Çevre mevcut durum ve analiZİ

Karakaya Baraj Gölü:

Karakaya Baraj Gölü ölçülen kalite kriterlerine göre Su Kirliliği ve Kontrolü Yönetmeliği ve Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği çerçevesinde incelendiğinde genel anlamda I. Sınıf Su kalitesinde olduğu görülmektedir. Ancak, toplam azot, toplam fosfor ve seki disk derinliği değerleri trofik sınıflandırma sistemine göre “mezotrfoik göl” özellikleri taşımakta ve ötrofik göl özelliklerine doğru bir gidiş gözlenmektedir. Sıcaklık bakımından herhangi bir termal kirlenme sözkonusu değildir.

Karakaya Baraj Gölü kirliliğinin önlenmesi için stratejiler şunlardır:

1. Göle giren azot ve fosfor yüklerinin kontrol altına alınması gereklidir. Bu da noktasal ve yayılı organik ve inorganik kirletici kaynakların göle girişinin sınırlandırılmasıyla mümkündür.

2. Baraj gölünün ekolojik olarak değerlendirilmesi sonucunda önemli bir kirlilik problemi bulunmamasına rağmen, özellikle yaz aylarında sulama amaçlı kullanımı ve baraj yatağındaki kum ocağı faaliyetleri nedeniyle baskı altında bulunduğu görülmüştür. Bu konuda ilgili kurumların gerekli tedbirleri alması önemlidir.

3. Malatya Kenti kanalizasyon ana kollektörleri hariç göle giren su kaynakları sulama suyu olarak (C₂-S₁ Sınıfı) kullanılabilecek kalitededir. Yaz aylarında çiftçiler atıksularla sulama yaptıklarından Malatya Kenti Atıksu Arıtma Tesisi işletme problemleri yaşamaktadır. Bu nedenle Orduzu Deresi, Hilan Deresi, Ballıçay, Beyler Deresi, Kuruçay, Tohma ve Hasırcı gibi göle giren dere ve akarsuların sulama suyu olarak kullanılması sağlanmalıdır.

4. Mevcut sanayi kuruluşlarının atıksularını arıtmadan derelere deşarj etmeleri önlenmelidir.

5. Yörede tüketilen tarımsal ilaçların miktarı küçümsenmeyecek boyutlardadır. İlaçlamaların bilinçli yapılması halinde bunların doğrudan veya dolaylı olarak göle karışmasıyla göldeki ekolojik dengeler bozulacaktır.

6. Ünlü (2000) tarafından yapılan bir araştırmada birçok parametre açısından az kirlenmiş su sınıfına (II. Sınıf) giren Karakaya Baraj Gölü suları, Malatya Kenti atıksularının ileri arıtma yöntemleri ile arıtıldıktan sonra göle verilmesi nedeniyle hâlihazırda genel anlamda I. Sınıf Su grubunda bulunmaktadır. Havza bazında organik ve inorganik kirleticilerin göle girişinin önlenmesiyle bu su sınıfının devamının sağlanması gereklidir.

7. Göl çevresinin dinlenme-eğlenme amacıyla kullanılmasının sağlanması, tesislerin ve su sporlarının teşvik edilmesi gereklidir.

2.2.3. Toprak Kirliliğinin Önlenmesi Stratejileri

Elazığ İli’nin en önemli toprak problemleri toprakların amaç dışı kullanımı ve su erozyonudur. Yerleşim alanları ve sanayi verimli tarım toprakları üzerinde kurulmuştur. Tarıma elverişli olan arazilerin %76’sında su erozyonu problemi, %24’ünde ise drenaj problemi mevcuttur.

Kısa Vadede Stratejiler:

1. Her türlü tarıma elverişli olan I., II. ve III. Sınıf arazilerin sanayi, şehirleşme ve turizm amaçlı olarak tarım dışı kullanılması kesinlikle engelleyici yasal ve ekonomik önlemler alınmalıdır. Tarım alanlarının korunmasının önemi kamuoyuna duyurularak toplum bilinci oluşturulmalıdır.

2. Taban suyu yüksek olan ve genellikle I. Sınıf arazi niteliğindeki sahalarda, yüksek taban suyu tuzluluğunun incelenmesine yönelik araştırmalar yapılmalıdır.

