İÇİndekiler

I. BÖLÜM

1. İŞLETME

1.1. İşletme Nedir

İnsan ihtiyaçlarının karşılamak üzere bilgi, insan, teknoloji, finansal kaynak ve benzeri güncel üretim faktörlerini en etkin ve verimli bir şekilde kullanarak öncelikle uzun dönemde kâr, süreklilik ve sosyal sorumluluk amaçlarını yerine getirmek için ekonomik mal ve hizmet üretmek için kurulmuş iktisadi birimler ve bu birimleri inceleyen bilim dalıdır.

1.1.1. İşletme Eğitiminin Amacı

İşletme bölümü, programlarında temel hedef olarak gelişen ve küreselleşen dünyada çağdaş işletmeciliğin temel kural ve ilkelerini teorik ve uygulamalı biçimde ülkenin koşullarına uygun biçimde vermeyi amaç seçmiştir. Öğrencilere geniş bir ders yelpazesi ile sosyal konulara analitik bakış açısı kazandırılarak, kıt kaynakların en verimli şekilde kullanılması yolları öğretilmekte ve firmaların, dolayısıyla ülke ekonomisinin en verimli şekilde yönetilmesine katkı sağlamak, işletme kavramını, işletmelerin yerine getirdiği işlevleri, iç ve dış çevresini tanıyan, analizini yapabilen, sorunlara çözüm önerileri üretebilen, sağlıklı kararlar alabilen, finans, muhasebe, pazarlama gibi çeşitli alanlarda yöneticiler ile işletmeciler yetiştirmektir. Bu amaçların gerçekleştirilebilmesi için ders programları ve öğretim ortamı sürekli geliştirilmeye çalışılmaktadır.

1.1.2. Mezunların çalışma alanları

İşletme bölümü, Kamu ve Özel sektöre yönetici ve eleman yetiştirmek amacıyla öğretim yapan bir bölümdür. Bu bölümde öğrenciler, Temel İşletmecilik yanında İnsan Kaynakları Yönetimi, Üretim Pazarlama ve Sayısal Yöntemler alanlarında yoğunlaşabilmektedirler. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü programını tamamlayanlar kamu ve özel sektörde çok geniş çalışma olanaklarına sahiptirler.

İşletme Bölümü mezunlarının çalıştığı alanlar:

Özel ve Kamu kuruluşlarda her kademede yöneticilik

Bankacılık ve Sigortacılık

Borsa ve Aracı Kurumlar

Maliye Müfettişliği

Kaymakamlık

Mali Müşavirlik

İdari Hakimlik

Akademisyenlik

İnsan Kaynakları Uzmanlığı

Üretim ve Hizmet Planlaması

Pazarlama Uzmanlığı

Yatırım ve Finans Uzmanlığı

Maliye Hesap Uzmanlığı

Danışmanlık

Kar elde etme: İşletmenin başarı derecesinin ölçülmesinde ve denetlenmesinde ölçü olarak kullanılmasının yanında devlete ödenecek vergi vb. yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesini de sağlayan bir araçtır. İşletmelerin temel amacı olarak karşımıza çıkar.

Topluma hizmet etme: İşletmeler, elde ettikleri kârın bir bölümünü devlete vergi olarak verirken, diğer bir bölümünü de ortaklarına ve çalışanlarına dağıtarak sosyal sorumluluklarını yerine getirmeye çalışır. Böylece daha başarılı ve uzun ömürlü olma avantajını elde eder.

İşletmenin yaşamını devam ettirme: İşletmeler, kâr elde etme ve topluma hizmet etme amaçlarını gerçekleştirmek için tutarlı bir denge kurmak zorundadır. Bu denge kurulduğu zaman işletme uzun süreli olur. İşletme kısa sürede aşırı kâr elde etmeyi amaçlarsa ya sunduğu mal ve hizmetlerin fiyatını yüksek tutacak ya da ucuz ve kalitesiz mal sunacaktır ki bunun sonucunda işletme belirli bir süre sonra piyasadan çekilmek zorunda kalacaktır.

