Evl‹YÂ Çeleb‹ seyahatnâmes‹
Tekye i mesîregâh › Gâzî Murâd Baba
Yüklə 6,32 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Der-vasf › tetimme i flehrengîz i külliyât › kasaba i Çayniçe
- Der-beyân › eflkâl i zemîn i flehr i Foça
- Der-ayân › esmâ i mahallât › büldân
- Der-hakk › aded i sarây › kibâr › a‘yân
- Evsâf › cevâmi‘-hâ y› vüzerâ y› Âl i Osmân ve gayri sâhib i hayrât › mü’minân
- Nehrin karflu flark taraf›ndaki cevâmi‘leri beyân eder
- Der-ilm i dârüt-tedrîs i âlimân › müfessirân
- [147a] Der-flerh i mekteb i ci€er-kûfle i mahdûmân
- Der-fasl › hân › hâcegiyân › tüccârân
- Der-medh i musallâ y› zâhidân › du‘â-gûyân
- Der-sun‘ › Hudâ y› fevâkih i müsmirât
- Der-sitâyifl i aded i çârsû y› esnâfât
- Der-vasf › nehr i Tihotine
- Der-manzara i tetimme i flehrengîz i külliyât › flehr i Foça
- K›yâfet i kabâ y› ricâli
- Der-k›yâfet i câme i nisvân
- Der-ayân › ziyâretgâh › Foça
- Evsâf › kasaba i Üstikolina
- Menzil i karye i Dobropol
- Evsâf › kasaba i bî-baç, ya‘nî kal‘a i atîk Yelaç
Tekye i mesîregâh › Gâzî Murâd Baba Bir teferrücgâh › mürtefi‘ âsitâne i Bektafliyân'd›r kim vâcibü's-seyr bir kân › abdâlân › Âl i Abâ y› dervîflând›r. Ve cümle Çayniçe dereleri ve imâretleri ve da€lar› ve bâ€lar› bu âsitâne maksûrelerinden temâflâ olunur bir âlî nazargâh › dergâhd›r. Ve bir maksûresi alt›nda bir âb › hayâtdan niflân verir buz pâre-misâl bir âb › zülâli var kim mâh › Temmûz › rûz › nevrûz › Harezmflâhî'de üç yudum râhat ile nûfl olunmaz bir sermâs› var. Ve bu ‹remezât›n gûnâ-gûn la‘l-gûn kirazlar›n derüp devflirüp bu buz pâre suya koyup tenâvül olundukda âdeme hayât verir. Ve bu cây › hurrem-âbâdda niçe çemenzâr soffalar ve niçe niflîmenler var. Niçe yüz bin d›raht › müntehâlar›n sâyesinden âfitâb › münevverin tâb› te’sîr etmeyüp bir gûne z›ll › memdûd olur kim gûyâ h›yâbân › Acem olur. Ve niçe bin murgân › hofl-âvâz tuyûrun asvât › hazînleri ehl i teferrücün rûhlar›na cân ba€›fllar. Ve niçe yerde uyûn › câriyeler üzre kebâb dollâblar› deverân ederek âdem yap›flmadan kebâblar Mevlevî-vâr semâ‘ ederek piflüp tenâvül olunur. Ve her köflesinde niçe bin âfl›kân-› sâd›kân muhibbân [u] dostânlar›yla â€âze i dâstân ederek ve hofl-elhânlar ile â€âze i ilm i mûsikârî ederek subh u mesâ taraf taraf Hüseyn Baykara meclisleri olur. El-hâs›l gayri flehrin ahâlîleri bu bezmgâha me’kûlât [u] meflrûbâtlar›yla gelüp gûnâ-gûn cân sohbetleri edüp felek i kec-reftârdan kâm ald›k, zann ederler. Ba‘dehu bu âsitânede medfûn olan Gâzî Murâd Baba'y› ziyâret ederler. Ve, Mesîregâh › Namâzgâh Gerçi Öziçe flehri musallâs› gibi b†› Merâm de€ildir, ammâ bu dahi bir garîb temâflâgâh › çemenzâr, flükûfezâr, lâlezâr flecere i tayyibeler ile ârâste ve nahlistân, gül [ü] gülistân ile pîrâste bir kân › sulahâ ve bir mesken i tarz › hofl-havâ y› ferah-fezâ ma‘bedgâh › Hudâyî'dir. Hattâ mezkûr Murâd Baba Sultân mesîregâh›n ve bu namâz niyâzgâh›n binâ eden sâhibü'l-hayrât Namâzgâh'›n yol afl›r›s›nda bir âsitâne i âlîde medfûn olup Murâd Baba tekyesinin Bektafliyân fukarâlar›ndan türbedârlar› vard›r. Ve bu flehr i Çayniçe'nin cümle mezâristân cebbânistânlar› bu mahalde flâhrâh üzre bir âsitâne i hâmûflând›r kim Summun bükmün olup yat›rlar, ammâ lisân › hâl ile bu hakîr Evliyâ'dan bir Fâtiha ricâ ederler. Sükkân › karâfeteyn rûhlar›yçün, Allâh r›zâs›yçün el-Fâtiha ma‘a's-salavât.
