Evl‹YÂ Çeleb‹ seyahatnâmes‹

Eflkâl i kal‘a i Rodnik: Evc i âsumâna ser çekmifl bir kûh › bâlân›n zirve i a‘lâs›nda flekl i mu­hammes bir seng binâ bir kal‘a i köhne binâ y› vî­rând›r kim Semendireli Gâzî Bal› Be€'e bir kerre bu kal‘a küffârlar› isyân edüp Gâzî Bal› Be€ bu kal‘a i sa‘b›n fethinde usret çeküp âhir i kâr cânib i erba‘as›n muhâsara etdikde küffâr›n taflra ç›kma€a dermânlar› olmadu€undan bir leyle i muzlimde küffâr kal‘ay› b›ra€up cümle ehl [ü] iyâlleriyle firâr ederlerken cümle guzât › müslimîn küffâr›n ardla­r›na düflüp cemî‘i kâfirleri ale'l-umûm esîr i bend-i zincîr edüp bu kadar mâl › ganâ’imle guzât › müs­limîn mu€tenim olduklar›nda Gâzî Bal› Be€ fer­mân › pâdiflâhîyle bu kal‘a i Rodnik'i câ-be-câ ha­râb edüp hâlâ niçe yerinde hâit i dîvârlar› mün­hedim durur ve içinde hânedân › amâristândan bir fley olmad›€›ndan dizdâr› ve merdüm i hisâr› yok­dur. Vakt i flitâda içinde çobanlar sâkin olur.

Der-vasf › eflkâl i varofl › Rodnik: Mezkûr kal‘an›n yalç›n kayas›n›n cânib i garbîsinde derk i esfel gibi bir vâsi‘ dere içre bâ€l› ve bâ€çeli yerde cümle yedi mahalle i müslim ve kefere mahallâtla­r›d›r. Ve cümle sekiz yüz aded tahta flindire örtülü tahtânî ve fevkânî müfîd ü muhtasar hânelerdir.

Ve cümle on bir aded mihrâbd›r. (   ) (   ) câmi‘i (   ) (   ) ve câmi‘i (   ) (   ). Mâ‘adâ ma­halle mesâcidleridir. Ve cümle bir medrese i sûhtevât› var ve cümle üç aded mekteb i s›byân› var ve cümle aded bir kesîf hammâm› var, ammâ suyu latîfdir. Ve cümle seksen mikdâr› müfîd ü muhtasar dükkânlard›r, ammâ bezzâzistân› yokdur.

Ve cümle halk› Poturca kelimât edüp çuka es­vâblar geyüp kopçal› serhadli çakfl›rlar› ve kubâdî pâbuçlar› ve çuka kalpaklar geyüp bir alay tüccâr âdemlerdir, ammâ S›rf ve Bulgar ve Boflnak re‘âyâ­lar› gâyet mâldâr ve rencber ve maslahat-gü­zâr re‘â­yâlar› var. Hattâ keferelerinin avretleri ve k›zlar›n›n bir gûne turfe örülü saçlar› vard›r. K›zlar› cümle bafl› örülü saçl› gezerler ve geysûlar› üzre ve niçeleri tak­yeleri üzre gûnâ-gûn gümüfller ve babka ve akçeler dizerler, bir turfe esbâbl› ve fisdanl› ve bafllar› örgülü re‘âyâ kar›lar›d›r.

Ve bu kasaba kal‘an›n da€› alt›nda olma€ile kal‘an›n da€› kûh › bî-sütûn gibi bu flehrin cânib i flarkîsinde flehre havâle oldu€undan bu flehre kâmil alt› ay günefl dokunmaz, ammâ gün uzununda sehel günefl dokunup yine ba‘de'z-zevâl günefl dokun­maz bir garîb zemîne vâk›‘ olmufl kasaba i acîbdir.

El-hâs›l derk i esfel-vâr bir dâr › diyârd›r. Ve havâs› dahi gâyet sakîldir. Ancak bu rabtan›n flarkîsi taraf›ndaki kal‘a kayas› dibinde niçe yüz yerden âb › hayât buz pâresi gibi sular› cereyân edüp âsi­yâb › mâlar› deverân etdirir mâ i kevserlerdir kim mâh › Temmûz'da bu uyûn › zülâllerden üç yudum huzûr ile [mük. 137a] içilmez. Tâ bu mertebe so­vuk sular› var kim iki âdem bir toklu kuzuyu ye­me€e kâdir olur, bu serî‘u'l-hazm âb › sâfî sular› nûfl etme€ile bu kasaba halk› ten-dürüstlerdir. Yoh­sa havâs› sakîldir, ammâ halk› gâyet halîm ve se­lîm ve o€uz ve garîb-dost ve sofra sâhibi âdemler­dir.