1.3. Ticari İşletme Ve Tacir

Ticari İşletme; Ticarethane veya fabrika yahut ticari şekilde işletilen diğer müesseseler, ticari işletme sayılır, denmektedir.

Tacir; Bir ticari işletmeyi, kısmen dahi olsa kendi adına kendi işleten kimseye denir. Bir ticari işletmeyi kurup açtığını, sirküler gazete, radyo ve sair ilan vasıtalarıyla halka bildirmiş veya işletmesini ticaret siciline kaydettirerek keyfiyeti ilan etmiş olan kimse fiilen işletmeye başlamamış olsa bile tacir sayılır. Bir ticari işletme açmış gibi, ister kendi adına, ister adi bir şirket veya her ne suretle olursa olsun hukuken var sayılmayan diğer bir şirket adına muamelelerde bulunan kimse, hüsnüniyet sahibi üçüncü şahıslara karşı tacir gibi mesul olur.

1.3.1. Tacir - Esnaf Ayırımı

Tacir: Tacir sıfatını kazanabilmek için bir ticari işletmenin var olması,bu işletmenin işletilmesi,yine bu işletmenin kısmen de olsa kendi adına işletmesi gerekmektedir.

Esnaf: İster gezici olsunlar, ister bir dükkanda veya bir sokağın muayyen yerlerinde sabit bulunsunlar, iktisadi faaliyeti nakdi sermayesinden ziyade bedeni çalışmasına dayanan ve kazancı ancak geçimini sağlamaya yetecek derecede az olan sanat ve ticaret sahipleri tacir değildirler. Gelir vergisinden muaf olanlar,götürü usulde vergilendirilenler ve yine V.U.K.177 maddesine göre;nakdi limitlerin yarısını,aynı maddenin 2 no.lu bendinde yazılı nakdi limitin tamamını aşmayanlar esnaf sayılmaktadır.

1.3.2. Ticaret Ünvanı Ve İşletme Adı

Hakiki ve hükmi şahıs olan her tacir,bir ticaret unvanı seçmeğe ve kullanmaya, işletmesini ve unvanını ticaret sicile tescil ettirmeğe mecburdur.

Hakiki şahıs olan tacirlerin ticaret unvanı,onların ad ve soyadlarından meydana gelir.Ad ve soyadı kısaltılmaksızın bütün harfleriyle yazılır.Bir tacirin unvanını meydana getirmek üzere ad ve soyadına yapacağı ilavelerin tacirin hüviyeti veya işletmenin genişliği ve ehemmiyeti yahut mali durumu hakkında 3.şahıslarda yanlış bir kanaat meydana gelmesine yer verebilecek mahiyette veya gerçeğe yahut amme intiza-mına aykırı olmaması şarttır.

Tek başlarına ticaret yapan hakiki şahıslar,ticaret unvanlarına bir şirketin mevcut olduğu zannını uyandırabilecek ilaveleri yapamazlar.

Türk, Türkiye, Cumhuriyet, Milli kelimeleri, bir ticaret unvanına ancak Bakanlar kurulu kararı ile konulabilir.

Kolektif şirketin ticaret unvanının bütün ortakların veya hiç olmazsa ortaklardan birinin ad ve soyadı ile ortada şirket ile ilişkisi bulunduğu, şirketin kolektif olduğunu gösterecek sözleri içermesi şarttır.

Adi ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin unvanı,komandite ortaklardan hiç olmazsa birinin ad ve soyadı ile ortada şirket ile ilişkisi bulunduğunu gösteren sözlerden meydana gelir. Komanditer ortakların ad ve soyadlarının kullanılması yasaktır.

Limited, Anonim ve Kooperatiflerde ise, işletmelerin hangi iş ile iştigal ettiğinin gösterilmesi gerekmektedir. Unvanlarında limited, anonim veya kooperatif olduğu belirtilmelidir. Şirketin nev'ini gösteren sözler kısaltılarak yazılamaz.

Donatma İştirakinde ticaret ünvanı, müşterek donatanlardan en az birisinin ad ve soyadlarından ve donatma iştirakinin bulunduğunu gösteren sözlerden meydana gelir. Soyadları ile gemi adının tam olarak yazılması zorunludur.