Evvelâ gerçi bu flehir gayyâ dereleri gibi mahûf u muhâtara yere vâk›‘ olmufldur, ammâ âb [u] hevâs› gâyet latîf ve ma‘mûr u âbâdân kazâd›r ve her cânib yaylal› da€lar ve bâ€lard›r. Ve kurâlar› birbirlerine müflâ olup çet-a-çet s›k mahsûldâr kend i azîmlerdir. Ve ahâlîsi cümle Boflnakça kelimât edüp cümle serhadli esbâb› geyerler. Ve zenâneleri yass› bafl olup siyâh bez ferrâce geyerler ve gâyet mü’eddebe gezer ehl i ›rz mü’minelerdir. Ve halk› cümle yârândan sofra sâhibi veliyyü'n-ni‘am merd i Hudâ erlerdir. Ve cümle ehl i ›rz ve ehl i hâl sâhib i sülûk kimesneleri var ve gâyet garîb-dost ehl i zevk u ehl i flevk yârândan sebük-rûh âdemleri var. Hattâ Sultân Murâd Hân aleyhi'r-rahmetü ve'l-gufrân musâhibi olup hâlâ Sadr›a‘zam Köpürlüzâde Vezîria‘zam tezkireci efendisi olan Lâ€arî ve Mezâkî Efendi bu Çayniçe hâkinden olma€ile an›n hânesinde hakîr meks edüp bu flehir halk›yla üç gün eyle zevk u safâlar etdik kim ta‘bîr ü tavsîf olunmaz. Ve bu flehrin memdûhât›ndan gûnâ-gûn baltalar› ve Ferhâdî külüngleri ve at buka€›lar› yârbendlerinden vâfir fley peydâ etdik. .................. (2 sat›r bofl).................... Andan cümle ahbâb ile vedâlaflup ve nâmdâr refîkler alup 2 sâ‘atde menzil i Mahmûd Sipâhî oca€›n geçüp 4 sâ‘at dahi gidüp, Evsâf › flehr i tahtgâh › azîm Hersek Koca, ya‘nî belde i bender-âbâd › kadîm flehr i Foça ( ) ( ) [146a] Be-kavl i müverrihân › Latin bu flehr i atîk tâ Hazret i Yahyâ zamân› binâ olundu kim Hazret i Risâlet-penâh›n vilâdet i flerîflerinden alt› yüz yigirmi sene mukaddem Her ‹rflek binâs›d›r kim üç yüz k›rk alt› sene mu‘ammer olup ibtidâ bu Hersek diyâr›n ol Her ‹rflek Kral binâ etme€ile "Her ‹rflek"den galat Hersek derler. Hâlâ yine Nemse ve Macar papaslar›n›n ‹rim papadan bir mertebe afla€› olan papalar›na irflek derler, kavm i Latin hersek derler. Bu diyâr › Koca, Her ‹rflek Papa zamân›nda ol kadar ma‘mûr imifl kim bir ucu Zagor yaylas›nda bir ucu Çemerne yaylas›ndan ve bir taraf› nehr i Tihotine yal›lar›nda imifl. Niçe mülûkdan mülûka intikâl ederek âhir i kâr sene 859 târîhinde Ebü'l-feth Sultân Mehemmed Hân feth edüp da€lar içinde kal‘alar› harâbd›r. Hâlâ tahrîr i Süleymân Hân › Gâzî üzre Hersek sanca€› hâkinde Hersek paflas›n›n hâss› olup hâkimi voyvadad›r ve üç yüz akçe pâyesiyle yetmifl yedi aded nâhiye kurâl› flerîf kazâd›r. Ve Hersek sanca€› cümle ( ) ( ) kazâd›r. ‹nflâallâh her biri mahalliyle tahrîr