Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilib. 3-cü nəşr Moskva: Akademik Layihə

Refleksitiv-terapevtik istiqamət - sosial işi cəmiyyətin ictimai həyatında fəal iştirakı əsasında fərdlərin, qrupların, icmaların rifahı və bacarıqlarının əldə edilməsi, şəxsi inkişafı və özünü ifadə etmə mexanizmi kimi nəzərdən keçirir.
İkinci nəzəriyyə səviyyəsi bir mezo səviyyəsi olub bir təcrübə nəzəriyyəsinin səviyyəsidir. Tədqiqat nəzəriyyələri xüsusi hallarda müəyyən sosial tədbirləri müəyyən edən ayrı-ayrı fikirlər dəstidir. Bir şəxsin psixoloji davranışını izah edərək, müştərinin vəziyyətinin qiymətləndirilməsinə əsaslanan müəyyən hərəkətləri "müəyyən edirlər". Tədqiqat nəzəriyyələri, bir qayda olaraq, bir sıra ideyalar kompleksinə malikdir və birləşərək, onların nəzəri strukturlarını formalaşdırır.
Nəzəriyyələrin üçüncü səviyyəsini mikro səviyyə təşkil edir - bu nəzəriyyə səviyyəsi müştərinin həyat aləmini müəyyənləşdirir. Onun əsasında insan davranışı, ictimai həyat, sosial işləmə prosesində yaranan problemlər durur. Bu anlayışlar psixologiya, sosiologiya, fəlsəfə araşdırmalarına əsaslanır. Bu nəzəriyyələr sosial-psixoloji məkanda insanların hərəkətlərini təsvir edir və izah edir, sosial münaqişələrin səbəblərini təhlil edir, onlar da praktika nəzəriyyələrinə "tövsiyələr" verirlər.
Nəzəriyyələr bu istiqamətdə necə işləyir?
Misal I.
XIX əsrin sonlarının sosial vəziyyətini nəzərdən keçirək. Nəzəriyyənin makro səviyyəsində xeyriyyə yardımına əsaslanan ictimai fəaliyyət fenomeni tədqiqatçılar tərəfindən nəzərdən keçirilib. Məqsəd cəmiyyətin əxlaqi təkmilləşməsidir. Mezo səviyyə nəzəriyyələri, təcrübə nəzəriyyələri. Bir fərdin və ya qrupun minimum ehtiyaclarını təmin etmək üçün resurs tapmaq imkanı araşdırıldı. Əsas məqsəd - sosial tədbirlərdir, yəni siyasi hadisələr, yoxsullara sosial təminatın tətbiqi. Nəzəriyyənin mikro səviyyəsi insan problemlərini onun əxlaqı və bazara uyğunlaşa bilməməsi ilə izah edir.
Məsələ 2.
1920-1960-cı illərdə Freyd konsepsiyalarına əsaslanan sosial işin psixodinamik nəzəriyyəsi nəzəriyyə və praktikada hakim olmuşdur. Makro səviyyədə sosial problemlər fərdi davranış da irrasional hərəkətlərin nəticəsi olan problemləri ilə izah edilirdi. Sosial işin məqsədi müştərilərin sosial davranışlarını onların gözləntiləri ilə tənzimləməkdir. Mezo səviyyəsində sosial iş barədə təsəvvür yalnız şəxsdən kənara deyil, həm də onun mühitinə yönəldilmişdir və bu səbəbdən müdaxilə strategiyasına əsaslanan "insan müəyyən vəziyyətdə" yanaşmasına yönəldilmişdir. Mikro səviyyədə müştəri instinktiv ehtiyacları təmin etmək istəklər və qəbul edilmiş normalara şüurlu şəkildə əməl etmək tələbi arasında daxili qarşıdurması olan subyekt kimi qəbul edilirdi.
İkinci istiqamət elmi icmaların hakim mövqeyini birləşdirmək üçün istifadə edilən nəzəriyyələri əhatə edir. Bunlar, biliyin empirik səviyyəsi ilə razılaşmanı təmin edən propozisional mühakimələrə əsaslanan təsvir-proqnostik nəzəriyyələrdir. Merton bunları fundamental-nəzəri və empirik-prosessual biliklərə vasitəçilik edən orta səviyyəli nəzəriyyələr kimi təyin etdi. Belə nəzəriyyələr sosial iş praktikasının bir nəzəriyyə kimi təsvir edilir. Praktika nəzəriyyələri müştəri üçün vəziyyətin necə başa düşülməsi və ona necə kömək edilməsi barədə bir nəzəriyyə və prinsiplər sisteminə əsaslanır.
Belə nəzəriyyələrin xüsusiyyətləri nədir?
- qiymətləndirilən fenomenlərin əks olunmasının spesifikliyini müəyyən edən psixoloji və ya sosioloji nəzəriyyələrin olması;
- bu səviyyədə digər bilik paradiqmalarından fərqli olan məlumatın təsviri və müştəri ilə qarşılıqlı əlaqə texnikasının anlanılması səviyyəsinin başa düşülməsi.