3. Düşük nitelikli suların, sulamada kullanılabilme imkânları araştırılmalıdır. Kirli suların sorunlu topraklarda kullanılması durumunda bitkisel üretimin etkilenme düzeyinin saptanması ve anılan koşullarda uygun bir sulama işletmeciliği modelinin oluşturulması gereklidir.

4. Erozyonu önleme çalışmaları, Orman Bölge Müdürlükleri’nin sorumluluğunda diğer kuruluşlarla birlikte yürütülmelidir.

5. Çiftlik gübresinin tezek olarak kullanılması önlenmeli, düşük faizli krediler verilerek biyogaz üretimi teşvik edilmeli, bu konuda ilgili kişi ve işletmeler bilgilendirilmelidir. Böylece bu gübreden enerji elde edildiği gibi tamamı toprağa kazandırılmış olacaktır.

6. Tüm sanayi projelerinde, yerleşim yerlerinin tespitinde Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporları ön proje aşamasında yapılmalı, uygulama aşamasında izlenerek çevre üzerindeki olumlu ve olumsuz sonuçları objektif ve somut bir biçimde ortaya konulmalıdır.

7. Ağaçlandırma ve erozyon kontrolü için mevcut fundalıkların ve meraların, ormanlık alana veya kontrollü otlatma alanlarına dönüştürülmesi ile tarım alanlarında teraslama, şeritvari ekim yöntemleri uygulamaya alınmalıdır. Öncelikli olarak erozyona maruz ve/veya riski olan uygun mera alanlarından ağaçlandırma ve erozyon kontrolü amaçlı olarak Orman Bölge Müdürlüğü’ne tahsis edilmesi çok önemli bir huşu olarak görülmektedir.

8. Sulama alanlarında uygun drenaj sistemleri tesis edilmeli ve topraktaki tuz ve sodyum miktarları analizlerle sürekli olarak kontrol edilmelidir.

9. I. ve II. Sınıf alanlar toprak, sanayi için hammadde olarak kullanılmamalı ve uygun hammadde içeren alternatif alanların kullanımının özendirilmesi sağlanmalıdır.

10. Hayvancılığın yaygın olduğu Maden, Alacakaya, Palu, Karakoçan ve Kovancılar gibi ilçelerde yöre halkının ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışmalarına genel olarak olumsuz tavırları nedeniyle ağaçlandırma çalışmalarında istenilen başarı sağlanamamaktadır. Bu gibi yörelerde, ahır hayvancılığı yanında yeni ve ek istihdam sağlayacak projelerin geliştirilmesi ve uygulanması ağaçlandırma çalışmalarındaki başarı oranını arttıracaktır.

11. Başta kırsal alanlarda yaşayan yöre halkı öncelikli olmak üzere il genelinde ağaç sevgisi, ağaçlandırma, erozyon kontrolü ve toprak muhafaza çalışmalarının önemine yönelik olarak başta okullarda, camilerde, köy kahvelerinde, yerel yazılı ve görsel medyada olmak üzere uygun olan her platformda bilinçlendirme çalışmalarının yapılması ağaçlandırmadaki başarıyı arttıracaktır.

Uzun Vadede Stratejiler:

1. Fiilen orman vasıflı olup meraya ayrılan alanlar mevcut olup bu nitelikteki alanlarda Orman Bölge Müdürlüğü tarafından hiçbir çalışma yapılamamaktadır. Halihazırda orman niteliği taşıyan (meşelik) alanların orman vasfıyla Orman Bölge Müdürlüğü’ne tahsisinin sağlanması durumunda, bu alanların bakım, rehabilitasyon, dikim, v.s. yapılması mümkün olacaktır.

2. Taşlı araziler ıslah edilerek tarıma kazandırılmalıdır.

3. Bitki korumada, biyolojik mücadele ve entegre savaş programları geliştirilmelidir.

4. Biyoteknolojik yöntemlerin uygulanabilirliği araştırılmalıdır.

5. Toprak, su ve gıdalarda pestisit kaynaklarının araştırılması gerekir. Ülkemiz için tespit edilen pestisit toleranslık sınırlarının Elazığ İli için de uygulanabilirliği saptanmalıdır.

6. Tarımsal mücadele amacıyla en uygun pestisitin seçilmesi, seçilecek pestisitin insan ve çevre için en az düzeyde toksik olmasına dikkat edilmelidir. Toprak ve sudaki organizmalarca parçalanmaları oldukça yavaş olan pestisitler yasaklanmalı ve bu konuda yeterli önlemler alınmalıdır.