olunur. Ve fleyhülislâm› ve nakîbü'l-eflrâf› ve sipâh kethudâyeri ve yeniçeri serdâr› ve harâc a€as› ve muhtesib a€as› ve bâcdâr a€as› ve flehir kethudâs› ve a‘yân-› kibâr › eflrâf › kübbârlar› dahi vard›r. Der-beyân › eflkâl i zemîn i flehr i Foça: Nehr i Drin i azîm kenâr›nda flarkdan garba tûlânî[ce] vâk›‘ olup cânib i k›blesi ve cenûbîsi ve garbîsi birer top menzili d›raht › müntehâl› ve ormanl› da€lar olup flehr i azîmi bu vâdîlerde bir düz vâsi‘ fezâda tâ nehr i Drin kenâr›na var›nca kat-ender-kat zeyn olmufl bâ€l› ve bâ€çeli ve tahtânî ve fevkânî kârgîr binâl› vâsi‘ hânedânlard›r. Der-ayân › esmâ i mahallât › büldân: Cümle on sekiz aded mahalle ve on adedi mahalle i müslimîn ve sekiz adedi S›rf ve Bulgar ve Latin kefereleri mahallesi ve bir mahalle Yahûdîlerdir, ammâ Rûm ve Ermeni ve Macar ve Fireng kefereleri yokdur. Meflhûr mahallelerinin esmâlar› budur: Evvelâ, .................. (1.5 sat›r bofl).................... Der-hakk › aded i sarây › kibâr › a‘yân: Cümlesi iki bin yüz altm›fl aded hadîka i cinînli mükellef ü mükemmel ve müzeyyen ve kiremitli ve kaya€an ile mestûr hânedân › ma‘mûrelerdir kim her biri reflk i çâr-b†› Acem-misâl beyt i ra‘nâlard›r. Cümleden nev-binâ Âsitâne i sa‘âdetde sipâhîler halîfesi olan Kad›zâde Mustafâ Efendi sarây› ve Be€ko sarây› ve Pafloc›k sarây› ve Serdâr sarây› ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) Bunlar meflhûr ve ma‘mûr hânelerdir. Evsâf › cevâmi‘-hâ y› vüzerâ y› Âl i Osmân ve gayri sâhib i hayrât › mü’minân Evvelâ bu flehir içre cümle on yedi aded mihrâbd›r. Ammâ cümleden kadîm çârsû içre tarz › azîm câmi‘ i Sultân Bâyezîd-i Velî: Bir kâr › atîk ma‘bedgâh › kân › s›ddîkdir. Çâr-kûfle dîvâr üzre harpüflte tahta kubbe üzre kurflumlu ve bir minâreli câmi‘dir. Andan Fât›ma Sultân câmi‘i: Bu dahi rusâs › hâs ile mestûr bir musallâ y› ma‘mûrdur. Andan, bu flehrin cânib i garbîsi nihâyetinde fieyh Pîrî Efendi câmi‘i sâde binâd›r. Andan Defterdâr Pafla câmi‘i, bir minâre ve kurflumlu câmi‘dir. Andan Hac› Osmân A€a câmi‘inin kapusu üzre târîhi budur:
Bu câmi‘ i pür-nûr serâpâ kurflumlu tahta kubbedir. Andan Kad› Osmân Efendi câmi‘i'nin kapusu üzre târîhi budur:
Foça flehrinin bu taraf›nda olan câmi‘ i kebîrler bu mezkûr cevâmi‘lerdir. Bunlardan mâ‘adâ cümle mesâcidân › muvahhidân › âbidând›r. Kamusu on bir aded mahalle zâviyeleridir. Ammâ bu flehr i Foça'y› nehr i Tihotine iki[ye] bölmüfldür.