Ba‘dehu bu kasabadan kalkup cânib i k›bleye 7 sâ‘atde amâristânda gidüp,

Evsâf › misâl i hâk i Baçka, ya‘nî hofl-havâ y› kasaba i Çaçka

Lisân › S›rfça (   ) (   ) demekdir. Zamân › kadîmde bir ma‘mûr köy imifl. Mürûr › eyyâm ile âb [u] hevâs› latîf oldu€undan halk› tenâsül bularak hâlâ bir b†› ‹rem-misâl bir rabta i zîbâd›r. Bu dahi Semendire sanca€› be€inin hâss› olup hâkimi voy­vadas›d›r ve yüz elli akçe pâyesiyle flerîf kazâd›r kim cümle toksan alt› pâre ma‘mûr nevâhî köyleri var­d›r. Sipâh kethudâyeri ve yeniçeri serdâr› ve muhte­sibi ve nakîbü'l-eflrâf vekîli var. Ve flehri nehr i Mo­ra­va kenâr›nda bir vâsi‘ küflâde yerde bir ma‘mûr u âbâdân ve müzeyyen b†u bâ€çeli ve müflebbek bostânl› bir fl›ras› flîrîn kasabac›kd›r.

Ve nehr i Morava bu mahalle (   ) (   ) da€la­r›ndan gelüp cânib i flimâle cereyân ederek Yago­di­na palankas› kurbunda Köpürlü Mehemmed Pa­fla'n›n Yanova püllü yal› binâ etdi€i a€aç cisir al­t›n­dan geçüp Semendire ile Köylüc kal‘as› mâbey­ninde nehr i azîm olup nehr i azîm ümm i Tuna'ya mahlût olur.

Ammâ bu kasaba i Çaçkal› içün kasaba i Rod­nikli ve kasaba i Pojagac›kl› ve flehr i Öziçeli latîfe edüp "Çaçkal› ve maçkal› ve laflkal› ve p›çkal›" deyü ulaflup latîfe ederler. Boflnak latîfesidir, ammâ yine mezeden hâlî de€ildir, ya‘nî maçkal›, kedili ve gidili demekdir, ya‘nî laflkal› u€ursuzlar ve p›çkal›, ya‘nî avretleri fercli fâhifle demek murâdlar›d›r. Ammâ bu kasaba i Çaçka halk› flehr i Öziçeliye ulaflup,

"Öziçeli kuziçeli, ya‘nî epflet nihânî ve mîdehed gulâm› çok" derler.

Ahâlî i vilâyetler mâbeynlerinde böyle güft ü gûlar ederler, ammâ hakkâ ki kasaba i Çaçka halk› su­lehâ y› ümmetden hâl sâhibi ehl i ›rz ve bî-garaz âdemlerdir. Ve kasabalar› du‘âlar› berekât›yla ma‘mûr olup cümle alt› aded mahalle ve cümle alt› yüz aded kiremitli ve flindire tahta örtülü tahtânî ve fevkânî evlerdir.

Ve cümle tokuz aded mihrâbd›r. Evvelâ çâ[r]sû içinde (   ) (   ) câmi‘i (   ) (   ) (   ) câmi‘i (   ) (   ) (   ) (   ). Mâ‘adâ mesâcidler[dir].

;Ve cümle üç medrese i dâ­rü'l-ulûmlard›r. Bu flehirde tâlib i ilme ra€bet eder­ler, zîrâ ulemâ nâdirdir. Hattâ evlâd › Arab'a pek ilti­fât edüp "Haccu'l-Haremeyn'dir" deyü ri‘âyet i hâ­t›rlar›yla mukayyed olup ehl [ü] iyâl sâhibi ederler.

Ve cümle üç aded tekyeleri var ve cümle dörd aded mekteb i s›byânlar› var ve cümle iki aded hân­lar› var ve cümle bir aded hammâm› var ve cümle yi­gir­mi aded dükkânlar› var ve âb [u] hevâs›n›n letâ­fe­tinden mahbûb u mahbûbesi vard›r.

Bu kasa­ba­dan kalkup yine cânib i k›bleye ma‘mûr u âbâdân ve nahlistân bostânl› yerleri 5 sâ‘atde ubûr edüp,

Evsâf › dâr › kocac›k, ya‘nî kasaba i ma‘mûr › Pojagac›k

Lisân › S›rfça (   ) (   ) demekdir. Bu dahi evâil i a‘sârda bir karye imifl. Bir mahsûldâr ze­mîn­de vâk›‘ olma€ile kasaba i ma‘mûr olmufl, ammâ küffâr zamân› kal‘as› da€lar içre nümâyând›r. Ka­nije eyâletinde Pojaga sanca€› kal‘as› olma€ile bu kasabaya Semendire Pojagac›€› derler.

