Çevre mevcut durum ve analiZİ
Madencilik Faaliyetlerinden Kaynaklanan Sorunlar
Yüklə 0,9 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.7. Elazığ İlinden Kaynaklanan Katı Atıklar
- 1.7.1. Evsel Katı Atıklar
- Tablo 19.
- 1.7. 2. Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkları
- Ambalaj Cinsi
- 1.7.4. Tehlikeli Atıklar
- YILLAR GERİ KAZANIM, ton BERTARAF, ton
- Aktivite Atık Kodu** Atık Miktarı (ton/yıl)
- Geri Kazanım Yöntemi Bertaraf Miktarı (ton/yıl)
- 1.7.5. Atık Madeni Yağlar
1.6. Madencilik Faaliyetlerinden Kaynaklanan Sorunlar Elazığ ili genelinde yoğun olarak faaliyet gösteren sektörlerin başında madencilik faaliyetleri gelmektedir. Madencilik faaliyetlerinde kalker ocakları başta gelmektedir. Madencilik faaliyetlerinin işletme sürelerinde yaşanan çevre problemleri daha çok hava ve su kirliliği açısından önem arz etmektedir. Patlama, kazı, kırma-eleme işlemleri esnasında oluşan toz kirliliğinin düzenli olarak kontrol altına alınamaması neticesinde, faaliyet gösterilen bölgede yaşayan insanlar, bitki ve hayvanlar tozdan etkilenmektedir. Toza maruz kalan bitkilerin üzerleri (yaprak, vb. yüzeyleri) tozla kaplanıp, güneşle, hava ve su ile olan temasları azalmaktadır. Bu durum sonucunda o bölgenin bitki ve hayvan popülasyonunda değişiklik ve azalma olması muhtemeldir. Bu olumsuz durumun minimize edilmesi için kırma-eleme faaliyetleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Genelgesi doğrultusunda mutlak surette kapalı ortamda yapılmalı, patlama işlemlerinin de yeni teknolojiler uygulanarak hava kirliliği, gürültü şoku ve sarsıntı en az düzeye indirgenmelidir. Yıkama işlemlerinin yapıldığı madencilik faaliyetlerinde mutlaka atık barajları oluşturulmalı (Maden Bakır İşletmeleri’nde atık barajları ile gerekli önlemler alınmıştır) ve yıkama işlemi sonucunda oluşan yıkama atıksularının alıcı ortama doğrudan verilmesi önlenmelidir. Oluşan atıksular yapılacak analiz sonuçlarına göre, arıtılıp dinlendirildikten sonra deşarj edilmelidir. Madencilik faaliyetlerinin sona erdiği, faaliyete kapanan sahaların rehabilitasyonu için, doğaya yeniden kazandırma çalışmalarının denetim altına alınarak, faaliyete kapanan sahaların ağaçlandırma, vb. rehabilite çalışmalarının tamamlanması sağlanmalıdır. Terk edilen sahalarda ciddi topoğrafya bozulmalarının önüne geçmek için, oluşan bu boşluklar yerel yönetimler tarafından hafriyat depo alanı, vb. şekillerde değerlendirilerek topoğrafyanın eski durumuna getirilmesine özen gösterilmelidir. “Madencilik Faaliyetleri İle Bozulan Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması” Yönetmeliği gereği ilde 300 adet Doğaya Yeniden Kazandırma planı mevcuttur. Madencilik faaliyeti sonucu oluşan inert atıklar saha depolanarak alan dolgusu ve rehabilitasyon çalışmalarında kullanılmaktadır. 1.7. Elazığ İlinden Kaynaklanan Katı Atıklar Katı atıklar, atık döngüsü içinde, üretildikleri andan son uzaklaştırma aşamasına kadar çevre ve insanla doğrudan ya da dolaylı etkileşim içindedir. Katı atıklar, gerek içeriklerindeki hastalık yapıcı veya bulaşıcı maddelerle doğrudan, gerekse fare, sinek, vb. diğer canlılar için beslenme ve üreme kaynağı olması nedeniyle çevre ve insan sağlığını olumsuz etkileyebilmektedir. Doğrudan veya ara hayvanlarla bulaşabilen cüzzam, veba, kolera, dizanteri, tüberküloz, kuduz, sıtma gibi bulaşıcı hastalıklara neden olabilmektedir. Yağışlardan sonra çöp sahalarından sızan suların yeraltı sularına karışması sonucunda, yeraltı sularının kirlenmesi söz konusudur. Depolama sahasında ayrışma sonucu koku problemi ortaya çıkmakta, gaz sıkışması sonucunda meydana gelen yangınlar ve patlamalar halk sağlığını tehlikeye düşürmektedir. Atık yönetimi, sistem yaklaşımıyla