Evvelâ nehr i Tihotine'yi hafleb cisirden karflu geçüp cisir bafl›nda Hasan Pafla câmi‘i, Alaca câmi‘ nâm›yla meflhûr › âfâk olmufl bir ma‘bedgâh › müzeyyendir kim Bosna eyâletinde ve ‹zvornik sanca€›nda ve Tafll›ca flehrinde ve Çayniçe flehrinde ve Mostar flehrinde böyle bir câmi‘ i lâ-nazîr yokdur. Ve binâs› Sultân Süleymân Hân'›n mi‘mârbafl›s› Koca Mi‘mâr Sinân ibn Abdülmennân A€a'n›n baflhalîfesi Mi‘mâr Ramazân A€a binâ edüp var makdûrun sarf ederek bu Alaca câmi‘i eyle rûflen ve müzeyyen etmifldir kim bu câmi‘ i pür-nûrda olan ilm i hendese i mi‘mârî üzre [146b] ol kadar tasarruflar ve ol kadar letâfet u zerâfetler kasd edüp bir flîrînkârl›klar etmifl kim atlas › felek i gerdûnda böyle bir kârgerlik bir mi‘mâr › selef böyle bir arz › ma‘rifet etmemifldir. Ve flehrin cümle câmi‘lerinden rûflen ve münevver olup flehre hüsün vermifldir. Gerçi küçük câmi‘dir, ammâ Rûm ve Arab u Acem'de memdûh bir câmi‘ i flîrîndir. Hattâ üstâd bennâ çâr-kûfle dîvâr üzre bir kâse i nîlgûn kubbe i müdevver i ibret-nümûn etmifl kim misli me€er kubbe i felek i atlas › bûkalemûn ola. Minberi ve mihrâb› ve câmlar› ve revzenleri ve mü’ezzinân mahfili hâs ve beyâz mermerden Fahrî oymas›-misâl müflebbek kârl› binâlard›r kim her biri birer gûne sihr i halâl mertebesi tasarruflar var ve taflra soffada dörd aded beyâz billûr-misâl mermer sütûnlar üzre üç aded kubbe i âlîdir ve bu soffa üzre cemâ‘at i kesîreye kar ve ya€mur serpmesin içün çam direklerin yigirmi adedin ale't-tertîb dizüp ilm i hendese üzre haflebden bir gûne sundurma saçak etmifl ve gûnâ-gûn medîneler ve gilviler ve turalar ve mukarnazlar etmifl kim gören âdemin akl› hayretde kal›r, zîrâ cümle kâr› Fahrî oymas› gibi flebeke oyma saçakd›r. Ve bu soffan›n k›ble dîvâr› serâpâ nakfl › bûkalemûn › kalem i Bihzâd u Mânî ve fiâhkul› nakfl› ola. Ve hareminin tâ ortas›nda bir çemenzâr yerde alt› aded rakîk sütûn üzre bir kasr › âlî kubbesi-misâl bir serâmed sivri kubbe i mînâ alt›nda üstâd › mermer-bür bir âbdest havz› edüp fevvârelerinden âb › revânlar› pertâb edüp gören sevdâ-zede âdemlerin sevdâs› def‘ olup tecdîd i vudû‘ eder, bir musanna‘ havz › fiâfi‘îdir. Ve bu câmi‘in sa€ taraf› yol kenâr›nda çâr-sütûn bir flâhâne kubbe i âlî edüp etrâf›n› üstâd › haddâdî bir gûne demir kafesler ve revzenler etmifl kim gûyâ flu€l › Hazret i Dâvûd › Haddâd olmufl. Cemî‘i üstâd mühendis ve seyyâh › âlem ve âlim ü âmil ü kâmil bu kubbeye ve bu demir flebeke kafeslere im‘ân › nazar ile nazar edüp engüflt ber-dehen ederek vâlih ü hayrân olurlar. Ve sâhibü'l-hayrât Hasan Pafla Budin defterdâr› iken Budin'de merhûm olup vasiyyeti üzre cesed i pâkin bu Foça flehrinde bu câmi‘in sâhas›nda mezkûr kubbe i mînâ içinde defn ederler. Hâlâ bir türbe i pür-envârd›r. Rahmetullâhi aleyh. Hakîkatü'l-hâl bir sâhib i tab‘ velî-ni‘am ve sâhib i kerem ve Hâtem i Tay ve Ca‘fer i Bermekî-misâl bir hofl-h›sâl keremkârî imifl. Hattâ mâl dirî€ etmemek ile bennâs› olan Mi‘mâr Ramazân, yigirmi bir aded binâ etdi€i cevâmi‘lerin her birinden birer gûne san‘at ahz edüp bu câmi‘de icr[â] ederek ve cümle makdûrun sarf ederek bir tâ‘atgâh › Sübhânî etmifldir kim diyâr › Rûm'da misli yokdur. Me€er Kudüs i fierîf'de Mescid i Sahrâtullâh ola. Ve merhûm bânîsi sâhib i cûd olma€ile cemî‘i diyârlar›n erbâb › ma‘ârifleri birer gûne musanna‘ fleyler îcâd edüp sâhibü'l-hayrâta hedâyâlar götürüp her biri bele€an mâ-bela€ ihsân u in‘âmlar alup ol hedâyâ gelen musanna‘ât âvîzeleri derûn › câmi‘de zeyn edüp câmi‘ i pür-nûr kasr i Çîn i arûsek i mehcibîn misilli bir kâh › ma‘bedhâne olmufl. Bu câmi‘in k›ble kapusun›n atebe i ulyâs› üzre beyâz ve hâs mermer üzre Karahisârî tarz› hüsn i hat ile târîhi budur:
El-hâs›l behiflt i berrîn-âsâ bir câmi‘ i Hasan Pafla'd›r {ve minâre i mevzûnu câmi‘ine göre a‘lâdan a‘lâd›r}. Ve bu câmi‘e muttas›l Emîn Mehemmed A€a câmi‘i: Mahbûb ve müzeyyen ve acîb câmi‘dir, ammâ cemâ‘atden garîb câmi‘dir. Bu câmi‘e beyne'l-halk Pafla câmi‘i derler, ammâ kapusu üzre târîhi böyle terkîm olmufldur:
deyü tahrîr olunmufldur. Andan, Ca‘fer Efendi câmi‘i: Kurflum ile mestûr câmi‘ i pür-nûrdur. Andan, Ali Hoca câmi‘i: Bî-bedel câmi‘ i kadîmdir. Andan, Süleymân Be€ câmi‘i: Bu dahi müferrih câmi‘ i dil-küflâd›r, ammâ cemâ‘ati azd›r. Bu cevâmi‘lerden mâ‘adâ bu tarafda mahalle mesâcidleri vard›r. Hudâ dahi ziyâde ede. Der-ilm i dârü't-tedrîs i âlimân › müfessirân: Cümle alt› aded medâris i tâlibând›r, ammâ bu cümle medreseler beri Büyük Foça'dad›r. Der-defter i dârü'l-kurrâ i mücevvidân › huffâzân: Gerçi mahsûs kubâblar ile mebnî dârü'l-kurrâs› yokdur, ammâ Bâyezîd Hân câmi‘inde kurrâs› va[r]d›r. Der-kâ’ime i dârü'l-hadîs i muhaddisân: Cümle bu dahi üç yerde ilm i hadîs görülür. Evvelâ Bâyezîd Hân'da ve Fât›ma Sultân câmi‘indedir. [147a] Der-flerh i mekteb i ci€er-kûfle i mahdûmân: Cümle ( ) aded dârü't-ta‘lîm i t›flân › püserând›r. ( ) ( ) ( ) ( ) Der-zikr i tekyegâh › Âl i Abâ y› abdâlân: Cümle sekiz aded hânkâh › erbâb › tarîk i kân › dervîflân › zîflânlar› vard›r, ammâ cümleden flehrin k›blesi taraf›ndaki bâ€lar ve bâ€çeler içre çârsû y› bâzâra nâz›r bir h›yâbân içre Bâyezîd Baba Sultân tekyesi gâyet müferrih ve cihân-nümâ tekye i âlîdir. Ve gûnâ-gûn maksûreler ile ve matbah › Keykâvûslar ile ve çemenzâr [u] mastabalar ile ârâste olmufl bir b†› ‹rem-misâl bir teferrücgâh › erbâb › dilând›r ve hüddâmlar› cümle fukarâ y› Bektafliyând›r. Ve tekye i Halvetî ve tekye i Kâdirî, .................. (1.5 sat›r bofl).................... Meflhûr tekye i fakr [u] fâka kânlar› bunlard›r.