Tas€îr i kelâm›na göre kasabas› da küçükdür, ammâ ma‘mûr u müzeyyen ve flîrîndir, zîrâ yoldan hilâf çi€nek yol üzre olmad›€›ndan emn ü amân âsûde bir kasaba i dâr › amând›r ve bu dahi Semen­dire sanca€› be€inin taht › hükûmetinde voy­vadal›€› hâss›d›r. Yüz elli akçe pâye ile kazâ y› âlîsi, yüz on pâre ma‘mûr nevâhîsi kurâlar› vard›r.

Cümle re‘âyâlar› Potur Boflnak ve S›rf ve Bulgar kefe­releridir. Müslimleri cümle dizleri gö­zün­de k›sac›k çuka dolamalar ve elvân çuka kalpaklar ge­yüp Boflnakça ve S›rfça ve Bulgarca kelimât ederler.

Ve hâkimlerine gâyet mutî‘ [u] münkâdlard›r. Bir hâkimi dahi sipâh kethudâyeri ve yeniçeri ser­dâr› ve muhtesibi ve harâc a€as› Budin kulu tara­f›ndan gelir.

Ve bu kasaba cümle on bir mahalledir ve cümle bin altm›fl aded tahtânî ve fevkânî oldu€u mertebede tahta flindire ve kiremit örtülü b†u bâ€çeli evler­dir.

Ve cümle on üç aded mihrâbd›r. Evvelâ (   ) (   ) câmi‘i (   ) (   ) (   ) (   ) (   ) câmi‘i (   ) (   ) (   ). Mâ‘adâ mesâcidlerdir.

Ve cümle üç aded medrese i âlimânlard›r. [mük. 137b] Ve cümle dörd aded hânkâh › dervî­flân­d›r ve cümle alt› aded mekteb i t›flân › ebced­hân­d›r.

Ve cümle (   ) aded hammâmd›r ve cümle (   ) aded hând›r ve cümle (   ) aded dükkând›r, ammâ b†u bâ€çesi firâvând›r.

Ve âb [u] hevâs› latîf oldu€undan mahbûb [u] mahbûbeleri rûh › revând›r. Ve bu kasaba içre cere­yân eden nehr i Ditina flehr i Öziçe içinden akup bu Pojagac›€a u€rayup bundan afla€› gidüp nehr i Iflk›rapifl'e mahlût olur.

Bu nehr i Iflk›rapifl dahi flehr i Öziçe da€lar›yla kasaba i Roda da€lar›ndan cem‘ olup nehr i Ditina ve nehr i Iflk›rapifl ikisi bir olup cereyân ederek ka­saba i Çaçka kurbunda nehr i Morava'ya mahlût olur. Ba‘dehu zikri sebkat etdi€i gibi Morava da nehr i Tuna'ya munsabb olur, ve's-selâm.

Bu flehr i Pojagac›€› tamâm seyr [ü] temâflâ edüp mahkeme i fler‘a varup k›flla emirlerimizi kad› efendiye k›râ’at etdirüp sicill i fler‘ i Resûl i mübîne emr i flerîfimiz kayd olunup a‘yân › vilâyet k›flla köyümüzün zahîre bahâs›yçün ve ücret i ka­dem i fler‘îmiz içün hakîre üç yüz aded Sivilye gu­rufl ve on aded hüddâmlar›ma yigirmifler gurufl ve­rüp her ay bafl›nda onar araba pirincimiz ve bal ve ya€ ve flem‘ i aselimiz ve darç›n ve biber ve unu­muz ve bu€day›m›z ve sâ’ir zahâ’irlerimizden mâ‘a­­dâ atla­r›m›za saman ve odun ve arpa getirme€i der-uh­de edüp hakîre bir at ve bir seyishâne pîflkefl verüp yine atlar› ehl i kurâya emânet verüp ba‘dehu cümle ehl i beled ile ve a‘yân › Pojagac›k ile vedâla­flup k›flla köyümüzden yarar kula€›zlar alup gayri yollar ile sayd [u] flikâr ederek ve niçe k›lâ‘ u kasa­bâtlar› temâflâ ederek,

Pojagac›k'dan Belgrad'a gitdi€imiz menâzilleri beyân eder

.................. (22 sat›r bofl)....................[138a]

Ba‘dehu cânib i garba 14 sâ‘atde,

Menzil i karye i Kadinaluka: S›rf ve Bulgar keferesi köyüdür, ammâ gâyet ma‘mûr u müzey­yen köydür.

Andan taraf › garba yine Semendire sanca€› hâki içre niçe yüz aded ma‘mûr kendleri 12 sâ‘atde ubûr edüp menzil i Belgrad › hofl-bilâda dâhil {olup} yine efendilerimizle ol mefltâda cân sohbet­leri edüp zevk u safâlar ederken sene 1074 târîhi mâh › Recebü'l-ferdin gurresinde eyyâm › fliddet i flitân›n zemherîrinde cihân› kar rahmeti kaplayup bir âdem kapusundan taflra ç›kma€a iktidârlar› ol­madu€u günlerde hikmet i Hudâ Sadr›a‘zama ol günlerde kal‘a i Kanije vâlîsi Yentür Hasan Pafla'dan ve Se€itvar kal‘as› be€inden ve kal‘a i Bobofça ve kal‘a i Berezense ve kal‘a i fi›klofça ve kal‘a i Valpova ve kal‘a i Birnivar a€alar›ndan ve kal‘a i Ösek be€inden ve kal‘a i Mohaç be€inden ve kal‘a i Peçoy be€inden ve kal‘a i Segsâr be€in­den ve kal‘a i fiimatorna be€inden ve kal‘a i Nadaj a€as›ndan ve kal‘a i Kuban be€inden ve kal‘a i Kapoflvar be€inden, el-hâs›l dahi niçe k›lâ‘lardan Sadr›a‘zama feryâdc›lar ve kan ile yaz›lm›fl ve âtefl ile delik delik yanm›fl mektûblar vezîr i dilîre ge­lince hemân ol Âsaf › flecî‘ [ü] dilîr ol fliddet i flitâda du‘â vü senâ ile tu€lar› sarây havl›s›na ç›karup nâdî­ler flehr i Belgrad içre nidâ edüp cümle k›fllalarda olan vüzerâlara ve mîr i mîrânlara ve ümerâlara ve cümle yedi bölük kapu kullar›n›n k›fllalar›na birer vezîria‘zam a€alar› evâmir i flerîfeler ile ›lgar edüp a€alar pârekende ve perîflân oldular, ammâ flehr i Belgrad içre erbâb › dîvândan ve mevcû[d] kapu kul­lar›ndan ve vezîr a€alar›ndan on bin kadar asker bulunup,

Belgrad'dan Demirkaz›k seferine gitdi€imizi ve âlâm › fledâ’id çekdi€imizi beyân eder

Evvelâ ol k›flda ve k›yâmetde Sadr›a‘zam Belgrad'da mevcûd bulunan on bin kadar asker ile Hazret i Risâlet-penâh›n sanca€ › flerîfin açup Belgrad'dan bir alay › musîbet ile ç›kup nehr i Sava üzre cisirden geçüp menzil i sahrâ y› Zemin'de befl kar›fl kar üzre asâkir i âciz çad›rlar›n kurma€a ne kadar cidd ü cehd etdilerse sahrâ y› Zemin'in zemî­ni buz donup gûyâ polad › Nahflivânî olup çad›r kaz›klar› geçmeyüp ol vakt i sabâh niçe bin aded pür-silâh asker kar üzre hayme vü hargâhs›z atlar› dahi ellerinde ve k›l›çlar› bellerinde bu sahrâ içre cümle mahlûk › Hudâ berk i hazân gibi dir dir dit­reyüp niçe bin benî Âdemler ve husûsan benî Âdem flekilli tiryâkîler cân › azîzlerinden bîzâr oldular, ammâ niçe eflmifl ve yortmufl ve berzah u âlâm › fle­dâ’id çekmifl ifl görmüfl âdemler cümle garârlar›n› ve bâr › sakîllerini cânib i erba‘alar›na dizüp hay­melerin kurup cümle t›nâblar› harârlara ba€layup niçe yüz çad›rlar kuruldu, ammâ atlar›n kaz›klar› yere geçmedi€inden cümle halk âlem i hayretde kalup niçe bin atlar sahrâdaki kar üzre serserî ge­zer­ler idi.

Hemân Sadr›a‘zam içün cebehâne i pâdi­flâhî­den demir kaz›klar getirüp ve Belgrad'›n niçe bin demircilerine niçe bin demir kaz›klar kesdirüp vezîrin ve niçe erbâb › dîvân›n haymelerin demir kaz›k­larla kurdular.

Ammâ Hudâ berhordâr eyleye, bu hakîrin ifl görmüfl hüddâmlar› bu hâl i me­lâli görüp ol ân âtefl yakup tancereler içre kar› eri­düp kaynar su olunca niçe yerlere kaynar suyu dö­küp yer yumflak olunca hemân ol mahalle kaz›k­lar› kakup andan atlar› ba€­la­yup her at›n bafl›na tob­ralar›yla samanlar›n asup çullar›n atlar üzre urup at­lar ditremeden halâs olup derhâl bu tertîb üzre issi sular dökerek çad›r›n ka­z›k­lar›n kakup çad›r›m›za gi­rüp gûyâ a‘râfa girmifl olduk.

Bu hâli gayri a‘yân görüp anlar dahi kaynar sular ile kaz›klar kakarak haymelerin kurup a‘yân-› kibâr haymelerinde karâr etdiler, ammâ karakul­luk­çu hüddâmân›n bu seferde çekdi€i derd [ü] belâ ve renc [ü] anây› Allâh bilir.

Andan ale's-sabâh bu vâdîden kalkarken cemî‘i kaz›klar yerden ç›kmayup ç›karma€a çal›flanlar›n cümle demir kaz›klar› sovukdan k›r›lup ve cemî‘i hay­meleri kat kat de€fliremeyüp hemân her çad›r› ku­rulmufl gibi kaskat› seyishânelere ve bârhânelere tahmîl edüp el ayak dutmadan kalup mehterlerin boru zurna çalma€a iktidârlar› olmayup niçe bâr [u] büngâh ordu yerinde kalup kimi atl› ve kimi piyâde gidüp kar hazâ’ini hod ârâm etmeyüp serçe bafl› gibi ya€up ol fliddet i flitâda ve ol vâveylâ ve dipi ve boranda berzah ve musîbet çekerek 3 sâ‘atde,

Menzil i Kuyular: Bu menzilde dahi niçe kerre yüz bin derd [ü] belâ ve renc [ü] anâ çekilüp yine kaz›klar yere geçmedi€inde müverrihân › Âl i Osmân bu sefer i eser-sakara "Demirkaz›k geçmez seferi" deyü tahrîr etdiler.

Bu menzilde ol gece çekilen sovuk azâb › elîmi bir târîhinde çekilmemifl ve görülmemifldir. ‹nflâal­lâh dâr › âhiretde ehl i nîrâna böyle dipi boran azâb› ol­maya, ammâ Cenâb › Kibriyâ'n›n hikmeti var, hik­met i ezelîsinden su’âl olmayup ¹dir.

Andan kalkup cemî‘i guzât › muvahhidîn us­lûb › sâb›ka üzre niçe bin [138b] h›râfl › cân çekerek ve niçe yüz tiryâkîler melekü'l-mevti görmeden cân çekiflerek 5 sâ‘atde kar üzre,

Menzil i karye i Yarka: Bu menzilde bir depe ve bir flepe ve bir 盀 ve bir burma savruntu y›€ ile rîh i akîm ve bâd › sarsarlar esüp ne hayme vü har­gâh ve ne bâr [u] büngâh yerinde kalmayup cümle ber-havâ tayerân edüp herkes "‹nnâlillâh" âyetlerin tilâvet etme€e bafllad›lar. El-azametullâh bu rîh i Semûdlar cemî‘i develeri y›kup ve atlar› ve kat›rlar› birbirlerine katup bu vâdî i hâmûnda her dâbbeler karlar üzre serserî gezerler ve her hüddâmânlar cânlar›ndan bezerler.

Her ne hâl ise bu gün de böyle geçüp ol gece bir leyle i muzlim olup ve berf ü selc bârân › la‘net ya€up aslâ göz açd›rmad›€›ndan mâ‘adâ herkes hay­mesinde ve harâr› dibinde ya€murlu€un geyüp büzül­müfl ya­t›rlarken n›sfu'l-leylde bir rûzgâr › zor-kâr esüp cümle atlar ve kat›rlar târumâr olup niçe garîb ü gu­rebâ âdemler sovukdan donup kur›la kalm›fllar ve niçe bin kara h›rs›zlar çad›rlar› yarm›fllar ve niçe yüz yük harâr yükleri alup gitmifller.

Ale's-sabâh haflr [ü] neflrden bir yevmi'n-nüflûr olup bir vâveylâ ile bu mahalden kalkup 6 sâ‘atde kar üzre berzah çekerek gidüp,

Menzil i kasaba i cây › rahmet, flehr i Mitrofçe i ‹rem i cennet

Cümle asâkir i ‹slâm'a konaklar verilüp herkes hakkâ ki cennete girmifle dönüp bin bin hamd [ü] se­nâlar edüp bunda üç gün tekâ‘üd fermân olundu, ammâ niçe âdemler bu flehrin hânelerinde alev-ber-alev âtefller yakup âtefller bafl›nda niçe yüz âdemle­rin gözleri kar›€up a‘mâ oldu. Ve niçe âdemler so­vu€u çekmiflken hemân âtefller bafl›nda bu€up öle kald›. Hudâ bu flehr halk›n›n âbâ vü ecdâdlar›na rah­met edüp kendülere sa‘âdet i dâreyn müyesser ede.

Cümle ahâlî i vilâyet on kadar evin ehl [ü] iyâllerin bir eve koyup cümle harîmlerin bile gu­zât › müslimîne k›flla konak verüp kendülere zahmet et­diler, ammâ askere cenâb › Hak'dan rahmet etdi­ler. Ammâ bu hakîr i pür-taksîr aslâ hâneye gir­me­yüp ve hüddâmlar›m âtefl bafl›na komayup bir sütûh al­t›nda sâkin olup atlar›m dahi âhûra komayup hemân sallama yemlerin asard›m ve cânlar›m›z be­sle­yüp sefer tedâriklerin görürdüm.

Hikmet i Hudâ dördüncü gün kar ya€madan teskîn oldu ve sehel halk›n yüzü güldü. Ve bu menzilde emr i pâdiflâhîler yaz›lup Ösek'de kalan Gürcî Mehemmed Pafla serdâr olup K›bleli Mustafâ Pafla ve Kaplan Pafla ve ‹brâhîm Pafla ve Kefeli Bekir Pafla ve on oda yeniçeri ve alt› oda cebeci ve befl oda topçu dahi Mehemmed Pafla ile cümle k›rk bin as­ker ta‘yîn olunup Kanije ve Se€itvar ve ol serhadde olan kal‘alar›n imdâdlar›na revâne oldular.

Ammâ hikmet i Hudâ bu mahalde yine serhad i mezbûrelerin be€lerinden ve dizdâr a€alar›ndan fer­yâd­nâ­meler gelüp kal‘a i Se€itvar kurbunda Sultân Süley­mân'›n ba€›rsaklar› ve ci€eri ve kalbi türbesi kal‘as›n Bobofça ve Berezense ve fiekefl kal‘as›n Pe­çoy kal‘as›n›n taflradaki kal‘as›n Ösek köprüsün ya­kup Darda kal‘as›n dahi mezkûr kal‘alar ile cüm­le­sin küffâr aldu€u ve yakdu€u ve Peçoy'un hâlâ iç kal‘a­s›n› muhâsara edüp dö€dü€ü feryâdc›lar› gelin­ce hemân Sadr›a‘zam yan›nda olan askeri dahi cüm­le Ösek'de Gürcî Mehemmed Pafla'ya gönderüp dahi ardlar› s›ra Sombor kal‘as›nda mefltâ eden Hân­zâde Ahmed Giray Sultân'a mü’ekked emr i flerîfler yaz›lup seksen yedi bin Tatar › sabâ-reftâr ile ve yal› a€as› k›rk bin güzîde Tatar ile Ösek'de Gürcî Me­hem­med Pafla serdâr yan›na gitme€e me’mûr oldular.

Ve yine cânib i erba‘ada mefltâ eden guzât › müslimîne mü’ekked fermânlar ile niçe yüz aded Sadr›a‘zam a€alar› gitdiler.

Andan befl günde Gürcî Mehemmed Pafla'n›n bafl›na altm›fl bin güzîde Âl i Osmân askeri ve yüz yigirmi yedi bin K›r›m askeri ve Yal› Tatar› askeri cem‘ olup dahi Ösek cisri ›hrâk olmuflken cümle asker i ‹slâm Gürcî Mehemmed Pafla ile Kanije ve Se€itvar ve gayri diyâr k›lâ‘lar›n›n imdâdlar›na te­veccüh etdiklerin küffâr › hâksâr › dûzah-karâr is­timâ‘ edüp karârlar› firâra mübeddel olup kal‘a i Peçoy'un taflra hisâr›ndan ç›kup iç kal‘as› kalup Bobofça ve Berezense kal‘alar›n dahi b›ra€up ve Se€itvar ve Kanije kal‘alar› alt›ndan geçüp kaça kaça nehr i Morava kenâr›nda Keckivar kal‘as›na, ya‘nî Yenikal‘as›nda karâr eder.

