Ekolojik tarimda iÇ pazarin geliŞİMİ

BULGULAR VE TARTIŞMA

Farklı organik gübre uygulamalarının marulun verim ve kalitesi üzerine ait ortalama değerler Tablo 3’de verilmiştir.

Tablo 3. Farklı Organik Gübre Uygulamalarının Marulun Verim ve Kalitesine Etkisi

Uygulamalar	Verim (kg/da)	Baş Ağırlığı (g/bitki)	Baş Boyu (cm)	Kök Boğazı Çapı (cm)	Renk Değerleri	C Vitamini mg/100g	SÇKM (%)	PH
K	738.6 c	75 c	15.6 b	14.0 c	3.1 bc	12.0	4.6	5.9
ST1	1441.3 bc	146 bc	18.5 a	15.6 bc	3.1 bc	14.0	4.9	5.9
ST2	1778 ab	180 ab	19.6 a	17 bc	2.8 bc	13.3	5.0	5.9
KT 1 + ST	1890.6 ab	191.6 ab	19.6 a	18.3 ab	2.1 cd	13.0	5.1	5.9
KT 2 + ST	2305.6 a	233.6 a	19.1 a	21.3 a	1.3 d	12.3	4.8	5.9
KU 1 + ST	1149.6 bc	116.3 bc	17.3 ab	15.3 bc	3.8 ab	12.6	5.2	5.9
KU 2 + ST	1698.3 ab	172.3 ab	19 a	17.3 bc	4.5 a	14.3	4.8	6.0
KG	1049.3 bc	106.6 bc	15.3 b	15.6 bc	3.8 ab	12.6	5.2	5.9
LSD (p<0.05)	767.14	77.57	3.677	3.510	0.996	ÖD	ÖD	ÖD

ÖD: Önemli değil
Tablo 3’den de anlaşılacağı gibi, marul bitkilerinin verim değerleri incelendiğinde gübre uygulamalarının tamamının kontrolle kıyaslandığında artışa sebep olduğu görülmektedir. Bu artış % 56-212 arasında değişmekte olup, en yüksek artışı KT2+ST uygulaması vermiştir. Gübre dozlarının verim üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yapılan istatistik analiz sonucunda da kontrol ile aralarındaki fark % 5 düzeyinde önemli bulunmuş, araştırmada katı tavuk gübrelerinin sıvı tavuk gübreleriyle birlikte uygulandığı uygulamalar diğer uygulamalardan daha iyi sonuç vermiştir.

Marul bitkilerinin baş ağırlıkları incelendiğinde, gübre dozlarının artışı baş ağırlıklarında artışa sebep olmuştur. Artan gübre dozlarının etkisini belirlemek amacıyla yapılan istatistik analiz sonucunda kontrol ile aralarındaki fark % 5 düzeyinde önemli bulunmuş, en iyi sonucu 233.6 g/bitki baş ağırlığı ile KT2+ST uygulaması vermiştir.

Tablo 3’den de görülebileceği gibi; gerek ST uygulamalarının gerekse KT + ST uygulamalarının artan dozlarının yeşil renk tonunu azalttığı, KU1 + ST uygulamasında yeşil rengin artmaya başladığını ve KU2 + ST uygulamasında en yüksek değere ulaştığı anlaşılmaktadır. Bunun sebebinin kan unu uygulamalarının bitkiye sağladığı N/P oranının diğer organik gübre uygulamalarından daha yüksek olmasından kaynaklanmış olabileceği düşünülmektedir. Çünkü fosfor yetersizliği arttıkça bitkilerde yeşil rengin daha koyulaştığı bildirilmektedir (Aktaş, 1991). Ortalamaları alındığında en yüksek verimin elde edildiği (2098.1 kg/da) KT+ST (250 kg/da +300 kg/da) uygulamasında renk değeri 1.7 iken, KU+ST (62, 5 kg/da +300 kg/da) uygulamasında verim 1424.0 kg/da, renk değeri ise 4.2 olarak saptanmıştır. Her iki uygulamada da verim kontrolden (738.6 kg/da) yüksek çıkarken, renk değerleri kontrolden (3.1) KU+ST uygulamasında yüksek, KT+ST uygulamasında düşük bulunmuştur. Yukarıda da belirtildiği gibi Kan ununun N/P sağlama oranı yüksek olduğundan renk koyu olmuş olabilir. KT+ST uygulamasında ise renk açık kalmıştır, bu durum uygulamada azotun sınırlayıcı olduğunu düşündürmektedir.

