlama ve denetleme rolünün güçlendirilmesi hedeflenmektedir.

3. Politika Öncelikleri ve Tedbirler

Öncelik/Tedbirler	Sorumlu Kuruluş	İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Öncelik 1. Başta koruyucu sağlık ve ana-çocuk sağlığı hizmetleri olmak üzere birinci basamak sağlık hizmetleri güçlendirilerek yaygınlaştırılacaktır.
Tedbir 1.1. Başta anne-çocuk sağlığı olmak üzere koruyucu sağlık programları çeşitlendirilerek yaygınlaştırılacaktır.	Sağlık Bakanlığı	MEB, SHÇEK, TRT, Tüm Sağlık Kuruluşları, Yerel Yönetimler, STK’lar	Aralık Sonu	Bebeklerin doğumdan hemen sonra emzirilmeye başlanması için halkın bilinçlendirilmesine yönelik çalışmalara devam edilecektir. Bebek Dostu Sağlık Kuruluşları Programı tüm sağlık kuruluşlarına yaygınlaştırılacaktır Halihazırda devam eden “Yeni Doğan Tarama Programları”na işitme ve görme taramaları eklenerek yaygınlaştırılacaktır. Öncelikle okul çağı çocuklarına ilişkin olmak üzere sağlıklı beslenme, fiziksel aktivite ve obezitenin önlenmesine yönelik programlar hazırlanacak ve standartlara uygun olmayan katkı maddeleri ihtiva eden gıdaların okul kantinlerinde satışının önlenmesine ve bu gıda maddelerinin reklamlarının içeriğine yönelik hukuki düzenlemeler yapılacaktır. 2008 yılı sonunda ülke genelinde % 95 bağışıklama oranına ulaşılacak, % 90’ın altında aşılama oranı olan yerleşim yeri kalmaması sağlanacaktır. Aşılamada kalite ve güvenliğin sağlanması amacıyla tüm illerde aşı soğuk oda yapımları tamamlanmış olacaktır. Her ile il içi nakillerde kullanılmak üzere aşı dağıtımına mahsus soğutuculu araçlar temin edilecektir. 49 ilde devam eden intiharın önlenmesi ve krıze müdahale programı ulke geneline yaygınlaştırılacaktır. Ulusal Ruh Sağlığı Eylem Planı hazırlanacaktır. Aile hekimliği illerinden başlamak üzere evde bakım hizmetleri için kontrol listeleri oluşturulacak, yerel yönetimler ve sosyal hizmetler il müdürlükleri ile pilot uygulama yürütülecektir.
Tedbir 1.2 Toplumun ağız ve diş sağlığının iyileştirilmesine yönelik hizmetler artırılacaktır.	Sağlık Bakanlığı	Türk Diş Hekimleri Birliği, Üniversiteler	Aralık Sonu	20 adet Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi kurulacaktır. Aile diş hekimliğinin model olarak yapılandırılması sağlanacak, aile hekimliği uygulama kanununun çıkarılmasını takiben uygulama başlatılacaktır.
Tedbir 1.3 Acil sağlık hizmetleri güçlendirilecektir.	Sağlık Bakanlığı	MEB Maliye Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Hudut ve Sahiller Gn.Md.	Aralık Sonu	Hizmet alımı yoluyla helikopter ve uçak ambulans temin edilecektir. Halihazırda 4 adet olan deniz ambulanslarının sayısı 10’a yükseltilecektir. İllerin kriz merkezleri ve 112 istasyonlarının iletişim altyapısı geliştirilerek koordinasyonları sağlanacak ve şişme çadır tipi mobil acil sağlık ünitesi sayısı 11’e yukseltilecektir. Vatandaşların ilkyardım konusunda becerilerinin artırılması amacıyla mevcut ilkyardım yönetmeliğinde gerekli düzenlemeler yapılacak ve eğitimler artırılacaktır. 2011 yılına kadar toplumun en az %10’una ilk yardım eğitimi verilmiş olacaktır.