Gürcî Mehemmed Pafla da bu kadar deryâ-mi­sâl asker ile küffâr›n ardlar› s›ra kovarak tâ kal‘a i Kanije'ye varup Yentür Hasan Pafla'ya bir semmûr hil‘at i fâhire geydirüp kal‘a i Kanije'nin derûnuna kâmil befl bin aded piyâde asker i pür-silâh imdâd koyup andan Kanije'nin cümle zahîresi ve mühim­mât [u] levâz›mâtlar›n görüp andan kal‘a i Se€itvar'da Gürcî Mehemmed Pafla mefltâya karâr verüp cümle k›lâ‘lara kifâyet mikdâr› askerler gön­derüp Süleymân Hân türbesi kal‘as›n ve Peçoy kal‘as›n ta‘mîr [ü] termîm ederken Kefeli Bekir Pafla gel­dik­de, "Niçün imdâda geç geldin?" deyü Gürcî Me­hem­­med Pafla, Bekir Pafla'n›n bafl›n› kesüp Sadr›­a‘zama arz eyledi. [139a]

Ammâ bu mahalde Zirino€lu ve Begano€lu fürce bulup asker i ‹slâm Se€itvar alt›nda cem‘iy­yet­de iken nehr i D›rava'n›n Valpova kal‘as› tara­f›n­dan on bin güzîde kâfir gön­derüp bu kerre murâd [u] merâm› üzre Ösek köp­rüsün ›hrâk etdi€i ve Gürcî Mehemmed Pa­fla'n›n asker i ‹slâm ile Se€it­var'da kald›€› Mitroviç­se'de Sadr›a‘zama haber ge­lüp küffâr›n Yenikal‘aya firâr etdi€inden ve mezkûr kal‘alar›n dest i küf­fârdan halâs oldukla­r›ndan cihân cihân hazz edüp (   ) (   ) vezîri ‹smâ‘îl Pafla'y› Ösek köprü­sünü müced­deden amâr etme€e me’mûr edüp Mihaç be€ine dahi köprüyü amâr etme€e fermân­lar gitdi.

Ve günden güne k›fllalardan cemî‘i asâkir i ‹slâm gelüp Kanije ve Se€itvar ve Peçoy kal‘alar›na imdâdlar gönderilüp ba‘dehu,

Vezîria‘zam Mitroviçse kasabas›ndan tekrâr Belgrad k›fllas›na avdet etdi€i menâzilleri beyân eder

Evvelâ Mitroviçse'den cânib i flarka,

Menzil i karye i Parka: Mukaddemâ bunda çekilen azâb › elîme karfl›l›k Cenâb › Allâh bir kü­flâde havâ y› latîf verüp cümle çekdi€imiz renc [ü] anâlar› ferâmûfl edüp bu hakîr sûre i Elem Neflrah'da ¹ nass › flerî­fi mazmûnun müflâhede etdim.

Andan yine cânib i flarka yine Sirem sahrâs› üzre se­hel flitâ çekerek,

Menzil i sahrâ y› Zemon: Hamd i Hudâ bunda dahi küflâde havâ olup mukaddemâ Zemon sahrâs› zemîninde kalan demir kaz›klar›n niçe bini bulunup ve niçe h›rs›zlarda serîka olunan atlar ve esvâblar bulunup cümle h›rs›zlar cisir bafl›nda katl olunup andan tekrâr,

Menzil i kal‘a i Belgrad › kaviyyi'l bünyâd › dârü'l-cihâd

fiehrine dâhil olup kâmil iki buçuk ay zevk u safâlar ile cümle a‘yân [u] eflrâf ile cihân sohbetleri ve Hüseyn Baykara iflretleri ederek hamd i Hudâ eyyâm › flitâ mürûr edüp eyyâm › bahâr geldi, der­ken hikmet i Hudâ tekrâr Kanije kal‘as›nda Yentür Hasan Pafla'dan ve Se€itvar kal‘as›nda Gürcî Me­hem­med Pafla'dan ve Budin'de Serdâr Ali Pafla'dan ve kal‘a i Üstürgon'da Çerkez Bekir Pafla'dan ve Novigrad kal‘as›nda Hamza Pafla'dan ve Leve kal‘a­s›nda Çatrapatra Ali Pafla'dan ve Ustolni-Belgrad kal‘as›nda Hac› Mustafâ Pafla'dan cümle feryâdc›lar gelüp,

"Hâlâ Nemse çâsâr› yedi koldan üzerimize gel­mek üzredir" deyü kanl› k‛zlar geldikde ol ân Budin vezîri Abaza Hüseyin Pafla dahi Uyvar'dan haber gönderüp,