7. Kalıntı pestisit miktarını en alt düzeye indirme hususunda en fazla etkili olan tedbir, ilaçlama ile hasat arasında geçen sürenin uzunluğudur. Uygun süre ile kalıntı pestisit düzeyi asgari seviyede tutulmalıdır.

8. İlaçlamada kullanılan alet ve ekipmanlar iş bittikten sonra iyice yıkanmalı, boşalan ilaç kutuları yakılmalı ya da oldukça derin bir şekilde toprağa gömülmelidir.

9. İlaç bayilik sistemi yeniden gözden geçirilmeli, bayilik ruhsatı, bitki koruma ile ilgili eğitim almış kişilere verilmelidir. Tüketiciler tarım ilaçları konusunda bilinçlendirilmelidir.

10. Sık ve yaygın piyasa kontrolleri yapılarak, satılan ilaçların fiziksel ve kimyasal özellikleri denetlenmelidir.

11. Kritik akarsu, göl, gölet ve baraj havzalarında özellikle uçakla yapılacak büyük alan ilaçlamaları izne tabi tutulmalıdır.

2.2.4. Gürültü Kirliliğinin Önlenmesi Stratejileri

Elazığ kent merkezinde özellikle trafiği yoğun olduğu saatlerde önemli kavşaklarda yapılan gürültü ölçümlerinde ortalama gürültü değerlerinin tamamı Gürültü Kontrolü Yönetmeliği’nin üst sınır değeri olan 65 dBA’nın üzerindedir. Gürültü düzeylerinin yıllar itibariyle de artış gösterdiği görülmektedir. Gürültü kirliliğinin önlenmesi için aşağıdaki tedbirler alınmalıdır:

1. Gürültü Kontrolü Yönetmeliği’nde verilen gürültü düzeylerinin sağlanabilmesi için bu değerlerin gerek imar planları gerekse mimari projeler hazırlanırken göz önüne alınmasını zorunlu kılmıştır. Elazığ İli’nde en azından yeni imar alanlarında bu hususa dikkat edilmelidir. Yeni yapılarda mülk sahipleri yapı elemanlarında ses yalıtımı yapmak zorundadır.

2. 1/1000 ölçekli uygulama imar planları hazırlanırken Gürültü Kontrolü Yönetmeliği’nden yararlanılmalı ve alınabilecek önlemler açık biçimde belirtilmelidir. Gürültüye duyarlı ve orta derecede duyarlı kullanımlar için mevcut veya planlanacak kaynaklara (havaalanı, otoyol, sanayi bölgeleri gibi) olabilecek minimum uzaklıkları belirlenmeli (tampon bölgeler) ve uzaklıklar değişik zemin türlerine, iklimsel etmenlere, arazi topoğrafyasına ve kaynakların çevredeki gürültü düzeylerine bağlı olarak saptanmalı, gürültü kaynakları ile yerleşim yerleri arasındaki zeminde özel ses azaltıcı bitki örtüsü ve ağaç gruplarının türleri ve kuşak genişlikleri seçilip uygulanmalıdır.

3. Ulaşım yolları kenarlarına, sanayi tesisleri, havaalanları, bakım ve test alanları çevresine perde duvarlar, toprak yığmalar, ses yutucu bitkiler, ağaçlar, vb. gürültü engelleri yerleştirilebilir.

4. Toplu taşımacılık sistemleri geliştirilmeli, özendirilmeli ve raylı sistemlere öncelik verilmelidir. Bisiklet ve yaya yolları oluşturarak motorlu araçlara olan ihtiyaç azaltılırsa hem gürültü hem de hava kirliliği de azaltılmış olacaktır.

5. Kentte yeşil alanlar ve otoparklar çok yetersizdir. Nüfusu 100.000’e kadar olan bir şehrin yeşil alan ihtiyacı kişi başına asgari 20 m²’dir. Kent nüfusu dikkate alınırsa bu değerin asgari 30 m² olması gereklidir. Hem hava kirliliğinin önlenmesi hem de gürültü kirliliğinin önlenmesi ve ayrıca insanın ruh sağlığı açısından bu önemlidir.

6. Gürültü kaynaklarında teknik önlemler (ulaşım araçlarının yapılarında, yollarda, trafiğin kanalize edilmesinde, endüstri gürültüsü kaynaklarında, maden ocaklarında, vb.) alınmalıdır. Denetlemeler sadece şikâyet üzerine değil kontrol amaçlı yapılmalıdır.

