C. M. Keyns və onun davamçılarının adı ilə bağlı olub, iqtisadi nəzəriyyədə "inqilabi dəyişikliklər" P. Samuel­



Yüklə 2,89 Mb.
səhifə82/114
tarix26.11.2023
ölçüsü2,89 Mb.
#136532
növüDərs
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   114
C fakepathelave vesait

Yaşayış minimumu - insanların (ölkə vətən­daş­la­­rı­nın) həyat fəaliyyətinin qorunub saxlanmasına və on­la­rın iş qüvvəsinin təkrar istehsalı üçün zəruri olan ən mühüm maddi nemətlərin və xidmətlərin minimum səviyyədə qə­bul olunmuş istehlakını nəzərdə tutur.
Yaşayış minimumu - fizioloji və sosial mini­mu­ma ayrılır. Fizioloji minimum insanın yaşayıb işləyə bil­mə­si üçün zəruri olan nemət və xidmətlərin ən aşağı həddidir. Bu fizioloji minimum 12-25 adda zəruri nemət­dən (çörək, yağ, şəkər, süd, çay, ət, meyvə və s.) ibarətdir.
Bu cəhətdən dünyanın ayrı-ayrı ölkələrində ailə büd­cəsinin neçə faizinin çörək məmulatlarına sərf edil­məsi maraqlıdır. Məsələn, ABŞ, Kanada, Hollandiya, Da­ni­markada aylıq gəlirin cəmi 1-2%-i; Avstriya, İngiltərə, Norveç, İsveç, Finlandiyada 3-4%-i, Almaniya, Maca­rıstan, İspaniya, Polşada 4-5%-i; İtaliya, Yaponiyada 5%-i; Ru­si­yada 10-12%-ni; Çində, Pakistanda 18-20%-i; Azər­bay­canda isə 10-12%-i; çörək və çörək məmulatlarına sərf olu­nur.
Bu hal, milli xüsusiyyətlərlə bağlı olsa da, eyni za­manda əhalinin qida rasionunun quruluşunun zəngin ol­maması, digər məhsullar almağa imkansızlıq və aşkar yox­sulluq əlaməti kimi səciyyələndirilməlidir.
BMT-nin məlumatlarına görə insanın gündəlik qida məhsullarının ümumi sərfi, yaxud istehlakı 3000 kaloridən az olmamalıdır. Lakin ha­zırda dünya üzrə bu orta göstərici rəqəm təxminən 2000-2200 ka­­lo­ridir.
Aşağıda verilən cədvəldə Azərbaycanda ərzaq məhsullarının orta hesabla hər nəfərə düşən illik miqdarı (kq-la) elmi normalarla müqayisəli şəkildə verilmişdir.

Məhsullar

Elmi əsaslandırıl-mış normalar

Minimal istehlak səviyyəsi

Azərbaycan Respublika-sında

Süd və süd məhsulları

405

206

190

Ət və ət məhsulları

82

44

30-35

Yumurta (ədədlə)

292

140

130

Balıq və balıq məh-sulları

17

5

5

Tərəvəz və bostan məhsulları

146

74

90

Çörək və çörək məhsulları

95

155

150

Kartof

100

82

40

Şəkər və qənnadı məhsulları

32

18

17



Hazırda hər il Azərbaycana xeyli kənd təsərrüfatı məhsulları idxal olunur. Bu ərzaq məhsullarına on mil­yon­larla dollar məbləğində valyuta sərf olunur. Mütəxəs­sis­lərin fikrincə, «ərzağın 30%-ni idxal edən ölkə səmərəsiz yolla gedir». Respublikanın emal sənayesi, quşçuluq fab­rik­ləri xeyli gücə malik olduqlarından, bunların işinin sə­mərəli təşkili, şübhəsiz probleminin həllinə daha müsbət təsir göstərə bilər.
Dünyanın əksər ölkələrində sosial minimum anla­yışı­na insanın minimum fizioloji (həyati, fiziki) tələbatlan ilə yanaşı, onun minimum mənəvi, habelə sosial tələbat xərcləri də daxil edilir. İnsanların əmək haqqı, təqaüd, so­sial müavinətlər və başqa ödənişlər, beynəlxalq hüquqa mü­vafiq olaraq müəyyənləşdirilməlidir. BMT-nin «İnsan və şəxsiyyətin hüquq və azadlığı Bəyannaməsi»ndə deyi­lir: «təqaüd, müavinət və başqa ödənişlər, sosial yardımlar qanunla müəyyən olunmuş yaşayış minimumundan aşağı olmayan yaşayış səviyyəsini təmin etməlidir».
Sosial minimum, yaxud minimum istehlak səbəti, yaxud da minimal istehlak büdcəsi - insanın cəmiyyətdə normal yaşayıb, öz fəaliyyətini davam etdirməsini nəzərdə tutur.
Bu göstəriciyə 200-ə qədər həyat üçün lazım olan nemət və xidmətlər, o cümlədən 80 adda ərzaq məhsulları daxil edilir. İstehlak büdcəsinin şərti tərkibi təxminən be­lədir: ərzaq məhsulları - 45-46%, qeyri-ərzaq malları - 39-40%, xidmətlər - 12-13%, vergi və rüsumlar 2-3%. İsteh­lak büdcəsi, ayrı-ayrı ölkələrin xüsusiyyətlərindən asılı ola­raq fərqli hesablanır.
Müasir dünyada əhalinin müəyyən hissəsi yoxsul­luq həddində yaşayır. İqtisadi nəzəriyyədə mütləq və nisbi yoxsulluq anlayışları var. Mütləq yoxsulluq həddi - insanların minimum həyat səviyyəsidir, əsas fizioloji tələ­batlardır. Nisbi yoxsulluq həddi hər hansı bir cəmiyyətdə qəbul olunmuş istehlak standartları səviyyəsində yaşamaq imkanıdır.
Beynəlxalq standartlara görə, yoxsulluq qrupuna öl­kə üzrə orta gəlirlərin 1/2-dən 1/3-nə qədərini əldə edən­lər daxil olunurlar. Rəsmi məlumatlara görə respublika əhalisinin 10 faizi yoxsulluq həddi səviy­yəsində yaşayır.



Yüklə 2,89 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   114




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin