Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin

Müasir idarəetmə məktəbi idarəetmə məktəbləri ara­­sın­da ən mütərəqqi səciyyə daşıyır. Bu məktəb idarə­et­mədə riyazi- iqtisadi modellər və üsulların tətbiqini nə­zər­­də tutur. Müasir idarəetmə məktəbi yeni texno­lo­gi­ya­ların ida­rə­et­mə­yə gətirilməsinə üstünlük verir. Məsə­lən yeni ra-bi­tə tex­no­lo­giyalarının köməyi ilə informasiyaların ötü­rül­mə­si, kom­pü­ter texnologiyası vasitəsiləriyazi he­sab­la­ma­ların aparılması, məlu­mat­la­rın uçota alınması, sax­la­nıl­ma­sı, işlənməsi və ötürül­məsi, tex­niki vasitələrlə ha­di­sələrin gedişatını izləmək və mü­şahi­dələr aparmaq və s. Bu hallar idarəetmə sahəsində vax­­­ta, əl əməyinə xeyli qə­na­ət olun­ma­sına, işin səmə­rəlili­yi­­nin, sürətinin və key­fiy­yəti­nin yük­səldilməsinə səbəb oldu.
İdarəetmə məktəbləri idarəetmə elminin formalaş­ması və inkişafında böyük rola malik olmuşdur. Çünki bu mək­təblər idarəetmə elminin müxtəlif tərəflərini öyrənmiş, bu sahədə tədqiqatlar aparmış və problemləri araşdır­ımış­dır. İda­­rəetmə elminin hazırki duruma gəlib çıxmasını ida­rə­etmə məktəblərinin elmi fəaliyyətinin nəticəsi kimi qiy­­mət­ləndirmək olar.


1.5. İdarəetməyə elmi yanaşma


İdarəetməyə elmi yanaşma dedikdə, idarəetmə fəaliy­­­­­yə­tinə, idarəetmə prosesinə, onun funksiya, metod və prin­sip­­lərinə elmi-nəzəri baxışların məcmusu başa düşü­lür. İda­rə­etməyə elmi yanaşmanın aşağıdakı forma­ları möv­cuddur:
1.Sistemli yanaşma.
2.Proses yanaşma.
3.Situasiyalı yanaşma.
4.Kompleks yanaşma.
Sistemli yanaşma bütün yanaşmaları özündə bir­ləş­di­rə­rək, idarəetmənin sistem halında öyrənilməsini həyata ke­çi­rir. Sistemli yanaşma idarəetmənin tərkib his­sə­lərini, proses­lərini, funksiyalarını, metodlarını, prin­sip­lə­rini qar­şı­lıq­lı əlaqədə öyrənir.
Sistem iki və ya daha artıq vahidin öz xassələrini sax­­­­la­maqla, onların birləşməsi nəticəsində yaranmış yeni xas­­­­­­səli tam və ya vahiddir. Sistemi təşkil edən hissələr, ha­­­­­­di­sələr, elementlər qarşılıqlı əlaqədə olmalıdırlar. Sis­tem­­­­lər 2 cür olur. Açıq və qapalı sistemlər.
Açıq sistemlərin tərkib elementləri ətraf mühitlə əla­qədə olur. Məsələn müəssisə açıq sistem kimi digər təş­ki­lat­larla: sifarişçilərlə, malgöndərənlərlə, podratçı­larla, ma­la­­lan­larla, banklarla, sığorta təşkilatları ilə, dövlət təş­ki­latl­arı ilə, məsələn vergi və gömrük xidməti or­qan­ları ilə, sosial mü­dafiə fondu ilə və s. əlaqədə olur­lar.
Qapalı sistemlər isə ətraf mühitdən təcrid olunmuş, baş­qa sözlə desək, izolə edilmiş sistemlərdir. Məsələn bu cür sistemlərə sa­at sis­temini, dünya iqtisadi sistemini, keç­miş sosialist təsərrüfatı sistemini, məxfi orqanların mə­lu­mat sistemlərini və s. misal göstərmək olar. Hər bir sub­yekt özünə məxsus olan sistemləri qapa­lı və ya açıq sis­tem kimi formalaşdıra bilərlər. Məsələn: müəs­sisə biz­nes pla­­nını rəqiblərin, digər təşkilatların əli­nə keçmə­mə­si üçün məxfi sənəd kimi saxlaya bilər.
Sistemli yanaşma hadisələri öyrənərkən, onu digər ha­­di­­sələrlə əlaqədə öyrənir və ya onun daxili aləmini əla­qə­­li şək­lidə tədqiq edir. Məsələn hesabat ili zərərlə başa vu­rul­­muş­dursa, bu zaman zərərin baş verməsinə səbəb ola bi­lən bü­tün amillər: gəlir və xərc maddələri, istehsalın həc­­mi, satışın həcmi, keyfiyyət göstəriciləri, qənaət prin­si­pi və s. bu kimi məsələlər araşdırılır. Çünki bu prob­le­min həl­linə sistemli baxış qeyd edilən amilləri qarşılıqlı əla­qədə araş­dırmağı tələb edir.