7. Karayolları, çevre yolları ve şehir içi trafik arterlerinin 300 m uzağına kadar alanlarda gürültü haritalarının ve eylem planlarının belediyeler tarafından yaptırılması gereklidir. Gürültü haritalarının hazırlanması için gürültü kaynakları bazında (karayolları, demiryolları, havaalanları ve endüstri) gerekli veriler toplanmalıdır.

8. Stratejik gürültü haritaları ve eylem planlarının hazırlanması sırasında kamuoyu bilgilendirilmeli ve katılımları sağlanmalıdır. AB Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi direktifine göre Elazığ İli’nde 2014 yılında gürültü haritalarının ve eylem planının Belediye tarafından gerçekleştirilmesi gereklidir.

9. Trafik sinyalizasyonları iyi ayarlanmalı, kavşaklardaki trafik hızlandırılmalı, egzozlarına susturucu takmayan motosikletler trafikten men edilmelidir.

10. Gürültü sorununun önlenmesi için ve gürültülü yerlerde çalışanların korunabilmesi amacıyla alınacak teknik önlemler her şeyden önce titreşim, titreşim tekniği ve akustik alanında geniş bilgi ve görgüleri gerektirir. Bu konuda başarı kazanmak için çevre mühendisleri, endüstri mühendisleri ve şehir plancıların birlikte çalışma yapmaları gereklidir.

11. Gürültü konusunda toplum eğitilmeli, işyerlerinde gürültü seviyesine bağlı olarak çalışma süreleri ayarlanmalıdır.

12. Yeni inşa edilecek fabrikalar ve işletmeler, gürültü problemleri göz önünde bulundurularak ve maliyetin izin verdiği ölçüde koridorlar geniş ve sesi yansıtmayacak malzemelerden inşa edilmelidir.

13. Gürültü düzeyleri çok yüksek olan makinalar, bölümlere yerleştirilirken çok yakın olmamalı ve mümkün olduğu kadar köşelere ve duvarlara uzak konmalıdır. Düşük frekans titreşimlerine sahip olan makinalar, mutlaka titreşim izolatörleri üzerine veya ayrı zeminler üzerine monte edilmelidir. Daha az gürültü yapan teknolojiler seçilerek, makinaların ayarı, bakımı, yağlanması periyodik olarak yapılmalıdır.

14. Sesi absorbe edici materyal kullanılarak gürültünün zararsız düzeye indirilmesi sağlanmalıdır.

15. Gürültülü yerlerde çalışacak işçilerin işe alınırken genel sağlık muayeneleri yapılmalı, özellikle duyma eşikleri ölçülerek iç kulak arızası bulunanlar, dolaşım ve sinir sisteminde önemli arıza saptananlar gürültülü işlere alınmamalıdır.

16. İşyerlerinde tavsiye edilen gürültü seviyelerinin aşıldığı durumlarda, gürültü ve vibrasyonların kaynağında azaltılması için teknik imkânların yetersiz olduğu durumlarda, işveren işçilere 1475 Sayılı İş Kanunu’nda belirtilen koruyucu giysi ve gereçleri sağlamakla yükümlüdür. Ayrıca işçilerin bu konuda bilinçlendirilmesi gerekir. Elazığ OSB’de gürültülü işyerlerinde kulaklıkların işçilerin kulağında değil, boyunlarında kolye gibi durduğu gözlenmiştir.

2.2.5. Katı Atık Stratejileri

Elazığ Kenti’nde katı atık düzenleme tesisi mevcuttur. Ancak, hâlihazırda düzenli depolama tesisine nakledilen katı atıklar, düzenli depolama alanında düzensiz depolama yöntemi ile depolanmaktadır. Bütün ilçe ve beldelerde toplanan atıklar “çöplük” denilen alanlara gelişigüzel dökülüp kendi hallerinde bırakılmaktadır. Katı atık sorunları ile ilgili çözüm önerileri aşağıda sunulmuştur:

1. Öncelikle Elazığ İli için detaylı bir ulusal katı atık envanterinin hazırlanması gerekmektedir. Bu envantere göre geleceğe yönelik bir katı atık yönetim planı hazırlanmalıdır.

