FiKRİ haklar ders Notları

1.5. Gerçek hak sahibi

Eserin, buluşun, tasarımın gerçek hak sahibi, o fikir ürününü oluşturan kişidir. Bütün fikir ürünleri üzerindeki manevi haklar, doğal olarak fikir ürünlerini oluşturan kişiye aittir. Markalarda ise, bir markayı ilk kez oluşturan ve bir ürün veya hizmet için kullanan kişi gerçek hak sahibidir.

1.6. Fikri ürünlerinde koruma ölçütleri ve yasal dayanakları

Eserlerin, buluşların, endüstriyel tasarımların, markaların ve diğer fikir ürünlerinin tümü korunacak mıdır?
Bu sorunun yanıtı, hiç şüphesiz, “hayır” olacaktır. Fikir ürünlerinin korunması için ölçütler belirlenmiş ve bazıları tanımlanmıştır. Örneğin, bir eserin korunması için sahibinin özelliğini taşıması [⁶] ve yasada sayılan eser türleri kapsamında olması gerekir. Bir başka ifade ile sınırlı sayıda fikir ürünü için eser koruması tanınmaktadır. Örneğin, eser niteliğinde olan bilgisayar programları yasa metninde yer almadığı için 1995 yılında yapılan ek ile kapsama alınmıştır.
(Madde 2 – İlim ve edebiyat eserleri şunlardır:

1. (Değişik: 7.6.1995 - 4110/1 md.) Herhangi bir şekilde dil ve yazı ile ifade olunan eserler ve her biçim altında ifade edilen bilgisayar programları ve bir sonraki aşamada program sonucu doğurması koşuluyla bunların hazırlık tasarımları)
Bir buluşun patent ile korunmasında; “yeni olması, buluş basamağı içermesi ve sanayiye uygulanabilir olması” şeklinde üç temel ölçüt vardır. Bu üç temel ölçütün öncesinde, soyut bir kavram olan buluşun olması gerekir.
Endüstriyel tasarımlarda, tescil için ölçütler “yenilik” ve “ayırt edici olmak”;
Markalarda “ayırt edici olmak” ölçütüne ek olarak, “marka sahibine sağlanan korumanın konusunun açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayabilecek şekilde sicilde gösterilebilir olması” ölçütleri 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (Birinci Kitap Madde 4 ila 32) ile düzenlenmiştir.
6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ve bunun uygulanmasına ilişkin Yönetmelik hükümlerine göre; ses markaları, üç boyutlu markalar, renk markaları ve hareket markaları

ölçütlere uygun olmak koşuluyla Türkiye’de de tescil edilebilmektedir.

Bazı ülkelerde marka olarak korunan “koku markaları” bu ölçütle, Türkiye’de korumanın dışında bırakılmıştır.
Tablo 4’de, fikir ürünü, korumanın ölçütleri ve yasal kaynakları gösterilmektedir. Haksız rekabet hükümleri konu ile ilgisi nedeniyle tabloya eklenmiştir.

FİKRİ ÜRÜNÜ	KORUNMANIN ÖLÇÜTLERİ	YASAL KAYNAKLAR
ESER	Sahibinin özelliğini taşıması ve Kanunda sayılan eser türleri kapsamında olması	5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) (1952)
BULUŞ	Yeni olması Sanayiye uygulanabilir olması Bir buluş basamağını içermesi	6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu, Dördüncü Kitap, Maddeler 82 – 145 (2016)
ENDÜSTRİYEL TASARIM	Yeni olması Ayırt edici nitelikte olması	6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu, Üçüncü Kitap, Maddeler 55 – 81 (2016) FSEK (1952) Haksız Rekabet 6102 sayılı TTK madde 54 ve devamı (2011) 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu, Birinci Kitap, Maddeler 4 – 32 (2016)

FİKRİ ÜRÜNÜ	KORUNMANIN ÖLÇÜTLERİ	YASAL KAYNAKLAR
MARKA	Ayırt edici olması Çizimle görüntülenebilmesi veya Benzer biçimde ifade edilebilmesi Baskı yoluyla yayınlanabilmesi ve çoğaltılabilmesi	Haksız Rekabet 6102 sayılı TTK madde 54 ve devamı (2011) 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu, Birinci Kitap, Maddeler 4 – 32 (2016)
ENTEGRE DEVRE TOPOGRAFYALARI	Orijinal niteliğe sahip olması	5147 sayılı Entegre Devre Topoğrafyalarının Korunması Hakkında Kanun (2004)
YENİ BİKTİ ÇEŞİTLERİ	Yeni, farklı, yeknesak ve durulmuş olması	5042 sayılı Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun (2004)
HAKSIZ REKABET	Başkasının malları, iş ürünleri, faaliyetleri veya işleri ile karıştırılmaya yol açan önlemler almak, (6102 sayılı TTK 55/4)	Haksız Rekabet 6102 sayılı TTK madde 54 ve devamı (2011)

Tablo 4 – Fikir ürünü sahipliğinin korunmasında ölçütler ve yasal kaynakları