ele alınması gereken bir konudur. Katı atık yönetiminin doğru bir şekilde yürütülememesi sonucunda toprak, hava ve su kirlenmektedir. Sistem yaklaşımı, atık yönetiminin atık oluşumu, toplama, işleme ve uzaklaştırma gibi temel unsurları yanında enerji, çevre koruma, halk sağlığı, kaynakların korunması, verimlilik artışı, istihdam gibi konularla bütünlük içinde ele alınmasını gerektirir. Entegre katı atık yönetiminde başlıca dört esas stratejinin uygulanması öngörülmektedir. Bunlar: 1. Önleme ve atık azaltma, 2. Geri dönüşüm ve kompostlaştırma, 3. Geri kazanma, termal dönüşüm (yakma), 4. Düzenli depolamadır (Kor vd., 2006). Geri dönüşüm sisteminde ilk aşama, kaynakta ayırmadır. İkinci aşamada atıklar değerlendirilerek malzeme fiziksel ve kimyasal olarak ekonomiye geri dönmektedir. Elazığ Kenti’nde kaynakta ayırma mevcut değildir. Değerlendirilebilir nitelikteki atıklar çöple karışık olarak toplanmaktadır. Daha sonra Çöteli mevkiinde kurulan geri dönüşüm tesisinde ayrılmaktadır; ancak ayrılan maddeler yeni bir hammaddeye veya ürüne dönüştürülmemekte, ayrı ayrı satılmaktadır. Hanay ve Koçer (2006) tarafından Elazığ Kenti’nden kaynaklanan katı atıkların geri kazanım potansiyelini araştırmak amacıyla sosyo ekonomik seviyesi yüksek ve orta düzeyde olan mahallelerde pilot ölçekte yapılan bir çalışmada geri dönüşüm oranı en yüksek %8,85, en düşük %4,5 olarak tespit edilmiş ve kent genelinde ise ortalama %6,65 olarak bulunmuştur. Kent genelinde geri kazanım oranı şu sırayı takip etmektedir: Kağıt>PET-PVC>Plastik-Naylon>Cam>Tekstil>Ahşap. Bakanlık mahallin en büyük mülki amiri ve belediyeler katı atık bertarafı ile ilgili olarak konut ve işyerlerinden daha az katı atık atılmasını temin etmek, atık içerisinde zararlı madde atılmasını önlemek, katı atıkları değerlendirme ve maddesel geri kazanma çalışmalarına katılımı sağlamak üzere ilgili kişilere yönelik olarak eğitim çalışmalarını yapmalıdırlar (Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, 1991). Elazığ Kenti’nde evsel nitelikli katı atıklar uygun olmayan çöp biriktirme kaplarında biriktirildiklerinden, sokaklarda ağzı açık, kokulu, tozlu çöplere rastlanmaktadır. Yönetmelik gereği çöp biriktirme kapları ölçüleri, şekilleri, malzemeleri ile standart olmak zorundadır. 1.7.1. Evsel Katı Atıklar Elazığ İl sınırları içinde TUİK, 2012 verilerine göre yaklaşık 562.703 kişi yaşamaktadır. Elazığ İli’ndeki katı atıklar Elazığ Belediyesi tarafından, bağlı bulunan ilçelerdeki katı atıklar ise ilçe belediyeleri tarafından toplanmakta ve depolama alanlarında düzensiz depolama yöntemi ile depolanmaktadır. Elazığ İli’nde ısınma amacıyla kömür, odun ve doğalgaz kullanılmakta ve hava koşulları nedeniyle Eylül ayının ortasından itibaren soba ve kaloriferler yakılmaya başlanmaktadır. Ayrıca toplam nüfusu 30.000 kişiye ulaşan üniversite öğrencileri yaz aylarında kentten ayrılmakta bu nedenle mevsimsel olarak atık miktarında ve kompozisyonunda faklılaşmalar gözlenmektedir. TUİK, 2012 verilerine göre Elazığ’da kişi başına oluşan günlük atık miktarı 1,14 kg/kişi-gün olarak verilmiştir. Elazığ İlin’de oluşan atıkların büyük çoğunluğunu organik içerikli atıklar içermektedir. Evsel katı atıklar içinde geri kazanılabilir atıklar önemli bir yer tutmaktadır. Evsel katı atık kompozisyonu ile ilgili 2013 ve 2014 verileri Tablo 14’de dizayn edildiği gibi Elazığ Belediyesi’nden talep edilmiştir. Evsel katı atık miktarına ilişkin veriler olmadığı için kompozisyonlarına ait bilgilere de ulaşılamamış ve konu ile ilgili bilgi verilememiştir. Tablo 19’da Elazığ Belediyesi, 2012 verileri İl Çevre durum Raporundan temin edilerek verilmiştir. Tablo 19. Katı Atık Kompozisyonu