2. Katı atık bertarafı için yapılan depolama sahasının düzensiz depolamadan vazgeçilerek, yeni çalışma lotlarında düzenli depolama işleminin yapılmasına acilen başlanmalıdır. Kullanılan düzensiz (vahşi) çöp depolama alanı bölümü hızla rehabilite edilmelidir.

3. Katı atık ile ilgili yasa ve yönetmelikleri mevcut ülke koşulları ve AB direktifleri dikkate alınarak yeniden gözden geçirilmelidir.

4. Katı atık yönetimi konusunda özel sektörün teşvik edilerek, uygun teknolojilerle yatırım yapmaları sağlanmalıdır.

5. Kamuoyu katı atık ve geri kazanım konusunda bilinçlendirilmeli, özellikle ilköğretim okullarında daha etkin bir çevre ders programı yapılmalıdır. Bu kapsamda katı atık ve geri kazanım konularında uygulamalı eğitimlere ağırlık verilerek özendirici faaliyetlerde bulundurulmalıdır..

6. Bu amaçla pilot bölgelerdeki cadde ve sokaklara kâğıt, cam ve metal atıklar için özel konteynırlar yerleştirilmeli ve evlere, bürolara ve okullara renkli poşetler dağıtılarak, halkın geri dönüştürülebilen atıklarını bu poşetlerde biriktirmesi istenmelidir. Maddesel geri kazanma için en uygun yöntem olan renkli poşetlerde kaynakta yani evlerde toplama sistemi Elazığ Belediyesi tarafında yaygınlaştırılmalıdır.

7. Bölgesel çözümler için Belediye Birlikleri kanalı ile katı ve tehlikeli atık bertaraf tesislerinin yapılması sağlanmalıdır.

8. Özellikle mevcut katı atık depolama sahası düzenli depolamaya dönüştürülerek, sahada oluşacak metan gazından enerjisi elde edilmesi amacıyla tesislerin kurulması sağlanmalı ve bu konudaki çalışmalar hızla yapılmalıdır.

9. Sağlık kuruluşlarının atık türlerine ve ünitelere göre sınıflandırılması çalışmaları yapılmalıdır.

10. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’ne göre; katı atık sahalarında depolama işlemi usulüne uygun gerçekleştirilmeli depo gazı ve sızıntı sularıyla ilgili gerekli önlemler alınmalıdır.

11. Endüstri ve işyerlerinden gelen tehlikeli atıkların evsel nitelikli katı atıklarla karıştırılmadan ayrı toplanarak ayrı depolanması işlemi gerçekleştirilmelidir.

12. Atık yağların ayrı biriktirilmesi ve uygun kaplarda toplanması için özendirici uygulamalar yapılmalıdır.

13. Atık piller için katı atık depolama alanlarında yer ayrılmalıdır.

14. Kent merkezindeki evsel katı atıklar ile tıbbi atıkların toplama ve taşıma işlemleri birlikte yapılmamalıdır. Bu atıklar kesinlikle işlem görmeden aynı depolama alanında depolanmamalıdır.

15. Tavuk üretim ve kesim çiftliklerinin gübresi il genelinde aşırı miktarda olup gelişigüzel boşaltılmaktadır. Gübrenin enerji eldesi ile beraber geri kazanılması ve stabil hale getirilmesi ile ilgili araştırma-geliştirme projelerinin yapılması büyük önem arzetmektedir.

2.2.6. Maden İşletmeciliğinin Çevresel Stratejileri

Maden işletmeciliğinde kullanılan çeşitli yöntemler çıkarılan maddenin cinsine göre değişmektedir. Çıkarılan, işlenen maden cevherlerinin çevreye değişik etkileri mevcuttur. Bunlar; fiziksel etki, kimyasal etki ve ekolojik etkilerdir. Maden işletmeciliğinde araçlarla blok çıkarılmasının yanında patlayıcılarla blok çıkarılması da önemli çevre sorunları oluşturmaktadır. Maden işletmeciliğinin planlamasının, yönetim planlaması, bölge planlaması, ülke planlaması gibi diğer genel planlama çalışmaları ile bağlantılı yürütülmes, ileride naden işletmeciliğinden ve kullanımından doğacak sakıncaların önlenmesi yönünden önem taşımaktadır. Fiziksel planlama, örneğin mermer işletmeciliği yapılacak güzergahın önceden belirlenip rezerv durumunun çıkarılması ve düzenlenmesi ile oluşur. Mermer bölgesinin ulaşım mesafesine uzaklığı da önemlidir.