Araştırmada uygulanan organik gübre dozlarının marul bitkisinin C vitamini, SÇKM ve pH üzerine etkisi, istatistiki olarak önemsiz bulunmuştur.

Varyans analiz sonuçlarına göre gübre uygulamalarının; renk değerleri (p<0, 001), baş boyu (p<0, 01), kök boğazı çapı, baş ağırlığı ve verim (p<0, 05) üzerine etkileri önemli bulunmuştur.

Marul bitkisinin farklı organik gübre uygulamarına bağlı olarak topraktan kaldırmış olduğu bitki besin maddeleri miktarına ait ortalama değerler Tablo 4’de verilmiştir.

Tablo 4. Farklı Organik Gübre Uygulama Dozlarının Marulun TopraküstüAksamıyla Kaldırmış Olduğu Bitki Besin Maddelerinin Miktarlarına Etkileri

Uygulamalar	N (kg)	P (kg)	K (kg)	Ca (kg)	Mg (kg)	Fe (gr)	Mn (gr)	Zn (gr)	Cu (gr)
ST1	2.07c	0.27bcd	4.48c	1.32bc	0.24abc	13.81cd	7.55c	2.63cd	2.00bc
ST2	3.17a	0.32abc	6.81ab	1.91ab	0.34ab	19.07bc	11.70ab	4.96a	2.41bc
KT1 + ST	2.72b	0.34ab	6.19b	1.69ab	0.29abc	27.22a	10.48b	4.26ab	2.22bc
KT2 + ST	2.99ab	0.46a	7.73a	2.09a	0.36ab	24.04ab	12.56a	5.08a	3.92a
KU1 + ST	1.33d	0.15cd	3.17d	1.31bc	0.31abc	16.08c	4.26d	3.37bc	1.41cd
KU2 + ST	3.13ab	0.34ab	6.64ab	1.77ab	0.43a	20.15bc	11.00ab	5.30a	2.78b
K	1.23d	0.19bcd	2.43d	0.80c	0.14c	6.89e	3.96d	1.52d	0.78d
KG	1.92c	0.11d	2.7d	0.93c	0.19bc	8.45de	3.55d	2.85bcd	2.11bc
LSD (p<0.05)	0.407	0.155	1.174	0.561	0.166	5.931	1.760	1.497	0.914

Tablo 4’de görüldüğü gibi, KT2 + ST gübre uygulaması yapılan parsellerde topraktan kaldırılan P, K, Ca, Mn, Zn ve Cu miktarları diğer uygulamalardan daha yüksek bulunmuştur (Tablo 4). N yönünden incelendiğinde; ST2 gübre dozu diğer uygulamalardan daha yüksek sonucu vermiş, bunu KT2 + ST ve KT1 + ST uygulamaları izlemiştir. Gerek sıvı tavuk gübresi gerekse katı tavuk gübre uygulamalarının yapıldığı parsellerde bitkilerin N’u daha fazla miktarda kaldırması, tavuk gübrelerinin kan ununa göre daha kısa bir sürede mineralize olmasından kaynaklanmaktadır. Nitekim Kacar (1986); kan ununun yüksek düzeyde azot içermesine karşın, organik formda bulunduğundan dolayı bitkilerin bundan kolayca yararlanamadıklarını belirtmiştir. Topraktan kaldırılan Mg miktarı; KU2 + ST gübre uygulamasında diğer uygulamalardan daha yüksek belirlenmiştir. Fe miktarı ise KT1 + ST uygulamasında bulunmuş, bunu KT2 + ST gübre uygulaması takip etmiştir.