Tedbir 1.4 Alkol, tütün ve madde kullanımının azaltılmasına yönelik çalışmalar sürdürülecektir.	Sağlık Bakanlığı	Tarım Bakanlığı, MEB, TAPDK, Üniversiteler	Aralık Sonu	“Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun”da tütün ürünlerinin paketlerinin üzerindeki sağlık uyarılarının kullanılmasına ve tütün ürünlerinin reklamı ve sponsorluğuna ilişkin gerekli değişikler yapılacaktır. Kapalı mekanlarda sigara kullanımının engellenmesine yönelik yaptırımlar etkinleştirilecektir. Alkol ve Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezi (AMATEM) sayısının ve niteliğinin artırılması, personel eğitimi, teşhis ve tedavi kılavuzlarının hazırlanması ve Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezlerinden veri toplama sisteminin geliştirilmesi sağlanacaktır. İstanbul, Gaziantep, Mersin, Kocaeli ve Konya’da AMATEM açılacaktır.

Öncelik 2. Birinci basamak sağlık hizmetleri başta olmak üzere sağlık hizmetlerine erişim olanakları iyileştirilecektir.
Tedbir 2.1 Sağlık merkezleri niteliği iyileştirilecek ve yeni kurulacakların yapımına ilişkin plan hazırlanacaktır.	Sağlık Bakanlığı	İçişleri Bakanlığı, Üniversiteler, Kızılay, TTB, STK	Aralık Sonu	Coğrafi bölge, nüfus yoğunluğu, ulaşım imkanları ve mevcut sağlık yatırımları da dikkate alınarak sağlık merkezlerinin kurulmasına ilişkin planlama yapılacaktır. Yüksek güvenlikli adli psikiyatri hastanelerinin kurulacağı iller ve buna ilişkin proje hazırlıkları yapılacaktır. Hasta odaları düşük yatak sayısı ve içerisinde banyo-WC, telefon-TV, hemşire çağrı sistemi ve hasta başı ünitesinin bulunduğu nitelikli bir yapıya dönüştürülecektir. Hastane içinde ve çevresinde özürlü hastaların erişiminin kolaylaştırılmasına yönelik düzenlemeler yapılacaktır. A ve B tipi kan merkezleri ile kan istasyonları yıl sonuna kadar yeni mevzuata göre uyumlu hale getirilecektir.
Tedbir 2.2. Sağlık Personelinin Yurt Çapında Dengeli Bir Şekilde Dağılımı Sağlanacaktır.	Sağlık Bakanlığı	Maliye Bakanlığı, DPB, Yerel Yönetimler	Aralık Sonu	Sağlık kuruluşlarının hedef nüfus, hizmet bölgesi, fiziki yapı ve hizmet sunum özelliklerini esas alan gerçekçi bir personel dağılım planı çalışması yapılacaktır.
Tedbir 2.3. Aile Hekimliği Uygulaması Yaygınlaştırılacaktır.	Sağlık Bakanlığı	Yerel Yönetimler	Aralık Sonu	Aile hekimliği uygulaması 59 ile yaygınlaştırılacaktır. 5258 sayılı Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Kanunu yerine aile hekimliği uygulama kanunu çıkarılacak ve alt mevzuatı oluşturulacaktır.
Tedbir 2.4 Sağlık Merkezlerinde Teşhise Dayalı Tıp Uygulamaları Yaygınlaştırılacaktır.	Sağlık Bakanlığı	Sağlık Kuruluşları, Üniversiteler	Aralık Sonu	“Sağlık Hizmetleri Finansman Yönetiminin Güçlendirilmesi ve Yeniden Yapılandırılması için Altyapı Geliştirilmesi” projesi kapsamında 50 hastanede (35’i Sağlık Bakanlığına Bağlı) devam etmekte olan teşhise dayalı gruplandırma (DRG) çalışması tamamlanacaktır.