Bu nehrin cânib i k›blesi flehr i mu‘azzamd›r. Cânib i flimâlîsi ve taraf › garbîsi serâpâ da€lar› mahsûldâr bâ€lard›r. Ve cümle ehl i beled kay›klara ve ç›rn›klara süvâr olup karflu tarafdaki b†› ‹remlerine ve cinîn ü gaytânlar›na geçüp ayfl [ü] iflret ederler. Ve flehrin mu‘teber sarâylar› ve hânedân › âlîleri cümle bu Drin kenâr›na döflenmifl ba‘z› evlerinin flâhniflîn ve revzenleri nehr i Drin'e nâz›rd›r. Ve yine bu hânelerin dahi enseleri bâ€l› ve bay›rl› yerlerdir. Ve bu flehrin nehr i Drin kenâr›nca tûlu kâmil dörd bin aded germe ad›md›r. Ve bu nehr i Drin cânib i cenûbda Hersek diyâr›n›n tâ vasat›nda Kolafl›n ve Çemerne yaylaklar›ndan ve Zagor ve ‹lok da€lar›ndan tulû‘ edüp cem‘ olarak ibtidâ bu flehr i azîm içre u€rayup bir sâ‘at yer bâ€lar içre dosdo€ru akup aslâ ve kat‘â gayri yerleri gibi e€ri bü€rü akmayup deryâ gibi cûfl u hurûfl edüp cereyân ederek bu flehir içre cânib i flarka gider. Andan flehrin flarkîsinde Alaca câmi‘ önünde nehr i Tinetiho cereyân edüp tabahâne dibinde nehr i Drin'le bir olup dahi ziyâde nehr i azîm olur. Der-vasf › nehr i Tihotine Bu nehr i sa€îr, flehr i kebîr Foça'n›n flark›ndan cereyân eder, ammâ ibtidâ menba‘› cânib i k›bleden on merhale mesâfe i ba‘îde olan Arnavudistân'da Prizren sanca€›nda ve Bihor nâhiyesi da€lar›ndan ve âsî Arnavudistân'›n Pive ve Nikflik ve Zatarnak ve Durobnak da€lar›;ndan gelüp kal‘a i Plav alt›ndan geçüp andan flehr i Tafll›ca sahrâs›ndan ubûr edüp andan flehr i Foça içre akarken flehr i Foça'y› iki bölüp bu Tihotine'yi Büyük Foça'dan karflu Alaca câmi‘ Foças›na iki yerden a€aç cisir ile ubûr olunur. Ve bu mahalde mezkûr tabahâne dibinde nehr i Drin'le akarak cânib i flimâle gidüp kasaba i Üstikolina'ya u€rayup andan Bosna-sarây› Viflegrad'›na u€rayup andan kal‘a i ‹zvornik'e u€rayup andan Beline kasabas›na varup andan kal‘a i D›raç dibinde nehr i azîm Sava'ya mahlût olup andan Sava, Belgrad dibinde nehr i Tuna'ya ve nehr i [147b] Tuna Karadeniz'e Kili kal‘as› ve Tolça kal‘as› ve Karah›rmen kal‘alar› mâbeynlerinde befl yerde ümm i Tuna Karadeniz'e munsabb olur.
Evvelâ hâk i Hersek sanca€›nda meflhûr › âfâk iki mahmiyye i azîme vard›r. Biri bu flehr i Foça'd›r, biri flehr i Mostar'd›r. Ammâ flehr i Foça'n›n âb [u] hevâs›n›n letâfetinden mahbûb u mahbûbesi gâyet memdûhdur. Hattâ g›lmân› yigirmi yafl›na bâli€ olunca henüz kemâlin bulmufl mümtâz u müsellem cüvân yi€it olurlar. Ve dahi ricâl makûlesi ol mertebe müsin olurlar kim harekât [u] sekenât etmeden kalup künc i vahdetde tâ‘at u ibâdete müdâvimetde olurlar, ammâ cümle pâk-i‘tikâd mü’min ü muvahhid âdemler ve sâhib i vera‘ sulehâ kimesnelerdir.