Entegre Katı Atık Yönetimi kapsamında Elazığ İlindeki katı atıklar, merkez ilçe Dişidi-Çöteli-Üçağaç köyleri arasında bulunan 6, 38, 44, 18, 419, 415, 313, 314, 315, 316, 305, 304, 1.486, 1.487 ve 421 Nolu parselleri kapsamaktadır. Elazığ Belediyesi Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi Elazığ şehir merkezine yaklaşık 31 kilometre uzaklıkta olup 131,8 hektar yüzölçümüne sahip alanda düzenli depolama yapılmak amacıyla kurulmuştur. Elazığ İli’nde evsel katı atık yönetim sistemi atıkların toplanması, taşınması, geri kazanılması ve düzenli depolanması aşamalarını içermektedir ve söz konusu hizmet şimdiye kadar Elazığ Belediyesi Çevre ve Temizlik İşleri Müdürlüğü denetiminde yerine getirilmekteydi. Ancak Mayıs 2014’den itibaren bu hizmet Çevre Koruma Müdürlüğü’nün denetimine verilmiştir. Elazığ İlin’de oluşan evsel katı atıklar düzenli olarak toplanmakta ve taşınmaktadır. Elazığ İli 2012 Yılı İl Çevre Durum Raporu verilerine göre yaz aylarında ortalama 600 ton/gün, kış aylarında ise 500 ton/gün olarak üretilen katı atıklar, özel dizayn edilmiş çöp kamyonları ile konut ve işyerlerinden toplanarak (günde üç vardiya) katı atık aktarma istasyonuna götürülmektedir. Katı atık aktarma istasyonu şehir merkezi ile katı atık depolama alanı arasında bulunmaktadır. Buraya getirilen atıklar taşıma kapasitesi daha büyük treylerlere yüklenerek, düzenli depolama tesisine nakledilmektedir. Belediyeden alınan bilgilere göre; düzenli depolama tesisine nakledilen katı atıklar, düzenli depolama alanında düzensiz depolama yöntemi ile depolanmaktadır. İldeki hızlı nüfus artışı, kentleşme ve refah seviyesinin yükselmesi ve buna paralel tüketim alışkanlıklarında meydana gelen değişmeler atık miktarının artmasına, atık kompozisyonunun da değişmesine neden olmuştur. Bu değişimi ilimizde yaklaşık olarak belirtmek gerekirse 2009 yılı 265 ton/gün iken bu sayı 2010 yılında 400 ton/gün, 2012 yılında ise 600 ton/gün olmuştur. Evsel nitelikli katı atıkların bertaraf edildiği düzenli katı atık depolama alanı olarak belirtilen sahada sızıntı sularından ve depolamadan kaynaklanan koku problemi oluşmaktadır. Elazığ İli’nde 2010 yılı itibariyle nüfus 552.646 olup, 2008 TÜİK verilerine göre kişi başına düşen atık miktarı ise 0,91 kg/kişi-gün, 2012 yılı itibariyle nüfus 562.703 kişi olup, 2010 TÜİK verilerine göre kişi başına düşen atık miktarı ise 1,23 kg/kişi-gün olarak gerçekleşmiştir. Son beş yıllık dönem incelendiğinde İlin katı atık miktarında ve kişi başına düşen katı atık miktarında artış gözlenmiştir (http://www.csb.gov.tr/db/ced/editordosya/elazig_icdr2012(1).pdf). Elazığ’da kent merkezindeki katı atıklar karışık olarak toplanmakta ve bu atıkların geri kazanılabilir olanlarının bir kısmı sokak toplayıcıları tarafından ayrıştırılmaktadır. Bu durum çevre sağlığı açısından tehlike yaratmakta ve geri kazanılabilir atıkların büyük bir bölümü yemek atıklarının içerisinde kirletildiğinden ayrıştırılamamaktadır. Ayrıştırılamadan depolama alanına atılan geri kazanılabilir atıklar ise, hem kirletilen alan hacmini artırmakta hem de ekonomik kayıpların oluşmasına sebebiyet vermektedir. Türkiye’de olduğu gibi Elazığ’da da en yaygın ve geçerli geri kazanım yöntemi “sahada ayıklamadır. Ancak, bu uygulama çöp döküm sahalarında atık ayıklayıcıları tarafından sağlıksız ve güvensiz koşullarda gerçekleştirilmektedir. Benzer şekilde atık toplayıcılarının caddelerdeki konteynerlerden kâğıt ve metal toplaması gibi bir pratikte mevcuttur. Bu işlemlerle geri kazanım sağlanırken yüksek işletme maliyetleri ve fizibilite çalışmalarındaki hatalar nedeni ile ekonomik açıdan verimsiz olan ve bunun sonucu olarak işletme ömrü kısa olan düzenli katı atık ayrıştırma ve geri kazanım ünitelerinin sayısı sınırlı kalmaktadır.