Genel bir değerlendirme yapılırsa KT2 + ST gübre uygulamasının topraktan kaldırılan bitki besin maddelerinin miktarını en yüksek düzeye ulaştırdığı görülmektedir.

Uygulanan farklı organik gübrelerin etkilerini daha iyi anlayabilmek için doz farklılıklarının ortalamaları hesaplanarak Tablo 5’de verilmiştir.

Varyans analiz sonuçlarına göre; gübre uygulamaları, topraktan kaldırılan N, K, Fe, Mn, Zn ve Cu miktarlarına (p<0, 001), P ve K miktarlarına (p<0, 01) ve Mg miktarına (p<0, 05) önemli düzeyde etkili olmuştur.

Yapılan bu araştırma da dikkat edilmesi gereken en önemli husus; gübre uygulamaları ile bitkiye sağlanan N-P kombinasyonudur. Tablo 5’de görüldüğü gibi; kan unu ve sıvı tavuk gübresi daha yüksek azot ve daha düşük fosfor, katı tavuk gübresi ise daha yüksek azot ve daha yüksek fosfor içermektedir. Nitekim bitkiyle kaldırılan azota bakıldığında, sıvı tavuk gübresinin kısmen azotu sağlayabildiği ancak P sağlamada yetersiz kaldığı düşünülmektedir. Katı tavuk gübresinin ilavesi P miktarını kısmen artırmaktadır, fakat yeterli düzeyde değildir.

Tablo 5. Kan Unu, Sıvı Tavuk Gübresi ve Katı Tavuk Gübresinin Toplam N ve Toplam P₂O₅ İçerikleri

Uygulamalar	Toplam N (%)	Toplam P2O5 (%)	Bitkiyle Kaldırılan
			N (%)	P (%)
KU+ST	18.5	1.0	2.23	0.24
ST	21.0	1.7	2.62	0.30
KT+ST	20.6	19.9	2.86	0.40
Kimyasal Gübre (15 kg/da)	15.0	-	1.92	0.11

Deneme sonucunda; farklı organik gübre uygulamaları içerisinde KT2+ST uygulamasının gerek verim ve kalite, gerekse topraktan kaldırılan bitki besin maddelerinin miktarı üzerine etkili olduğu belirlenmiştir. Bütün bu sonuçlardan sonra; uygulanan farklı organik gübrelerin ekonomik analizi yapılarak Tablo 6’da verilmiştir.

Tablo 6. Farklı Organik Gübre Uygulamalarının Verime Göre Ekonomik Analizi

Uygulamalar (da)	Verim (kg/da)	Gübre Maliyeti ( 1kg Marul için) ( Bin TL.)
Kontrol	738.6	-
KU1 (50kg)+ ST (300kg)	1149.6	224
ST1 (500kg)	1441.3	278
KU2 (75kg)+ST (300 kg)	1698.3	157
ST2 (750 kg)	1778.0	338
KT1 (200 kg)+ST (300 kg)	1890.6	152
KT2(300 kg)+ST (300 kg)	2305.6	135
Kimyasal Gübre (N)	1049.3	12

Tablo 6’dan da görüldüğü gibi, organik gübreler içerisinde en düşük maliyeti 135.000 TL ile KT2+ST uygulaması vermiş, ancak kimyasal gübre ile kıyaslandığında maliyet oldukça yüksek bulunmuştur. Bu nedenle hem en yüksek verimi verecek, hem de en düşük maliyeti sağlayacak uygun organik gübrelerin üretilmesi gerekmektedir. Ancak gübre maliyetlerinde karşılaştırma yaparken organik gübrelerin çok yıllık etkilerinin önemli olduğunu da gözden uzak tutmamak gereklidir.