Maden işlemeciliğinin hazırlık çalışmaları ve faaliyete geçmesinden başlayarak, doğal peyzajda olumsuz değişmelere neden olduğu, üretime başlamasından sonra da genellikle çevre kirlenmesi, ekolojik denge bozulması, toprak kayması, vb. sorunlara yol açtığı bilinmektedir. Hava, su ve toprak kirliliği yanında gürültü kirliliği ve görsel kirlenme olgularının da katıldığı görülmektedir.

Maden işlemeciliğinde blok çıkarılarak yerdeki hayvan ve tabii bitkiler, yetiştirilmiş bitkiler, yerli ve göçmen kuşlar, böcek türleri tespit edilerek, bu ocaklardan blok çıkarılması sırasında ekolojik çevreye yapacağı etkiler ölçülmeli ve endemik türler mutlaka koruma altına alınmalıdır. Mermer ocaklarından bloklar çıkarıldıktan sonra boşluklar düzeltilip düzenli bir ağaçlandırma çalışması yapılarak hem erozyon önlenir hem de bitki örtüsüne katkıda bulunularak canlıların yaşamasına imkan verilebilir. Arazinin enine yönde sürülmesi, teraslanması da toprağın kaymaması için gerekli tedbirlerdendir.

Mermer bloklarının arazide bulunma durumuna göre yapılan çıkarma işlemlerinde arazinin tekrar kullanımında değişik değerlendirme yollarına gidilebilir. Örneğin, toprak seviyesinde blok çıkarılması yapılıyorsa, blokların tasfiyesinden sonra bölge düzenlenerek ağaçlandırılabilir. Kuyu şeklinde açılan ocaklarda ise mermer blokları çıkarıldıktan sonra, blok çıkarılan yer tesfiye edilerek, daha üst seviyelerden gelecek sular (yağmur ve kar suyu) için bu kuyulara kanallar açılarak suyun buraya akışı sağlanabilir ve su faydasız bir şekilde akıp gideceğine buralarda zemin tarafından emilerek yer altı su kaynaklarıan kazandırılabilir veya buralardan ekim yapılan yerlere pompalarla taşıanbilir. Ancak kuyuların iyi düzenlenmesi gerekir. Ocak işletmeciliğinin çevrede bulunan köylerde oturan insanlara iş imkanı sağlaması bakımından çevre insanı üzerinde olumlu etkisi vardır (Ürgüp, 1995).