Diğer Tüzel Kişilerde: Gayesine varmak için bir ticari işletme işleten derneklerle, vakıfların, kendi kuruluş kanunları gereğince özel hukuk hükümleri dairesinde idare edilmek veya ticari bir şekilde işletilmek üzere Devlet,Vilayet,Belediye gibi Amme hükmi şahısları tarafından kurulan ve hükmi şahsiyeti bulunan işletmelerin unvanları,kendi adlarının aynıdır.

1.3.3. İşletme Adı

İşletme sahibinin hedef tutmaksızın doğrudan doğruya işletmeyi tanıtmak ve benzer işletmelerden ayırt etmek maksadıyla ad kullanan işletme sahipleri,bu adları tescil ettirmeye mecburdur.

İşletme adının tescilinde onu meydana getiren sözlerin ayniyle sicile yazılması şarttır.

Aynı sicil dairesinde daha önce tescili yapılan işletme adlarını birbirinden ayırt etmeye yarayacak şekilde ilavelerin yapılması gerekmektedir.

1.3.4. Ticari İşletme Ve Tacir

1. Ticari İşletme: Ticari işletme kavramı kanunda açık ve net olarak tanımlanmış değildir. Sadece kanunun 11. maddesinde ticarethane veya fabrika yahut ticari şekilde işletilen diğer müesseseler, ticari işletme sayılır denilmektedir. Ekonomik hayatta karşımıza çıkan, para ya da parayla ölçülebilen değerlerle ilgili faaliyet gösteren her iktisadi kurum, teknik anlamda mutlaka bir ticari işletme olmayabilir.

1.3.5. Ticari İşletmenin Unsurları

Gelir Sağlama Hedefi: Burada önemli olan gelir sağlama amacının varlığıdır. Gerçekten gelir sağlanmamış olması, hatta zarar edilmiş olması işletmenin‚ ticari işletme sayılmasına engel oluşturmaz.

Devamlılık: Bir ticari işletmenin varlığı için o işletmenin devamlı bir nitelik taşıması gerekir. Burada da önemli olan süreklilik amacıdır. Faaliyetin konusu gereği kesintili olması devamlılık öğesini etkilemez. Ticari işletme konusu gereği periyodik de çalışabilir. Antalya’da yaz sezonu çalışan oteller buna örnek gösterilebilir.

Esnaf Faaliyetini Aşma: Bir işletmenin ticari işletme olarak nitelendirilebilmesi için bu işletmenin etkinlik çapının belirli bir sınırı aşmış olması gerekmektedir. Bu sınır da esnaf işletmesine göre belirlenmektedir.

Hangi işletmelerin esnaf işletmesi olacağı Türk Ticaret Kanununun 17. maddesi ile düzenlenmiştir. Kanunun 17. maddesi “iktisadi faaliyetin nakdi sermayeden çok bedeni çalışmaya dayanmasını ve kazancın ancak geçimini sağlamaya yetecek derecede az olmasını” öngörür. İşletme, vergi kanunlarında belirtilen gelir seviyesinin üzerinde bir gelir elde etmişse esnaf işletmesi değil, ticari işletmedir.

2. Tacir: Tacir, ticari bir işi sürekli olarak yapan ve onu meslek edinen, bu faaliyeti bir düzen içerisinde meslek ve sanatının gereklerine göre yapan gerçek veya tüzel kişilerdir. Ticaret Kanunu; ticari bir işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kimseye tacir denir. (madde 14) şeklinde tanımlamıştır. Bu tanımlamaya göre tacir olabilmenin koşulları şunlardır:

1. 
   Ticari bir işletmenin var olması
   
2. 
   Ticari bir işletmenin işletilmesi
   
3. 
   Ticari bir işletmenin kısmen dahi olsa kendi adına işletilmesi
   

Ticari bir işletmeyi kurup açtığını sirküler, gazete, radyo, vs. ilan vasıtalarıyla halka bildirmiş veya işletmesini ticaret siciline kaydettirerek durumu ilan etmiş olan kimse gerçekten işletmeye başlamamış olsa bile tacir sayılır.