Öncelik 3. İhtiyaç duyulan alanlarda sağlık personeli yetiştirilmesi sağlanacaktır.
Tedbir 3.1 Başta hekim olmak üzere sağlık personeli yetiştiren kurumların öğrenci kontenjanları artırılacaktır	YÖK	DPT, Üniversiteler	Aralık Sonu (Devamlı)	Başta hekimler olmak üzere ülkemizin sağlık personeli açığının giderilmesi amacıyla halihazırda eğitime devam eden üniversitelerin kontenjanları kademeli olarak artırılacaktır. Tıp fakültelerinin kontenjan artışına yönelik yatırım ihtiyaçlarına öncelik verilecektir.
Tedbir 3.2 Sağlık personelinin niteliği geliştirilecektir.	Sağlık Bakanlığı	MEB, YÖK, Üniversiteler, Meslek Kuruluşları	Aralık Sonu	Sağlık personelinin sürekli eğitimi ile mesleki yeterlilikleri geliştirilecektir. Öğrencilerin temel sağlık hizmetlerine yönelik becerilerini artıracak şekilde eğitim verilmesi amacıyla müfredat düzenlenecektir.

Öncelik 4. ‘Akılcı İlaç Kullanımı’ ilkesi etkin hale getirilecektir.
Tedbir 4.1 Akılcı ilaç kullanımına ilişkin programlar hazırlanacaktır.	Sağlık Bakanlığı	Maliye Bakanlığı, TRT, Sosyal Güvenlik Kurumu, Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları	Aralık Sonu (Devamlı)	İlaç harcamalarının sağlık harcamaları içindeki büyüklüğü dikkate alındığında maliyetlerde etkinliğin sağlanması amacıyla öncelikle sağlık kuruluşlarının ilaç alımlarında ve tüketiminde farmaekonomik ilkelerin göz önüne alınmasına ilişkin gerekli düzenlemeler yapılacaktır. Halkın, akılcı ilaç kullanımına dair bilinçlendirilmesi sağlanacak, hekimlerin bu konudaki hizmet içi eğitimi artırılacaktır. Hastanelerde çalışanlara yönelik eğitimler ve yan etki veri tabanının oluşturulması için gerekli çalışmalara başlanacaktır.
Tedbir 4.2 İlaç takip sistemi kurulacaktır.	Sağlık Bakanlığı	Sosyal Güvenlik Kurumu, Hacettepe Üniversitesi, Türk Eczacılar Birliği	Aralık Sonu	Ülke çapında geçerli bir takip sistemi kurulması ve her ilaç kutusunun merkezi bir sistemde izlenmesini sağlayacak sitemin hazırlık çalışmaları yapılacaktır.
Öncelik 5. Sağlık hizmetlerinin yürütülmesinden sorumlu kurumlar yeniden yapılandırılacaktır.
Tedbir 5.1 Sağlık Bakanlığının Teşkilat Kanunu yenilenecektir.	Sağlık Bakanlığı	Başbakanlık, DPT, Üniversiteler, Yerel Yönetimler	Aralık Sonu	Sağlık Bakanlığının sağlık sektöründeki önceliklerin belirlenmesi, hizmetlerin izlenmesi ve denetimi, kurumların akreditasyonu ve halk sağlığı işlevlerinin yönetimi konularına odaklanması amacıyla fiziki ve beşeri kaynaklarının ve örgütsel yapısının stratejik planlama ilkeleri çerçevesinde gözden geçirilerek kurumun merkez ve taşra düzeyindeki fonksiyonlarının yeniden yapılandırılması için gerekli idari ve yasal düzenlemeler yapılacaktır.
Tedbir 5.2 Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi yeniden yapılandırılacaktır.	Sağlık Bakanlığı	Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi, Üniversiteler	Aralık Sonu	Halk sağlığını korumak, hastalık risklerini azaltmak ve önlemek için hastalık etkenlerini tanımlamada ve kontrol etmede referans düzeyde hizmet sunacak bağımsız, uluslar arası benzerlerine denk bir kurum oluşturulması için gerekli mevzuat çalışmaları tamamlanacaktır.