El-hâs›l iklîm i garîbe vü acîbeden olup ulemâs› ulûm › garîbe ve fünûn › kesîreye mâlik[l]erdir. Hukemâ y› hâz›k› ve cerrâhân › fâs›d› bî-k›yâsd›r. .................. (1.5 sat›r bofl)....................
Bir Foça kal‘as› dahi Anadolu taraf›nda ‹zmir flehrine karîb Melemen kal‘as› nâhiyesinde Akdeniz sâhilinde Kara Foça nâm›nda bir kal‘a dahi vard›r. Ammâ bu Hersek Foças›n›n cânib i garbîsinde flehirden nîm sâ‘at ba‘îd karye i Burut'da nehr i azîm Drin üzre evc i âsumâna urûc etmifl bir göz bir hafleb cisir vard›r kim bu cihânda misli olmad›€›ndan mâ‘adâ gâyet mahûf u muhâtara bir güzergâhd›r, zîrâ kârgîr de€ildir, ammâ üstâd › selef bu kantara i vâcibü's-seyri azîm ve tavîl kalyon direklerin nehrin iki taraf›nda olan kârgîr binâ pâyeler üzre mezkûr kalyon sütûnlar›n k›rlang›ç kanatlar› gibi biri biri üzre biri birinden ileri san‘at ile dize dize iki tarafda dizilen sütûnlar› yak›n eyleyüp bu cisrin ortas›na yan yana befl aded kalyon direklerin birbirlerine bend edüp bir hafleb cisr i azîm olmufldur kim bir vilâyetde nazîri yokdur. Cümle at ve kat›r ve sâ’ir hayvânât ve benî Âdem cümle bu püll i iberden ubûr ederler, ammâ gâyet pek sallan›r ve âdem afla€› bakma€a merdüm i dîdeleri kararup gönlü bulan›r. Bu diyârda aslâ araba yokdur, ammâ bel-farz araba olsa bu kantaradan ubûr edemez. Cemî‘i seyyâhân › berr ü bihâr içre bu cisr i Süleymân {Hân} meflhûr › âfâk olup bu cisir imâretine on pâre köy vakf olunmufldur. Andan yine flehr i Foça'ya gelüp birkaç yârân ile alâ tarîk›'s-seyr nehr i Tihotine'yi geçüp 5 sâ‘atde nehr i Drin kenâr›yla cânib i flimâle tafll›klar içre gidüp, Evsâf › kasaba i Üstikolina Hersek sanca€› paflas›n›n voyvadal›€›d›r ve seksen akçe pâyesiyle Foça'ya ilhâk kazâd›r, lâkin Foça müftîsine ber-vech i arpal›k ihsân olunmufl fley i kalîl kazâc›kd›r. Ve kethudâyeri ve serdâr› ve sâ’ir hâkimleri ve a‘yân-› kibârlar› yokdur. Ve kasaba i ma‘mûru nehr i Drin kenâr›nda cümle yüz yetmifl befl aded kaya€an örtülü evlerdir. Ve bir câmi‘i ve bir mescidi ve bir mektebi ve bir tekyesi ve bir hammâm› ve bir hân› ve on dükkânlar› ve bî-hisâb bâ€lar› var, ol kadar ma‘mûr u müzeyyen de€ildir. Mukaddemâ bu mahalde nehr i Drin üzre bir hafleb [148a] cisri var imifl. Nehr i Drin tu€yân ile gelüp kantaray› münhedim etdi€inden nehr i Drin'i gemiler ile karflu garb taraf›na ubûr edüp sarp kayal› da€lar ve beller aflup 7 sâ‘atde, Menzil i karye i Dobropol Nehr i Bistiriçse kenâr›nda üç yüz hâneli ve bâ€l› ve bâ€çeli mükemmel ve ma‘mûr S›rf kefere köyü ve ze‘âmetdir. Ve nehr i Bistiriçse'de niçe yüz elvân mâhîleri var, ammâ alabal›€› gâyet memdûhdur. Ve bu ayn › câriye Zagor da€lar›ndan hurûc eden nehr i Drin'e munsabb oldu€u mahal flehr i Foça kurbunda mezkûr Süleymân {Hân} cisri karîbdir, ammâ nehr i