"El-hükmülillâh Litre kal‘as›n küffâr muhâsara etdikde biz dahi asker cem‘ edüp kal‘a i Litre'ye imdâd yetifldi€imiz mahalde derûn › hisârda mahsûr olan guzât › acûl acele edüp kal‘a i Litre'yi küffâra vere ile verüp cümle askeri hâlâ kal‘a i Uyvar'dad›r. Pâdiflâh sa€ olsun, kal‘a i Litre'yi sultân›m›n fer­mân›yla bu kulun feth etdi ve inflâallâh efendimin devletinde yine ben feth ederim. Hemân devletinde kal‘a i Uyvar'› muhâfaza edelim, ammâ sultân›m kâfirin Pojon taraf›ndan birkaç diller dutdum. Nemse çâsâr›n›n ve K›z kral›n ve Danimarka kral›n›n ve Zirino€lu ve Begano€lu ve yedi aded hersekler ve on iki aded ban olan segler cümle yüz bin asker ile Kanije kal‘as› üzre gitme€e turvin ve müflâvere etdiklerinin ve dâr › menhûslar›ndan azîm leflker ile Kanije üzre gitdiklerinin s›hhat haberin dillerden alup sultân›m bir ayak evvel Kanije kal‘as›na Tatar askerin gönderüp sa‘âdetle siz dahi Kanije üzre azîmet buyurmadan hâlî olmayup kal‘a i Uyvar'da bizi dahi hayr du‘âdan ferâmûfl buyurmayas›z" deyü Hüseyin Pafla'n›n dahi bu yüzden Litre kal‘a­s›na küffâr›n zafer buldu€u haber i mûhifli ge­lince hemân ol ân Sadr›a‘zam › sâhib-k›ran tu€lar ile san­ca€ › Resûlullâh'› Belgrad sarây› havl›s›na du‘â vü senâ ile ç›karup ve kurbânlar kesilüp sene 1074 Ramazân'›n›n yigirminci gün cemî‘i ümmet i Mu­ham­med sâimü'd-dehr iken cümle guzâta iftâr fer­mân olundukda tiryâkîler Zirino€lu kâfirine,

"‹lâhî berhordâr ola, kâfir ise de hidâyet bula. An›n hareketleriyle biz de sefer edüp orucumuzu yeme€e me’zûn olduk" deyü niçe tiryâkî murdâr­lar› kâfire du‘â ederlerdi.

Ba‘dehu Sadr›a‘zam yevm i mezbûrda Bel­grad › behiflt-âbâddan alay › azîm ile nehr i Sava üzre cisrden ubûr edüp cânib i garbda,

Menzil i sahrâ y› kal‘a i Zemon

Bu vâdîde meks edüp üç gün tekâ‘üd fermân olu­nup cemî‘i eyâletlerde ve cemî‘i sancaklarda k›fl­lada olan mîr i mîrânlara ve cemî‘i ümerâlara emr i flerîfler ile kapucubafl›lar pârekende ve perîflân olup gitdiklerinde hakîre dahi bizzât Sadr›a‘zam,

"Hersek sanca€›na mutasarr›f olan Sührâb Me­hem­med Pafla Kanije imdâd›na gelmeyüp Hersek san­ca€›n› bir hofl muhâfaza [139b] edüp Venedik'in Kotur kal‘as›ndan küffâra bafl ç›kartmayup muhâ­sara edesin" deyü Sührâb Mehemmed Pafla'n›n emr i flerîflerin hakîre verüp ve cümle a‘yândan mek­tûblar alup Sadr›a‘zam kethudâs› ‹brâhîm kethüdâdan Sührâb Pafla'ya ve vâlidesine mektûblar alup Sadr›a‘zam Kanije imdâd›na revâne oldu.

Bu hakîr i Evliyâ y› pür-taksîr Belgrad'dan Bosna eyâletinde Hersek sanca€›nda Sührâb Mehemmed Pafla'ya muhâfaza emirleri götürdü€üm menâzilleri ve k›lâ ve flehirleri beyân eder

Evvelâ Bism-i ‹lâh ile sene 1074 Ramazânu'l-mü­bârekinin yigirmi üçüncü gün Belgrad flehrin­den cânib i k›bleye Havâle kal‘as›na do€ru geçüp 8 sâ‘at gidüp,

Menzil i karye i Rojay: Kefere köyüdür. Andan,

Karye i Perayo ve karye i Lisovik ve karye i Barofloça: Bu üç pâre ma‘mûr kefere köyleri Se­men­dire sanca€› hâkindedir. Bu kurâlar› 12 sâ‘atde cümle da€lar ve beller ve yaylalar ve d›rah­tistân yerler aflup giderek,

Menzil i karye i Bistiriçe: Bu dahi kefere kö­yüdür. Andan,

Karye i Tirepoflna ve karye i ‹smirli Kovaç ve karye i Dodoçan ve karye i Lipye: Bu kefere köyleri dahi Semendire sanca€›nda ma‘mûr u mah­sûldâr kurâlar, 10 sâ‘atde ubûr edüp,