3. KAYNAKLAR

AB Entegre Çevre Uyum Stratejisi (EÇUS), (2006), Çevre ve Orman Bakanlığı. Akça, L., Sevimli, M. F., Alp, K. (1998), Boya Sanayi Arıtma Tesisi Çamurlarının Karakterizasyonu ve Uzaklaştırılması, İTÜ, 6. Endüstriyel Kirlenme Kontrolü Sempozyumu’98, 3-5 Haziran, İstanbul. Ceylan, M., Başaran, Ç., Şen, İ., Köymen, E. (2011), Elazığ Şebeke Suyu Kalitesi, Bitirme Projesi, Fırat Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü, Elazığ. Çevre Düzeni Planlarına Dair Yönetmelik, 11 Kasım 2008, Resmi Gazete, Sayı 27051. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Verileri, 2014. Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği, 7 Mart 2008 Tarih ve 26809 Sayılı Resmi Gazete. Demir, İ., Altınbaş, M., Arıkan, O. (1999), Katı Atıklar İçin Entegre Yönetim Yaklaşımı, Kent Yönetimi İnsan ve Çevre Sorunları Sempozyumu, Cilt III, Çevre Yönetimi ve Kontrolü, İstanbul, s. 252-262. Doğu Anadolu Projesi (DAP) Ana Planı Strateji ve Yeniden Yapılanma Senaryoları, s. 191-208, DPT. Ankara, 2000. DSİ 2012-2013 İçmesuyu ve Yer Altı ve Yüzeysel Su Kalite Verileri Elazığ Belediyesi Verileri, 2012 ve 2014 verileri. Forsberg, C. (1998), Which Policies Can Stop Large Scale Eutrophication, Water Science and Technology, 37(3), pp. 193-200. Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü Kimyasal Madde ve arazi Sınıf Verileri. Guisti, L. (2009), A Review of Waste Management Practices and Their Impact on Human Health, Waste Management, 29, pp. 2227-2239. Gül, N. (2007), Elazığ İli İçme Suyu Problemleri ve Çözüm Önerileri, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ. Gürtekin, E., Ünlü, A. (2010), Elazığ Organize Sanayi Bölgesi ve Hayvan Ürünleri Organize Sanayi Bölgesi Atıksularının Değerlendirilmesi, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları Dergisi, 8/2, s. 55-60. Gürtekin, E., Ünlü, A. (2013), Mermer İşletmeciliğinde Katı Atık Yönetimi: Elazığ İli Örneği, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(1), s. 20-24, Burdur. Hammer, G. (2003), Solid Waste Treatment and Disposal: Effects on Public, Health and Environmental Safety, Biotechnology Advances, 22, pp. 71-79. Hanay, Ö., Koçer, N. N. (2006), Elazığ Kenti Katı Atıkları Geri Kazanım Potansiyelinin Belirlenmesi, Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 18(4), s. 507-511. http//www.csb.gov.tr/db/ced/editordosya/elazig_icdr2012(1).pdf Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, 07.02.2009 tarih ve 27134 Sayılı Resmi Gazete. Işık, H. A., Koçer, N. N. (2010), Çevre Güvenliği ve Halk Sağlığı Açısından Katı Atık Arıtımı ve Bertarafı, UKAY, İstanbul, s. 165-173. Kor, N., Öztürk, İ. (2006), Katı Atık Ana Planı, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, İstanbul. Kurra, S. (1998), Gürültü Ulusal Çevre Eylem Planı, DPT. Küçükyılmaz, M., Uslu, G., Birici, N., Örnekci, N.G. (2010), International Sustainable Water and Wastewater Management Symposium, 26-28 Ekim, Konya. Muslu, Y. (2001), Göl ve Haznelerde Su Kalitesi Yönetimi ve Alg Kontrolü, İSKİ, İstanbul. Orman Bölge Müdürlüğü Raporu, 2014. Özdemir, M.A., Boyraz, Z. Elazığ Şehir Merkezinde Hava Kirliliğini Doğuran Nedenler ve Kirlilik Parametrelerinin Zaman İçindeki Değişimine Coğrafi Bir Yaklaşım, Doğu Coğrafya Dergisi, 8, s. 163-182. Özer, M. N. (2005), Türkiye’de Kentsel Tasarım Olgusu, Şehircilik Çalışmaları, Nobel Yayınevi, Ankara, s. 169-183. Öztürk, M., Ünlü, A. (1996), Hazar Gölünün Hidrolojik Özellikleri ve Hatunköy Barajının Göl Seviyesine Etkisi, 2. Hazar Gölü ve Çevre Sempozyumu, Elazığ. Saatçi, Y. (1993), Keban Baraj Gölü Uluova Bölgesi’nin Bitki Besin Maddeleriyle Yüklenmesinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ. SKKY, (2004), Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği 31.12.2004 Tarih ve 25687 Sayılı Resmi Gazete, Ankara. Soyupak, S., Çilesiz, A. F., Yücel, N., Torunoğlu, T., Şentürk, F. (1993), Keban Baraj Gölü’nde (Palu-Elazığ Arası), Su Kirlenmesi Problemi, Doğa-TR Journal of Engineering and Environmental Sciences, 17, s.301-314, TÜBİTAK. Sönmez, İ., Kaplan, M., Sönmez, S. (2008), Kimyasal Gübrelerin Çevre Kirliliği Üzerine