sa€îredir. Ba‘dehu karye i Dobropol'dan kalkup 5 sâ‘at gidüp, Evsâf › kasaba i bî-baç, ya‘nî kal‘a i atîk Yelaç Boflnaklar Yeleçse ve Yeleç ve Yelefl derler. Lisân › Latin'de ( ) ( ) demekdir. Bânîsi Hersek banlar›ndand›r. Kal‘as›n› sene ( ) târîhinde Ebü'l-feth Mehemmed Hân asr›nda Herseko€lu Ahmed Pafla fethi olup yine Hersek sanca€›nda voyvadal›kd›r. Ve Foça kazâs› niyâbeti hükmünde olup kethudâyeri ve serdâr› ve gayri hükkâmlar› yokdur, zîrâ Foça'ya pek yak›n ve garîb ü karîb kasabac›kd›r. Zemîni bir sarp dereli ve depeli ve gayyâ-misâl yerli ve sengistân belli bir dar yerde cümle iki mahalleli ve cümle iki yüz aded kaya€an örtülü fukarâ hâneli bâ€l› ve sâfî bâ€çeli ve cümle âb › hayât sulu evlerdir. Kal‘as› evce berâber bir püflte i âlî üzre seng binâ bir sûr › ra‘nâc›kd›r, ammâ gâyet küçücük flekl i muhammes bir kirmanc›kd›r. Mürûr › eyyâm ile köhne olup ahâlî i vilâyet bu kal‘ay› kendü mâllar›ndan ta‘mîr ü termîm edüp ehl [ü] iyâlleri ve mâllar›n derûn › kal‘ada h›fz ederler. Ancak bir küçük topu ve cânib i cenûba bir bâb› ve bir bevvâb› ve bir dizdâr› ve yigirmi aded merdüm i hisâr› var, ammâ ulûfeleri yokdur. Ehl i beled kendüleri ulûfe verirler, zîrâ Kotur'a bu kal‘aya gâyet yak›n olma€ile bu kasaba halk› fleb [ü] rûz aslâ huzûr edemeyüp k›l›çlar› bellerinde ve tüfengleri ellerinde ve sadâ y› Allâh Allâh dillerinde tâ sabâha dek âmâde olup karavul bekleyüp kâhîce Kotur kâfiri Uskoklar›n esîr eder bir alay garîb ehl i ›rz gâzîlerdir. Hudâ âlimdir kim bu hakîr dahi yedi aded memlûkümle ve befl aded yanaflma hüddâm›mla sabâha dak bîdâr olup nevbet bekledim. Gâyet mahûf u muhâtara yerdir. Ammâ kal‘adan afla€› deredeki varoflda bir küçük câmi‘i minâresiyle ve bir hân› ve bir küçük hammâm› var, ammâ hân›n›n önündeki tafl cisirden geçüp kal‘aya giderken on aded dükkânc›klar› vard›r. Cisrin alt›ndan cereyân eden mezkûr nehr i Bistiriçe akar ve birkaç küçük uyûnlar dahi cereyân edüp ol kadar alabal›€› olur kim hisâb›n› Cenâb › Kibriyâ bilir. Ol gece tereya€›yla piflmifl alabal›klar› yeyüp zevk u safâlar etdik, ammâ kâfir havfinden yedi€imiz bal›klar burnumuzdan ç›kd›€›n Hâl›k bilir. Andan bu kasaba gâzîleri ellerimizde olan emr i pâdiflâhîler mûcebince hakîre elli aded pür-silâh piyâde tüfeng-endâz H›rvat yi€itleri refîk verüp andan cânib i garba 4 sâ‘at gidüp el-iyâzu billâh yüz bin renc [ü] anâ ile hamd i Hudâ Yeleç da€›n selâmetle aflup küffâr›n kemîngâh pusu yerlerin bulup ve egimleri(?) ve çar›klar› ve rokla ihrâmlar›n alup yine sarp da€lara girüp bi'z-zarûrî hakîr de ve hüddâmlar›m da atlardan enüp etek der-miyân ve tilâvet i Kur’ân ederek piyâde 4 sâ‘at yürüyüp andan Âh orman› nâm bir sarp a€açl› da€›; ç›kup bir çemenzâr yerde, Yüklə 6,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|