Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin

1.3. İdarəetmənin tarixi

Hər bir elm kimi menecment də tarixi inkişaf yolu keç­­mişdir. Bu tarixi inkişaf yolunda menecment an­la­yı­şı­nı ifa­də edən məfhumlara diqqət yetirək:

• 
  Antik dövrdə “menecment” sözü işlənməsə də, yu­­­­nanca “adamları idarəetmə məharəti” qəribə də olsa, mü­a­­­sir mənaya zidd olan “demoqoq” sözü ilə ifadə olu­nur­­­­­du.
  
• 
  Sonra isə menecment despotiya və despotizm mə­­na­sın­da işlənmişdir.
  
• 
  Pedaqoqikada təlimləndirmə, tərbiyələndirmə, təş­kil­­et­mə məharəti mənasında işlənmişdir.
  
• 
  Alman tarixçisi İ.Şaydın dediyi kimi, “menec­ment” sözü italyanca “atların idarə edilməsini bacarmaq” ki­mi başa düşülür.
  
• 
  İngiliscə isə ağıllı hərəkət etmə, uğurları tutma mə­­na­­­sın­­da işlənmişdir. Sonralar isə bu məfhum insanların ida­rə edilməsi mənasında işlənmişdir.
  

İdarəetmə fərdi təsərrüfat sahələrinin idarə edilmə­sin­dən tutmuş sənaye sahələrinin idarə edilməsinədək olan uz­un bir dövrü keçmişdir. Başqa sözlə desək idarəetmənin inki­­şaf yolu aşağıdakı ardıcıllıqla getmişdir:

• 
  mülkiyyət sahibi həm işçi olmuşdur;
  
• 
  mülkiyyət sahibi həm də menecer olmuşdur;
  
• 
  mülkiyyət sahibi təsərrüfatı idarə etmək üçün muzd­­lu menecerlər dəvət etmişdir;
  

- müəssisədə ayrı-ayrı menecment formaları yaran­mış­dır (marketinq, maliyyə, istehsal, satış və s.).
İdarəetmənin tarixini dörd dövrə bölmək olar:
1.Qədim və orta əsrlər dövrü. İdarəetmənin tarixi qə­­­dim­­dir. Ibtidai icma quruluşunda tayfalar və qəbilələr rəh­­­bər­lər tərəfindən idarə olunurdu. Misir ehramlarının, Ba­­­­bilis­­tanın asma bağlarının, Çin səddinin inşaası onu gös­­­tərir ki, həmin dövrdə idarəetmə mövcud olmuşdur. Əks halda, hə­min tikinti abidələri və nümunələri inşa olu­na bilməzdi. La­kin onu da qeyd etmək lazımdır ki, qədim dövrdə ida­rə­et­mə çox primitiv qaydada həyata keçi­rilirdi.
İctimai formasiyalar bir-birini əvəz etdikcə, idarə­et­mə də müəyyən qədər təkmilləşirdi. Məsələn quldarlıq döv­rün­də, daha sonra feodalizm dövründə təsərrüfat sahə­lə­ri­nin inki­şafı idarə­etmənin nis­bətən təkmil­ləşməsinə sə­bəb olurdu. Bu nöqteyi nəzərdən, orta əsrlər dövründə ida­rə­etmə nis­bə­tən inkişaf etməyə başladı. Ticarət mü­na­si­bət­lərinin in­ki­şa­fı, torpaqların ayrı-ayrı adamların əlində cəmləşməsi, yeni tə­sərrüfat sahə­lərinin yaranması və inki­şa­fı idarəetmə əmə­yinin təkmilləşməsini tələb edirdi.