Etkileri ve Çözüm Önerileri, Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Derim Dergisi, 25(2), s. 24-34. Su Havzalarının Korunması ve Yönetim Planlarının Hazırlanması Hakkında Yönetmenlik, 17 Ekim 2012 tarih ve 78444 Sayılı Resmi Gazete. Şengün, M. T., Kıranşan, K. (2010), Türkiye’yi Etkileyen Çöl Tozları, Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu, s. 367-371. TÇV (2003), Türkiye’nin Çevre Sorunları, Türkiye Çevre Vakfı, Ankara. Topal, M. (2011), Hazar Gölü Su Kalitesinin Dünü Bugünü, Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, Cilt 1, No 3, s. 120-134. TUİK, İstatistiklerle Türkiye, 2012. Tunç, M. S., Ünlü, A. (2003), Elazığ Kenti Atıksu Arıtma Tesisinin Haringet Çayı Su Kalitesine Etkisi, XII. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu, Elazığ, s. 56-62. Tunç, M. S., Ünlü, A. (2005), Elazığ Kenti Atıksu Arıtma Tesisinin Koliform Bakteri Giderme Veriminin Araştırılması, Selçuk Üniv. Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 20/4, s. 17-25. Tunç, M. S. (2003), Evsel Atıksu Arıtma Tesisi İşletme Parametrelerinin Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ. Tunç, M. S. (2003), Elazığ Kenti Atıksu Arıtma Tesisinin Haringet Çayı Su Kalitesine Etkisi, XII. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu, Elazığ, s. 56-62. Tutarlı, A. (1993), Elazığ’da Tarımsal Mücadele Amacıyla Kullanılan Pestisitlerin Topraktaki Kalıntılarının araştırılması, Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Elazığ. Uslu, G., Nacar Koçer, N., Öbek, E. (2000), Elazığ’da Gürültü Kirliliğinin Araştırılması, F. Ü. Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 12(1), s. 121-128. Uslu, G., Ünlü, A., Arslan, E. I. (1998), Elazığ Şebeke Suyu Kalitesinin Araştırılması, Kayseri I. Atıksu Sempozyumu, s. 375-379. Ünal, A. (1995), Elazığ İli’nde Tarım Arazilerinin Amaç Dışı Kullanımı ve Çözüm Önerileri, Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Elazığ. Ünlü, A. (2000), Doğu Anadolu Bölgesi’nin Su Kirliliği Sorunları, 2000 GAP Çevre Kongresi, s. 859-872. Ünlü, A., Arslan, E. I. (2000), Elazığ Kenti Atıksu Arıtma Tesisi İşletme Problemleri ve Çözüm Önerileri, 2000-GAP Çevre Kongresi, Şanlıurfa, s. 873-886. Ünlü, A., Çoban, F., Tunç, M. S. (2008), Hazar Gölü Su Kalitesi’nin Zamanla Değişimi, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları Dergisi, Cilt 6, Sayı 2, s. 93-101. Ünlü, A., Çoban, F., Tunç, M. S. (2008), Hazar Gölü Su Kalitesinin Fiziksel ve İnorganik Kimyasal Parametreler Açısından İncelenmesi, Gazi Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 23/1, s. 119-127. Ünlü, A., Hasar, H., İpek, U. (1998), Elazığ Organize Sanayi Bölgesi Atıksularının Karakterizasyonu, I. Atıksu Sempozyumu, s. 380-383, Kayseri. Ünlü, A., Tunç, M. S. (2007), Evsel Atıksu Deşarjı Öncesinde ve Sonrasında, Kehli Deresi’nin Su Kalitesi Değişiminin İncelenmesi, İTÜ Dergisi/E. Cilt, 17, sayı 2, S. 65-75. Ünlü, A., Tunç, M. S. (2011), Elazığ Kenti İçme Suyu Kalitesi ve Karşılaşılan Sorunlar 6. Kentsel Alt Yapı Sempozyumu, Antalya, s.249-262. Ünlü, A., Tunç, M. S. (2011), Kentleşmede Çevre Faktörlerinin Önemi ve Elazığ Kenti Örneği, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları Dergisi, 9/2, s. 64-78. Ünlü, A., Tunç, M. S., Uslu, G. (2010), Evsel Atıksu Artımında İşletme Problemleri: Elazığ Atıksu Arıtma Tesisi Örneği, Uluslararası Sürdürülebilir Su ve Atıksu Yönetimi Sempozyumu, Konya, s. 81-89. Ünlü, A., Uslu, G. (1999), Hazar Gölü Su Kalitesinin Değerlendirilmesi, Ekoloji Çevre Dergisi, 32, s.7-13. Ünlü, A., Uslu, G., Emiroğlu, M. E., Şekerdağ, N. (1996), Hazar Gölü Kirliliğinin Araştırılması, 2. Hazar Gölü ve Çevre Sempozyumu, Elazığ. Ürgüp, M. N. (1995), Mermer İşletmeciliğinde Atıkların Uzaklaştırılması ve Değerlendirilmesi, Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Elazığ. www.cevre.org.tr Yıldız, M. (2005), Doğal Kaynakların Dengeli Kullanımı ve Kentsel Sürdürülebilirlik Bağlamında Bir Model Önerisi, Çevre (Eko)-Kent, Şehircilik Çalışmaları, Nobel Yayınevi. Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği, 30 Kasım 2012 Tarih ve 28483 Sayılı Resmi Gazete.