SONUÇ VE ÖNERİLER

1. 
   Kontrole göre gerek verim ve kalitede gerekse topraktan kaldırılan bitki besin maddeleri miktarları üzerine tüm uygulamalar etkin bulunmuştur. Ancak en iyi sonucu KT2+ST uygulaması vermiştir.
   
2. 
   Kimyasal gübrelerde olduğu gibi organik gübrelerde de denge zorunluluğu sözkonusudur.
   
3. 
   Araştırmada uygulanan organik gübre doz ve kombinasyonları yeterli ve dengeli besleme için yetersiz kalmıştır. Buna rağmen birim ürüne düşen gübre maliyeti yüksek bulmuştur.
   
4. 
   Organik gübrelerin etkinlik çalışmaları ekonomik analizlerle de desteklenmelidir.
   
5. 
   Organik gübrelerin etkinliklerini artırmak için hazırlanmalarında ideal karışımlar geliştirilmelidir.
   

KAYNAKLAR
Aktaş, M., 1991. Bitki Besleme ve Toprak Verimliliği. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları: 1202, Ders Kitabı: 347, Ankara.

Anonim, 1998. Türkiye İstatistik Yıllığı. Yayın No: 2240, Ankara.

Aydeniz, A., Brohi, A., 1993. Kümes Artıkları ve Kuş Dışkısı- Gülle, Gübreler ve Gübreleme. Gazi Osman Paşa Üniv. Ziraat Fak. Yayınları No : 1, Ders Kitapları Serisi Yayınları No: 1 (2. Baskı), Tokat.

Demir, K., Yanmaz, R., Özçoban, M., Kütük, A.C., 1996. Ispanakta Farklı Organik Gübrelerin Verimlilik ve Nitrat Birikimi Üzerine Etkileri. GAP I. Sebze Tarımı Sempozyumu 7-10 Mayıs 1996, Şanlıurfa.

Er, C., 1999. Organik Tarım Ders Notları, Ankara.

Kacar, B., 1972. Bitki ve Toprağın Kimyasal Analizleri. II. Bitki Analizleri. A.Ü. Z.raat Fak. Yayınları: 453, Ankara.

Kacar, B., 1986. Gübreler ve Gübreleme Tekniği. T.C. Ziraat Bankası Kültür Yayınları No: 20, Ankara.

Kacar, B., Kovancı, İ., 1982. Bitki, Toprak ve Gübrelerde Kimyasal Fosfor Analizleri ve Sonuçlarının Değerlendirilmesi. Ege Üniv. Ziraat Fak. Yayınları No: 354.

Karataş, A., Demiraslan, R., 2000. Toprak Düzenleyicisi Terralyt Plus Elektrolitinin Marulda Bitki Gelişimi ve Bazı Toprak Özelliklerine Etkileri. III. Sebze Tarımı Sempozyumu 2000, 11-13 Eylül, Isparta.

Şensoy, S., Abak, K., Daşgan, H.Y., 1996. Eşdeğer Miktarda Mineral ve Organik Gübre Uygulamalarının Marulda Nitrat Birikimi, Verim ve Kaliteye Etkileri. GAP I. Sebze Tarımı Sempozyumu 7-10 Mayıs 1996, Şanlıurfa.

Vural, H., Eşiyok, D., Duman, İ., 2000.Kültür sebzeleri (Sebze Yetiştirme). Ege Üniv. Ziraat Fak. Bahçe Bitkileri Bölümü, Bornova-İzmir.

Yanmaz, R., 1996.Organik Tarım. Türk- Koop 286, Sayfa 5.

ORGANİK KOŞULLARDA YETİŞTİRİLEN BURSA SİYAHI İNCİRİNİN SOĞUKTA MUHAFAZASI
Rahmi TÜRK¹, Halis KARABAYIR²