Tedbir 5.3. Hıfzıssıhha Mektebi sağlık enstitüsüne dönüştürülecektir.	Sağlık Bakanlığı	DPT, DPB, YÖK, Üniversiteler,	Aralık Sonu	Hıfzıssıhha Mektebinin sağlık politikası üzerine araştırma ve geliştirme yapacak bir kurumsal yapıya dönüştürülmesi için ilk aşamada teşkilat kanunu hazırlanacaktır.
Öncelik 6. Sağlık hizmeti sunumunda hasta hakları ve hasta memnuniyeti esas alınacaktır.
Tedbir 6.1 Hekim seçme hakkı uygulaması yaygınlaştırılacak ve hasta hakları konusunda toplum bilinçlendirilecektir.	Sağlık Bakanlığı	MEB, TRT, Tüm Sağlık Kuruluşları, Sivil Toplum Kuruluşları	Aralık Sonu	Hasta hakları ve hasta memnuniyeti kapsamında vatandaşların hizmet alacağı hekimi seçme hakkından yararlanabilmesi için gereken düzenlemeler tüm sağlık kuruluşlarına yaygınlaştırılacaktır. Toplum, hasta hakları konusunda kitle iletişim araçları ve okullarda sağlanacak eğitimler ile bilinçlendirilecektir. Sağlık hizmeti sunanların hasta haklarına ilişkin hizmet içi eğitim almaları sağlanacaktır.

Tedbir 6.2 Tıpta kötü uygulamalara ilişkin düzenlemeler yapılacaktır.	Sağlık Bakanlığı	Üniversiteler, Tüm Sağlık Kuruluşları, Sivil Toplum Kuruluşları	Aralık Sonu	Tıpta kötü uygulamalardan doğan sorumlulukların belirlenmesi ve bu tür uygulamaların engellenmesine yönelik idari ve hukuki düzenlemeler yapılacaktır.
Öncelik 7. Hizmet kalitesini artırmak amacıyla, hastane yönetimleri idari ve mali açıdan özerk bir yapıya kavuşturulacaktır.
Tedbir 7.1 Kamu hastane birlikleri pilot uygulaması başlatılacaktır.	Sağlık Bakanlığı	Maliye Bakanlığı, DPT, Sosyal Güvenlik Kurumu, Üniversiteler	Aralık Sonu	Kamu Hastane Birliklerinin pilot uygulaması hakkında Kanun Tasarısının TBMM’de kabulünü takiben 3 ilde pilot uygulama başlatılacaktır.
Öncelik 8. Ulusal sağlık bilgi sistemi etkin hale getirilecektir.
Tedbir 8.1 Ulusal sağlık bilgi sistemi etkin hale getirilecektir.	Sağlık Bakanlığı	Sosyal Güvenlik Kurumu	Aralık Sonu	Sağlık Kodlama Referans Sistemi’nin tanı kodlama sistemini ve tıbbi cihaz ve malzeme kodlama sistemini kapsayacak şekilde geliştirilmesi sağlanacak; Aile Hekimliğine geçiş yapan illerde aile Hekimliği bilgi sisteminin kullanımı sağlanacaktır. Minimum Sağlık Veri Setleri ve Sosyal Güvenlik Kurumunun veri setlerinin kullanımı yaygınlaştırılacaktır. Tele-tıp servisleri arasında yer alan tele-radyoloji ve telepatoloji servisleri ile ilgili Tele-tıp Protokolü hazırlanacaktır. Tele-tıp projesinin pilot uygulamasına başlanacaktır. Vatandaşların aile hekimleri vasıtasıyla ve telefonla doğrudan hastanelerden randevu alabilmesini sağlayacak “Hastane Randevu ve Sevk Entegrasyonu Sistemi”nin pilot uygulaması dört bölgede başlatılacaktır.