18.03.2004 tarih 25406 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” ve 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı “Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik”in ilgili Maddesi gereği; Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkları depolama alanı belirlenerek hafriyat atıklarının çevreye vereceği zararı önlemek için toplanması ve bertarafını sağlamak ile ilgili gerekli çalışmaların, Belediye tarafından yapılması planlanmaktadır (http://www.csb.gov.tr/db/ced/editordosya/elazig_icdr2012(1).pdf ). Elazığ Belediyesi Çevre Koruma Müdürlüğü yetkililerinden alınan bilgilere göre; Hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıklarını depolamak için şehir merkezine 12 kilometre mesafede olan ve Hilalkent’in güneybatısında bulunan alana Milli Emlak’tan kiralama yapılarak depolanacağı ve bu malzemenin dolgu malzemesi olarak kullanılacağı belirtilmiştir.
Elazığ Belediyesi Temizlik İşleri Müdürlüğünce ambalaj atıklarının kaynakta ayrı toplanmasına yönelik Ambalaj Atıkları Yönetim Planı çalışmaları devam etmektedir. Elkay Atık Toplama ve Geri Dönüşüm Ltd. Şti.’ye 07.06.2013 tarihinde “Ambalaj Atığını Toplama ve Ayırma” çevre izin ve lisansı verilmiştir. İl’de Ambalaj atıkları bu şirket tarafından da toplanmaktadır (http://www.csb.gov.tr/db/ced/editordosya/elazig_icdr2012(1).pdf). Elazığ İli’nde ambalaj beyan sistemine kayıtlı toplam 54 işletme bulunmaktadır. 2013 yılı itibariyle toplam 3.049.130 kg ambalaj atığı toplanmıştır (Elazığ Çevre Şehircilik İl Müdürlüğü). Elazığ Çevre Yönetimi Şube Müdürlüğü, 2012 verilerine göre; Tablo 20’de ambalaj cinslerine göre geri kazanım oranları % 40 olarak gerçekleşmiş ve ambalaj atıkları içerisinde geri kazanılan miktar 362.850 kg olarak verilmiştir.
1.7.4. Tehlikeli Atıklar Elazığ İli’ndeki tehlikeli atıklar, atık beyan sistemindeki verilere göre 2010 yılında 129,198 ton iken 2012 yılında ise 915,171 tona çıkmıştır. İlde bir adet Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi mevcut olup 22.06.2012 tarihinde çevre izni kapsamında Geçici Faaliyet Belgesi alarak çalışmaya başlamıştır. İl’de Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisine Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından lisans verilmiştir. Tesisin kapasitesi 1250 ton/yıl’dır. Ayrıca Yıldızlar Otomotive ait ömrünü tamamlamış araç geçici depolama tesisine çevre izin ve lisansı kapsamında GFB verilmiştir. Ancak kapasitesi belli değildir. (http://www.csb.gov.tr/db/ced/editordosya/elazig_icdr2012(1).pdf). Elazığ İli’ndeki Tehlikeli Atık Beyan sistemine kayıtlı tesislerden elde edilen veriler Tablo 21 ve 22’de verilmiştir. Tablo 21. Tehlikeli Atık Beyan Sistemi’ne Göre İlimizdeki Tehlikeli Atık Yönetimi (Atık, 2012).
Tablo 22. Elazığ İl’indeki 2012 Yılında Sanayi Tesislerinde Oluşan Tehlikeli Atıklar (http://www.csb.gov.tr/db/ced/editordosya/elazig_icdr2012(1).pdf).
Elazığ Çevre Yönetimi Şube Müdürlüğü atık beyan sistemi verilerine göre 2013 yılı sonu itibariyle Elazığ İli’nde toplanarak bertaraf ve geri dönüşüm işlemlerine tabii tutulan toplam tehlikeli atık miktarı 351.238 kilogram olarak gerçekleşmiştir. Bu atıkların 573 kg’ını atık piller, 11.937 kg’ını atık bitkisel yağlar, 176.218 kg’ını atık motor yağları, 149.130 kg’ını atık aküler ve 13.380 kg’ını da diğer atıklar oluşturmaktadır. 1.7.5. Atık Madeni Yağlar “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” çerçevesinde Elazığ İli’nde gerçekleştirilen atık yağ toplama miktarları yıllar itibariyle Tablo 23’de geri kazanım ve bertaraf miktarları ise Tablo 24’de verilmiştir. Elazığ İli’nde atık yağ geri kazanım tesisi bulunmamaktadır. Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|